facietvobis. Alterum vero* Si hominibus dc
cordibus w/7rif.Qupniara daabusiftisfcntcntns ternbileeft
quodoftendit, quartdo inVno eodemqUeferuo, acjnn
jpecietoturo genus,&pceiias omnium maloiumdeicri-
bic , non quod alius fitifte fertuis quern propomt, & all)
qui id eiusf0 £mam damnartdi dieuntiir, fed ipfe ent lfte
ferutts quicufique de cotdefrarrifuonon remifent. Scr*
uatur autem aibitrij libertas inter innumerosterupsqui
voluetit imitari indulgentiani Domim, !ui in fe, & qui vopenetrate
potuimus in hac parabola, feu in e x t e n d s |
quæ in hoc Ubro difficülima pçttraâauimus , lpfe a Sp in-
tu iàndto edoâus, fidelis acccdat > vc fidcm teneatperfc-
aamj quam non caro , non fenguis, fed Pater coeleftis
Petro ceuelauit. Deinde pracepraquæpracepitimplere
feftinet voos » vt ad yifionis montent M M poiht,
quo fitnul Temper cum lefn, Moyfi & Hella elate collo-
quentes audite queat, vcouis quæ tarn humens Dei raier
a eft ad gregem,nunquam aberrate çqflit m nde, nemlieto&^
elium^e^bco'q^benignifsimusSalqatot
vocauic.fanauit, & proptiis humetil ad gregem tepottare
fufcëpit.Sic &puter mm,inquitjiff<f vobis,Jinonremtjentjt
bmintbmvtiufquifqueiecaiibMriftris., Nemo ifta audieqs
tbgo cenfufam fibi remittentis affumat, & imponjtiibi,
autdelinqfehtiinfe vanam pnefumptionem perfuadeat,
quandoaut cui ignofcere debeat ; quomam lie premium
eftàpio medico, vt iffius Uniras cui paras ad tuamglo-
tiam tecurtat,iUiu%ue venia mum premium fiat, ficut Sc
tuacotredio vel indulgenda, illius venia. Quapropter
fotmidolofa fententia prolata eft ab eo, quicorda mlpicit
fingulorum , fi non remiferitis hominibus de cordibus
veftris vtcredamus quod iuxtamentèm noftram Dei fen-
tentiafle&ituratquemutatur. Vnde cprti effe debemus,
quod fi parua hominibus non dimittirous, non dico voce
&fimulatione, »erumetiam nifi extococorde, & omm
puritate mentis dimiferimus | quia violata charitate, rei
tenémüf. Idcirco nemo dicat fcfte nihil, habeo contra
eum.vtfolenthominesdicete, ipfe nouit, habet Deum
iudicem, nonmihicuraeft quid velit agere, egoignoiu
èi s ifte talis confundit fententiam fuam & conuincipur a
confaentiafua. Quia vbi vera chantas non regnat, falla
pax le colorât. Quapropter omnem fidtepacisfimulano-
nemeuertit dictaSySkf.iutvdUpmrmmuliftiiJinonrt-
mifmtis hominibus, mufqnfqn icuriibusvtfitU. Ht non
dicit quodens, ficut Petrus interrogat, vfque fepries s neque/
icut ipfe refpondit vfque fep tuagefies fepiits, fed, fi
non dimiletiris homjnibus. Et quo liquet quia ptaeftn-
ptus numerus, non anguftat veniam, fed dilatat.eo quod
præcepto finit obedientia, & fine fine relmquit atbittium;
vt fi quantum iubet Deus temiferis, tantum fit obedientia
retribotio, fin amplius, vt myfticus demonftrat nu-
rneruSjfitgratiae premium. Quia nee tantum àDeo quam
firpe præcipitur, vt vitra gratia non habeat locum ; quam-
uis Sc gratae fit donum, praceptis Dei omnibus obedire.
