PafihafiiRdtberti •
feiquiaDais&hoinovnuseftChnftns* Quapcopterne tis,niriexmctavenit,*ram.qoodvolant,nos
' timeascoufiteri,quodiniicramcntonoftr*(aiutiseft,& nms.quia etfiomncsinfirniwlsnoftriattettionssmic
necotifinidasyquodinproprietaEdvniu&uiufquenatura!
eft. Quiaadhocvcnit Chri^aslefus.Deushomofa&us, quanuim volim.&infeadmifit. Ecpiogrc spu u,
vtfciixtinxcaFrophecaminplagapofttus,noftrasferrein- ciditporiretrorfum, fedindacieiqfuam)quodtanctoram
finnitates.noftrolquefaftinercdolores.Erftieonphfunt eftaotans&dicen
audiendi qui magis ftupmcm vulnerum eius predicant, j m . QuantumergoptogreffuslitLucasmhqu?q,K.d>cit,
maeis ituporcm vuinerura cmspta:uu.auL,we.c. i !r„,
quam dolorem,öcdnimi magis fimulationeip,quam mce- | quantum iaflus eft lapidis. N olebac enim bemgpifT _ - |
* * • . fmimUf ......... a
' ' I' uatot longe fieri ab cis,fcd,vt difterentyin c anfpe&u eotu
1' uatotlongt
rorqm. ... I . . .... m
Tv K c ait illis, triftis eft anima mea vfque ad mortem, fufti-
netchki&vtgdatemecum.] illis namquedicit,quosfecum
ex omnibus aflumpferat. Ac fi diceret, nolo vos vlterius
piogredi, Tatis fit vobis vidifle &audilfe,me trifteropro
yobis, quia ad hoc vos vfque hue venire permiti, vc teftes
litis eorum ^gu* audios ex'me, & in meipfo confpicitis.
Nam quiacoeperat.conrtiftari& moeftuseflè,(verbaMàt-
thæifunt) quæipfitrcs oculis cGnrpexeranr,& quodde Te
vitra protulit, triftis cftanimamea v[que ad mortem» ipfi auri>
bus ab eo audieranc.Et ideo nonfîne caulà eos eoufq; ad-
•duxerat quafi firmiores in agone ceitaminis, led yt cum
ep licetl longe,laboraret vigiliis & oraripnibus, lllis qui-
dem fupraiuxcaMatthæum,fedcre tantum iubet,iftis autem
vigilare &orare cum eo,ac fi participes tanti diferimi-
' riis. lubcttamen&eos maneréinfuogradu,vt vnufquif-
que in lpco & ibrte vocationis lu* conliftcre difcat, ne al-
tiora fcquærat. Quoniam eprum 8c omnium gratialicet
lit magna j Temper Chriftus omnibus eft maier, cuius fin-
gularitas.quia Deus eft,excel lit vninerfo.s.Vndefequitur,
Et pregrejfus pujillum proadu infacimfuam,adorarii & dicens
Ecce«ur eduxerit eos, oftendit, vrdifeant riô de fèincau-'
te præfùmere, fed vigiliis & orationibus briusiinpetprej
vt videant & inteiligant, vbi eft,&quoufque pofle homi-
nis1it,vel quomodoimpetraré debeant. Videantquidem
cadentem &adorantemin faciem Tuam>&aûdiantdicen-
tem,P<rterfipoftibi'.e eft tranfeat À m e calix ifte. O coelefte ma-
gifterium & Medicinâfàiutis 1 Hcce contra tantæaudaciæ
morteim quale antidotum,vtdilcantnon dele magqa la-
père , fed humana æftimare ; nec veloces efle ad promifla,
led fbfliciti ad impètranda. Et ideo forte prudentionbUs,
vel Fortioribus in fide ifta oftendere volûit,vtnemo mor-
talium vitra de le prælumere polfit. Triftis e ft,\n c p i\t,anima
mea vfque admorem-, quod monftrabatur in vulcu quando
ccepit contriftari, teftatur in voce cum ait, Triftis eft anim a
mea vfque ad m ortem. Et fi anima eiüs triftitiam recepit,vti-
que & çarbdoloré fènfit, quiaverè vulneræ&plagaslul-
cepit. Primum ajudiant Apollinariftæ,qui dicuntanimam
nô habuifle Iefiimjdeinde cæteri hæretici, qui lulpirantur
irrationabilé (umpfifle animam, quomodo potuerit con-
Çriftari.Quia quarouis & bruta videantur m oeftitiam reci-
pere ani mafia,non Tciun t tamé te m pu s trifiitiæ luæ.&cau-
èim doloris.H i c autem vfque ad quod debeat contriftari,
teftatur, & caûfàm moeftitiæ fiuæ multis déclaraiindiciis.
