llfä.s.
Rom. 9.
<16
In hacëadëpiophetia, loquens pet Prophetam loel. Sed
qu* eft ifta faluatio . & qui (une ifti refidui qui eaerunt de
Sion & de IerufaléMpoftoliptimiriusEcclefrç,de quibus
Lucas dicit quod vno die crediderüt tria millia & alio die
quinq; millia, & deinceps multa millia, de’qiifbus Iefaias
loquitur : Nifi Dominas fabbaoth reliquijfet nobis fimen quafi
Sodomafuiffemus. Sed quum Lacas dkfatmultæmillia,quare
didtur hic, &in reliquis quos Domiaus
vocauit ?quia ad compardtidnem illorum qui in irtndelita-
te permanferunt & qui vnanimesclamauerantcmcifige
crucifige éum,perpaucifuerunt qui crediderunt.
C A P. HL
QVi&ecceindiebus illis & in tempore itlo,id eft appropin-
quante die iudicii : quum conuertero captiuitatm luda
& ïtrufalem, congregabo omnes gentes & deducam eus in vallem
lofaphat.] Iudæi notentesreciperecreatotem fuum,traditi
fuBtin manus Gentium & in captiuitatem Diaboli.^ Ap-
propinquante autem die iudicii, quum plenittfdogétium
intrauerit,prædicantibus Elia & Enoch & prædicatoribus.
gentium, conuertentuu ad fidé,& tune omnis Ilrael (àluus
het, non folum de Iudæa & Beniamin, & Leuitica tribu,
veramêtiam de décem tribubus : qu® po.ftquam duda
funt vitra montes Iudçotum & Perlàrum,non funt reuer-
fæ.Et quum hoc inquit impletum fuerit.congregabo om-
nes gentes in vallem Iolàphat. Qûidam pueriliter hoc intelligentes
, putant qfiod Dominus vemens ad iudidum,
defeenfurus fit in vallem lofaphat, quæ vallis pofita eft in ;
latere montisOliueti,fèdnihil-eft quod dicunt Dicit beartis
Hieronymus aliique dodores, quod non in terram
defeendet: fed infpatio iftius aeris fedebit contra ipfum
locum mentis Oliuefi, exquo afeendit in cælum. Et ficut
Ioannes Chryïbftomus didc, angeli deferent ante eum lignum
crucisrin valleautem ïofàphâtcongregabunturo-
mnes geni£s,id eft ad iudidum Dei venient (quod interpretatur
Io(àphat)nbn folummodo Iudæi qui in eum credere
noluerunt, fed omnes impii qui abinitio feculi fue
ftibus veftris, ficut pafeitur Deus dinhipotens in fiiisi vt
ipfe di'dt, guandiufeciftis vniex minimis mets mibijicifiü : ita
perfequucionem pari tur 8c affligitur in luis:ficut ipfe dicit
B.Paulodum perfequeretur martyremeius Stephanura,
Saule Saule inquit,quid meperfequerisfegoJùm lefiuNa<tarenus
quem tuperfequeris, Tyras & Sidon ciuitatcs gentilium, lo-
ciantesfe Philiftæishabitantibüsin Palæftina, læpcaffli-
gebant populum Dei: ideoq; dicit ad eos Deus: Quid vobis
&mihieR comtnune'oTyrus & Siion vtfempermecumpugnetis
in hareditate mea ? [Argentum enim meum & aurum tttlifiis, &
defiderabiliamea <& pulcherrima, feilicet valà& brnamenta
intulifiisin délabra vefira: & filiosluda&filiosTerufalemven-
didiftss filiis Gratornm vt longejaceretiseosdefinibus fiais, hoc
quod dicit quod Tyras & Sidon abftulèrunt vafàdomus
’Domini, prqutyeranarrat hiftoria,potlusad Ghaldæos
Babyloniolque referendum eft: quitemporibus Ioachim
patris & Ioaehim fîliitranlportauerunteain Babylonem,
&poluerantin temp^p Domini Deilui: in quibqs vafis
dû biberetBalthafarproneposNabuchodonolor,regnJm
tranfiitab eo.Poteftetiam ad Romanos referri:qui céuer-
• tentes captis Iudxis ædificaueranttemplum.pacis,in quo
pôfuerunt omnia'ornamenta templi Domini. Illud vero
quod fequitur:[E(filios luda & IcrufalefandidifiisfiliiSXSrace-
r«/»,]tam Tyrii &Sidonii fecerut qui negotiatores erant,
qûam Chaldæi. Si ergo Tyrii & Sidonii in die iudicii iudi-
randi fent-quodafflixerütpopulum Domini, quid dicen-
dumeftdeÆgyptiis, Ally riis,Chaldçis,Grçcis,Romanis?
