P AP.
XXVI.
1194 • Paßhaßi Ratberti
lia!s(quia de feruisagitur) vtiqueappellamr. Ec.ideo,vcdi- -
xi,totu$ hicfcrmo rairäbilicer editus de futuro -, cum dùo-
bus comparanduseft füperioribus,vt & inrelle&us vniuf-
ciftafqüeèorüm ex illisaugeatur, '& ornatior fçrrap intfo-
;dufatur, fiquomqdoäliquid de tanta Maieftate dignein-
tefligatur.Quoniam ipfeeft filius hominis, qui venit m iede
Maieftatis fuæ;ipfet>orainus fecuorum illorumiqui ve-
nitrariönem ponere, quando & Angclorum clamorrtie-
dia nodte fa&us dicitur.Er nine ante fedeni Maie ftatis fuæ
morèiudrciscongregabuntur omnes Gentes ; 5 c quæ o-
leurafecum dernier untin vafisfuisv & qui talenta dupla
fecerunt; & in dextrisipfioues erunt. Quibus omnibus
profedo fuptadi&um fueiatfVigilate quianefatisdiem ne-
tjue boram.Vmm eft etgoquod dicit,Çongregabuntu?î8cac-
ceßiiqui quirßue tàkntafeceraf, necnon Sc quod ait,Tunc fur- ;
rexerunt omnes. Similiter & quod hic féparanrurouesab.
hcedis, 6c illic fatuæ curitemere ; necnon ôcqubdferuus
inutilis iudicatur.Quiadonecadiudiciumcaufaveniat,o~
,nines Inixti funr.Sed cum dixerit qui àdextris erunt,vem-
1 te,tunc & quæ patatæ erunt.quoniam ipfièfunt quibus iu-
bet,intrabutitcum eo ad nuptias.Quid erit dicere & fèruo
bono,E«^emtraingaudium Domini tut: Porro qui à finiftris
erunt,quod effcdiceteillisyQttamdiunonftciftisvnidehis, tue
■vnhifttißisdiein ignematernum j hoc eft improiperare fèruo
Wutili, & AicciGiToilitetalentumab eoy&mittite eum in tene-
bras extenons ; atque virginibus fatuis refpondere dura ,
pulfant qiiia claufa'eft mma,nefciovesQaia vias quæ à.dex-
ittis funpnôuitDominus.qaæautemà finiftris (tint peruer-
;fæ erunnHæc idcirco parua intuli, y.t ex paucis cognofcat;
prudens le&oï cogitate quam profunda fimfteloquiçrum
Dei myfteria,& adumbrata di&ornm fâcramenta. Quam
Varia & florida fententiarum ænigmata j vt 8c exerceant a-
nimumle&Oris ,»6tfaftidium detergant exornatæ terum
eau fa ru m figuræ, Ipfàque veritas in eildem obte&a exciter
aniditatem lègenris,dcauditorumintelligenti%m,€um
fuerit reièrata,vt temper inobicuris veritas auidius requi-
. raturé'
Et faäumeßcum confummajfet îefusfermoiieshosomnesi
dixit difeipulisfuis* 1 Quinquiesenim i nuenies in hoc Êuan-
gelio hanc confummationem verbi, 8c temperperfe&io-
neminfinuat return.Qnianihileft quodlefiis coeperit,ni-
fi 8c confummationem perfe&ionis habeatfSed poteftvi-
deri alicui côntrarium, quod Matthæus & Marcus, poft-
eaquamdixerint Pafcha poftbiduum fieri, commemora-
üerunt quod eràtXefüs in Bethania» vbi de vnguento illo
pretiofo narratur. Et loannes , antefex dies.Paftha, dicit
Icfiim yenifle in Hethaniam, de eodem ynguento narra-
turnSéVndc quæritur quornôdo fccundum hos duos poft
biduum Pafcha fùturum erat ï Cütnpofteaquam iddixe-
runt inueniantur ciimloanne ihBethania, illud quod ip(ê
(Ae vngüentöcommémorât narrantes,, quando ipfe Ioan-
nes ppft fex dies futurum Pafchapræclicit. Séd qui de tali-
bpsmouentur, non intelligunt quam difpenfatiue inter fè
Euangeliftæ hoc fàciunt,vt & veritatem rei non taceant. 8c
nonf*i}laquamfæpeimoregemmarum,vtpulchriusdiâ:a
refplendeanc, aliisiniocispofita exornent, proutconle-
qucrriS ratio 1diktat, ficut hoc loco Matthäum & MarcUm
iecilfé cernimns y qui illud qiiod faÂum iam erat de vn-
guentoinBethanfa , ’potius recapitulando poluerunt; &
ideonon poft illud biduum,(èd ante faétum eft ,cum ad-
hueiex dies_elîènt vfque ad Paieha. Idcirco nemoillorum
cum dixinètpoft biduumPafcha futurum; continuqadier
cit y t diceret, poft hæc, tum effet in Bethania, fed con fuite
ambo tanmm,cnmeflèt in Bethania. Quod vtique intelli-
gitur fa<5tnm,antequam illud dé Pafchadiceretur, ieu cæ-
tera quæ di«fta dicüntur.Qnia ante fex dies Paftha venerac il-
luc Iefus iuxtaloannem, & ibi tune faâum eft illud con-
uiuium, vbi de ynguento fa&a eft mira qpmmemoratio.