Vnde&dpfe feptimus numetus quem Peuus propofuit
quamûis numéro videaturparuus, inuenitur tamen am-
pliflimus facramento,ficut & ille cum feptuageficsfeptics
multipticatur , quod fi per omnem feriem veteris tefta-
menticonfideres, inuenies huncnumcrum hebdomada-
rum myfticum, feu currat per dies vt fabbatum faciat, feu
perfeptimanas, vt Pentecoften nobis irri pleat; feu cum
properat peir menfeSj vt feptimi mênfis fefta confecret,
necnon & cinri vadit per annuam feprimanam lacit annum
qui requiem dat rerrâf» Deinde, nexus omnis frater-
hae obligationis abfoluit feptimus numerus annorum*
cüm circum iêptimahas&ànnünîquinquagefimum facit*
\uiannus Iubilæüs, iam y t dixivocatur, ipfeqüe omnem
pienitiïdinem veniæ# & rëmilfiones omnium renïmad-
ducit, vtfollatur feiüitus totaque libertas redeat, vt fopi-
tis vniuerfis debitis 6c difruptis caurionibils refurgat debitor
t*eligiofa fidelium ex eo loco quo benignifsimus Saloatot
vmimdcpatuulisftatnitinmcdioApoftolomm.vtcxeo
omnescxcmplnmpetfedtacvicatcapctent.quoddanceps
de vnanimitate & concordia pacis pemadtetum lit, quid-
ve de fingulis propofitum , vel quid in fine in hac parabola
liber. Quo làne numéro iürgia vni^etfa fepeliuntur,
& cupiditas tota dépérit, & de cupiditateomnis traftâ-
tus. Quapropterquotiénsfepties multiplicaïur, nihil a-
liud quam veniam & femiflionem adfert » fi retSe Chri-
ftianus euirf percenfeat & aduertat auditor» Quoniarat
cum finitus merit, tunc Vere cefiàbit crediti eontradus&
debiti. Tunc vere abolebirur tots conditio feruitutis*
tüncilla venietfine fine gloriolalibertas, tunc acterilus a-
ger, Temper viridis ac floridus remeabit. Nouent chantas
veftra, xhariffimi y qilia ficut in terra latet aururn ;ita
diuinüs fenfus verbis celàtur hunlanis. EtideoquOtief-
eurique Dominica traéfcantutelqquià, Biens euigiletiani-
mus intendàt * nèintelle&as v'acuui reéedat. Qmnirfto k-
borercum omfti^ordis defiderio, vt ad coeleftis Icientiæ
poflitintrate fecrefum» Et quldquid efi quod nos minus
conclunim fit ; qubniam omnis ems propolmo,
omnefque affiimptiones , fett confirmationes lenten-
tiatum , Sc in fine tails tantaque conclufio , hoc nlml-
rumagnnt , vt vnanimes vnumquc fimns , nc vllum
lædcre velimus , neque negare vili, quod n o te præ-
ftati optamus , quatenus ab eo quaicunque poicimus,
pie impettare polsimus. Quia omnino ventet tunc ilia
temifsio veta, ilia abfolutio perpétua, quand© abolebi-
tur.etiam Domino praftante, ipfe necefsltas peccandi.
Quandopereunteimmunditiaj mundus ille tedemptus
m e iam vocabkur mund us : quando redeunte vimmots
iamnoneritjquonullaerunt, quando regnanteChnfto
Cjliboni gaudebunt, Sc mali omnes cum diabolo extra
hos fioes enint. Quapropter orate fratres, quia prolixnas
libri finem poftulat, y t & nobis & vobis Dominus fidem
aneeat, demonfttetpratclatacoeleftisvltæ myftena, pio-
prustnos fuis reporter humeris ad gregem, doneebona,
quapromittit,videtep«fsimusintcrtayiuennum,&hne
fine tenere,ad quem tendimus.
Locus peg. jiSprutermiJJiis.
