IJ 'iiS à
A
Matth, xi.
TfiHif,
iGtntf^y.
Pfà l.11 7.
B
Matth, ƒ.
Philip.%.
ë
Theh.lt.
Ieh.f.
L u t. ri.
loh^&^o
Pfal. 17.
ô
M a tth . 6.
Pfal. n é .h
Iactl/. 1.
j _________ ___ _________________À_m__b_rofijÂnsbertt
I caturfîafelaudadoicohfeffio fcil.de præteriris malis,landais
tiovero defubfequentibus bonis : quan qua m Æeco'nfek
I fionis vocabulum non femperad peccata redigi,lëd ple-
I runque etiam pro laudê videatur poni. Hinc Dominus
nullum omninoj haben s peccatum, ait ; Çonfiteor tibipater,
Domine call & terra. Hincpfalmiftade illof cique tempore,
quo iam peccatum eleiSfci non habebunt,dicit: Domine Deus ;
mens, in aternum confitebor ùbt. Exprimatur i taque in luda i
confefiio peccatorum,&laus infinuetur prædicanda viitu-
tum. Vnde& eidem in benediâionibus dicitur 1 luda, te
hudabunt fratiestui. In Ruben vero, quividens filium vel
videntii filium dicitur, ipfa vittutum opera defignancur.
Sæpius enim filiorum vocabulo, in fcriptura facra bonorîi
operum fruétus figurât! cognofcimus. Vnde fcriptum
eft: Videosfilijsfiltotum tuorum ,pax fuper ifrael. Filios enim
filiorum noftrorum videmus, cum ex virtutibus noftris
aluE virtutes oriuntur. Sicutenim vitijs vida,fie virtuti-
bùs virtutes nafeuntur. Quia veto ipià virtutum opera,
qua: luda* in Ruben fuccedunt,aliorum proueâribus de-
fèruiré debent:bene congruir.quod idem Ruben non folû
videns filiü ièd videhris filium appeliatur, vt fc.ea in quibus
nos iam prbfeçifiè videmus , & alijs videnda mamfefte-
mus. Quod tamen agentes, non noftram in his, fed Domini
glônam quærere debetur. Vnde & idem Dominus
vtrumque compleâens , in euangelio ait : Videant ve-
firdbona opera, & glortficent patron vefirum qui tncaldeft.
Et quidem laudanda funt opera in Ruben , ièd laus ipla
ad ilium referenda eft, qui eperatur in nobis & veüe&perfi-
cere pro bona voluntàte. Quis itaque hinc iam non videat,
cur patriarcharum nomma in hoc ipiritali catalogo non
itafucrint pofita, vt in earnis genelogia f Nonne in luda
præcedit initium conuetlorum, atque in Ruben lue—
cedunt incrementa virtutum ? Nam fi à primogenito
earnis Rübcf, qui videns filium vel videntis fitium dicitur,
hic ordo inchoafièt, & quarto natiuitatis fuæ loco
iudam pofuifièt, fpiritalem ecclefiæ prolàpiam vtique
confudilîèt : ac per hoc non iam myfticus, ièd carnalis
ac nuilius iècreti dignus habitus fuifièt. Bene autem
primum Iudas ponitur, aedeinde Rubeniuccedit: quia
nifi per confeifionem renunciemus aâibus malis , non
informamur redis & placitis : nifi detefianda vitemus,
iaudabilia agere non valëmus. Verum quia etiam bene
opérantes ièmper tentatio folec probate,fieut iufto viro
infiftenti per angelüm dicitur ; Quon'tam acceptas eras-Deo,
nectjfefu.tvt tentatio probarette : ideo, poft Ruben Gad,
id e ft, tentatio, iùbrogatur. Hinc enim fcriptum legi-
mus: Militia eftvita hominis fuper ter ram, vel fient in vetujla
transiat tone di itur, tentatio. Quia vero contra' eandem
multiplicém illatam tentationem , diuina virtute præ-
cindt, fortes exiftunt : redeeisconuenit, quod idem
Gad, etiam accinâus vocatur. Talibus enim çonuenit,
vt agonothetam fuum lèquentes , contra multiformem
quotidie tentationem dimicent, dimicahtes luperent.
Quibus idem admonenao dicit.- s tnt lumbi yefin pracinfti.
