é
A
I .Pet. l.
Luc• lC.
Ttou.1%.
B
Remigij ^I £4.0 ____________ _____________i_n_t_i_ff_w dorenf. Epifi.
ideovt (aliu , vc memor fim tui. id eft* vtlaudem te.Nim
fi hoc non feçeris , lion laudabo. Nam e roin raprcc>
<\\.\io.non eflïh morte quimemorfit tui. Aliter : îdeo libera
i fcilicet animammeam à carn*libus defideriis, <juae militant
TpC. 40.
aduetfus cam., quqniam u noû eripias » mterficient
mp>id,ç^Ieparabuntite,qiüeisyitàmea^ & fi moftjaus^ ,
! nqtv^rç memor,tui ,vt redeamad ppnitentiam per con-
feflionem. Ideo poft eruditionem, id eft , noftpceniteri-
tfemçoçfetua, rte iterum lapfiiß,, in prqjbttdmm vitiotuift
! rcç^rti,.vbLiamdè(pe^^o eft. Et hoc eft quôd qiçitî
8 É Â àM Â * j p f e ar
j niinam frtçam•» fed îiiodo-dum tempus mifcricordiap ,
: nein peccat i squi a importenpn eft qui memor
; fi; tu£*d poenitentiam. 'jn jiiferno art renaquisconfoe,-
I bitur tibi, ira vt t,u exaudias ï. Nnjlns, Ib.i enim infiu-
, ftuofoeft poenitentia, vtiiliuydiuiüs, Bâter Abraham, mi-
fatremei. Yçl.cônficefytur, id eft, nutlqs laudabit te. A-
^ r:$i|p&,iaiuum me fee : quia non fum in morte, id
çftjioipf^^ratiônepecwth&tu^pntemptu. Peccar j
tor,cu>n mprofundum venerit,contemnit. Quod pft^pd? :
nff hoçquiamempr fumtui, id eft, quia oro ad te. quod !
per çepugnans oftendo. Keil enim fît in morte qui mentor
£gP;djco qupd.nonfimin i£prfS., ,$ep- quia nie-
t ^ / y § t u i , quiiniqferno multo miqusftim.in infejno,
.T,quac omnib^peçcaqs infenqr
-pAcndoiper bpc,quia cppjStçpf tjibi mifetiâm
! jpeam.» & peccatm^nieum»rtoniuuni, Namquisdc;
■ fperatiis cpnfi tebitur tibi ,id eft, ad honorem tuum, te ïfr
mouendo àc-plpa , ficut eg? fecio îIn^ deipef^tiope enim
j pofici, confitentur aliquando peccata luànontibi » , fed
contra te : cum dicunt fe taies à te creari debuiffe, vt pec-
qa pillent.&fip quodam modo fe iufto.5 iudicapt, j
j ^ Wftç<?Hfant. Aliter 4 .,£ripe * I%ra’»^uia.non fumjn j
j opus medicina. QruWiam^eomltourufu™m— tpi, ld inifèriçprdiæ
tuæ cognofco te mediçum , cxignofco te mfièricqrr
M j ê é f r ,'âuum.mè Çcpfppterilp^ricor-
di%rp0^.^tàmepinquântum.vaieo, rplo promcrcri.
Quia/^ifortui in getyttu meo, id eft. ftudiofe ingemui, ,&
nonfolum laboraui > led lauabo perfinguias noctes le et um me-
ideft, çurifi^bo p e r ^ i tq ip , le#um mc-
u,m, id eft, confcieociam meam, Icifiçet Omnia ilia emenr
A j^^quâjibtuscQiniiufi/'ÂÇonfô^lf^iwpitttr prolfi-
^ q u ia îiô ^ » ilq u e quiefeit, id e^', <^p|fntic yeljegi
pcccatûyelquiaibieftiuftoruptirequies. Ad
bpp^i^purgatutàiprdibus vitiorujn ,v t ibi fit pladd^
Sc puraquies animîç» Per fingulas nobles, id eft, per firi-
’fqalas cogit^tiones vel lcétum meum, id eft , de-
^eftjniones carnalcs. Per fingulas no d es, id,eft,per
fùi|fila; vjtia in quibus deleâatus lum. Et non fo-
* ‘B fqfilcientiam veî deieôationem , cuiconlèntit ÿ i-
ntn& ^led etiam ftratum meum, ideft, inférius meum, quod
femperanimo fubiacere debet, Ucbrymis meù exteriori-
busri^Âovclut horram, vt aptum fiat frudificare Deq.
vclforpiisftratuai dicitur, quiaabinfirmo animo varie
yerfatUÇ; Vniuerfum ftratum dus verfaßt ininfirmitate eius.