E T ideottalem vt credo, in medio eorumftatuit parmi- |
lum, in cuius iunocencia& fimplicirate cordissrilum
Adam qui fheratante peccatum, feriaum rcpiæfenrarer,
foneinfeipfoiamrenatuminonvttotûinfipientiæ.quod
eràt infra annos, fed totum innocente &punratis feque-
rentur,quodefatinnaturapueriabfquevitio, Vrquanto
amplius ipfotum quifqueappropinquaretveræipnocentiæprofeaibus,
recedens ab huiufmodi quitpofteaacci-
dunt &accrefcuntinnobis palsionibus, tanto amphus
cætcriscontinentibus, & ad petfeaum adlcendere non
valentibus,maior habeatur in regno coelorum. Qtym lane
lesmlamvnufqu.fque in fe recompenfet, & videat m
his adhucin ipfeeadem state pneromm.qnam lam lint in
omnibus anima pafsionibus aelanguoribnspuet!, quas
pofteainfirmitates in nofmeripfos contraximus. Ad qnas
primum puerorum nemo incunit, quam incipiatablolu-
tum lingua: proferre fetmonem, quemptms nullaconcu-
pifeentia camis rangit,non ira,non triftitia,non odium.no
muidia,necvîlacæterammpafsionum prurigo.Intantum
etiam vt in morte partis ac matris vel alieuius amici, iau-
dat,8cin fais deleftatur crcpundiis fimplicius quam vllus
inter epulas. Nefcit enim extollere, nefeit alta requirere,
vilia non réfugie, pretiofe & qua fupetbiæfum, nulla requitit,
adomniumalpe£fusgaudet,omnesvr parentes di-
Uoit.Quid pluraîEtiam nee ipfem mortem timet. Qu o « !
voluerocundfasdinunictarcinnocentiaeiusviitutes, logum
erir, quas etiam tiatmfi virtmes, quamrns vltiata, in
ptopagine fecum femauit & rednuit. Vnde poft petcepta
etanam, Apoftoli ad earn quam bene remittantur lntegn-
tatem,fie deincepS vllis occupentup laqueis, dcimplicen-
tur concupilcetlttariimctrotibus, Quodfi peifcarot eft
Iefu Chtifti f o r m a , & eius exempli imifatiob tamen-ifta elt
fatis abfolnta Sc petleftavita ptopofitio, fi obfenietgt»-
tianlquilque quaaccepit.itavtnec fibi, n 'cabeti noceat
dum tamU bpereturquidquid poftea fibi vutuaeollaa
pet Chtiftam d itto » quia etfinecabqmd magnumlapete
caditîa püërlim, nulk tameii iaftantia generiç vel diuitia-
nim, yelaliarum rerum quææftimancur bona,ei delèóta-
tur in animo,& ideo fequictir,
Q j ICVMQVE b um ilia u e rit,& c.
PRÆFATIO LIBRI
N p N i.
Vnqvàm digne kps iaudan-Pjmölbpbk-
poteft,Fratres charifiimij cui qui paret, om-
ne tempus ætatis fus potent fine moleftia
quodammodo conùetktijquia quos nutrient
à puero, etiam in feneâutè non deferit. 1
Hinc eftquod me,licet egodeferuerim eam,npn paflaeft
in bacætate longius à fe,amplius peregrinari. Sedmoxvt
redij ad-earn,multumdiuqiie male vexatusfiecularium re-
rum curis, recognouiveram noneiTeviam priojis vine; &
ladare me ccepit qu^fi puerum, fuifque recréare vberi-
bus. Meriro igitur quia puerorum & iènum pene v.na eft
conditio, & cosqualis eorum mors mihiyidetur.’Et ideö
Corum Temper vcrorumque , lade fcripxuratpm diuina^
rum nutriend us eft animus; puer fiquidem v c creicat, ie-
nex vetone deficiat, imo vterque eorum vc proficiat in
melius , &viuat diuinisladatus vberibus. Quia ficut eo-
rnm vnus eft introitus ad vitam, ica&vnusexicus poft dc-
fedionem. Idcirco vcrilque ekborandum, vt feiant fin-
guli,, omnia quæ diuinæ paginæ nofcujitur percinerp.
Quodifi, quifquam obijcere voluerit feni, quqd non in
fuo tempore kborauit ; difcat quia priuseumdecetaudi-
re, vt ftoceat. Audiat etiam , quia melius eft ynquam,
quam nunquam laboratein yerbo. Propterea nullum debet
eik tempus ienedutis otiofum, quod non prófit.Ma-
xime quia in aliis meminimus proficere ftudia feriptura-
rum, diuina verbi femina iàltem iuuenibusfpargo. Erit
fone incitamentum eorum affedus ; quia pius labor omnia
vincit. Idicirço ad ipônfionem primæ promilsionis.