Hinc etiam lando lob loquitur, dicens: Accingt faut rir
lumbos tuos. Hinc & quihbet eorum cum piàlttufta Domino
dicit: Pracinxifit me virtute ad beUum. Quia quoque
bonorum certaminum finem ad Deum dirigere , non
ad fauorem humanæ laudis torquere debemus , ob
hoc etiam prædi&us Gad , ktrunculus vocatur, taa-
quam icilicet bona cordis latenter acquirens, Deo offe*
rat approbandâynon humanis obtutibus detegat præfe-
renda:vt iècundum quodipfèpromifit? PAter eiàs quivr
detin abfcondito, reddat ei in man.fefio. Quafi enim quidam
iatrunculus erat Dauid, cum diceret:lncordemeoabfcondt
eloquia tua, vt non peccem tibï. Quod omnino ad animi
intentionem totum réfertur , quia & multi Opera fua
abfcondunt,& tamen per intentionem foris pandunt: &
nonnulli atftionem iuam foris detegunt , ôc tamen intus
àblcond une. Verum quia illata tentatio &eleâos probat &
probatos coronat : reéle poft Gad Aièr fuppomtur, qui
beatûs vocatur. Hinc iacobus ait : Beatus v'tr. qui Jùffert
tentationem : quoniam cum probutus fuerit, accipiet coronam
vita i quant repromifit Deus dtligentïbus fi. Cftius videlicet
bearitudinis certa promifiîone tobörati beÜatorës ecc
clefiæ , inter ipfos etiam rrjalos non anguftantur vifee-
ribus çharitatis.îèd cum Apoftolo damant & dicunfiCor
nofirumdilatatumeft. Ëtpfàlmo concinunt: Viammandato-
rum tuorum cucurri, cum dilatâtes cor meum. Vnde bene
quoque poft Afèr Nephtali fupponitur, qui latitudo in-
terpretatur. Per illud enim mandatum currunc. » de !
quo in eodem Piàlmo legimus : Latum mandatum tuim
nimis. Quia vero per hoc ampliffimum diledtionis præ-
ceptum dilatati currentes, & ea quae retro funt obliuif.
cuntur,ad ea vero quæ in ante funt extenduntur : ôc ad-
huc æternas diuitias ad quas apprehendendas extenduntur
infpe, non habent inre: vnde in hac peregrinatione
mendicos (è efie fâtentur, vlquequo ad illas pertingant;
digne poft Nephtali.Manafiès interleritur , qui oblitus
velneceffitas intelligitur. Oblitus,fcilicet quia vnum quod
retro eft dimifit : ne ce ßj tas veto , quiaad hoc ad quod
extenditur, nondumperuenit. Hanc ele&orum neceili tâte
m Ieremias infpexerat, qui dicebat ;Egovtr, videnspau-
pertatem meant. De his erui piàlmifta concupiuerat ,cum
diceret : Denecefiitatibus meisenpeme. Sedquia defiderium
talia poftulantiurn, fiepe differtur, non tamen aufertur:
iurepoft Manaflen Simeoncollocatur,qui,audiui trifti-
tiam .interpretatus appeliatur. Hinccërte triftantur,hinc [
lugere probâtur.Sed quiaudiunt triftitiam,audiant necefiè
eft Ôc nome habitaculi,quod idem Simeon ionare videtur:
vt qui in præfentibus malis triftantuc , de futufis bonis
confolentur : qui moerent in tabernâculo corrupcionis,
gaudeant de tabernaculo æternæquietis. Scriptum quip
pe eft ; Corpus quod corrumpitur aggrauatanimamt& iUprimit
te)rena inhabitat'to finfum mu ta çogitantem. Et rurlum:
Quandtu fumus in hoc c. rpore ,peregrtnamur a Domino. Rur-
f ù m q u e Qui fumus in hoc habitaculo , ihgemifcimus gra-
uati. Ecce hinc auditur triftitia. Rurlum fcriptum eft:
Sc'tmus quoniam f i terrefiris domus nofira hum habitationis
dijfoluatur , quod adifica'iônem habemus ex Deo , domum
non niarfufactam, <ttein -m in coelis. Ecce hinc magna cçn-
iolationis laetirià. , Audiant érgoeléëH, ôc quid hiç fit habendum,
& quid illicexpedlandum. Audiant quid de his
pfiihnifta dicat : Buntes ibant & fiebant, mittentes fimina fila.