Hæc ideo dixerim. vt ex hoc intelligat vnulquifque per fin-
gulaconcordiam Etiangcliftarum, 8c quæ quamplurimis
lotis canlà breuitatis omifi, diligenter colligere ac fentire
quæ ipfi non dicunrfftüdeat. Quia nemo qui hæ c omnia
litteris comprehendçre poffit. Qaoniam in bis omilhs,
variatis,actran(poiitis,nihildi<ftorum,vbi yel vbii vacata
myfterio.Vnde,& lupra volens oftendere Euagelifta quod
omnia in menfhra 8c pondercj& nümerOjConftituitDeusj £
præmifit confummationé pçrfe€tionisj& coepit morrftra-
re quam proxima erat horaide qua Marri luæ alibi Üixerati
Quia nondum venit horamea. Et ideo ait diicipulis fiiis, vt o-. ^ f'vij
ftender et quæ die o,Scitis quia poft biduum PafchafietitpCa eft
na'mquehorapræfcita&præordinara ante mundi confti- .
tutionem.De quahora dicit patri luo, Paterfaluame ex bac i» 17
H ora\8c clarius appareat qüameuidenter firab,ipfô>pr;æfci-
tSi,ideo veni, inquit, in hanc horam. Sed & cum orat ad pa- j ^ 17J
tiem,clamat dicens, Pater venit hora clartficafilium tuum,vt
filius tuustlarificèt te. Quod fi ergo horam paffionisfuæk
longe tam euidenter præfciuit filius, non poflùmus dubir
taré,ficut hæretici volunt, quod ignoraueriediemaduen-
tus fui,&quando finis fit fæcuü, dum horam &diem çori-’
ftituitac dinumerauit pafiionis fiiæ. Propterea quotiens
infidias à Iudæis palfus eft, quotiens quæutus ^ non potuit
prius pati donee veniret hora &tempus.Et cum effet quo-
tidie docens eos in templo.non potuit teneri-, donee ton-
fummaret omnes fermones ïftos, qüos propoftièrat fiiis |
i ntim are difcipulis.Et poft quam confummatlitomnes ler-
monesiftos,tunc dixit difeipulis fiiis iam in Bethania^ Sri-
I tis quia poft biduum Pafcbajîrf.Ecnotandum, quianpn dixit
,tantum omnesièrmones ,ièdaddidic, hos omnes, id eft,
quos locutus fuerat coram eis in monteOliuptijnon quos
;adhuc locuturus erat in coena cum difeipulis, aut indomo
Simonisleprofi, de muliere accedente ad lè^ièu & alia
quamplura,quæ poteftdiligens leélor confiderare, & vi-
’ dere in his , quod nihil vacat ,■ led omnia plenaiunt làcra-
; mentis.. S«f»;inquit, quiaboft biduumPafcha fiet, &filius
hom nu tradetur aderucifigendum. Longe fupraiamiftafre^
quenter prædixetat,lèd nunçy t dixi^dc horam &diem déclarât.
