baH.1;
178 Hinmari Rhemenßs Archiepifiopi
tatiônem Domininoftri Iefu Chriftitradentës pro eis» vt
illas fanûificent & mundent:fed potius zélo libidinis juæ
ipfas in sternum difpërdentes,& lè éaritm fanguine impie
pôlluentes, cumin huiufmodi caùlà tantO iuftius expe-
dandum effet legitimum iudkmnl» qüânto facilius man-
tali 2elo poteft perpetfàri hônjicidiam; Ex his nonniilli ta
immites,& non humanæ affedionis,ièd bcluinæ immani-
tàt-is inueniuntuE,Vt priorib. vxoribus ex fùfpicione adul-
tetij',nulla lëge,nuila rationejUullo iüdicio,fed fola lua ani-
tnolftate, & crudelitaté^ vèl libidine ad àliaînvxprem vel
coneubinam tendentë,occifis,adhucfanguine reçenu ma-
dentes,non lolura nulla poenitentiacompundi*aut aliqua
•humilitate Deo&Ecclefiæ latisfacientcs, fed exultantes
in fùpef bijs fuis iilcùndanter ad altare Chrifti accédant,
indifférente* laCramyfteria cotingere prælumant. De qüi-
bus mÿfteria fiiââccipientibus Temper dicit Ghriltus quod
dix« de Iùda:Eccemanus tradentis me mecum eft in menfa,alvci
finefuo mortali periculo de peccantibus vxoribus. poterat
abfolui iudicio,qüod illi non expedantes ,fed diuinæ legis
præuenientes iudicium , incurfunt in damnationis iudicium.
Defendant le quantum volunt qui eiufmodi |
funt fiue per leges ( fi vllæ fimt)mundanas,fiue 1
per confuetudines humanas.Tamen fi Ghriftiani funt,Ici- |
anç fein die iudicijnèc Romanis,necSalicis,nec Gundo-
badis ,fed diuinis&Appftolicis legibus iudicandos»quam-
quam in regnoChçiftiano etiam ipfas leges publicas oporteateflèGhriftianas,
conuenientesvidelicet&confonantes
Chriftianitati. Lex namque omnipotentis Deiin très lpe-
ciesdiüiditômnia, quæ homines in mundanis rebus lub-
ditahabèrfevelpoffidere videntur, cumin Decalogipræ-
ceptis definit& dicit.No« defiderabù vxorem proximi un : non
firtium,non ancillanr.mn bouetn,no ouem,nonafinum,nec omnia
In quifeis verbis finedubio aliter confideranda eft di-
gni tas vxorfs,aliter conditio feruorum &ancillarum,&ali-
ter vilitas brutonïm aiiimalium,fiue infènfibilium return.
&ideo omniaiflafuis meritis tradanda, fuisgradibusdil- j
cemenda ac iudicanda Hint. Hæc dicimus, vt conliderent l
qui eiufmodifîint, quiainordinato ordineviliorcmapud
leteneantconditionem vxorem quam feruulorum. Etli
de fertio abfque confcientia iudicis occifo Dominus_eius
homicidij feus exiftit, nec effufionem fanguinis^ufi per
poenitentiàiti poteft ëxpiare,quid de çoniugé fentiendum
fit? Non aüteiixhoC dicimus, vtiudifcia débita conculce-
mus vel prohibeartiUs > fèd ilia potius expeti,& fèqiû hor-
tetbur, cum fciâmus legem Dei ( qua omnis Chriimnus
indieiudicijiudicabitur,vtrecipiatfecundum operalua )
nullum reum,necipfoS adulteros,vel adultéras puniri per-
mittete,mfifub legitimis iudicibus & teftibus,quos etiam
publico iudicio apopulo lapidari præcepit;Vnde & Suun-
na cum lalfo adulteri) crimine accufaretur, & publicoiudi-
cio condemnata, & publico legitur abfoluta. £ t mulier in
• adulterio veradter deprehenla, primum iuxtalegem, ad
Phàrifieos, qui poteftatem iudidj in populo exercebant;
deinde etiam tentandi gratiaad Domini iudicium perdu-
d a eft,qui non iudidum abnuit, fed fieri iufte, & à iuftis
^ Quapropter,fiquscumquc mulier in adulterio depréhenlà,
de lege Moyfi,quamDominus in teftamento ve-
teri prômulgauit, vel de Chriftiq|»orum legibuspuKids,
quas ampleditur iandaEcclefia, ad Epficopale iudicium
veneçit,medicïnaeftmantfeftiflima, atqi fiimcieutiiuma,
& &lubri Apoftolicorum traditionevirorum confedà,qüa
fine vllo ambiguitatis errore,diuina gratia,& Ecclefiaftka
pietatemedicarivalebit. i ^
Tertio capitulo nobis remandan precamur,fi de ftu-
r' pro,&aborfu , præfatafoeminadenotatur, vndeiam egit
iudicium.quid vobis ex eodem iudicio videatur, quoniam
quidam.dicfint nullius eflè audorit a r i s fiue credulitatis
, iudicium, quod fierifoietperaquam calidam, fiuè frigi-
dam, nequeper ferrum calidum, fed adinuentiones (unt
humafti arbîtriid n quibus fæpi(ïïme,per maleficia, felfitas
locum obtinet vefitarisj& ideo credenia elle non debent.
