}oj6
B/i.yj.8
Pfid.H.1.
Tafchaßj Rdtberft
delicecln Chrifto, cum fit Deu S & homo,v traque natura
veriflime comprehenditur. Vnde& I t $v Chrifti, fub
duobus neminibus apteticulusinlcribiturjvtperregiam
& fecerdotalem pcrfonam,Dei & horoinis natura, quafi
in fronteilico dcfignetur. lefiis autem fub figura nominis
in alio iam prasceflic. Sedquod ille typice vocatus
eft,hie tandemfubftantialiter dengnatur.Cxcerum Chri-
ftus, nomen officij eft,non natura; eo quod vn&us fit prx
confortibus fiiis in facerdotium, ad expiandum pro nobis.
In veteriquoque teftamento,quiain vnahsec eadem
perfona explerinonpoterant, venit mediator Dei &ho-
minum homo ChriftusIefus,ft&ufquenobis regnum &
facerdotium,vt ad terram multutti diuque patribus're-
promillam filios introduceret. Vnde fecundum proprietary
m nominis Iefu, velut Deus pocens eft feluare
crcdentcs; fecundum vero officij dignitatem, quotidie
C h r i s t v-s interpellat pro nobis. Igitur notan-
dus etiam hoc in loco litter* textus,qui iuxta vflratum
human* locutionis modum minus habere videtur. Pie-
nior enim fenfus reddcretur,fi prx pofitis duarum oratio-
num particulis, id eft^pronominis ac verbi: Hie eft liber
generationis diceretur. Sed frequentiflimus diuinarum
feripturarum mos eft, vt in principiis librorum prxno-
minatx partes orationura nonanteponantur. Vnde nec
Marcus ait, hoc eft initium Euangelij Iefu Chrifti filij
Dei,fed tantum,inirium Euangelij. Hac confuetudine
vfus eft Efaias,non addens, hxc eft vifio Efeix, fed lim-
pliciter, vifio Efeix tantum incipit. Hac vfus eft Salomon
in duobus librisffuis, hac vtique Hicremias, hac
etiam illi Pfelmos titulis prxnotarunt. Sed & Ieannes
Apocalypfin fuam ita incipit: Apocalypfis Iefu Chrifti,
&non addidit, hxc eft. Quod videlicet agentes, non fb-
lum fecundum idioma diuinarum lirterarum.verumet-
iam iuxta confuetudinem fiecularium breuitati ftuden-
tes, fubauditionem tales fententias etiam alibi habere
docuetunc. Verbi gratia, cum legitur liber generationis
Iefu Chrifti,fubmcelligamus plenius, hie ?ft liber generationis
Iefu Chrifti. Cur autem generationis liber
fingulari notetur numero, cum quadraginta per ordi-
nem replicentur, riulli dubium,quia vniustantum ge-
neratio quxritur Iefu Chrifti; ester* vero propter hanc
infinuandam ad medium deducuntur. Et non folum
in prindpio, fed etiam vfque in fineni libri to turn hoc
agitur de hac fbia generatione, vt idem qui riatus eft
pr6 nobis Deus & homo intelligatur. Quxri etiam po-;
teft, & profundiflima quxftio videtur, cur Matthxus
publics voce, liber generationis Iefu Chrifti dixerit,
cum Ifeias clamet & dicat: generationem eius quis enarrabit?
Si enim quis pro impoffibilitate ibi accipitur, quo mo-
do hie ifte generationem eius narrare fibi poffibile iu-
dicauit? Nil! quia ibi de generatione, qux fecundum
diuinitatem eft, di&um putamus; hie autem de generatione,
quam pro nobis fecundum hominein fiifcepit,
quamquam 8c ifta magna ex parte inenarrabilis efle cre-
uatur. Veruntamen ifla, -per quam genitus eft ab x-
terno* tota itfcffabilis, & incomprehenfibilij eflepro-
batur. Nil! illud obfiftat quo’d Ioannes ait: In prindpio
erat Verbum, & Verbum erat apud Deutn, dr Deus erat Ver-
bum. Ergo jdumait: In prindpio erat Verbum, narra-
uit aliquid, 8c cum addidit quid hoc Verbum eflet, &
quod apud Deum patrem eflet, iam non folum aliquid
deco, fed multa dixit. Vnde non inconueni enter fane
quxritur, quomodo ineffabilis , fi effari poflit, rede
dicatur ? Aut finon poflit,quomodo vt prooamus,quip-
piam de eo narratur? N%m & fanda Dei Ecclefia ex o-
mnium diuinarum feripturarum audoritate colligens,
plura de hac diuinanatiuitatecatholiceconfitetur. For-,
litan ergo quando didum eft: Generationem eius quis e- j
narrubit, non impoflibilitatem, fed raritatem narrandij
oft endit, ficut & in aliis feripturarum locis legitur. De-
niquehabes in Pfalmo : Demine, quis habitabtt in taber-
naculo tuoi aut quis requiefeet in monte fanftotuo? Non e-
nim dicic quod nullus habitabit, nec hoc quod nemo !