Synecdochiçôs accipiendum eft à parte totum:quia fuper
omnes illud iudidum Venir,eo quod luperbe egerint. Per
Tyrum quod interpretatur Ânguftiavel Tribulatio,&
per Sidoném quæ interpretatur Venâtio poflumus intel-
li ’eregentes quæ perfequutæ funt Apoftolos, martyres,
maximeq; Romanos, qui omnes in die iudiçii iudicabun-
tur à Domino & ab illis quos cruciaùerant. Per il los vero
quiargèntum & aurum & valà defiderabilia abftulerunt
de domo Domini & polùeruntindelubris luis, & qui fi-
iiosIuda& Ierufelem vendiderunt Gra:cis,fignificantur
hæretici,quideEcdefiaargentumaufçrant,id efteloquia
diuinorum myfteriorum,&aurüm, id eft fenlum Ipiritua-
lem &ponunc in delubrisfuis.id eft ad fuum erjrorem fal.
fe coiîuertuntr & vendunt filioe-Ecclefîæ Græcis, ideft
diabolo, vt longe faciant eos, Icilicetàçonfortio eledo-
rum. [Ecce ego fufeitabo eos,id eft Iudæos, de loco in quo véndi-
difiis eos : & conuertamretributionem vejham in caput vefirum,
& vendam filios vefiros&filios vefiras in manibusfiliorum luda,
&vanundabunt eos Sabais genti longinqua quia Dominus lo-
quittas eft J] Et eftfenfiis: Licetvos captiuaftis & vendi-
diftis filios luda in Babylone, Grands &aliis géntibus,Ego
fü feitabp,eos vf confortentur & conualefeant in ipfo loco
vbi vendidiftis eos, ideft in Babylone velinalio quolibet
loco: & reddam vobis omnia quæ eis feciftis& rarlum
vendent filios veftros Sabæis genti longinquæ. Hocéx
patte impletum eft temporibus Cyri, quando reuerfi de
captiuitatemultos Chaldæos fecum adduxerunt, tam qui
fpontefelbciauerant, quamquosipfi comparauerant&
poftea vendiderunt. Sabba regio eftvltràÆthiopiam,de
quafuit regina Sabba : Iudæi référant hóe ad id tempus,
quando dicunt venturum elfe è eælo Ieralàlem deaura-
tam : dicentes quod in fine temporis vendituri lunt filios
Romanorum, qui eos vendidetnnt, non Æthibpibus
velaliisvicinisgentibus,fedab eis longepofitisîfedfàl-
feloquuntur. Poflumus etiam hoc ex parte ad filiosEc-
defiæ referre. Ecce inquit lufeitabo filios Iudaad pceni-
'tenriam in eo loco vbi vendidiftis eos diabolo, feducendo
eos ad errorem veftrnm:& vendam filios vefttos in manibus
rant. Sandi auteml&ifti non defccndcnt in vallem cum
impiis,ideftadiudiciumdamnationis,fedeleuabunturin
nùbibuS obaianî venienticreatori luo, iuxtailludApo-
ftolhDdnde inquit msqinvmmm,i\\ntcC\du\ Camus,fimul
rapietnurcum illis in nabibus obuiam Chnftoinaer4. [E f dtfee-
ptabo,i d eft diiudicabo, cum tis ibi fuper populo meo& haredi-
tate mea ifiiael quos dijperferunt in nationibùs, & terram mea n
dïuiferunt, & fuperpopulum meum miferunt fortem : ] quid ex
eis acciperet rex in feraos & andllas, & quid vnüfquifque
princeps. [E tpofueruntpueruminproftibulo,] hoc eltinlupa-
nari vtcum eo expièrent fiiâm libidinem contra naturam
[Etpf'Jlam vendtderuntpro vino vt biberent,] præponéces gù-
Iâm Scingluiiiem veneris libidini. Ideb ergo vendiderunt
pùellâpro vino:quiavfum naturalc corrumpentcs,dimit-
tebant foeminas, & mafeuli in mafcülots turpitudiné ope-
rabantùr. .Quæritur quare in die iudicii îudicabuntur Af-
fyrii.Chald»i1Iudçi>ca’teræquegentesîproptermalâquæ
intulere Iudæis,quum legamus in librisPropheticis àDo-
mino elfe miflà fupep illos,ideo damnabuntur: Quia in illis
fùpërbia abufi (unt,putantes fîiis vittiuib9illa pofiè irri-
plëre&non Dei permiffione. Poffunt et hæc verba non
folum ad gentes referri quæ opprefiere Iudæos,verumet‘
iam ad hçreticos &ad omneÿpratlatos &do«ftores fiiper-
bos,qui fiib potentià& fuplfbiafieuientcs contra gregèfn
fibicômiftum diffipant illum& diuiduntàcogrcgatione
Ecclefiæ,facientes éos redire ad rira gentilium,& lùo ma-
lo exerttplo &verbo corrumpunt eos.Prælatus enim qui-
libet puerü in proftîbulo ponit, & puelâ vendit pro vino:
quando fubie&ôs luos yiaet iacerein fornicatione luxuriç
& adulterio cæterifque vitiis implicatos Sc non redarguit
neq;corripitdèlinquentesob turpis lucrigratiam. [Veriï
àuidvobis &mi')irCcilicet cômune eft 0 Tyrus&Sidon &om-
nis terminus Palejlmorum vnunquid vltionemvos redditis mihi?