Sed & de purgatione Sacràmenri,quid vobis videatur,cuius
audoritatis fit, nobis reicribi depofcimus:&vtrum verum
elfe poflit.quo^ quidam diçunt, quia pro fecretacon? ►
feffione,quam-ipfai<Emina fecfi,ficut & wte ft,q u »
fufcepit,vicarius ipfius in iudiçiupi exiens incodus eualit:
fed di^untquiaintientioilliiiis. de alioeiuldemnomfiiisfiatrefuö.
quandayicariumfuumin ludicm
mifit,& idcirco (e in eodem iudicio non, coxitjnec non,&
fi in iudicio, vel in Sacramento fraus quæcumque reperta
fuerit poft datam purgationem , vtrum cauia in iudi-;
cio i Vel Sacramento purgata,in iudiciurn debeat legale reduci?
: •. WÊfà f i 'v •
I At fi de ftupro5& aborfu ante initum copiugium agitur,
dequibus præfatam feeminam reputaric-omperimus,vem-
endum eft prius ad examinationis indicium,quo earn qUa-
fi purgatamàudiuimüs,& fie demum ponamus ex alns quç
fentimus,y t fi hæçfortaflè rata eft ducenda purgado rime
Vlteriorelabore quæftioconquiefçat,&fiirritaiufte & ra-
tiona]>iliter fuerit comprobara, quæftionispèlagus repe-
tamusiNam,ficut Paülus«icit,F»d« eßjperandarufubflanna
rerum>argttm?tumnonapparentMrtr, Quod exponit loannes
Conftantinopolitanus, Quoniam ( inquiens ) ea qua non vt-
dentury&ftHht injpe-finefubftdntia ejfeputantur. Sedfideseis trtbutifubßansiam,
ficutrefurreftionondumfaßaeßy&necdumeit
infubfiantia, fed fides c e ru ß e ife it eamfubfißereinantmam-
\ ßrd»qua argumentum y ideßy çonïetlioeïtearum quanonviden-
Coniedio quippe eft in rebus admodum pianifeftis,fi"
desigiturvifioeftnonapparentium, quæad eandemiatis-
fadionem ducit ,ad quamilla etiam quævidentur:nèque
fides dici poteft,nifi cum circa ea,quæ non videntur , am-
plius quam circa ea, qua videntur,(atisfadionem quifqua
habuerit. Quade re adinueftigandaaccomprpbanda , &
quafi oculato vifui prafentanda qua dubia vpl obfcura,quç
ex lege iudiciariaordine comprobari,vel coifuinci no pôl-
funt,duoiànxitaudoritas,iudiciumfcilicet,& iuramentu,
quodvifitato nomineappëllatur & Sacramentum ,quia m
eoilludoçuUsfideiperuidetur ,quodcprporis oculisnon
conlpicitur* j-m ,
, De iudicio fiquidem in libro Numeri feriptum eft
tus efl Dominui ad Moyfendicens-,Loquere adfilioslfrael, & dices
ad éos, Vir cuius vxor erraueritymarttumque cpntemnens dormierit
cum alter0 viro3& hoc maritus deprehendere non quittent, fed
Jätetadulteriumy&tefiibusarguinonpoteft, qutanoneßinuenta
inßuproiSi Spiritus *elotypiâ'concif auent vtrum contra rxorem
fuam y quavelpoUutaeftyveifalfaJuJpicioneappenturf u t poft
coraputatum iudicium ad quod proinde exire debeat,-addityQuodfipollutanonfuerityerit.