Non enim ait , triftis eft anima mea propter mortem ,fèd
vfque ad mortem. Y nde quidam eximiùs Do<ftor,Ti de morte
etet, inquit,ifta triftitia, quiad hoc venerat vt mortem
paterétur,uec aliunde,debuirvriq; caulàmadeandem re-
ierr©mortemiper quam erat paflurus,&non, vfq;ad eam,
dicere lè triftan. Quoniam aliud eft,inquit,vfque ad id,&
aliud, ob id, moeftûeflè, quia vbi propter mortem triftiria
eft.illic ipfa mor s eau là cri ftinæ: eft vbi vero vfq; ad morte
eft.ibi mors non iam caufà,fcd finis eft. Quiaquod in fine
eft, caufàm mortis non facit. -Non eft ergo elaborandum
fprte quod non dolùerir, quod non fuent triftis, feu mee-
ftus ,vel estera huiufmodi, fed quia non propter mortem-
Ad hoc quippe vénérât, fuaq; (ponte fufcipere eampara-
tus erat,ad quamfuos exhortabatur obuiam ire,& iplc in-
trepidus ibat -, fient enim aliæ multæ caulæ de quib’us iam
dixi,pro quibus vere triftis & moeftus erat.Nec tamenab-
horret à vero.quia homo erat,&omnianoftri c orporis in-
firmafiiTceperat, fi etiam timorem mortis in Te admiferit;
non vt.timor v’nçerct, fèdvt iplè fortitudine virturis fiiæ
mo.*-is timorem perimeter,quoniamacuieùsmortisin eo
L non erat. Etideo folus inter.mortuosliber, 8c vfque ad mortem
triftis i quia mors eiusdefhuètio mprtis erat, & refti-
l tutiq vicæ. Alias.autem,qui-dicüt,quod nulla triftitia morcôftitutus.
orare.Nec igitar mirum.fi ruitiofaciem Tuam:
humiliter orans, qui faétuseft Deo patri ohediens vfque ad<
mortem, & difcereiubet quod mitis eft, & humtlts corde.
Quid autem oiansdiçatin aperto eft, Mi pater ßpoßtbile efi,
tranfeat calixifte à me. Blandientis quidem afFe<Stu,& de-
precantis poftulaç,vt fi poffibile efttranTeatabeo.non-
tantum eaux,fed calijc ifte. Et hoc non fècundum fiibftan-
tiam diuinam &impalEbilem,Tedfecundum naturam hu-
manitatis infitmam Ôcpaflibilem. Ppftulat autem non timoré
pariendi, neque\ non vtpatiaiur, quiideo'venerat,
& defe Futurum-quam fæpe ipfc fuis prædixeràr. Sciebaç
enim proculdubio, quod aliter euenirenonpoterat, fed.
mifericordia prioris populi, ne ab illis bibetetealicé paT-
fionis, ante fèculi conftitutionem, fibi praricitum & præ-
deftinatuiTi.Vnde 8c fignanterait,C<i/k i^e.Non qupd ça-
licfem mortis refugiarv fed iftum, qui àludæisei intefide-
batur, ne per eos, qui nullam exeufationem habituel funt,
fievet. Neque enim dixit,tianTeatvroe.çalixifte,Tedrfwe.
