Pajchdßj Ratberti
tumque pondus habeat jh loquendo, nçmb eft qui digne
! admirari pofîît, hemoqrpad liquid^m explicare. Vndé J videamus etiam in c'bmpùtatfohe Graêcorùm, qùi fem-
i per fàpientiam qufltrunt qualite'r ifte formetUr hü-
I merus. : ,
j Nam triccfimum nùrtierum idem adnuptias refô-
1 rânr,quoniam in finiftra mànü ijbfa digitorum complexiô
quafi fubmollibfculô marituiii fimül depingit 8c cohiu-
gem. Sexaeefimum yerq, ?d Viduas feu cqelibes, èo' quod
•1y$f^ttib^btionis'& .ar^ùi^bm fi^epofi^e, déterminant.’
(exagefimi, nec hon'triccfirrii. Veruntamèn nec in ilia,
nec in ifta parte mutacurnaturae fubftantia,fed voluntas &
agricultura fidélium vel inhdelium. In quorum corda,
quia venir malus 8c rapit quod feminatum eft in corde
cius, inde fecundqac tertio ait, Hic efl qui verbum audit.
Similiter & in expofitiohe bonæ terras, ifte eft , inquit,
qui audit, deinde intëlligi t,ac fieprofert fruâum doâri-
narum,non minus in opere,quam in intellcbtu.Quoniam
quid quid meruit audire > feftinauit nolle ihtelligere, quæ
veroimèllexit, opéré implere. Et ex hoc quippç.trino
profeâus gradu , nafcitur culmen fummæ perfe^io-
nis» vtfit omnis ÈccleTiâChrifti, bicamerara, vel.trica-
merata. In quibus profe&ogradibüs quafi pér tabulata
rempli ^ r i Salomonis,a(cenditur vfque àd arcèm integra:
peifeétionis. D.epingitur auterh ifte numerus,Ce»r«^w*«j
[ex igefmm & tncefimtis, etiam iuxta states humans nature.
Quoniam homo cüm fuerir triginta annorum, tune
fortiiumus habetur ad omnia, & fponlàlitatis iura affi-
plius ampledlitur, ac hincinde filii procréantur. Iddrco
tub hoc numéro xrtnftüs coniugatoïum âb omnibus Ec-
cléfiafticis virisiure exponicur. Deinde fexagefîm us au-
getur, quia cum ad hanc ætatem peruenerit quis, définit
iam belligerare, etiam & filios interdum procreare. Su b
quo fane numéro vidilarüm 8c omnium cofitinCntium
ordo deprehenditur ; quorum ideo copïofîor frudtus,
quia magis (tint à fæculiabhbus alieni,Tub aïigu ftia ptfcni-
tudinis & tribulatione piilàboris, Deo vatkre nofciin-
tur. Vnde& Apoftolus viduâm, qUSVëre vldüa fit &dè-
fôlata, nôn fâinüs qüam fèxaginca annorum iubet eligére.
Hinc&coelibes vocanrür, éoqùodiIra deinceps ccele-
fîem vitam debeant ducere, ,vtad duplicatum frudlum,
ïicut 8c viduæ in fua deftitutione poflînc afçénde'rè 7 vt
deinceps iam fopitis huius vitæ paffionibûs ômniscbn-.