etfi exhaufti macies ingenii km areicit , promptus reuer-
tor,quia.chàriflimis fratribus loquor.Npn enim inter tarn
efficaces » clariifimos , aç kpientiflimo^, aliquid vel de
minimOjloqui auderem, nifi me charias eorum coegif-
fet. Sfcpe nanaque puerorum meritis Dodori copia di-
cendicribuitur; & ideo nulk eiîè debet diffidentia in tra-
datui dum plena diledio exuberat inaffedu; maxime
mihi, quia filiis debicas vna vobifcum impenias intell|-|
gendi paro. Nam ficut legiftis in læcularibus Iitteris; Q-
mmafert atas ;,Hinc quoque'itatenus » mihimet ac fiîipr
! chariifim o conçigerit hoc prouerbium inæftimabiliter, vç
iita dicam , dum alterna proportio vitse diuino difpenkn-
te iudiçio, fatis opportuno in tempore, congriia vtrifqüe,
quolibet pado , intuîit ftipendia adionum. Mihi qui-
dem, poftinnumerosadus fæculi, & moleftos vitæ kbo-
reà; poft folliçitudines,untiregiminis, &longa vitæ præ-
fentis difpendk , ;optabile ktis » tandem prndenti viro,
conceffic otium. Adeovt nihil illi ptofecerint, qui molie-
bantut aliud , & filio tune mihi chariflrmo, vix expleto
tyrocinio,yalde negotiocifsimum impofuit iugum, quia
vigebat animo & corpore, vt opto etiam & rrçrito fàndi-
tatis. Cui quia diuina virtus ampliâuit gratiæ faftidium,dif-
crimen, coauxit regiminis^magnum » 8c prægraüauit rerum
curis, occupauit officiis, 8c extulit honoribus* Nx.-
hil tamen omnipotens conçeisit perficere illi^> qui noftns
Temper bene vtitur malis ad eftedüm , led nobiskrgitus
eft lux gratiæ admodum munus praçktioms in filio. Oui
diledifsimi etfi vobis fcribqpro munere diledionis, &
fratribus quoque meis eénfum feriiitutis perlblùo.. Non
immerito impenfas paro vetbi, qpibus non minus meo
officio.quam fuo reddatipfepèrfe omnibusdebîtum fer-
j uitutis, & obfequium prædicationis» inverbo, indodrt-
na ,rin p,rani religionis gratia. Vnde & ipfe cum oportue-
î rit,forte, aliud operis confie er e p o (sit. Ita tamen fi hoc pa-
« ternum, Hcetexiguum, quiaponignamponderiseftdo-
; nura, non negligat, fibi etiam eum omnibus obïatüm»
Qginimo, etfiviïefeit, ampledatur charius ; quia ftobili-
• tas filij ex honore ôi reuerentia defeendit patris.Nam om‘-
ne patrimonium præparatum, quodà.parre pèreipiturx
preçiofius elfe folet cundis opibus, quas aliunde fibi con»
traxèrit* Idcirço quæïb propriolurnbatërhi ibtis in vérbô
fie ampledatur, vc ditiina quæ reuoluo, frudum vitæ illis
inmsaftéraiirin âhimo; veruifi etiam-éos ad ea ëktdlkt
q u i diuina funt,& arcaha fecretorum Dei. Rogo aUtem
vt& vpbisjplaceant, quia.tune D'eo accepta ërurit qhi iii
vôfriçjhhabitafr'cum vobis grata ruérinc prçj Votb ëateîi'us
ailediftiinis quæ offërô.,-^^ Quoniam etfi fràtres débitâmes
fadilunt i vt àudianc & pecùniam verbi, non ad di^ien-
dium vicæ,fedà31üçrliiB fibiimpeh(4ih^pettradefrtj< ‘Ni-
hilominus. & vos qpônët confidèràrèin^cfraritatè', talèintjl
qubdexfeluq.C^àètu parent èsqebét thekurii^re filiis
iuxtaÂpoftoliim, &non filiipàrëntibhs, déçettaim'eft fi-
lfos quod thekuriiatum eft föflfcitius cuftöditó,1 atcjtife