Quoniam aliud efle videtur, fi Te tranfeat , vt ipfe àmole-
fSs tranfeuntis calicis èxcipiaçur, & aliud vt .sfètranfeat
ne fit.Non vt ipfe prætereatur ne ilium bibatinquem de-
uenit,etiam in eo erat,fed vt à fe,ne in Iudæos cadat.Seu a-
liter,vt à me tranfeat in eos,id eft, quômodo à me bibitutp
fie & abhis, cumbmm fpe veniæ & cüm omni fiducia fa-
lutis.Alioquin impoffibile erat non pari Ghriftüm.Nun-
quid ergo pati nolebat.qui paulofuperius fànguinem corporis
lui fandendum in remiflionem peccatoruro,confe-
crarat? Quod fi aliquis contentiofus elle vôluerit,quod o-
rauerit, némortem guftarem, quamuis prælcitafuëritab
ipfo & pronunciata, feiat quod nec nqs id multum nega-
mus. Quiariec mirumfi quafi homo mortem reCulàt,qui
quafi Deus fententiam fuain. & voluntatem Vnam fimul
cum pâtre ferua't. Nam proprium eft Temper hominis, |
nolle pati aliquid doloris. Et ideo forte ait,TriftU eft anima
mea vfque ad mortem , quoniam mors iUi vIxra non domtnabi-
tur. Etfifupra dixerim vfq; ad terminum,antequam mots
inciperec, poteft tarnen iritelligi etiam, yfqi ad tèrminum
finit* morris, in quo finis fuit eiustriftitiæ& doloris, &
hoc fir dicere, Vfque ad mortem» id eft,vfque ad finitæ mortis
finem. Sic itaque confuetudo loquendi efl quam Tspe,
cum dicimus,vique ad terminum loci ; vel quando dici-
mus, vfque ad tertiam, vel fexcam,quando volumus intel-
ligi vfque ad plenam illam,vel illam horam. Ex qua quippe
lpcuriône foluitur,&illud quod Apoftolus ait,quia Re-
gnauit mors ab Adam vfque ad Mojfen, etiam in eos qui non pec- \ Rom. j. 14-
cauerunt. Non quod fplutum fuerit regnum mortis,quod 1
eftpeccatum, pcr Moyfen , aut per legem, fed quia Moy-
fes,vel lex,fuit vfque ad Chriftum. Et hoceft dicere vfque
ad Moyfen, quod eftjdonec Moÿfes legitnr & finitur : fie
& in mortem Chrifti, quia omnis gemitus & moeror oiii-
nium abolecur, & omnis corruptio fanatur, non incoue-
nienter triftem le efle teftatur pro omnibus, vfquead mortem,
donee per mortem eius omnis mors & m oei orfolua-
tur.Quapropterficutdüas operarionesinGhriftofempcr
confiderare debemus,per quas operatur vnus idemque
Ghriftus quaediuinafunt,inhumanitatelua,&qiiæhur
mana nihilominus in diuinitate. Agir enim vtraq; forma,
cum alterius communiQne quod'prop'rium eft fibi : fic 8c
duas vohintates in eo non abnegare,q.uas,ficut vbique li-
mulinChriftojfic vtrafqj hoc loco intelligimus.Vult n.&;
orat,quod humanitaris eft,cum air,Pater ini transfer àme
calicem iftum fi fieri poteft,Deinde,quia nôpoteft,ieuer-
titur in voluntate fua,quam habet cu pat,re>quoru fempet
vna eft,& indiuilàvoluntas,& air,quod diuinicaris eft,
voluntas tua Non quod alia fuerit eius voluntas vnquam,&
I alfa partis,fed quia homo erat,humanitatis orauir affcôtu,
& qui* '
)
8c quia Deus erat.in idipfum redit voluntas eius quo fem.
perfuit. Ec hoc magnum facrameotum in Chrifto adin-
formandos difeipulorum animos, vt fi aliquando quifque
voluerit quod homo,non vtfiia voluntas fiat, fed Dei, o-
randum eftfemper.
P ost <^v a ureuerfus ad dircipulosinueniteosdorptientes,
&difcit Petr^fictionpotuifti vna boravigtlare mecum?]Ifta vox
increpantis vel coarguentis.Et ideo foli Petro dicitur, cur
vel vna h ora fecum non potuerit vigilare, quia præ cæteris
non lè feandalizaturum fuerat gloriatus, & rcpromiferac
fe,contra Domini vpcem.non negatururo.Non enim prç-
eeperat çis vigilare aibmno corporis,cuius tempus non e-
rat imminence diferimine paflionis, fed a ibmno infideli-
tatis,& lopore mentis.Forte qui iam operabatur in anirao
Petri, & ideo prætriftitiæmagnitudinefemnum vincerë
non pocerat infidelitatis.Ncc adeo igiturdefjcndimus, vt
non premeretur lopore çorppris, qui iam à fide elonga-,
batur moerore mentis.Quipus dicitur, Vigilate& orate, vt
iton intretismtentationem. Confiderare quæfo Çhriftimy-
fteria. Quamdiu cum illis alfuitlefiis.nuilograuancur lom-
rio difeipuli.Progrediente ergo pufillum eo ab eis,nec vna
hora po tuer unt vigilare, illp abfence ; .propter quod fem-
per orandum^.vtmaneat nobilcum, qu.emadmodtim ipfe
eft pollicitus. Duo quidem iubec, vigilare^ & orate; quia
nec orario valet fine vigilia mentis, nec mens réôte vigilare
poteft fine inftantia precis. Vigilat ergo qiii fpllicite bo-
na opera iugicer agit,& intente mediatur,nevnquam pec-
catrcaligineopprimatur* Quia qui fie vigilac, illius exàu-
diecur orario. Idcircovt exaudiaris vigilandum eftprius;
dëindeyt^Vigilare bene pofiîs,fèmper orâdum. Quia neu-
trum horum finealtero valet.Ec quid orate debeas ipfe fà-
lutis auôfcor docer. Quoniam vita humanicatis te ntatio eft
fiip er terram,iubet orare nc intremus intentationem.Ne-:
que enim dicir,orate ne tentemini, fed Ne intretis in ttnta-
itonem, id eft, netèntatio vos vincat, fed vt yiâores eam
lùperare poffitis". Ipfi enim tentàndi érant fortiter , &
ideo præmonet, vtviôkores elle decertenr. Vnde Apo-
ftolus., Omnegaudium exiftimatefratres met, inquit, cum
in varijs tentationibus inciierttis , quoniam'tencatio lu-
crurii habetgaudij. Spiritus quidem prompt us eft , edro autem
infirma. Multi quod de fe Saluator hoc dixerit, volunt a-
ftruere quod vtique non videtur confequens, fed ad eos
totus hiefermo eft,quibus lpqiiebacur.Alioquin quomodo
nunc Spiritus Ghrifti vel anima prompta efle dicitur,
quæ paulo fuperius triftis vfquead morcero proclamatur?