ditio ad mêlions vitæ negotia for tiatur. Porto cétefimum
fruclum æquæ Virginibus velMartÿnb. coufecratum 8c
récotidftum credimus, quamuis quidam noftrorum fo-
lummodo ad Martyres,propter contempram mortis, il-
lüd referre contendat, &ad virgines lèxagefimum , po-
pter otium'interius , vt ait, depurate quia non pugnant
contra conluetudinemcarnis.Sed mira interpretatio, v-
bi nec gratia æftimatur, nec incorruptio conferuata, quæ
confbrs Angelorum eft, fuis priuilegi i s honoratur. Quod
fi ita effet ; quia non eft, videretur c oeliba torum 8c vidua-
rum , arque omnium continentium, vel pcenitentium
ordo exclufiis -, quibus poft miliram vel otium, quafi fe-
xagenariis iam duplicata mercesob contemptum fæculi
iure rependitur. Quas partes, quia plus Magifternon
expreflît j nec fecreuit, necdemonftrauit.nec definiuit,
non idco tarnen libéré oberrare debemus a régula veri-
tatis. Alioquin in toto huius parabolæ textu quid putas
quomodo ■veritas elucefceret tantæ intelligentie nifi. di-
uinaauétoritas earn referaflèt? De quaveritare vix perfe-
ÙL inhisquæreftantfè conuenire poflimt. Vnde benig- ■
niflîmus Saluatcfc in cæteris vt regulam tra&andi, para-
Jfcolis, aefi pruden s orator,oftenderer hanc per feparabo-
lam,paucis explanarevoluit verbis, deincepsauditores
ftios vt prouocaret ad intelligentiam reliquarum, quas
propofuit parabolarum. Fecitenim, vt aiuntya'dTimili-
tudmemportantis vas plenum miris ce diuerfisfpecie-
bus, quas in terra cumdetulerit, vbi an tea need ùm vifæ
f aérant, oftendunt vnam ex eifde m valde locuple t em, 8c
multisexornatàm coloribus,quatènusex hac vna prouô-
cet mercatores regni coeleftis ad cætëra quæ in tus oblcù-
riùs obuoluuntur. Etideotam diueffa proponri, vt óm- i
nefàftidium detergeat, quia nouit coeleftis orator fecuri-
dum con faet ud inem patriæ,in parabolis grauiter, copio-
fe, ornatequedicere. Nouit &peritilîime doceré animo'à
ÇQmmouéregrandit’eraudiendum,éfficaciter perfuade-
re, vt diuerfàs aifdientiuni voluntatesfuauifiîmis parabolarum
oble&et blandîmentis. .Et ideoexvna eademquè
terra, tricefimum & fexagefimum at que centefimum fru- j
<5 um repromittit,iuxta culturæ qualftatém. Sed quanta
fithorum graduum diuerfitas, quantaquediuinæ fàpien-
tiæ Maieftas \ & quanta poteftas èrôquentîæ fuæ, qûani
Vnde&àpblin'ëinde* digitrisdepnmitur Foedcré
viduitatis, vt quanto maior dimfcultas graqitatis & one-
ris j t^nto magis præmiiim augeatür, Î?brt6 ceHtèfiràus,
' quia ad yirgines refertur, feu Martyreé,de finiftra tràhfit
addexteram, ita Vt quibus digitis nuptiæ fignificaritur.
îÔc yiduæ cîrculum faciens coronani exprimât, Virgihi-
1 tatis, Ethocëft qüod caniturin^Plalmis, AjiitifRêgindâde-
xteris tuny quia vero incorruptio , fororeft Angelbrum,
quorum iocietas in Chrifto in deXtris vrique collocatut.
Aliaw quoqueparaboLm propofuit eis, dicens. Re&e aliam,
quia multæ finit 6c non alteram j ne forte duæ tantiim
iiitelligérentur, quas ipiè auéior vftæ pér le clettientër ex -
pofiiit, licet paucis ;n medio intèrpoficis j vc cæterarum
intelligentiaeftiftis auidiusrequiiatur. Quarum qtiiaflo-
ridus eft intelle<ftus, & dulcis àüditliâ, plurihium inüitat
lettorem ad reliqua in caeteris, quæ obfcùrâ fuht téfjuf-
renda. Quia beiiigniffimusSaluàtor quafi ptædiüês Vàlde
paterfamilias quos inuitatâd epulas æternæ fatietatis, interim
dïuerTis delitiarum reficelie curat ci bis, in via, vt
Viiufquifquefecundum natutam ftotaàchi fiii alimenta
percipiat fàlutis. Sed quiahas tantum,Vt dijti, düaS, licet
pàucismrêtieâisîipfeper fè expofuit, fimul iungéndas
cenfùi. Et.fîcut eas coelélfisjipientia fplendorcdiuinæ
întellîgentiæilluftraüiri ita légentibus, fimul vt propofi-
tæliinCjàdfignared.ecreux.
S iM iLEe/ï inquir, regnum calorum homini qui fminauit
bonumfemenin 'agro fuuf Quam itaque fimilitudinem,coram
tu rbis , vna chm cæteris, obléure valdeper’oraüit.
Deinde dimi (fis tu rbis venir i n domu m,& acçefièruhc àd
eumdifcipiifi, quafi domeftici, quafi familiariffimi, 8c di-
cuntei, Edijfere nobiiparabolam z,iZaniàram àgri. Quæ riifi
obfcurior videretur præ ézreris, nequaquam de hac fbla
iriterrogarentquafi mfcif/quam nec populiis merebatur
audire, nec pote rat. Quibus pius Magifter ait,
Q v ifetnmateftfiliutboniinifydgtrauteni eft mu)idui,bohum
vero femen tjjfùnt filii Regni, kÀkànià àutemfilii funt nequain.