requiefcat, fed quod rarus & non hifi eledus. Et Vt feias |
hoc verum efle, conrinuo definit qualis lociillius habi- 1
tator efle debeat. Etin alioPfelmo: Quisafieniet tnmon-
tem Domini?aut quisftab)t'tn monte fanito eius? Vt fit fenfus,
non qukunque dç vulgovel plebe, fed vitae egregix,
fingularifque meriti. Qgotiefcunque, quis.dicitur in di-
uinis literis,non nullu5,fed,aliquis interdum fignifica-
tur. Interdum autem impoflibilitatem oftendit;; ficut
illud , quis audiuit vnquam tale, aut quis vidit hiiic fi.
mile.? Et ficut hoc in loco fortaffis ex quo nunc agitur.
Et alibi,vt, in inferno quis cenfittbitur tibi? Cætemm vbi
dicitî quisfapiens & intelltgit bac? Et inibi : £uis fidelis est
diffrenfktor & prudens quern conjlituet Do in in us fuper fami-
liam fuam? Nccnon & illud; St autem in Deumpeccauent
homo, quis or obit pro eo? In his igiturlecis idoneus requi-
ritur interuentor,autcette fapieos;necexcluditur aliquis,
fed quæritur. Vnde fi hoc loco, quis, raritatis ^ fe t, vi-
deretur quodammodoquæftio elle foluta. Sedquiahic,
quis, impoffibilitatis eft, vt verius.reor : fatendum quod
did vere poflit, quia eft filius Deiab arterno patre genitus,
ita tamen vt nunquam fine ipfo fuiftc pater intelli-
gatut;&omnia ilia quae de Deifilio Catholica tides coufi-
tetur, dicibilia quidem effe. Sed quomodo fit, vel quali-
. ter a:ternus genitus fit, nitnirum fàcræ- natiuitatis arcanum',
nec Apoftolotum quifpiam didicit, nec Prppjhe-
tarum com périt, nec Angelorum feiuit, neque creacu-
ra vlla cognouit. Idcirco videte,fi eius natiuitas à Pro-
phera-non potuit enarrari, quis retfte valeat. profiteri fe
nqffe quomodo potuerit d patre filius generali? Nar-
ramus itaq; de ee, ac verimme confitemur, quoniamà
patre eft filius coxternus : fedquomodo fit,, pendis i-,
gnoramus. Hinc illud in libra lob; Sapientiam Uet-pa-
tris vnde inuenieslLatet enim ab eculis hominum, & a volucri-
bus cats abfeonfa eft. Id eft, etiam ipfis Angelis incognita.
Et alibi: Radixfapientia cmreuelataeftî Origo feilicetfilij
Dei, eo quod fiiper Angelorum etiam intelligen-
tiam atque feientiam eft. Vnde probatur omnino ge-
neratio.eius fecundum diuinitatem , ex totp quod in-
effabiliseft. Idcircoad eam,qux iuxta carncm eft,quan-
quam & ipfii ex parte enarrabilis fit, Domine fauente
veniamus, ^
F il 11 Dauid}fili) Àbrabamï] Nonabsre fadumcre-
ditur,curex omni profapiaveteris teftamenti hos duos
tantum pattes pofiierit, quorum filius folum fecundum
carnem Chriftus dicatur. Ex quo profedo liuuet, quia
cumeis feriberet, quiex lege Chriftumnoucrantrepro-
milfiim, voluit luce-clarius aperire,quod ipfè diet,qui
eifdem longe fiierat diu repromiftus. Ad hoc etenim
tantum ex omnibus , in vet eri ceftamento fa da legitur
repromiffio; vt .qui deiftorum femine futurum fibi Ité rant
Saluatotem, liberius reciperent, cum vidiflent in.