Et ideo priores præmilèrat lermones de gloria 8c
' claritate aduentus fui, quos in hocvno eonqlufitt lin quo>
permaximefeventurum in regno cum Angelis fiiis, 8c in
fede Maieftatis iuæ fcffurû le dedarat, & côtinuo fatis difpenfatiue
fe paflurum in proximo . vtdifcipuli{àcrameiîtü
crucis admixtuip eirégloriæ çterniratis.fideliffime Cogno-
fcant,& in nulloformident de euentu, qui audiünrgloriâ
8c Màiettatém regnanris.. Porropoft biduum Pafithaiîeri
prop terea pronunciatjVt feirent hora prælcitam >â vein fie;
I lecundum quod oftendi»uscü nonpofle mori # anceqüâ
! omnia dodrinæfiiæexplerct-làcramenta. Opoçtebat ergo
[•vtprimum^ilïolueret illud typicum Pafcha,turn demum
! traderet difeipulis teftamentü'nouum, quando infbibat
j définira dies altera,vt Pafcha ricftrumimmolaretur Chri-
! ftüs,& illud fit in velpere.deinde.Chriftus his cxp)etis,ea-
; dé mox traditur node. Et iplà eft hora palfionis quæ prius
• nondum vénérât antequam explerentur omriia hæc typi-
ca. V encrât aù tem annus & dies de quib. Propheta; præ-
dicare annum Dominiacceptabilem.miûtme, & diepla-
cabilem, quæ eft dies làlutis noftræ.in qua oblata eft hoftia
prd làlute totius mundi. Et iplè eft menfis Pafchæ primusà
læculo in menhbusanni. In qua prædicit difeipulis fuis,
præmuniens eos priufquamincipient fieri,vtpræfigaptitX;
cordib. fuis,& intelligantqUænvox ventura eranr,ne fubi-
to cum coeperi n t,& viderint tradi eum ad crucenî, qui ta-
liadîxerat 8c môftrauerat vtDeus credere tur,obftupefeâÉ,
& prç pauore nimio deterreantur vitra redire ad fidem.Et
ideo ait,Soit is quia poft biduum Pafchafietfilius hoministra-
deturvtcrucifigatur. N on autem.ficut quidam putançfolû
de illo dicit typico làcramento, quod omnibus notiffi mu
erat. Quiali diceret magisvtiquedebuer^dicerCyScitis
quia poft biduu Pafcha veniet, aut Palcha erit, vel Pafcha
ex more célebrabitur;lèd longe aliter didt,Pafihafiet,(]ui*
nouum eft quodfiebat, hoc eft, quale nu nquam faélu eft,'
vt pèr hoc nouum Pafcha fenefeat illud antiquum. Et ideo
iure vêtus d ici turteftamen turn, quia poft biduum fùccef-
fit nouum,& hoc erat ipfum b:duum<Quia-poft duosdies
aefi clarifsimi luminis, veterisacnoui teftamenti, verum
pro mundo Pafcha,nonin fànguinepecudis,fèd in fàngui-
ne venlsimi agni, celebrandum erat. Propter quod addi-
dit,Et films hominis tradetur vt crucifigatur: Poft duos autem
dies fàdtum eft Pafcha, ficut fuerat prophetatum ab eo,
quando tradituseftinnoâe quartadecima iâ luna. Hinc-
que manifeftum eft, ficut egregius D. Auguftinus ait#
In Èùaftg. iMakbLW.X Ïy
quartaferia fuifle^uandtyhoc ptinunciatum eft,aut cent
te (ficut alii volunt) prius ifta prxdixi15 & vt Iudasi a Luna
fuos tetminant dies, vndecima erat Luna, quando & pa-
rabolas fupradidtas cqiifummaueraCv Sicque congruit vt
poft biduum dicatur more Scripturarum,duobus integris.
diebus in mediadeuolutis, & quartadecima Luna ad ve-
fpetum, celebrato iam Pafcha, Chriftus hora dieiquafi
fexta, ac fiipfadie, immoletur. Quia peritiflimi Iudao-
rum ab accenfione Luns,quando Sole,vr aiuntilluminar
rur, vfque ad alteritis accenfionemdiem Lunas determh
nant. Ac per hoc facramentum Pafch*, in fine-diei quin-
ti,ac fiad vefperum.plenius commendatur. Veruntamen
quid horum verius fit non multum abeft; quia vnus.eft
fenfiis. QuOd autem dicit j quia filius hominis tradetur, refte
qu^ritutk quo traditus fit; quia hie non dicitur. Et
tamen de patrediiftumeffquodpropriofiliOnbupeper-
cit.fed pro nobis omnibusttadidiceum. Necnon&de
ipfo legimus,quia femetipfum tradidit prdnobis. Veium
6c Iudas tradidit eum, vnde &ftraditoi vfqUe.hodie voca-
tur. Sed & diabolus quimifit in cor ludsvt traderet eum.
Nihilominus & principes facerdotum & feniorespopuli
tradiderunteum in damnstionem mortis. Et ideofortaf-
fis hie imperfbnaliter politum eft, tradetnr, non dicens a
quovel.per quern, vt hoc verbum ad omnes refpicerc pof-
fitpeffohas, licet non vno Voto, neque eadem voluntate
omnes ttadiderunt eum.Quibus verotraditusfitipfe iam
fiipra prxdixerat.
C
PMyj.8.