Inimïcusquifuperfentinat eft biafoïus, &cætera. J Hæt ideo
præmifi, vtliberior dareturfacülcàs lûquendi, & iriülti- i
plicem quæftionem ex his paucis quæ referaca lune à Do-
mino, perfjficacius in telligeremus .Quoniam quæ expofi-
ta funt 6c noftræ ihteiligentiæ décelitftaeriucleatius requi-:
rendafunt &breuitéranhotandà.
Quiaadhocdiuiriusàrbirerclaufistegit veritàtem fi-,
guris,Sacrâmenris obumbrat,obfcurat myfteriis, vt fidèles
&deuotiinhis exerceantur. Exponit nonnulla fe-
cretiuSjVt ad ea qaæ obteâa fun t auid i ores fui red dan tur.
Simtle eft,inqaît,regnum calerum /;awi»i,qu'oniam Chriftus
fa élus eft homo, vt péreuriti humano generi fubuenit e t.
Qnihomofèminauitbonumfemen iti agtofuo. Audi’s
quemadmodum ipfe Deus homo, fàtor mundi, rerum
principia bona fecir^hec vllûm malum ab autto’r’e primæ
originis proceflît, fed omnia valdeb'onafecii;. Idcirco
bon furie audiendi Manichçi, feu cætenhæretfcï, qui dî-
cunt aliquid mali elfe creatum âDeo tenebrarum.quoni-
am ab inimîco luperfèmiriatüm eft malum 6c non prbere-
atum ab audlore Deo qui cunâa fecit Valde bona. Sed
îhiiHicus bonfo, id eft Diabolüs, fuperjetninauit hi* in
médio trîrici. Primumin Adam düm efièc in Paradifo,
deinde in,Caihiam in riiûdo. Effic per'omnegeritis quod
diflem inat il m eft ab vno, vfque àd finem fæculi. Et ne iri
longum pro traham tfàâatufo (ëmper bonis àb initio mi-
Icuit mala,virturibus vita.Coriftatigicültq'uodéxvrioho-
mineDeusomriem repleùit terram,& fèmin’eexVno pi-
us feminator totû genus humanum tantam multiplicauit
in melïem. Sed inimicus homo, qui ideo inimicùs apln
CMattb.îEuàng.Lib. Vi f .
praafufj t^ïiia Dëusêïïe définît,quod elle voluit, temper -
vitaiiä n'oftra verrit ad ruinam, 8c crcaturam ad agnieiö-
nem Dei ereatäm, 8c laudem 'conüerrit ad iniuriam, ita in
mundo vtnefeiretur Deus quoniam fc Dcumefle'irxnti-
tus eft. Hiric fäpientes fieeuii fecit ftultos, fpeculatores
mundi doeüftnihil viderej’ptofeflores Icientiarum fecit
feientiam non habere, inqurfitores rerümiiuxra Apofto-
lunij dimrfit ignaros. Srccp toram legerem lätam in mundo
coelefti fern ine hxretica prauitate, vei.fällacibus ptx-
ftigiisfiiperftminandö eörifudit, vt manipulos löro fidei
& caritatis alligatos, gehennje fakiculos laceret j & igni
perpetuo coricremandos •, neTriticum ctelefte perueni-
retad hör re um. Nönquodinaturam mutaret tritici, fed
■quiavitiis infecit eum , ne quod bonum creatum erat
in mundo , obediret au^ori vc perüeniret ad hörreum.