nanquid femper plignabnis contra me?Et fi vUifeimim vos contra
filiorum Iuda,id eft filios quondam Ecdefiæ, qui ve-
ftrifilii lunt per errorem, reddam prædicatoribus.Ecclc-
fiæ:& reddam vt prçdicarioni eorum abftrahanteos àdia-
bolo & errore veftro, feruiantque mihi in vnirate fidei.
Quo dq ue fu bditur : [Er venundabtmt eos Sabais genti longin-
qusty jnon congrue allegorico fenlu aptari poteü.[Clamate
«:r,feilicet omni tépore, egocito & velocitcr reddâvicifiitudi- | hacingetibus,~\quod ego didhirus fum, [Santtificate,]id eft,
ne vobisfiiper caput vefirum, ] id eft qüalia feciftis fi milia vo- 1 pparate vos ad bellum,fiifcitate robufios ad prælium accédant)
bis reddd. lnterfeciftis&perfequuti cftÿf populü meum: afcetiduntoesviribellatores, conciditearatraveftraingladios, &
&vosiuterficiemîru & perfequutioné fuftinebitis ab ho- hgonei vefirosin laceas.Infirmusdicat quia for tis egofum.“] Sc eft
TT” ^ - ' fenlùs
lenfus: Omnem agriculturam poftponitc, & præparate
vos ad bellandum contta immicos veftros. Miferrimi
Ei femperlicterâ fequeces Ôc bona fempçrfibipromit-
:es, referunt- hoc ad fe : & dicunt quod quum venerit
^,»;iftus eorum Sc Ierulàlemaurata defeendetitde cxlo,
venturæ funt fortiflimæ Gentes Gog & Magog contra
eos & pugnaturæ aduerfus eos,ideoque hortatur eos fer-
môdiuinusvc præparent fecontraeas. Illud etiam quod
fequicbr : [Erumpite,id eft præparate &veniteomnes gentes
decircuitu &congregamini inauxiliumearum , 'tbioccumbere
faciet Dominas robufios tuos^o Gog,& Magog : dicunt quod
ironice prouoçet eas contra ipfos quia interficiendilunt
ab illis.Meliusautem eft vt nos ad diem iudicij referamus:
quodprçcipiat Deus ornnipotens prçparare eleâosfuos,,
ad iudicandos inimicos fuos, ad pugnand um contraeos,
[Clamate ô CmOcihacingenttbus quia iudicaturieftis omnes
gentes, & fanftificatebellum»] id eft praeparatc vos ad iudi-
candum inimicos veftros: &noi^jlolum vosfortiflimos
prædicatores &martyres hortor,vt prçparetis vos ad iudi-
cium: vemmetiâ/wJî»W0J,id eft fimplices & mires & man-
fueti conualefcant & dicant,Fortes fumus ad iudieandum
inimicos noütos.Erumpite,id eft exite de fepulchris veftris
(^vtnite3.diudic\umT>ominiomnes,gent(s quçperfequucæ
eftis populum Domini, ibi,id eft in illq loco iudïçjxocdum-
bere faciet.Dominus robufios tuos, Q gens&geneçatio mala,
Illos appellat rqbuftos, nempe dæmones & principes hu-
ius feculi, quifua viAutëcogcbant-populos recedere à lege
Domini. [Confurgant & àfeendant gentes in vallem lofaphat,]
id eft de fepufehris,& venianr ad iudidum, [quia ibi
amplius diabolus,quia tra^itus erit cumfatellitibqsinfer-
ni crucia t i bus .Et erit in dieillafid eft poll afebnllonem D6-
miriiadca^los,Vel poll diem iudicii,fitllabunthitin esdulce-
dinemf].i. Apoftoli &pdicatbres lànéH abundabnnt fiiaui-
tate&dulcedme,fepientia& elqqvüs diuinorii‘élôquiprp,
de quib® dicit ^làimifta: Quam4 ificiqfaücibv_ meis^oqtéat'tia
Dflwi^Montes fentApoftoii,q pbficiin alutlidirie vîrtütü
adhçtênt mbhti'pomîno IefiiChnfto,qui éft mons iv,on-
tium,de qiio dïtiiVf&lMifà:hlceftwons.in<juobetteplacïtUty P/r.7.114.