Tanti laboris caufam fiibdit : Turbatus eft oculus meus, id
eft, ratio velmens. illefeilicet oculus, qui multis corpo-
ralibus oçulis dignior eft. Ratio enim dircernere fecit
raalaà;bonis,damnationem à faluatione. Ilia turbatur,
çupifuturam damnationeÂI præuidet, & nos illam meru-
iitp confide rat. 4fur ore, id eft, à damnatione futuri iuqi-,
ciiinoctaua. velà furore, ideft, poena quam accipimus
in prifnoparente. velà furore, quianon in jnanluetudi-
: ne & patien tia iudico & in me & in aliis, fed in ira. Ideo
; inccrior oculus turbatus eft, cernensfurorem tuum ven-
; turuminodaua. Quiainueterauiinter omnes inimicos me-.
I of, . Non folu m veteraui, fed etiam inueteraui, id eft val-
de vêtus fetftus lum-per cpniûetudinem & perfeueran-
Itiam peccatorum inter omnes inimico^ meos , ita vt
( omnium peccatorum eorum particeps feâus fim. Vel
inueteraui, ideft, quimembrum nôui hominis elfe coe-,
peram per fidem Sç innocentiam, in. membrum veteris
hominfe rpdadlus inter omnes inimico^meos , vtunus
fim ,omnium peccatorum , qui mihi prius inimici furrunt.
yeiihüetëraui,ideft,fe<3 usfûm vtvaldévêtus ve-
ftimentum, quod nec vfui, nec ornamento aptum eft.
i mihi vfiii > ecclefiæ Dei ornàmenïo per do«ftrinam.Fi-
delis anima, ponfiderans magnam Dei mifericordiam 1
qui dicit , îÿoio mortem peçcatoris, fed vt-magisèon-
uertatur « ViUat : & , In qu'acunque die peccàtor ;con-
ueifus ingemuerit, falpus erit; poft veram peccati con-
felfionem non dübitai;ïe eicaüditam , ita «piltando di-
cens: [ExM&ttypminusvocmfatm met.'] Ita & vos qui.
cunqueexaddirivûttis » date vocemflctus. Vosautem
qui operamini itiiquitatem, id eft, qui èonfiteri eanon vul-
tisj fed in cis peffeueratis, difeedhe a me hic afte&ione, poft
autem^çorpore,fcilicetino(ftaua. Oftendatquomo-
do exauditâ fît; [E^<i«di«ir Dominus deprecationemmeam,]
quæ fuit prp.pçqcatis: vt illud, Domine, ne in furore tuo.
D.imintu 'orfftçnem. m e a m , feilicet qùæ fuit pro per-
feuerantia in bono. vt illud, S^alûum me fac proptermîfe-
ricordiam tuani. ■ Èrubefciint: & conturbentur\ vebementer
omnesin in& S ^ ’Hqc poteft legi & in bonum^cinma-
îufn., In b.onum Vita : Quia ego percrubefçenriam peccatorum
& dignam compun^ionem exaudiri mérùi, i<|- '
.ephbrtor omnes inimicos meos, vt rceognofeant pec-
cam:lua, à^bqem finem^tefidant,' rNam finis tilorum mort
<^. Et erube(çantjfe ea perpqtralle, & poft vereciindiam
c.onturbehturadcompunâiqnçni & poenitentiam. con-
Uertatitur ^dcilice; àd dominurn : & erubefunt, non dilati.
‘f U M | In malum, ita } Erubefcant
omnes immietmei ëçconturbentur nunc iam îudicati , «x-
ç^cati ,&datiiR.re.probum ipnfùm. vel erubefeant_in,il-
*ia o<ftauâ, prb erübeicept. non optio, fed prophe.tatiV &
diuinae fententi* aggratulatio eft, cum viderint nosene in
gloria, dicentes : Hifunt quoi bahut mus in dirifu. & contur-
babuntur rimore magno, id eft, vehementeri coniiertan-.
tur pofteaad videndum fuàtormènta, & tune erubefcant;
æterna erubefeentia. & hoç valde Yelociter, \àç$, foc di-
Jatione. . j ? : . v ?