i WdcquippeegitdöHs,machinis, fräudibus, vVdegene-
taretur triticum &fieret loliiim, non natura, fed per viti-
um deprauatum. Inde igirutin mundohsrefes,hirerßn-
jftos peccatum, inter pacificos lices, inter fimplices doli,
inter innocences nequitis. Nec ^itur curat vt acquirat
zizania , fed vt ttiticum perdat. Necvt obfideat mor-
tupsfed vt impugn« viuentes. Nec qurerit capere quos
poffidet fubiedtos, fed vt iuftos capiat luo vitro iam cor-
fuptos. Et hoc to tum non in die, dum vigilac quis ad ptx~
cepta Domini cuftodienda', fed dum dormiunt homines
fomno torporis & ignauiar, yenit mimicusin medio triti-
ci& vadit, non itaque alubi quam in medio tritici, quiä
malum nulquam eft nifi in aliquo bono , vt de bono,
quia mal u s eft, fuo vitio faciat & ipfe maltnn. Verunta-
men & hoc ipfum non nifi dum dormic ipfe quem
deeipit. V nde Dauid, Etormtaueruntiitiqaiti'Onmes,&dor-
mierunt fomnumfimn, & nihil inueuerunt omneivirt’dtuitia-
rum in mambiufuis. Idcirco inimicus homo fuperfemma-
uit zizania.vttotaperitet Dominica meffis. Et egit hoc
praeftigio fuo celanribus tenebris , vt adulterate meffis
noxa redundaret ad leruos, hineque peenam lumerenc
Vnde^eraueruntpalmam: Proprer quod euigiläntes ler-
ui pr«timorC & curaeo quod euenerat iftud expauef-
cunr,hocmetuentes nezizaniorumgermina ad iliorum
redundaret oftenfam, quorum conlcientiapreteriacStum
bbni leminisnihil habebat. Vnde cqgitare oportet quam
periculolum fit his qtii preliint, aliud intendere, veJ ig- i
nauia torpere, Ne forte in mcife fibi commifla inimicus
lüperleminet zizänia, id eft crimina, vel herefin, vnde
perdat bonuöa fernen 7 quodd Domino feminatum eft.
■Quia licet feminet quis verbif m predicationis, ipfe Chri-
ftuseftqui fefninat, quia exiitfeminare ipfe,& quod femi-
nacurin cordibus credentium.
C vm autem, inquir, creüifietherba, &fecijfet jpicat, tune
apparueruntzazmiia. ] Quiaquod lätebac in herba mani-
feHaturin fprea, & quod celarur in germine, aperitur, in
fru&u. Hincquoqire Dominus ait, A fructibuseorum co*-
gfrpfettif eos,quoniam in Ecclefia Chrifti multi flores,mul-
titüdinem fiudtuum pollicentur. 'Sed orta centatione ad
frudlum boni ojperis päucifiimi remanent.Hin c eft quod
bonimeflbres femper vigilant &metuunt, ne forteillis
dormientibus,triticum fordidetur & commifeeatur fe-
minialieno. Hinc etiam quod aditum lui Dominipraeue-
niunt, nec fecuri funt de irinocentia , aüttimeritreatum
mdurrere de filen tio.
, A'gce ö e n t e s autemferuipatrisfamii'tas■,dixerunt-ei.]
Acceduntitaque mente & non corpore, nec loco fed fide
, 8c dfcüntnoil clamorevocis, quia parabola eft, fed
Corde täcito cum dolore, Nonne, inquiunt, bonum fernen
JeMindfti, $emhiafti> aiunt, &nonfeminauimus. Quondam
quidquM eft boni, quod agimus,, totiim audtori, 8c
fion nobis, attribuete debemus. vnde ergo habet zizania*
Qttat niftiirum vox blenaadmirationiseft, plena ftupore
&pauore.QuomoaO natura huriiana, qus bona creata*
a bono Deo, fic vitiaripoeüerit 6c degeneiari, vt aliud 1
«flecnon per naturam, fed per vitium» quam quod creata
tft. Toram ergo feignotare oftendunt, quo Dei iudldo
fadtum fiti vt homines ad imaginem Dei fedti rationales
'&bonicondmficaberrarepotüeruntaDeo,Vt'tam vani 1
ellent&fteriles, afrudlu alien!, i'tavtmhil aliud quatn lolium
viderentur parati pouus ad gehennain, quam digni
vtrecohderentur in horreumParadifiad quod creara e-
ranc. Idcirco ceirethmnanaprxfiiinptio, ceflet h*retico-.
rum prauitas, qui de diuino iudrcio , ^-prxfcientia Dei
temere aliquid definite Vel fufurrare pralumutit, cum & J
ipfi Angeli, pie interrogando fe ignorare fate n tirr quo iu- j
dido coiingerir. Sed diuinus arbiter longe fe&ipfos Angelos
fandtos remouet a culpa. Inimiciu homo , inquir, hoc
fecitiquia infecit 8c vitiauit bonum quod a bono crearum,
eft & feminatu in mundo. Quod fi deincep s velic aiiquis
vkrainterrogare. quarequern nulla latent , etiaVn ancc-
quam fiant, hoc petmiferit? Profedto quia nihil ei depe-
r ire po te ft, & plusfiiit myftica difeernere, quam m yfteri-
umprohibere. Quia mains eft rcparate pcrdjta, quam
feruare illaefa. Simulque obferua quod iam relponluin eft
quiaoportetzizania, ideft hajrefes effe, vtprobati mani-
feftifiant. Tuncdeuotiferui, Vifimus, inquiunt, &colligi-
mus zizania? Indefeffi qui-ppe fuum offerunt laborem,nec
patiuntur, Dominies melius, faltem temporaliter, vidcreJ
tantam fasditatem. Veruntamen piusDominus, quem ■
cempbra non faciganr, qui quando vulc fiias -poceft abo- i
lereiniurias, Sinite, in<quit,vfque-admej[e>n > 6ccontinuo
addi t cur hoc prscipiac.