Sedforteadhucinhistangitur Petrus, quafi dicatur ei, ô
Petre quid eft quod fpiritus tuas tarn prompt us fuit ad
promittendum mori pro mç.,&nunccaro tua tarn infirma
probatHr,yt nec vna hora pocuerisvigilare ? Quod fi de o-
mnium fpiritu vel carne Saluator iftaloquicur,çonfidéran-
dum fi congruac, aa folummodo de fpiritu Sanctorum.
Quia licet omnium caro infirma fit, nefeio fi fpiritus omnium
promptus efle poflk ; quia infidelium (çmper fpiri-
tus fegnis eft ad bpnum, etiam 8c eorum qui tèpidi prob â- |
tur. Et ideo forte de Spiritu Apoftolorum accipiendu eft,
vel Sari&orum omnium ; quorum çefi fern per fpiritus fer-
uens,&promptuseft, quiaconcupifcit 8c luâacur contra
vicia carriis , caro camen.fempet infirma éft , quamuis tora
videaturàfpkitafdomira, velpofleffe. Tamerivtverafic |
fententia Saluatoris, Sanôtorum virtusintnfirmitdteperfici- i
tur. Vnde vnus eorum,Cum infirmer,inquit,tunepotensfum.
Etideo quia fie Sanôborum virtuspètficitur.dicic, Vigilare
& 0tt*ff;quiaetfi fpiritus veftér promptus eftpro me mulra
pati & (uftinere, çaro camen infirma eft, incendite idcirco
preçibus & opéré, Ne intretis in tentationem i id eftne infit-
mitas carnis vos vincar,quia Deprimit terrena habitat iofpiri-
turn,mult a cognant em.
I t £ r v m fccundo dbijt & orauitdicens, Pater-mi ,fi non poteft
hie calix tranfire nifi bib am iüum,fiat voluntas r«4.]Patrcm
autem vocat (hum no.n fècundum adoptionem,fed fecua-
dum proprie tare m naturæ in qua narus eft depatre.Et rc-
petit euridemfermonem, feiens quod non poflèt tranfire.
Tamen ifta poflibilitas patiis & filij npn de impotentia venir,
quia fubefteisomne poffe»vnaque illis poteftas eft, fle-
ut & vna voluntas.Idcirco magis, quia miferieps eft & inftu$
pater ottinipötens Deus, impollibilltas ifta deiuftiria
A^enit & bonitare Dei. Quia fic èft omnipotens vc & iuftus
fi ts ac boniis 8c mifericors. Ec ideo quantum ad vtramque
naturam exlpeótat, impoffibile erac, nenosbonitateluaj
fuaque iuftitia& mifericordia lalüaret, quos crearat* Petie
aurem vcrranfeatEgnanter calix ifte abeo. Ecfi non ficuc
vult ipfe,rpgat voluntas fiat patris.vt cum biberit eum, id
eft',cum guftauerit mortem, tranfeatab eo & ab vniucrfis
' pro quibus Iriberir eum, Quiafi non bibereteum, abiplo
quidem tranfiflèr,quia no n tangeret eum, fed ab homini-
busnontranfiret, fed maneret qü* regnabatineismors
^b Adam vfque ad Moyfen,id eft, vfquea'd finem lcgis,qua
Chriftusnon venit Ipluere, fed adimplere, dohec pmnes
lecum perrraheret_& confummareun mortem. H unc ergo
calicem paflÏPnis&morris volepat fe traifire&afirisj
fie forte vt n on guftkret poCulum tan t* amaritudinis,fi tamen
pofsibilé eflèt , quod omninó non erat, quiaiuftuiii
non crat. Et ideo vt omnis in eo iuftitia cómpleatür, fiat
voluntas patris. Qupniam ea fola pófsibilia font qu* fofta
funt,quonia ipfe foïus bonu s & iüftos acpotens.Er veniti-
terum,&nueniteos dormketes^erantenim oculieorum grauatu
Needum enim grauamèn ab oculis eorum erat ablatum,