Vententes autem ventent cum exultatione f portantes manipu-
los[nos. Audiant quid de iliis D ominus dicat : Beati qui iu-
gent,(juon am ipfi confolabuntur. Audiant quid eis rurfiim
abipiodicatur: Plorabitis drflebitisvos» mtindus auiemgaude-
bit.Vos vero contrifiabimini, fedtrifiitia vefiravert et ur tngau-
dïum. Quales autem ifti fint, & in his quæ rétro ôblki,
ad ea ver o quæ in ante funt, in ueniun tur extend > atque de
præfènti habitarione triftes,de futura tantum coniolati:
Leui fubiundus indicat, qui interpretation n ©minis lui,
additus ipnat. Multi enim tales generalia tranfeendentes
præCepra, iùperaddunt non iuilà, vt eft cælibatus lànâæ
virgimtatis ; erogado dimidij bonorum vel omnium facul-
tat um, feparatio ab inuicem carnalium coniugatoru. Quæ
omnia quia non iubentur, ièd admonentur, vdque non
iuiîa, confilio luperadduntur. Quibus nimirum iurecon-
uenit, quod Ifacharpoft Leui aune£litur,qui interpreta-
tusdicitur, feftmerces. Iftapræcipua agentibus, præcipua
atque ip^cialis merces debetur. Hinc Ieremias cuilibet ta-
^lia agend, ac de præièntibus mifi rijs lugenti, dicit: Qüief-
cat voxtuaàploratUi&ocçulituià lachrymis,quia eft merces ope-
ri ttto, ait Dominus. Sed folentnonnuhquam etiam talia fa-
éfcaj immo taliafacientes, priuiquam remunerentur, illatæ
perfecutiones probare , non autem fùperarc. Vnde nec
immerito Zabulon poft liàchâr fequitur 3 qui habiracu-
lumxforritudinis appeliatur: Tune enim norum quili-
bethabitaculum dhçitur,quando vin us in infirmitate perfi-
dr«r,ficut& Apoftolus dicit: Conualuerunt de infirmitate,
fortesfaäijunt in bel'o Vt corpus quod ab inimicisputatur
infirmum,&per cuius materiatn animo quoque inferre
nituntur mtëntum.^Deo confortantei experiantur inui-
£tum. Qui videlicér . non fôlum pacis tempore am ids,
verumetiam in ipià periècutionê talentum diuini verbi
^gratis erogantimmicisQuamobrem non fine caufit Ioièph
poft Zabulon anneccitui ,qm argumentum interpréta tus
voçatur.
ln Afocalypfin > Liber JPuartus.
^ a t i § Vtenim de accepta pecünialuctum référant, nec
ipfis inimitishacerogare'dubitaön;Vpfc^w in ço at^mâ-,
tum Domino fuôrepOitant, qiio etiam paffi pro perfeque-
f bus orationem deuotiffime fundunt. Et vt hos omneS
quibus iftæ vistutes, quas enumerando poüus ,quarâ ple-
nius exponendo peregimus, ineile potuerupt Ȕn^dextera
regis æterni iocandos intelligas,Beniamin,id èftiftlius dex-1
teræ i poftremo loco conftitüitur, tanquam fciheet iple fit
finis ordiniS, cui félicitas promittituréternæ mëreedis ,*m |
ipfoomnes concluduntur,quiad dexttrani Ghriftilocan-
tur : & quafi âb ipià dexteragerierantur, qui èius virtute m
hocfecülo proteguntur. Sedlibethæc eadem ciitfim retexere,
8j
vt ab his qui fenfu tàrdioces funt, fecile poifint comprehendi.