. N eforte, inquit, dum vultis euellere zizania, eradicetis fi-
mui&tnticum.~\ Ahoquin clementiffimus Dominus, ni-1
fi hoc iuberec videretur, tollerepanitentiam. Sed impe-
riti cultores & operis Deihefeii, neque feienriam dilcre-
tionis habentes, aliquando dumcupiunteuellerelolium,
eradicantfimul& tririCum.'Nondico vteondicam illud [i.d>.^i
Apoftoli, Auferte malum ex vobis, quod contratfmm huic
loco fonare videtur. Sed aliud eft de manifeftis apertifque
criminibus iudicare in Ecclefia«aliud de his qua adhuc
quafi in herba latent. Nam-zrzania , quod nos olimef-
fe-dicimus, antequam in culmum venianr, dum in herba
funr, tanta fimilitudo in eis efft vt difeerni yix auc nunqua
poffint. Et ideo, Dominus, Sinite, inquit, vfque ad mejfem.
Quoniam poteft fieri quod hodie zizania videtur eras
triticum fiat, 8c quod ad prgfensparet triticum, in futuro
vertatur in lolium, dum aliud protendit in fpecie, &aliud
miniftrabitur in flore.Ergo poceft fieri vt qui hodie eft
hasreticus, craftrina die fit non folum fidelis , verumet*
am & defenfor fidei. Sic & de citeris vitiis fine intellh ®
gendum. Quia nifi Deipatienria fubueniret etiam Mat-
thaeum ( cuius hoc Euangcliiimeft)non haberet, riee I
Paulum de perfecutore Apoftolupoffideret. Vnde colli- i
gitur de, vbi quid ambiguum eft-, Magifter Ecclefi* feri-
tenciani citoproferat, fed Deo iudicii cenninum referue-
mus, vc cum dies iudiciiaduenerir, ilk non fecundii iuf-
picionemcriminis,fed iuxta manifeftum reatum, de San* <
(ftorum ccBtu reum eiiciac. Saniftos vero,quia appellantur.
triticum, inhorreiss id eft in manfionibus *tern* vit«
fufeiperet. Porro quod meflis confummatio fieculi dicituri
quia vlcra nec fatio erit agri nec frubtus humani femi-; >
nis vlaa augebitur.Sed tunc cempuseiufdem meflis eri%
id eft iudicii dies, quando defingulisjudftabitur. Pr^ter-; S
ea mellbres, quibus dieitar, C dligitiir primtm zizania, te~* r
fte Deo ipfi Angeli funr, qui fun t in auxilio Ecclcfi* Dei»
quos Apoftolos Paulus adminiftratorios vocat Ipiritus» ’ jf
quipofari funt minifterio Sanbtorumpropcereos qui h^-
redicatem accepturi finit faiucis.fncerea quod ait.Colligite
primum zizania, nonquod alcerafic refurredio iuftoru m i
& altera peccatOrum vel impiorum.fed qijia primum fe-
gregandi funt malrd bonis,&tunc San«fti fimul colHgeh;
dilunfin regno. Etcunc fuigebuntficutfol tn regno patris, .
quiaadoptarifurit in filios per mortem filii Dei. Aliam
parabolam propofuit eis, dicens.
$ imi l £ eft regnutn calorum grafivfinapis.^ Mira&inef-
fabilis comparario, ecce grano finapis comparata eft ro ta
coeleftis magnitudo. Sed quidfit quod Maieftas regni, '
tarn praui, tam minimi feminis fimilitudine concludi- ■
tur,fte abfque magriaconfideratiorie praitereundum eft. 1
Quafi profedoilla caleftis %>fenria nihilinirerieritlo'-
cupletids quamgranum linapis, cui iliam omnipofeYiti-
amlupem^ virtutiscopararer. Vndeergo Euagelrariemo
in cranfitu legat.Parabolas Ghrifti nemo quafi vtte aliquid'
accipiat