diligenterëxcolere, ne iri vacuum’ dftpçréat cenms kbbjj1
ris, qui.non hifi abipfo Domino, cuius; eft pçctiriïài' cü <h
vfiiràëxigitur meritqrùin,&: cu^-lucrq'bqhippënë: Nattt
inhqclfblido Efiangeliftarum qùadfdb'nümërdilrià^
feht(àpientiæ &,fâqntiæ thëfauiî,' quos effodio^ Viide
qùkfb.tus.quâtdôr^]inÙBdus'(^hlucelemehtk,^ otbisr
vniüerius quaruqi flîis adunatiif partibps) aptiflîhïe prq-
uilumëft à iummo opifice t)eo, vc ficut péf quatUor iu-
giter currittetnpqra; xtàtèniis, quatuqf iftis diüinis iri i-
geturfontibus.'Quia vnusiri quatuor fë aiuidit cafiita, oC
fluunt ex paradiio Û.ei viuentis, quorum imbribüs verbi
Chrifti irrigatur Eççlefia, vt. queafc‘ viiiueriali'tef.d'iiàtari
fub ipfius materialis frumeri façrarhento. Et idëo qUàui-
orëliguntur difcVpuli, duo videlicet qui Domiriühi 'futit
fequuti,& dub quiApqftöhs prædicahtibuscrëdtderulit,
ytnùlla fit differentia inter illÔsàdprædicadûfn qui vide-,
runt Dominum,fi rédè crëdanLVerqntaimen qüærendüis
eft ordo eorum,cur Marcus &Xùcas^qüf non ao rpro Domino
didiceiiint, neq; in numéro çohriümérandir À|.Vô-
ftolbrum, mediiponuntur, tànqùam duobiïs Vâlü poui-1
bus, Matthæus verb & Ioannes, hinc inde eXccremi, 'qùl
Dominum l'uncfecuti, qui eius Bifraculà viderunt f quds
ipfe luo^^'èrudiuitmagiftërib, iqftiçùif^^difeiplinis, monïfrâ^
uitéxemplis,fuæq,confirmauitrefutrëdibnisglôHa.Re-
liquivérO duopoftéadidicerunt,&: compleuerünt.qubd
multiconati fuht, quos Spiritus ïahdüs mediosjjôiufr
infer duos eximiqs, t'anquam fili.os ampledendi; ne. vlla
imperfedio in corpore Eûangelii vidéàtur. Sed fit ihiÊx-
um klutisnofttîeÇhriftus homo1', finis autem ijxfe Deus
& homo. Vt id fit prmcipiùm^tipd finis & finis^quod
ptmcipium,'noc eft à & ».Intëteaiiëèfquidâm aliter v'o^
Iuèriccos ordihafe, rédius tamen ficpofitifiint,rlli extrè-
mi ponantur, quorum eft Apôftbjàtus gratia, & illi médiî
quiminoris funt ordinis, &ab homine didicerunt, quod
probatumeftSc côxmrmatum àb Apoftolis. IdcirCo ^vè
vëré^teâr,iüre,rriédii pdnuiîtür tàhquam filii,vt fint hinc
inde valhti, qüàntb fiih t fermibres' (" fi dicïFâs eft) dùq ex-
tremi. Quia qübdîunt dup extremi, îriofficio, in vnitàtë
vecbi&inomnipfædicâéiôné ian&rïuartgelii, hdciunc
SC duo mediijVt pet tptam 'quà&ràttomorbcmifla d'ifciy-
fât durabiliorcælo,qüadriga verbi,&vllitascommeridèa
tureorùmomniüitiqtiïântepaffianem, âüt poft paffia-:
nem in Euangelio crediderunt, & Dominum funt feeiiti
in præ dicatione verbi;
E X P O S I T I O N I S IN
M AT ï HÆV m:
V
L /B E K R O $ VS.'
V m confummajfet trgo iefüs fàmd'tfei ifioi» mi- ' Ç A P.
grauiiàGatïUat&yèhiimfinîs lutUd t‘tûAslóf- XIX.-
damn, uU funt eum lürbd milita, & cura-
M/ffttf.jRcliquK benigniflimùs Galil*arh,vi-
dëficet pàtriam fùam &Venitin,fines lùdè^y
qüafi iïïftüS Dbmînus ortinîum', qùi fie diligif domeftict^
fuos, vt àlios nbnyèIirtqüat;qifià~ficuÈ prfihes ilK deb'ent fir
dêm ferilafe ,'afque gloriàm iBipendere qùafi Dp'mlnb? I
fie ille ômnibuÿdeb'ec fubtiéniré,^^ (&',Bfifencôrdi^pfæ*
ftarev