Sanàaigitur ecclefia confefiionëlaudabilis ,in
luda: in Ruben, pi js opefibus elara &foecundà:in Gadi
tentationum exercidjSprobata; in Aferj pdftdeuiôtas ten-
tationes beatàiin NephtaU | chap|ads amore dilatata :m
Manafte , iea^uæ rétro funt oblita, ad eavero quæifi ante
funt extëhtà: in Simeon,quafi triftij adhuc in conüalle plo-
rationis,fed fpe gaudensde fupetnôrum ciuium habitacu-
lis: inLeui, virginitatë decora j continentià poft concubi-
tumiànôla, miièricordiàpietatis hubértinia: in Ifachar, fur
turæ mercedis expeâtatione iuipenià: in Zàbuld, martyrio
coronata: in Ioièph, duplicate) fpiritalis fubftantiæ talento
ditata:in Beniamin,dexteram felicitatisæternæ omninp
cóprobatut iortita Jn quib.expofitionis mëæ ièixtentij s,no
duodécim me pröfeffiones pofuille âliquisexiftimec, ied
virtutes.Tres enim tantum profèfliones in ecclefia mueni-
mùs, in quibus tamécunâia hæc quæ enurhçrauimus, con-
tinentut: virginum fcilicet, continentium, ac bpnörum
coniugatorum : fiçut Dominus expofuit, cum deiadis Le-
minibusloqueretur, dicens: Alia cecideruntin ter ram bonatn,
& âabantfruftus : aliud centefimum, & aliud fexagefimum »&
aliud tricefitnum. In virginibus enim, continentibus,ac bonis
coniugatis duodécim ifti inueniuntur animanim pro-
- uedus qui videlicet &in o6lo beatitudimbus fecundüm
Lucam inueniuntur expreffi. Nec amplius habent duode-
cim quam odo.nec amplius oâ:o quam quatuor.Inrer hæc
autemnequaquam prætereiindumcxiftimamüs,curDan
Iacob vtiquë filius, nue in Genefis, fiue in Exodo cum extern
fratribusannumeratus, in hac Apocalypfi de catalo-
eo fpiritalifuerit eieétüs : Manafiès vero inter aliemgehas
natuS , vtique non filius, fed tanquam iafiiiümadoptatusi
fexto videaturlocofubrogatus. Nönigitur aliud innuitur
per Dan, quod in latina lingua interpréteur, nidicium luie
îudicans Hebræotüm tranfeuntium:nifi reprobaùo vete-
îis facerdotii, carnaliumqüe abolitio viâimarum, ucut A-
'* poftolus de his pleniflitnæ traétâns expofuit,dicens i Nam
fitonfummatio fubfacerdotium Leuttïcum eràt,&populusfub tpjo
legem acceperat, qu dâdhùcneceffarMmfuit ,ficundum ordinem
Melchifedec aliumexurgerefacer dotent, &nonfecundum Aaron
dit»? Translata enirt fàcerdotiô,necéfle eftvt&legistrans-
latio fiat. Et rurfum : Reprobatio quidem fit pracëdentis manda-
iïî propter infimitdtem eius & inutilitatem. Rurmmque:
Namfi illud prius culpa vacauijfei, non vtiqüe fecundi locus tn-
quireretur. Vituperans enim eos, dicit: Ecce diés ventent,
dicit Donithus i & confummabo fuper dohium ifrael & fuper
domum luda teflamentum nouum. Atpoft pauca: Dictndoi
inquit, nouum t veteraait prias. Quod aütem antiqUatur
& fènefeit , prope interitum fit. Et^cætera de qui-
bus diutiffime tcadtóuit. Dan érgo de fpintali catàlogo
eietftus, ipià nominis fui i n pretatiöne döcet,quodniie-
xtamundi ætatç.mëdiatore noftrd aduehiente , occuito
quidem* fediufto,iüdicio Iudaica perfidia plebs proprijs
fedibus expulfa, fâcerdotij digriitatem perdidit : arquent
eius loco Manafiès inteï alienigënaà natus, non quidem n-*
lins, fed tamen in filium adóptatus, id eft, gentium populus.
pergratiamnoiùteftamentimeniitfubrogaii.Qualiter
autem ifte numerus inteftigendüS efièt, ôc vnde ag-i
gregandusi fequens verfus dedataü
$ ^ > quOdicitOri
pojl baie vidt turbam ?ndgnam,quant dtmimerdre ni-
mo pot erat, ex othnibüa gcnttbus &tribübw &p,ofüUs
&lïngm.