fil finem plàlmûs Dauid, quem cantauit doirfiK)
f pro verbis Chufifiliî Iemi- / " •
ni. y rij;
OmineDeus meus, in tejperatittfaltium m* fac ex
omnibusperjèquenttbus me, & libera me, J$(
quandarapiat vt leo dnimam meam, dum non
efl qui redimat, nique qui faluum fteiat. | Domine
Deus meus , f i feci iflud, f i eft iniquitas in
manïbusmeis. s i reddidi retribupntibus mibi mala > décidant
meritoab inimicis mets wants. Perfequatur inimicus animam
meam & comprahendat, & conculcetin terravitam meam, &.
gloriam meam Înpuluerem deducat. Ex urge domine in ira tua,
& taltare in.finibusinimicorum meorum. Et exurge Domine
Deus meus in pracepto quod mandafti, & fynagoga populorum
circundabit te. Et propter banc in altum regredere : Dom'mus tu-
dicatpopulos, ludica me domine fecundum iuftit iam meam, &
fecundum innocentiam meam fuper me. ConJhmetur nequitta
peccatorum, & diriges iuftum, ferutans corda & renes Deus.
lufium adiutoriummeum à domino, qui faimsfacit reftos cordé.
Deus index tu fins, fort» & patient, nunquid irafeetur per
fingulos dies ? Nifi conuerfifueritis, gladium juum vtbrabit : ar-
cum fuum tetendit, & par nuit ilium. Et in eo parauit vafa mortis
,fagittasfuas ardentibus effecit. Ecce parturit iniuftitiam,
concepit dolorem , & peperit iniquitatem. Lacum aperuit &
effodit eum, & incidit infoueam quam fecit. Conuertetur dolor
eius in caput eius, & in verticemipfius iniquitas eius defiendet.
Confitebordominofecundum iufiitiameius, & pfaUam nomini
domini altifiimi.
InfincmpfalmusDauid, quem cantauit domino pro
Verbis Chufii filii Iemini. Cum Abfiblom pcrfequerctur
Dauid, erat quidam Achirophel cuius dolis inftrue-
batur ad omne malum. Quidam autem Chufi amicus
Dauid, contulit fe ad Ablàlom, vt omnia confilia Achi-
tophel inueftigaret, & ea Dauid proderet , vt eum
cautum faceret de ilia perfecutionc. De illis confilûs
non videtur hic plàlmus agere. & ideo ab hiftoria ad
myfterium reuocantur. Achitophel interpretatur ,
” • ' . ; ■ u. ' v. firatris
Ctl.u
Ephtfi-
Rom. Il;
I J.
r«-j.
In ffalmos, Enar rationes.
fratris ruina, fïgnificat autem Iudam, qui Chrifti ruinam,
ideft»mörcemmeditatuseft, qui omnium apoftolorum
firatrem fe norainauit. Yade, dit fratribus meis. Chufi
filentiumintrepretatur, fignificans difpenlarionem illam,
quavfiis eft Deus pater per filium fiium ad tedempcio-
nem generis humani. Quod cum ficrec, irtcognitum e-
rar. &adhuceftincognitum, nifi quibus dominus reue-.
lare voluit, vt illud, Myflerium dficulis abfconditum, apofio-
lis reuelauit Deus per filium fuum. hoe eft1 ,illud filentium,
quod cajcitas ex parte conrigicin llrael, vt plenitudogenr-
tiumintraret: &quod Iudas & quod Iudaicus populus
molitus eft ad ruinam vnius hoe fieret ad laluatio-
nem multorum. Iemini interpretatur dextér, fignificans
dexcrum>id eft, propicium D eum, ho c filentium eflè ope-
04 r
E X P O S IT IQ T IT V L L
Pfalmus, id eft, bona operatio, aeqïïknic pfelmus
agit, eft Dauid ,id eft, perfettifidclis, qui eft de corpore
Dauid. fcilicet tendenris in finem , id eft:, in Chriftum.