jnnoxia ; &fiJoUutainuenta
fuerit, maritus abfque culpa erit , & illa recipiat iniquitatem
fuam. ,
De iuramento autem, vel Sacramento »ad Hebraeos
Paulus dicit Apoftolus,Abrahanamqueprominent Deus,quoniam
neminem habuityper quem iuraret maiorem Jurauit per fe-
metipfum-, Homines enim p^r maiorem fuiiurant,&omnis contro-
uerfia eorum finis ad confirmationem eft iuramentum. Iunior,
quoque Papa Gregorius per Denualdum presbyterum
Bonifacio Epifcopo feripfit, Presbyter (inquiens ) vel quili-
bet Sqcerfys apopulo açcujàtus, ficertinonfuerintteßesy quicri-
minis inlatiapprobent veritatem,iußurandum erit in i%di0y&iL
lumteßemproférât de innocen tia fu<epuritateycui nuda & aperta
funt omnia.fiequemdneat in proprio gradu.
Qu a Sacrämenti pugatio & in Ecclefiafticis,& in exte-
ris legibus vfitatiifima, & defidei veritate,etiamàprimis
feeulis elfe confiât exorta, vnde filentip venerantesquae
in veteri &innouo Teftamento, &ab ipfadiciturDeita-
teyVtper memetipfum iuraui,dicit Dominus. E t , Iurauit Domi-
nusy& nonpoenitebit eum -, &plura alia : Et ,Amen y Amendico
vobis : Multum quippe commendat Dominus quodita
prOnuntiat, quiaquodammodo ( fi dici fas eft) iuratio
eius, eit Amen dico vobis : Amen enim interpretatur verum,
& tarnen non eft interpretatum,cum potuiflctdici, verum
dtco yobis j. nec Græcus hoc Interpres aufiis eft facere nec
Latinus, fic manfit, non eft interpretatum , vt honorem
habéret velamento lècreti;.} nonvteflèt negatum , lèd
ne vilefeeres nudatum. Igitur , verum diço vobis veritas
dicit, quæ vtiqueetfi. non diceret, mentiriomnino * I
npnpoftèt: tarnen commendat, ÿiculcat , dormientes
I quom
tfiif
0 tf PH :
'n£ m
fd. i i
m. x-esf
fyjàÊijà
i
xod 1
Lit. 19-1
B
"si 14.
filth
3. j.
.Ref. it.
c
'Cor, 61
ach
D
De Diuörtio Hm ■ E t Tetb.
quodammodo excità^intentos fiicit, cpntemni non vult •
Sed & Abraharq ad feruum fiium. dixit, ( Pone inquiëns )
maniim tu am fubfmore meoy&iura mthiper Deumcoeli-.Et Rex
ad Arâham,I«r<* wil»per Deum:lt Abraham, ait, Egoiurabo.
Etlfaac, atqueRex Abimelech fibi rnutuo iurauerunt. Et
in-HieremiajEgo iuraui in nomine meo magno, ait Dominus. Et
Öauid,iur aui &fiatui. Et in nouoîèftamentp legimùs di-
xifle Apobolum JeßiseftmihiDeus: Ét,Ecceedram Deo, quia
non mentimÈ^ÛotidiemwimperyefiramgloriamfiatresMt in
Epiftolis Leonis atque Gregorii.hinc qui voluerit quære-
re abundanter inüenien Quantum denique in iuratione
periuriumfitcauendUm, Dominus demonftratiiiExodo
dicensiiJdA aJfumas nomen Domini Dei tui inyanum : nec enim
infontem habebitDominus eupty qui afiumpferit nomen Domini
Deifitifiüßra.' ;
‘ In vanum quippe & fruftra. non vt nihil fit » led vt ei qui
nomen DominfiDeifui in vanum & fruftra accepèrit ,n o-
fciuum, vt criminisreo fit» Itemin Leuitico Dominus dicit,
Honperiurabis in nomine meoyhecpollues nomen Domini Dei
tui:Ego Dominus.Et lànâusDaùidip Efa.lmo,QMiuratproxi-
mofuo, &non decipit. Iur are eft( inquit Caffipdprus ) homi-
numyfub teftatione diuin&aliquidpolliteri.lwzte enim. diftum
eft,quafi iure Otaredd eft,iufte loqui. Tunc autem quifpia
iufte loquitur,quando ea qùæprôniittit impfencur.Etlän-
6tus Ambrofius in Épiftolaad^alentinianumVîmpërato-
temyQuid èfi iurare,nifi eius quem teßaris fidei tua praßtlem y di-
uinam pot enttarn confit erï? Etitem dicitur in Plalmp^ Nee iu-
ramt in doloproximo fuo.Pet dölum itaque iutat quilquis aliter
fadurus eft quam promitritit ctédens pequrium non
elle decépiflè nequiter credentis errorem. Ethinclanéhis
Hierônymus,M/d«yâ»r(inquit') q^doloß iurdnt, vtdécipi-
antfroximum>quoàdbhominaturpater luminuniydicente Petroj
NóneshbminïbusmetttitusyfidDeó. •
Êt in libro Régum Icriptum éft, Quta quando faäa eft fames
'm diebusDauid tribus annisiugitery&cofuluu Dauid oraculu
Domini:Dixit DminuïyPropter Sauly&domum eius,& fangut-
nem,qmaocciditGabaonitas:Fili)<]U!pptlfrael iurauerunt eis.,&
voluit Sdul percutere eosaxloyquafi proJüqs ifrael .&'luda, di-
Cehs Iófue gratis eoldemvQabaonitas viuece permififlè.