eft Deo habit ate in eo. ac de illisiAlowrw in circuitM em. | | | tpi-
Itsfiu’entlaftéMà feftmartÿrés & fimplices non habéntes
plenitüdinemintelligentiæ. [Et per omneshuos-,iudaibunt
aquaf] id eftlppcr omnes credçtes filios E.cclefi^sabun-
dabuntdonagratiæ Spincusfan6ti&aquabaptifmatis.[tr
font de domo Domini egredietut&iwgakt twrèfmjbindrutn.]
Pro Torççnteiaiilpinatum, Syrhtnàchus trànftulit vallem
Ipinàrum. Eft àutem locus qui appëllatur “Sètn: m, aîb àr-
boribûs quæibi nafcütur,& Séthim voéahtùr, dùiusligna
imputribilià fùnt &incredft>ilis léuitâtis&pulchritudinis:
ex quibus tabulant arcæ &tabetnaculi fiint fà<fta>:Sedhæc
iuxtalitteram .minime implcta feint vt de domo Domini
exiretfonsin Sethim, quia ficut diximus, locus eft tribus
c miliaribusdiftansàmaci^mQrE.uo,,ÿbiquohd^fiiFptnica-
* tusçftlfraelcum MadianitisVDe quo lpço dicit ^diçheas
Propheta: Memento b ifiael quid cogitauit contra te fiâïaçü rex
Moab ,& quod rejponderit ei Balaamfilius Beor de Seififiri, vfqüe
in Ga’galam, videlicet quômodc> ilium traniduxit de loco
ad locum çaftroram , vr maledieeret tibi :> putans^me
non efle vbique , ncc pofle fiare réfponfîim nifî .invnô
loco,& quomodo refpojndcrit ei Balaam non alicjua-pof-
! fe loqui,nifi quç ego dixero,vp4 q«^dedit tibi ben^d^jq-
nem pro maledi&ione.Spiricualicer autem dqm^sppmi-
niEcclefiam fignificat. Fons qiii dicitùrexifiî ae-eaj fons
baptifmatis&dodrinaintelligitur.Vallis âutemïîoe t ik-
rens Ipinàrum, gçntiliratem fignificac.quæpjfnjStionibüs
peccatoriim fuoram pungébafcur & ccéperunt flores vir-
tutum oriri,vbi autem pundiones peccatorum ôrieban-
; tur. [Ægyptusindefolationem erit,& Idunua in défertumperdi-
tionisiproeoquod inique egerunt in filios luda,&effuderunt fan-
guinem innocent em in terrafiusC\ Et in ifto loco Iudæi gtaüi-
ter dormiuht, referéres hoc ad tempus quo expedant àd-
uentum Ghrifti. Melius eft autem yt nos ad diem iudicii
iftud referamus. PcrÆgyptum qu æ interpretatur meeror
vel tenehræ fiue perfequens. Et per Idumæam quæ interpretatur
fedebo,^ideft ad iudieandum veniam, .[yf iudicem opines
gentes incircuitu,f.(\uxpetCe(\uutK fiint populum meum &
præuaricatat funt leges meas. [Mittite falcef, id eft fenten-
tias iudicii, quoniam maturuit mefiisf\ id eft conlummatio
peccatorumiamfaâaeft.Fewbe^d^w^fcôlànâi&ele-
<fti ad iudieandum perfe“quiitores. veftros, quia plenum eft
torcular, exuberant torcularia, quia multiplie ata eft malitia eo-
rum : quia plcnifunt iniquitatc, & iam redundatipipietas
eorum. Per mqflem maturam & torcularia redundahtia
confummaÛDpeccatorum & finis feculi odenditar.Populi
in valle concifionis, id eft in iudicio Domini, fubaudicon-
gregate quia iuxtaeft dies Domini, ideftdies vindi&æ Domini
, dies videlicet iudicii, in valle concifionis ,ideftinfeu-
tentiaiudicii Domini. Vallis oocifionis appcllaturfenten •
tia omnipotends Dei, quaconcidet & feparabit eleâbs à
I Matth.is, reprobis,dicens:Ife malediftiin ignenmeternum.[Sol & Luna
obtenebratifunt&fiella retraxeruntjplendorem fuum.J Adue-
niente vero foie omnia luminaria vi Jentur minorari à luo
fplendore, iuxta,quod Dominus in Euangelio dicit : Sol
obfeurabirar & lunànon dabitlumen fuums &ftellæ cadent