Quempfelmum, ideft, quam bonam operationem, &
quafi gratiarum a£lionem, cantauit, id eft, exultanccr o -
peratuseft » domino, id eft, àdhonoremdonaini, pro
verbis,id eft » reuelacione, Chufi.id eft, filenrii. quia di-
gnâtus eft ei reuelare. quomodo per humilitatem, & obe-
dientiam fuperbiam illxiis cbntriùit, qui per filperbiam
primum parèntem de parad'.lb deiecit. quomodo canter,
quomodo gratias agar pro hac manifeftacione fcqpentia
pfalmi oftendunt. vbi oftendit fe eius humilitatem & pa>
tientiarrt imitari, dicens : Si feci iftud, ^ c . Quod Chufi
fuit filius Iemini, id éfep quod filentium proccflità pro-
picioDeo, ideoilli merito gratias agit. Eft autem in-
tenti,o propheta; jh hoc pfalmo, oftenderé qüalirer quit
que perfeiftus fe cuftodire debeat. Qu into enim quifi
que perfetlior", tanto cautior debet elle, fcil.nunquam
remïfle agere, quia etfi exteriors holies iam vicit, ab in-
teriori hoftetamencauendumeft, nc per fuperbiam de-
iiciac.,Qupd vltium etiam in benefattis caumdum eft,&
qualiter aliis fe exemplum ptæbeat patientiae & hum ilita-
tis,inuocando auxiliumDei, & humilitatem,&: iqUitiam
Deiimitando.
Vox perfeâiahte aduentum Chrifti.
- •
H Omine, cuiusferuum me exhibeo, in te Jperaui, non
in me, non in alia re. ideo, quia'tues Deus metis, non
ego, vt infelix file primus parens. &quia in te fperaui,
faluummefac ex omnibus perfequentibus the. Superacis vi-
tiisomnibus , feluummefac,ideft, cuftodi rae inarce
yirciuumiamlbcacnm. Supératisomnibusviuiscarna-
libus, mente fermé legi Dei, carne autem legi pcCcati.
Semper caro concupifcit aduerfus Jpirifum ,■jp'tritus a suer fus
sarnem. Nunquam bonis Bella defimt. Ideo o domine ,
non rogovt non fit fomes peccati in corpore meb , led\
precotvcnon regnec ibi peccatum.. Saluum me feci vt
animus meusimpcret,caroferuiac. vellâluumme fee ex
omnibus perfequentibus me. Omnes qui voluntpie viue-
re in eftrifto lefu, perfecutionem patiuntur, ideo faluum me
fee, ideft, fee me conftantem in virtutibus, vt eorum
& |fo as & blanditias contemnere valeara. It liber a me,
noWb illis quos iam luperaui ; fed nequando rapiat vtleo
animam meant. Oratio hate perfc&orum eft , qui lplius
diaboli infidias metuunt, qui luperatis omnibus vitiis,
etiam in bene fedlis' timendus eft , ne per filperbiam à
culmine Virtatum deiiciat. nequandorapiatanimatnme-
*m, quafialienam&noil fuam, fedtuam ouem.ille qui
eftvtleojfeilicet forcis&inluperabilis nifi ate. Vndeil-
*ud, Inimicus vejler diabolus tanquatn leo rugiens circuit, qua-
tem quem deuoret. - Dum non eft qui-redimat nifi tu, ad hoc
quod dixit, libera me: Neque qui faluumfitciaf, ad filled,
Saluum me fee. Domine Deus meus. H^creperijio ertna-
gOa afFedtione eft. Si fed ifhtd.j Ac fi dicat : T*u debes me
tedimere, tu debes feluum fecere, quia fenfijfiud quod
nnhircnelafti, & in quantum valeo, imitari ftudeorTq
1 obedierts patri fuifti. perfecutores tuos humiliter tolera-
| fti. bona pro malis reddidi fti. Et ego fi h ie Omnia non
j obferuaui, non fim digniis quem redimas; Domine
f Deus ttieus , fi feci iftU'd, ji efl vlla iniquitas in manibtis
■ meis, id eft, in dpenbus, ideft', fi vlla mea iniquitate il-
: los ad perfequendum prouocaui, fi fcilicet feci quod
non debni, /?reddidi mala relribiknttbus mibi maid- pro bo-
: bis ,id eft, fi fed quod etiam iuftum Videtur apud morta-
1 les, vc r/dderem mala , pto malis. Ac ti dicat : Si illis
q ui fine praecédenti culpa me perfequebantür, nOn red-
i didi malilm, quod magnæ fuir patienti^é, id eft, fi non