Quæ igitur heceflîtas fuit, vt nominatis cun<ftis genri-
bus * Ôc pop;’.lis & linguis * omnes, hit eum iam ptæmifîæ
fuerint tribus inen^erenturmifi^uia&intfihubusbmneé
gehtes, pbpüU & linguæ defignantur :ôc inclinais gënti-
bus, populis ôc liiiguis, iUe tribus intelligùntur ? Non quo
vna ut natio,fèd quo vna redemptoris connexib.Nurneruâ
ergo præmilîus, non eft accipiendus pro finitoifedcërti
caufa myftcrij prb infinité. Quamobréin hæc quoque in-,
numerabilis turbailloinuiOlabilifigno videtur céfèri, quo
düodecies duodécim millia:quivrdiâiumeftf& hæc inclus
intelligitur,& ilia in hac inueniuntur. Sed cuvh ecclefiæin-
humerabilis multitudo demonfteatur, hbbis vtiquei & no
Deo innümerabilis.aflcribitur. lpfe enim dixic vDinümerabo j>
eos, & fuper arenammultiplicabuntur. Etrur futn -.Qûnumèràt P,
mtiltitudmemfiellarum,&omnîbuseis nomina vocatdWoi etiam
hæc turba quàlisy ë fit vifà, manifeftaturcum fubiudgitut: |
St antes àntethromm &in xonfyeftu àgm,dmittiJlo±
lad albas, drpalmà inmantbtïs eorum. t
Quia vnidërfaiis ecclefia Vnius mëdiatoris throno défi
gnetur, certilfirha ratio ne d eclaratur. Quiayero & hæc in
numerabilis turba bniiiem eleiftorum contineat fütrimam:
aittbiguitas nullâ tëlinquitür. Quid ergo éft*qiiod ànte
thronum turba côfpicitur * nifi quia yifio figùris obumbrai
ta variât ur , cUm tamën,res figuriso fenià, nequ«aqdâm VarietuVElpiaeiiim
Vniiietlàlisiaiiiftoiu^feëclëfiadcfignâcur
per vnum thrbnuni, ipfâ por viginttquatuor chronQs ,totldem
qrie feniore s, in circüitu chro ni iè dentes , Jpfà per na-
bituni in throno ièdentis^ iplà.pèr quacuor animalia in
medio throni Ôc iii ciccuitU throni * ipià pçrvymumerabi-
fern turbam ftahtem ante thrOnüm.Sed necpoteft hgurata
locutio, quæ diuerfis môdis vnàtfi feandem^ue rem jjmgL
bit: aliter apte côtexi. Verbi gratia : Si diceretur, Viai tnrp-
num ftantem ante thronum: vëlj y idittlttonum in cnçuitu
throni*veUthrohüm in medio tfîfoni: non eflèc aptayciwi
tàitteri effet vera locutio: neçdiuérlàs vnius corporis'om-
ciorum virrutes, fèdvrtamtantumdéfignaret; Sicutenim
vnâeft ecclefiaiftis vocabulis figuràtæi fie éiusdiuerià v«"
tutum offiaa demonftrata. Significat ^tâquë aluÿijd,
quod Hoc locô ifta inhumerahiliâ turbà'non fédéré* led
ftareante thronum pethibetur* ciim fuperiusper cirëtu-
tüm chrOni iti fenioribus .pfa- fedifle defcribatur^Sedêt
liamqtie, cum pet quædam mètnbrafüa aliorum fàclaëîW'-
minât: ftat veroicum in cunâisfiriseledtis animuminioitr
ditatéfidëi& ditedionisroborat. Hin&ehimPfàitnifta^t;
StàtuitfuprÀpetram pedes meos. EcrUrfunù StatuiftiiMo^ÿ^ ;
tiofôpedes iheos. Quod videlicet vrium adi firrpitateinifidëi» .
àltërum verb pertiiiet ad aniplum charitatis mandatum;
Ante thronum igicur ôc in confpeâü agni innuberabuii
turba ftare perhibêtür f quiâ nitbirùm elé^rum^ccle*
fia âdambrem pàtriæ cælellis fidé xlilettiône folida*
tür , vt conditori fud ptæfens efficiatuE Ante thronum
hamquë &: iri cohfpeétuagni gladium fixerat Elias, cutü
diceret : Vitùt Dominus i incùïmtànfitftufto. Quid vero per
ilolaS ante thronum (tanciüin, hiii habitas mentis dengna-
turï Sedante irtcdiatoris r^ueiiEum non èrâhcftolæaibæi
quia videlicet humahtgencrisfetdâi origihaliluri p^ccà*
totdm iTiaculisétant teiperlâ At vbi tindta Hint per fidern
II, ('acramento baptifinatis ; Ibtim tecepetunt ptiftinüni
dèdoris cabdôtem i qneniin ptimis parentibus dudum
àmiiirant. .Sciendum vero, quia bas ftolasabj poftlaua-
ctmii baptilînatis itibndas conter usât, quia nulJumcrb
ttenaJmittaht!alijVeroinqùinant,quiartlin:quinnitfatiii
veliri mnlcrs tiicinoribiLs virum commacülant: fedinquir
«atas poitmodum cabdiflcant i qdia aut laa«ymanini
Ôetibus . attt âpetto vel occiilto ttiartyrib; in iangbit*
Chriffl maculas peccatohiiiiidetergantt ¥nde 8c ,01*
Kes qui ad numetdm eleâotiitn pertinent, (tolas albaS
habere petbibéhiurt Nec qualeb poff baptifinura ijni-
dem peccabdo exdietintifenbo ptbpheticbs notât : fed ;
BiUHth.Vtt.Ùtr.fom.'iftrsi