eum confona voce legis & Prophetarum omniavaticinia
adimpleri. Nam Abrahx per femetipfum Deus,quando
fihum film obtulit, iurat diccns : Per memetipfum iu-
ruut, quiafecifh rem hanc,& nonpepercifti filïo tuo,befiedicam
tibi>& multiplicabo foment man ficut Jtellas cali,& velut are-
nam qua eft in littore maris- Et pofiidebit fe,men tuum portas
tnim'uorum fuorum-.&benedicenturin feminetuoomnesgentes
terra, quia obedifti voci mea. Quern locum Paulus Apofto-
lusitacdi(ferit,dicens: Abraha diclafunt promifiiones & fe-
mini eius. Nou enim dicit & feminibus,inquit,quafi in multis,
fid quafi in vno & femint tuo quod eft Chriftus. In quo nimi-
rum femine,id eft,in Chrifto, benedicentur omnesgen-
tes: vt idem Abraham per immutariouem nominis, qui
erat paterexcelfiis,fieretpatermultarumgentium. Non
quod interpretatio nominis hoc totiim contineatjfed
quia Spiritus fendus per Moyfen, fubdendo gentium
voluit fiibincelligi. Pater autem multarum gentium
non aliunde quam per Chrifttim, de quo Dauid canit iuxta
promiflum huius loci:Et benedicentur in ipfo ornnes tribus
terra, omnes gentes magnificabunt eum. Vides autem quam
confimaVoce Spiritus fendus adhuc per Prophctam re-
promittit benedidiouem omnium in Chrifto,quem du-
dumfemen Abrahx norqinabat. Idcirco prxfens Euanr
gelifta filiumeum Abrahx modis omnibus approjbat; vt
eum non foluih Iudxi, quorum erat repromiffio, verum**.-
etiam omnes gentes, vel. omnes tribus, terræ .gaudenter,
dè fèmi»
Wd. i©4'
1 mtym
dc femine eius iam veniffe, lifetperent , pet quern &
Abraham pater fieret maltaram rçntium. ged quiade-
femine eius duplex repromiffio‘eras vnavidelicet earn is,
alia verofpiritusîprimüm didum s quia e r t -fernen
tuum ficut puluis terra.' Drinde •> ^amuis 8c ipfi de
puluere crigantur, qui in fecntido repr«*niftantur, tamen
fi cut fteilàe cusü, fiaturiiion natura-, feWraria, palli-
centur. Atvero hxc vltima benedidio fui Vtrnmquege-
nusbenedidionis ampleditmt^ eo quod in Qirifto re-
nati filij Ahraham, •Sc carnales quûdammodû^/fpîri-
t-ùales inueniuntur;vtalij nomine tenus tantum,aliive*
rofecundum eledionis gratiamm feminecofnputfcjtar-.
Nam & de hoc femine fintilimodo , quod in eo omnes
getites benedicantur,longe poftpèrEfeiam Propheßm
repetitum legimtïs , vt mànifeftius patefeeret, nequa*
quam de Ifeac qui iam mortuus erat, neque dp alio, quam
de Chrifto debere intciligil Hinc quippe per eundem E-
feiam Deus loquitur.^Educam, inquit, de laCitbfernen, &äe
■ludapoßtdentem montes fanftos meos. Quorum Vtrumqiie,
ex quibus hie futuras repromictirar, de Abrahx ftirpè
fuiflè manifeftum habemus. Et ideo Deo gratafocie-
tas collegium fendu m fidentèr teneac vertim al uearium
Monachorum, fîcm in càtholica fide, non lade tantum,
fed etiam fofido d b o pafti fumus. Quia etfî didum eft*
Quarite Dominum,quotitéfactern eint femper, non aliùm tarnen
à Deo oportet quxtere > quod vnüs eft ; fed vtiuitt
eundemqueardenterinueftigate quodinfinitus efti Vnde
iftum teneat fides noftra, fi forte cum venerit filius
hominis, felrem fidem reperiat fiiper terraim Intereafi
Zacharias ad teftimonium qu xritur, qui vtique ex -Ëuan-