\jcmww uu luuaenaum
gedandum,&6rucifigendumy]lde(kmi\nibusjLomanot\xm,
qui eum fufeeperunr demanu omnium eorum qui eum
tradiderunt in mortemv Intelligant quæfo 8c erubefcant
qui affitmare conantur Salùatoremtimuifïèmortem,&
paffionis pauore dixiflc, Paterfipoßtbile-efttranfeatd me ca-
lix ij,h»de quo fuo loco dicemus,cur hoc orauerit. Nam
poft biduum Pafcha hi turus,tradcndum fe nouitvc cruci-
ngatur. Quod & ab initiô femper nouerat qui ideo venit,
& came non déclinât infidias, neq; territus réfugié, in can-
turn vt etiam cæteris formidantibus & ire nolentibus,
pergat ipfe vitroneus, atque intrepidus. Vnde& in Pfal-
mis ex fiiaperfbna, Voluntariefacrificabo rii/finquit,& vt
faceremvoluntatemtuam Dens meus, volui. Quod fi nollet o-
mnino non pateretur, & ideo quia yolens venitj Vt finem
vrnbræ iam iamque à carnali feftiuitari fmponerer, aiebat.
Defiderio defideraui hoc Pafcha manducarevobifcum antequam
paiiar-ffed pari non poterat prius, quianondum venerat
hora ei[is.Tur,C(ongregatifuntPrinctpes Saçerdotum érScribæ,
& Seniorespopuli, in atrium PrincipisSacerdotum quidicebatur
Qßiphas.Tune liquidem,quando confiimmauit lefiis om -
; nés fermones ifto^,& finiuit quod diu traâauimus.Tunc
congregati fiint & côfilium fecerunc, vtlefum dolo teuerem
& occiderent. Vere miro ôdneffabili modo ifti confilium
Dei agunt contra cpnfîliu m fiuum,vt eum,qui vita erat,in-
nocentem occidanc, & ideo non ifèmper quod confilium
eflèpoteft; neque vbicunque Principes làcerdotum & fà-
pientes fæculi,fèuPrincipespopuli congregantijr,{èmper
quæ confilii funt tradantur;& ideo in hoc coriciliô quatuor
iure culpantur, quod congreganturin dolo, non qua-
lefcunque de vulgq, fed Principesfaçerdetum, quodScriba,
id eft.fàpientes legis, quod & Principes populi,& quod in
eo tempore Chriftum Dei filium occidere meditahtur,
quando debuerantiam Pafcha vicino;, viâimas parare &
làcrificia,leuigareparietes templi,pauimentaverrerè, &
mundare vafà, & omnia fee und u m Jegis ritum purificare,
Vt efui agni ipfi digni fièrent,& cultus religionis eoru Deo
aceeptiôr eliet.At vero ip'fi congrégantur non vbicunque,
nec cum quocunque, fèd inatrioprincipisfacerdotum> vt cû
ipfo confilium inirent, quomodo Dominum occiderent,
non cimentes Deu, neq; dieifefti reuerentiam habentes,
neq; de fèditione populi, in eodem die fi fierec, curantes,
ficut fimplex fèrmo demonftratjfed hoc folum omni aftu-
tia cauere feadhortantur, nepopuliauxiliodeillorüma
nibus tolleretur. Imitantutetenim Gain,cuiusprophétia
explere cupiunc, vt libéré Abel fracrem fùum cum dolo
interficiant, Et ideo ille a.it,Egrediamur incampum,\t eum
peri mere poftèt ne euadercc. Scd fudas,imo diabolus per
eum præuenit ex die fefto confilium eorum,cum quæfiuic i
fpenfionem, quid ei vellentdare. Etexindequæiiuitop- 1
porcunitatem', vc eum eis tràderet. Idcirco gauifî de tan-
to euentu, non curant iam qua fiar die;&ideoinnoéte
qua debebant Pafchacomedero, fàtaguiit&meditantur
pariter cum ipfo. traditOre, yt cumepportunfiinuencrinc
locum,mox eum capiant.Sed quia iam venerac dicsi&ho-i
ra a fæculo nota Domino , vitra differri non potuit, lient
ne^??t*c*P?r‘-.Sed inito connlio,vt aiunt,quarta feria an-
te ^hæ in craftino ad-vefperum,mox^agnuslegalis
opcidîrur^ conthiuo-nofter agnps pro fiilute totius muiâ-
di,ac fi ipfo plenilumo.maiftàtur. Sicÿe,fit,vt non m Ae
fefto eorum occidattfr,fed’in alio die differtur, vtPafcha