quo premebantur , c*citate cordis. Needum erat Spiritus
lan£tusdatus,quialdus needUmglorificatus.,Etideo iam
vicina negatione pf*grauf;ci,vigHare nonpóterantj nimia
mffiftina pordis opprefei. Vnde non eos reprehendit, vt
priusjfed vadëns itcrum tertia vice orar. Nam primum re-
uerfiiséos obiurgat, fecundo, quarido magis increpapdi
videbatür,Glee,nec eosamoueta fomnortertio,iam quiefeere
iubec. Non puto abfque rationefeciflè; quife viam
eflè teftatur,qupniam omnia eius opera, aut myfteria lunt
rerum prsfigutatarum, aut exempla virtutumi Quod fi o-
mnia quscunq; gefsit,multo magis ha?c, in quibus triutti-
phus gloriaïDeo patri precibus commendatur.Nemo qut
ambigar,quod ómniainfirma noftri corporis tuncirtfe ex-
hibuit; neipoquiignoret, quod. cru civniuerfa deli€ta no-
ftra, pro quibus inhrmabatui Acdoluit, affixit; Inf jper &
quomodo nobis fit, & in' quibus decertandum ,pften{jit.
Qupd aduerfusaerëaspoteftates,&legiones,bellopafsloJ
nis,-cögreffufus,prius orarione deuicit,vtomnia|iobis ad-
uer^ntiainillovnomoriantur. Vrideabiitfolus, & oraf*
yquonia (blus pro qmnib.paflurus erat. O rat ergo femel 8i
fecundo atq; tertio non ablq; myfterio. Primum vt difca-
mus, nunquaceflareab oratione, maxime in die eertami-
nis, &in tempore tribulationis. Fortequia Petrus terne-
gaturus erat, non hominemTantnm.vt quidam, dicunt, fed
Deutn &inregrü Chriftu. Quinimo ter tögat in oratione'-
Dominum,quia tribus diebus fu turns erat in corde terra,
prolalute toriüs mündi,yt prius exaudiretur.qutfad infef*
na defcenderetyHioc forte,& Paulus ter Dominum rbgat, !
donee refporifum eft, Quod virtus in infirmitateperficituH '
Pater igitur fenliis,quod nó fine magni myfterii caufa, lub
hoe numero Dominus orauerit,qui aut continuare preces
fuas poterat,aut in femelimpetrare; fed tertio orat,vt nos
doceac.Nos autë pro rrib.oramus, vt de praterifis SJpra-
lèntibus eripiat malis,etiam & de jfuturis.Et no.nifi ad Gat*
itam Trinitatem,qui Deus eft vnus,re&e oramus,qu>ac fi
terrioad nosreüertimur,quiain catneSc aniitia,ac fpiritü,
I viuimus & lumus.inquib. quorienscüm.giaüamur,fem-
I per reuf rteridum eftadDeum, vt quandoque perDeum
& in Deorequiefcamus. Sed &Dominusin hoctrinovi-'
f fitationis fu* lacramento crinam pramonftrat geftoru'm
prafigurationem .Quid ergo tertio cos reui Tere vellet, nifi
aliqüod magnum tfico prafiguraretiNam primum, vedt-
xi,ad eos reuerfus,obiurgatic'inctepaf;fecun;datacef;ter-
th> vero)Dtfr>Bif£,ihquit,dt‘ff0«iq£ife.Futurorum ergo habitus
in eo prampriftratur j qüales ipfi futqrierant. Nam
nioxpoft refurreéïionem, difpërlbseos, ac fugatos ^ diflï-
dentes quoque &trepidos, reprehendit & obiurgat; fecundo,
miffb Spiritu lan<fto, adhucgrauatos inüenit fom-
no legis,cuius cah'gine oculi eorum grauabautur,ne liber-
taté grati* & claritatem Euangehi videre poflenf. Nec tarnen
dure eos incrépat vifitarione fua , donee fofi expergi-
fcan tur, ne longe diu Iegisamore detent: qaaöfidei foSy-
no prcffilctargöpatiantiuv Tertio veroia impeirsK/s om-
_ j riii 4 I tih a i