gelio iuftusprobatur quonîam Iudæi Eùangelio contra-
dicunt, manïfefte colligimtfs hune effe fernen Abrahx,
de quo dicit: Benediftus Dominus Deus ifrael, qUia Vtfitauit &
fecit redemptionm plebisfux ; freut locum eftï inquit , per os
Sanft ovum, qui k faeulo funt Prophet a um eius. Deindevt
fiibaudiatur, hoc eft a it, îufiurandum, quod iurduit ad
Abraham patrem noftrum, daturum fe nobis. Nec non &
beata Virgo Maria canit, tLecorlatits mifericordia fua,
gitiofiTs corrueritin rtffnam ?Qÿnimôfî perfedus eflèr,
quod penkus non probStut , quorfiOdo tcftiS in Cttlo
fldelisforet qui nattqnarn penetràueïat ceelós'? Vel vnde
in coslo fidelis,quifepfcr terrain Idola venetando falfiis
inuentuseftteftis ? Smiletétiim ; ait Scrtptitra, illisfiUut,
qui facmntea, & omnes qui einfidantin as. 'Sed quia de Sa-
lomonenequaquâmiftud poteftintdlrgi, necefle t flfiji-
pw Chtiftum ,velit nolitlniroicHs-, interprerari. Vtfit
.idem Dauid fernen,■cums thronus in confpedu Dd partis
ingiter fplendet* Vndc & in monte; qhaado transfi-
guracus eft coram difcipulis fiiis , facies eiuSrefolfit veltrt
fol cum lacet m virtnte fua. Nam & -Prophéta deeo, j
Vote.inquit,qui'timetisDéttm, orietur Solluftitix. Quifit
autem ifte thronUsjtrmlris in iocis feripeura feiJfta Ec-
tlefiam die dèclar*t,inqua Deus velutxex in fuo throtro
^prxfidec. Qùx nimirum , quia caput eius Chriftus -eft,
^cutfblin eonfpe&u patrisfulgere didrur, •& ficut hma
ptrfeâa in xteînum martere. Lana vero propterprx»
fends Vitxdefcâum dicimr-: perfe#avero,quia iam im
hæmcapiti'fuos exquo immoita'lisatque xtetfta modîs
ommbus pradicatur. Etnotandum,quod hicthronus
feminhrepromiffi vous cü; n fuo eapirecohftat, 8c torius
ïui corperis membris. Vt càpnt vidêlicd: ■n-oftfumVnl‘-:
tum corjori proprer nàtura conförtium intellrgaturt
prxfidcre \ero, quia Deuseft, te&t in fuo th'ouo ,'id e(t
in fu i Ëccleîa, drainitus inrimetur. Ponamus âdhuc«;
nliud teftimonium, quod-idem de femineDaûid futur us
ânnuntierür. itfaftum e ft, inquit in lîbro Verba die-
r u m. ter bu ;n Dmim ad Nathan Prophetaih dtCéns, vade dp
die feruo meo Dauid, hac dick Dominus. Annmtio ubt quod
adiftcàturusfit domttu tibi Dominus. Cum que ûmpleuens dies
tuoss&vadas ad patres tuos,fûfcitdbo [enten tuum poft te, qitod
eritdefi.ijstuis y&flabÜiam regnum eius. Ipfè adtfhabit mibi
domum, & firmabo folium vfque in aternum. ^Êgo ePo 'ei rupd-
t rem, & ipfè erit hiibi in filium i&mifericoridam nttam
non au fer am ab eo,ficut abfiudi ab eoqui ante te fu it, drfiabi-
liam eam in domo mea & in regno meo vfque in fempiternwn-.
& thron tu eius erit fifmifiintu in perpetuum. Hxc omniâ
tfiâ.rt).-j
S a l o m o n e S S f impie», multam«.
Z e f f i l é ? * Huim.Bquefilmm.Iicutopof- tarevidetut. Nam qüiliter intelligendtim fit-quod ié
tet, Chriitumprofecto credmiust fupet quém 8c aha «äüraeft.Poftquam dormietneum pâtribus tüis,fufeiquamplunma
concmunt femftarum eloquia feriptura- —L- -------— • • .P—...
ram. Vnde nee debemus vllam de eo vitra dûbitatio-
nem tecipere ; quin potiusde Daüid fèmiric, fecùndiim
feripturas fenftas quomodo fit reprormfius videamus.