noftium, his expletis omnibus quæ vrnbræ çrant, iam in
Clara luce imm0 làtetQr:Chrift^rytfelinqfetes a'?yma
Iudæorum, feftineqtomnes ,açfî n0 ua çonfperfio, celebrate
nouum Pafcha in a^ynris f^nceritàtis Ô^veriratis; 8c
non cum Iudæis in yetuftate litteræ permaneré. Sed quia
ben ignus Sal ua cor, iam ante fex dies Pafcha, venit in B etha,
nia^y nde 6c al rera die cumtfiùmpho & ramis palmarum,
æç fi iarn yi,étpr, celebrauit* reafcend ens Hierofolymam,
gloriam mono mâch(æ iuæ, quam explcturuseratin pro-
ximo.Qua de caufà 6c ipfiptincipes çqmmoçi,co|igregan-
tur in atrium Princîpis facerdotum, vt impleretur illud
quoddi&umeftin Pfalmo.qaiaPopuli meditatifuntmania, Pm ±
& Pnncipes conueneruntin vmm aduerfus Dominion, éraduerT J
fus Chriftum eius. f-r r . " • . K^mjtum eins.QQuuoqss,,qquuiiaa iinn ddoolloo ccoonnffiilliiuumm iinniirree llaabboo-
„ ^ 7 rant contra Doiniinim,feli|iqu8mus,& fèffinemusop-
V*ndum,&6ructfigendumy\Idcü:,mihtibusRomanommy portune fii ni. s frin ir. ** . * » «■icuinemus oPpportune
fatis finire librum, vt Saluatorinoftrprurfusin
Betfianiam occurrerepoffimus. Quoniam Bethania domus
obedientiæ intetpretatur, yt ibidem cum difeipulis,'
quæ gefta funç à Domino, videre mentis oculo, 8c incelli-
gercvaleamus, quia valde myftica fùnt&admiranda. Qr
rantes vt cum Lazaro, foluris criminibus, etfi vltimi in
c9nuiuio? quo cum Domino conuiuatur,digne interelfe
mereamur.
P R O L OG VS LIBRI
D V O D J 5 C I M I .
V o n d am adhuç puer cum effèm 8c ingês
f tianfnatarç pelagus vellem, paulo amcquS
i littusattingerem,c5 fpicio. Eteccecminuà
[ videtur nimia. furgere altitUdo,& inacceffi
bilis fluuii pôrtus crefcerc. Qyo terrore
perculfùs, coepi iâ multo labore fatigatus dilpfeere, quod
necrçtrorfum redire poflèm, neç in tâtaimmenfitaS pe-
fagi boni portus exitum inuenire.Ita 8c nunc mïhfcharifa
fîmi,Qccurrit,tandem explicitis in Matthæo vndecim ex-^
planarionum libris,in hoc vltimo laboris mei opéré, vt tâtaficramen
to rum Dei profunditas, tantaquediUinorum*
eloquiotum obfeuritas reflate videatur,vtnecomittére
queam quæ dudum exhortatus hincindeà vobis ißchoa»
ueram,nec explere me polfe conhdam pauça quæ reliant.'
Quoniam flebilis,6c diu iam ieiuna qfatio,fæcularium rerum
cur—is re--t-r-o--- f--a-t-i.g «a.t.am,mu auil,t umma fmor ema iidat, etiam eà cjuaé
fentit loqui, vbi fe videt nec fenfu, nec ingenio pofîè funiJ
cere. Sed quia diuina rede quæréntibus, femper indefi-
ciensverbi cenfusadefïè prpmittituf* Vnde aitperdiues
Dominus oratori fuo, Apert os tuum&egoadmpleboiliui.
Et a meipfq,quodveftrisinteruenientibus
meritis ex dono largitoris præfumo.Agam vc coeperam.fi
quomodo, fàlrera iuuehibus, deplenorpaflfonis Ghrifti
!fàcramento,velpauca digne quæréntibus,exponam^Cre-
doquod non aberitin tradacu dicendifacultas, cum fue-
rit in perficiend o prompta 8c déuota voluntas. Quoniara
vix elle poreft vt bonæ voluntatis animum poffibilitas déférât
virtutum. Sicut è contrario difficillimutn, vt fequa-
tur abundantia fenfiis hominem yquinuliivultalteri im*
partiri pecuniam verbi : vnde quamuis vilis videatur ora-
tio.prolixitas reprehendatur fliperflua,& temeriias a qui-
bufdam culpeturignara;erit mihielipeus defenfionisipfà
bona yoluntas,& lorica iuftitisp intcrceffio veftra 6«mdu-
ta veritas. Quia fi.nemo qui docendi officiumtenet,fécu-
rus efié poteft de talento fibi commifîo ; neç me vllu*
fifal.%Q.11.
H h h h h fare