Hincpatet quanta impietas ëft periurium, cui Dominus
tantàmimpofuitvltionem. Et Hieremias Propheta, Ecce
' bos confiât is wxerbismendacij,qu& non proderunt vobuifurariy
occidere aduiterarejurare mendaciter.
Hmcergopenfandum eft,quantum crimen fit iura-
re mendacitçr,quodadulterio,&homicidio, äefurto có-
iunxitProbheta, quorumperpetratores.Apoftolus, Rer
gnumDcidixttnonpoßidere. ßtHieronymusinexpofitione
ei iifdem Psophèix.Poteratfieri, vt atiqui inüenirentur in populos
quifmularent cultum Dei, & tut ar ent per Dominum :hoc
prauenityquod nequaquam Dleus vanisfermonibusy fedveritate fi-
dei de'eäetury & dieet-,Rod eos diligo qui mrantpeigne y & iurant
in mendacto, fiel quorum corda labiaque confentiunt. Et in Za-
charia Propheta, omni t f i i r ( ficut ibiIcriptum eft)iudi-
cabitur.&omnjs iur ans,ex bocfimiliteriudicabitur. Educam il-
ludf dicit Dominus exercituunty &veniet ad domum furisy
& ad domum iur antis in nomine meo mendaciter, &
commortffitur in medio eius, & confumet eum,& ligna etusy&lapides
ejus.
Et in EzechielePropheta, Viuo ego,dicit Dominus, quoniam
in loco Regis, qui conßituit eum R.egemycuiusfecitjrritum iu-
ramentum,ßluitpaäum quod habebat cum eo,in medio Babylonis
monetär. Spereuerat enim (inquit Hieronymus) Sedechtas iu-
ramentumyvifolueretfcedusy&eumqmnia hacjtCerit,non effugiet.
Et item Hieronymus, Ecce fin quit) dédit manumfuam Régi
&gypti,& tradiditfi-» &periurij contra Deumcommifitfa.cn- \
legium.Et hincitémJHieronymus, Ne putarémus iur amen-
tum,&f(eduSy&paftumRegisejfe Babylonij, velSedechiaquifir
cerat,fequiiur,lnprauaricationeqüa aefpexitme : Ergo qui con-
temnit iuramentum,iUum de/picitper quem iurauit > illique fu it
iniuriam,cuius nomini credidit aduerfarius.
Quic quid igitur contra Sedechiam fecit Nabucho-
donorfor,non fuis fecit viribus,fed itaDei,in cuius nomine
fuerat periuratus. Legimus emm Sedechiam captum,
duétum in Reblatà,ibique interfeófcis filiis excæcatmn, &
inftar férç claufum caueX;translatum in Babylonem.Et làn-
; - ~ ; 17 p ƒ
äus Cyprianüsih hbhöabufionis gradu ; Regis mrnißbritirh
ejfe dick y impios de terra perdere, parricidas & perium viuert
non.finere.
, Et fandlus Gregorius in homilia Euangelij dc Maf-
tyribus,ddcAfri«Ä« ( inquif ) eorum corpora viuentes agri veni-
unt,& fanantur.penurivmunt, & kd&monio vexantur.damo-
niaciveniunt,&liberantur.