lurautt Dominus Dauid, inquit Spiritus fäo&üs, verïtatem
& non frufitabitur eutü. Quid ergo iuraüit ? furauit illi,
Defruftu venttis tui ponamfuptr federn meant. Hincöam-
qüe beatus Paulus ApoftplöS in Epiftolaad Hebrxos äic,
Gmnis controuerfia finit, iuramentum eft. Etqüia homines
permaiores fuos iürant, Deus adtem cüm Uon haberet
maiörèm fepet qliemiuraret, per femetipfum iurauit
uicebs iper menittipfum iur.iui; Vt fupra oftendi. Et ad
Dauid rutfiis di&um probamas, iurauit Dominus Dauid ve~
ritatem, Etideoquifque itiramentum Dciaudis.etiamfi
increduluses,emolliri debes vt fide Chriftunvèx hórum
Ijffemine natum percipias, Hinc in alio quoque Pfalmo
fcriptumlegimus, Simei iaraui in fanftt) meo. Et quid eft
: in fen&pmeo, nifi in vpico filiofibi coxquali ac dile&o,
j quifofils San&us & Veritas appeftatur ? Quid autem iu-
rauerit, illico fubinfertür, 5» DaUid mentut, pro eo qaod
j eft, non mehriar, fernen eius inatetnum mahebit. Et tb; o-
I mus éiusficutfilinconjpcftu meo ï & ficut luna perfeftainater-
num,&teft is in cäofidelis* Ergo qui volurit de Salomone
hóe didtum accipere ,.cdgitent quoiüodo thronuseius
|-Äq. it, fel io confpe&u pätris fiierit, cum Scripcura fendta
j dicat.quod aucrfum fitcor eius propcer concttpifcen-
tias feeminarum, 8C adoraueric Aftaroth 8c Ghamos
) Deum Sidoiiiorum, ac rcliqua porcenta gentium. Vnde
hdvltimum ihferr, quod non erat Deus.cum Salomonen
| 5 i erat non erat Deus cum Salomone, quomodo thronus
j Cius ficut fbl in confpc&u Dei patris fulgebat ? Prafertim
! Cl*m & fosdatus dicatur órani immunditiadïbidinis , &
propter idololatriam fit condemnatus* Aut quomodo
. lunapérfe&ufrficin xternum, cumfubito vclutflatabo
feinen tuum poft te , quoderit defiliis tuis, & ftabi-
hamregnum illius fNumquid deillo Salomone credert-
dumeftprophecatum?MimineiIlioadhudpatce fuo vi-
uente coepic regnare. Hicverodicitar, Quia ctiin- cóih-'
pleti fuerint dies tui , &^|ormïcris cum patribüs
tuisj fufeitabo fernen tuum. t x quo reuera iiitelligi-
tur alius repromiffiis qufinbn ante mortern Danid,
fed poft mortem fufeitandus erat. De qüo pcr Hie-
remiam, Eccedies venient dicit Dominus i & fufeitabo Dauid
getmen iuftum, & regnabit vex, df fapiens' erit . dy faciet
indicium dr ioftitiam fuper' terram. indiebus eiusfduabiiur
luda , & Ifrdelhabitabit confldcmer , & hoe nomen quod voca-
banteum. Dominus iuftusnofter. Nüfiquftl hic Hieremi is,'1
qui longé poft Salomonem futfleprobatur&liquid deeo
rurfus repromirtit dicens^ fufeitabo Dauid germen iuftum
f Manifeftius de Chrifto daturinteljigi; qui non fb-
lum ReX fapiens, fed etiäm Sapientiä patris appeliatur.
Reuerain cuius diebus faluatus eft verus luda; videl.illè
qui co n fite tur Iefum Ghpiftum in carne venifiè. Reliqui
vero omnes,yt Ioannes fetetur> non Iudxi, velut ipfi
menriunturjfedSynagog* funt fetanx. Talibus ergo 8c
ï l
huiufinodi feripturarum indiciis, certum tenemus, Majt-
thxum Kps duos quorum fit filius tantum ideo poftliffe;
quateüus qui Vellent tèmplum,idcft Ecclefiampero-
ftiumintroire,has dilas columnas,de quorum medio
Chriftusexorfuseft, hinq inde antepdfitas circumfpicê-
rént.Ipfè enim de fe loquitur, Egpfum oft turn, per me fi quis
introieritfaluabitur.Sxmi enim ante forestempli quafi cö-
ïnin.iQ.tf.
lumnx antepofitiiquia nimirum adhuc vterque eorumih !»
lege , yelut inveftibulo domus^^^vetfebatur. Et bdbebam, * * £ 71*.
inquit feriptura, column.e altitudinem deeem & oftoewato-
rum, videlicet noui ac.veteris Teftamenti faftigtoprs-
minentes :quatenus iuxta fortitUdinem columnarümv-
trumquepopulum ad fidem corrbborantes , nonalium
■GJSgg 4 cfle o