de cælo. Vél etiam reprobis omnia Videbuntur ob-
tenebrari,vel iplàfidera in aduentuiudidi contremifççnt,
quia omnia elementa,creatoris,lui vindidtam & iudicium
fendent: & non folum fidera,fcd & virtutes cælorum mo-
uebun tur. [ Et Dominus de Sioh rugiei, & de lerufalem dabit vo-
cemfuam; & mouebuntur cali, id eft habitatores cadi, & terra,
id e ft amatores terræ. Et DominusJpes populi fist, id eft ele-
dkorum fiiorum. Et fortitudo filiorum ifrael,] hoc eft viuo-
rum Déum videntium : non de Sion terrena rugiet neqüë
de lerufalem terrena, fed de Ecclefia quæ conftabit ex ari-
gelis & hominibus clevis,rugiet, id eft terrorem incupiet
reprobis dicestlte maledidiih ignéarternum.Elé^oram
autem luorarh erit ipfe fpes *, lib.erans éos à poenis inferni,
dieens : Venire benedidti patris mei percipite rëgnum
quod paratum eft vobisab origine mundi.Vnde & fequi-
tur:[Ef fiietis,inquitô eledti,quia ego Dominus vefier habitant
in Sion in monte fan ft0 meo.Et erit lerufalemfan fta, ] non té rre-
na jfed cæleftis conftan s ex angelisidi hominibus,drc/ie«/,
ideftdiaboli &infideles, maliqtie homines nontrahfibunt
per eamamplius, id eft poll diem extremi iudicii. Sandfci
quandiu in terra morantur,mixtr'funt cum rnahs,ponuer-
ladone dico non opere & diabolus alienus à Deo, tranfit
per medium eoram, circilmiens die ac nocfte quætens
quem deuoret ,& à çramite reditudinis déuiarë facit.
,Gompleto autem vltimo examine, iam poftmodumnori
morabuncur reprobicum eledis, neque impugnabit eos
Biblfoth.Vet.Patr. Toin.9. Pars i.
G en. 6.
XOp 6
M'fh.C.
terrena fiue cruenta,intelligamus hunt mundum
&perfequutotes populiDei, tam anreaduentum qûam
illos qui in gratiàEuangeliifuerant. Ægyptus ergo, id eft
hic muudusjin defblationem erit in die iudicii,& nudabi-
tur à fuis habicatoribus. Et Idumæa in defertum perditio-
nis.erit : omnès videlicet qui cruentati funt lànguine
fandoram roattyrüm , & qui malô fuô exemplo alios
perdidefunt, & qui terrenis vacanerunt operibus, ex-
leftiapoftponerites i & terrena appetentes, inæternam
da mnationem intrudentur: proeo qubdiniqûeégerint
concra filios Ecclefiæ, & qui’effuderunc fàngüinem inno-
tentemin terrafila. Et ludaà, id eft congregatio confiten-
jtium in àternumhabitabitur à Domino : & lerufalem qnæe ft
vifio pacis, Eccîefia videlicetcbiiftans ex angelis& homi-
nib uSyingenerationem &generationem,Cub&ùài habitabitur
à Domino : quia omnes fitndi templum Dei & corpus
Chtiftifuntjideoque habitaBitirimëdib eorum. Etmun-
duiojideftiudicabo vel v\ciCcÂt,fanguinem eorum quos non
mundaueram,id eft non vindicaùeram, & commorabttur m
Sion cælefti.non iftacüius ruinas cernimus. Sanguis om-j
hium fandoram qui âdhuc quafi inultus vidétur: ficut
animæ fandorüm martÿrum ;fub altare Dei clainabanr:
Vfjuequo Domine non vindictes fanguinem hoftrum dé nis qui
habitant intend, adueniénte die iudicii, iüdicabitur & ÿin-
dicabitur : quia aternis fuppliciis Iradentur interfeftores eorum.
(■Vito àutem & vindicâto fangumé fàridorum raartyrum
commbrabitdr Dbminüs in Sion v de qtia didûm eft, Sc
fundamenta ëiusin montibusfàndis i diligit Dominus
portasSion friper oinnia tabernaculà Iacob, quæ videlicet
Sion muldyido ëledoram èft.
• •• f i n i s l à el Pr o p h e t æ .
PROOE-.