Hincergo colligendum eft,qûànturppécçatum lirper-
iurare in nomine Domini,& finéitoium eins,quod & lacri-
legium,yt praBmifimusjdicit eflè lànéEüsHicronymus.Sed
& quantum temeritas iurâridi vitari debeat, nifi magna
exegeriçneeelfitas,aut aliorum j qui non creduritveritati,
vtilitas,yieredant&paxj ac^Ônçqrdia perSàçramêntum
confiilatur.cauendafic.Et Qominus in Euangeljo demon-
ftrat dicens, Nitliteiurare. EtlacobusinEpiftqlafua, Ante
omnia(iR*fÄi$ fiatre*wet noliteiurare,nequeper coelum, ne-
queper terram,ntquealiud quod. umque,iuramentum : fit autem
fermoyefier-,Eft,eft,nonynon-,vtnonfitbiUdiciôdecidatis ; illo vi-
delicet iudicio , lub quo decidit Herodesj vtvèlpeierare,
vel periurium cauéndo,âliud neceflè^habepetpatrare flagi-
tium. Atfi aliquid,förte.iios incautius iuraflècontigerit,
quod b ^ r^ tri^% ih c e 4 peipriém veigatin exitiam,libe-
reilludconfilio (àlubiiore mutandum nouerimus,ac ma-
gisinftantenecellitate peierandum nobis , quam pro vi-
tando-periurip,in aliud crimèngrauius efiè diuertendum.
Dlnique iurauit Dauid per Dominum,occidere hjabal yi-
r um ft ul tum & impium,atque pmriia, quæad lllunj perti-
nerent. , demoliriledadpfnoamintercelfionem Abigail
foeminæ pr uden tis,mox r e m iii t minasireupeauit enfeto i'n
vaginain, neque aliqiiid culpælè ta|ipériurio cohtraafle'
doluit. Iurauit Herodes.dare faltatrici quodciimq; poftu-
lailèt abeo,& neperiurùs diçyrçtur a-conumis^iplum eon-
uiui um fa ngui n e p ol I ui t, d un) Piophetæm or tern faltatio-
riis fecit præmiuin. t v',.-î.. , . a
Non lblum autem in iurando, lèd in omr,.e qiiod agi-
mus ,hæc eft möderario follenius oblèruanda, vt fi talent
forte lapfum verfuti hoftis inciderimus infidijs,ex quo fine
aliquo peccati contagio fiugere non poffimus, ilium ppti-
useuad,endiaditum petamui, in quo minus.periculino^
perpeflpfoseflè cer namus,& iuxta exemplum eorum, qui
hoftilibus claufi murisjdum euaderë defidèrant,fed porta-
rumompiumacceifum fibi interdictum confideranc, ibi
riecellè eft.dèfiliendi locum eligant*, vbi muro exiftente
breuiore minimum peticuli cadenris incurrant. Et hinc
ex làndis feripturis , & Catholicorumdiélis , quidam
Orthodoxus, & infignis Poctainte;raîiafcrijpferit , dicens;'
Atfi iurandi te caufa pervrget & arßai,
k ldpurisverbjsyidgere mentepia:
Nec vérin arte putes tefallere pojfe Tonantem» 3
Cuinihilabftrufum eü,cm tua cor da patent',
Qui non vt juras,fid vtjs iuraffe put.mit, '
Cqiïuras,auditficque es vtrique reus,
Nempe Deo,in vanum cuius vis fumerenomen,
. Seufocio.quem atrafaUerefraudeparas,
Siyfçelus vtfaçiasyiuresyvota irritafuntoi
Hoc ülo-esl graut us,vtdnus virumque tarnen.
Vulncraparua minus ,magis & maiorafatigant*
l loehx qui nttilo vulnere Lefts abtt.
Cær jrum de iudicio, poftquam dixit DominUs de lùo àd-
uentuad futurum iudicium,quod erit per ignem,coinme-
moransillud quod per aquam eftfaâum, Sicut ( inquit j
faftum eft in diebus N oe, fa erit & in diefilij hominis Et referens
quod per ignem Sodomam iudicauerit,SiwjiÈrçr f inquit)
ficfaftum eft in diebus Loth.Chciftianius ex antiquo, quæin-
terada eft,& agenda iudicia,fanxit& frequentauit iudici-
um,quodfitperaquam,quodquefubNoe faCtum fuerat,
in area fidei liberans innocentes, & con demnans noxios;
in ignita autem aqua,ficut fatftum eft luB Loth in igné, St
fienduipeftinaduentufiii) hominis,Petro atteftante, qui
didt,jQ«cd cals erant prius, & terra de aqua, &per aqimmconfi-
fiens verbo Dei,perquaille tunemundusperijt.Çaliaute qjfi nunc
funt & terra eodemyerbo repofitï funt igni referuati in die iudicij ,
& perditionis hominum impiorum.Apenc docens quianô alij
ccelifuntigneperituri.quam qui aqua peçditi,hoc eft,ina- I
Matth, y
lacob. ƒ.
.Régi}.'-
Lue.i-ji
Qtnéf. 7,
Gefuf. iÿi
I iPtt.fi
j _