J feci quod debni. Si ego homo hominem in ira fuperauh
‘ decidammanis, idçft, vacuus à gloria & à Victoria, fupe-
ratus ab inimicis meis intefioribus. Vt enim ait beaciis
Gregorius, dum foris vlcifci quxrimus, intus grauicer
ferimur. Omnis enim prills peccac in feqiiam in alte-
rum. iam enim antéquam foris alii noceac, innocentiam
intus perdidir. & fie dum viétoriam foris obtinerë credit,
quod grauiuseft,incusfuperatuseft. ôchodmerito. Quid
enimfibiarrogat homo., qui dum abhom^efumit vin-
-diékam ipfe à diabolo vincitur ? Ira potiiis vindicanda
eft quam homo. • Séilicec 'perfequatur inimicus animam
meam, luggerendo mala* &tomprehendat, alligando earn
per confenfiim. &fic conculcet vitam meant in terrain, id
;eft, cortculcando & fibi fiibiiciendo faciat vitam meam
terrenam , vt poflim elfe cibus fiius. Diiftum eft e-
nim ad peccatorem : Terra es & in terram ibis. 8c ad fer-
pehtem , Terram m.inducabis, Et gloriam meant in pulue-
remdeducat, ideft, teftimbnfum confcientiæ mcaè. Gloria
nofir a hac efl, teftimonium tonfetmtu nofira. Dcdif-
cat, ideft ; de cohfcientia ducat in puluercm apud eos
qui fiint puluis, vt foris apud homines quxram gloria^
ri.vel in puluercm, ideft, in réfréna quæ finit puluis, vé
non quæram gloriam nifi in illis. Hic tota vis fènten-
tiæeft. Iftud eft maximum. Quafi dicac : Sed non eft
iniquitas inmanibus meis , nec reddidi retribuentibiis
mihi mala. Scideoexurge domine in ira tua bona, vindi-
digna perfedo viro. Quafi dicat : non, ego fiipe-
rerab inimicojmô inimiçusate fiiperetur,& fpolia c-
ius auferas. Exurge Domine per cognicionem , qui
modo quafi iaces apud perfecutores meos per ignoran-
tia m. fee vt te cognofcant, vt te fequantrtr. Er hoc fee in
ira tua , oftendendo illis iram tuam, id eft , damnatio-
nem & poenam fuæ impietatis funiram. £r exaltare, id
eft, glotificare, v t lauderis infinibus inimicirum meorum,t
id eft, in Illis qui modofiinrpofiefiio daemonum. Veliri
illis quiluntfines, ideft, in arce omnium inimicoriini$
feilicec inpdfim;s,quemadmoduminPaulo; Et it ci1-
alteris in finit »usinimicorum, [ Exurge Domine De» meus
in pracepto quod mandajlt. J id eft, appare & manifeftare
in præcepto quod mandafti, fcilicet primis parentibus,
feilicec in obedjentta & humilitate, vc per illam conucr-
tas eos ad t é t i t difcantper humilitatem Cum vincere,
qui per fuperbiam primum parencem fùperauit. Et
cum fie apparueris, Jynagoga populorum circumdabit te, id
eft, congregatio fidelium & infidelium circundabit te. illi
ad imitandum, ifti ad perdendum. Et propter banc Scilicet
fynagogam fidelium & infidelium , tegrederein al-
■tum, id eft, rediin ahum. Propter fynagogam fidelium
redi in cdelurn, vt te iam non hominem tantum cogUd-
fcat . &vt/piritum fendum'Riittas qui earn cohfirmet,
vt Petrus quiantea dominum coram ancillahegauit, pdft
aduentum fàndiSpiritus confirmatus, coram rege eum
confiterinori cimuir. Propter infidelium fynagogam in
altum regrcderc, vt augeatur eorum excitas, videntes
enim per plurima figna quod Deus effet, quem motti
tradidcrunt, nohaunfùncconfiteri,neiànguisinnoxius '
exquirereturabeis. hoc modo poteft legi, fcilicet in,bo-
rtampartem ,ab Exurge domine in virtuce tua ; vfuue, Id- 1
dica me Domine fecundum iuftitiani meam. Poteft &
inmalam partem accipi, ita l ContinUatio eadem qua;
fiipra. Exurge domine, id eft, o Clirifte, in ahum afcen-
de , à cognitione eorum té remoue. Pone tenebrasla-
tibuluin tUi)m#& hoc in ira tua, fcilicet eorum incorre-
iftioniiratus. Ec exaharc infinibùsinimicorurti meorum,
Geh. f