Trou. i.
Ecclef.i.
j i o V LsfmbrofiïAnsberü
ficansdifpone, difppnêhfque mödifica, vtin fiidóre hüiüs
expöfitionis, neceflario fibi applaudapt, cohcorditerque
d eferuian t domine Déùs* in his Sc in omnibus adiutor me-
u s. Dus, i» adiutortummeüm int ende rdomïne, adàdiuuandum
mefefiina. >
D. AMBROSI I
ANSBERTIPRESBYTERI
IN APOCALYPS1M I O H AN -
n i s A p o s t 6 l i ,
Liber Primus*
K_sfpocalypjis lefts Chrifli, quam dedit till Deuspalani
facereferukfuis,qtu oportetfieri cito.
Rirao igitur hoc loco hotandus eft literate*
xtus, qui iuxta vfitatOm qtiidem human® lo-
cutionis rtodum,minus habere videtur. Ple-
niorenim fenfns lllius reddeietur, fi prarpofi-
tis illi dnarum oracionum particulis, id eft,
pronominis ac vetbi. H ie eft Apocalypfis»diccremr* Sed
frequentatiflirnus diuinarum feripturarum mosifterepe-
ritur,vt in principiis librorum prznominatz partes oratio-
niim nonanteponanrur. Vnde nec Salomon ait,Hafunt parabola
Salomons s vel, Hacfunt verba Eceleftaftes: fed tantum*
Parabola Sa’.omonis: & , VerbaEcciefiafits. Hac confuetudine
ylus eft Ila ias, hac Ieremias, hac Matthaus, hac Marcus ;
hac etiam illi, qui pfalmos titulis prznotauerunt. Quod
videlicet agentes, ad id quod humana confuetudo in iiiis
locurionibus tenet, ipfi breuitate vtehtes, fiibaiiditionera
tales fentenSas haberedocuerunt; vt verbigratia,cum le- j
ciat ferais luis. Vbi mirabili prorfùs locutione oftenditur
Dei filiusittiamin forma ferai non feruus, in eo quod eius
humanitas domina przdicatiir ferüorum: & quia ab àgniti-
bneczléflium lâcramentorü Iudzi qiioq; de fetentialegis
tu mentes, philbiophi vero muhdana fàpientiagloriantes,
iufto internoq;Dei iudicio longe repulfi funt : ideo fignan-
terdicitur,quâdedit illi Deus palam facere ferais fais. Ac fi
aperte dicéretunNoniènris Mofàicæ legis,fed ëüangelicæ
prædicatidhisinon mundanæ fapientiæ deditis,fèd diuinæ
gratis fu bifeôtis, reuelatio cæleftis aperitu r-Hinc Dominas
in euangelioad patrem ait’.Confiteor tibi pater,Domine cali &
terra,qui abfiondtfti bac à Captent iè us & prudent ibtts, & reueldfli
eaparuu/is.Hincnitsüadapoftolos dicit: Vobis datum eflnojfè
myßeriumregniDei.caterU autem in par abolis,vi vtientesnon vi-
deant,& audientesnon intclligatit. Pline etiam Paulus loqiii- jfjfof»
tur dicens:M]fierium quod abfconditumfuit à feculis & genera- Çdof.w'%‘u
t tombas, nunc du te ni manifeßatum eflfanttis omnibus ,qtiib.voluit
Dominus not as facere diiïttqsgloriafacramenti h mus ingenttbüs.
Qu * lunt auté hzc quz oportet vt cito fiarit, niii & ea quz
temporaliçer tranfcurruptj&eaquzpofthuius vitæ temporal
uacem in iternum perièuerant? Quanquam vero in-»
numera lint, iingulari tarnen in t en tiou e, c u m hçc reuelatio
éccleiiam Ghrilto coniunétam oftendit,detemporaftbus
eius prefturiSjgaudiisq; perennibùs venruris,ac de malor u
præfentibus fdiciraribus.zterni sq; futuris cruciatibus ler-
monem con texi t. Et reuera ea quz temporahter aut volu-
ptatibushomines demulcent,aut aduerlitatibus cruciant,
cito fiunt & eito elfe definunt : quia'hoc przfens tempus,
quamiibet diuturnis horarum prolixitatibus extendatur,
fine aliquo tarnen momentiinterpofitione ad finem rranf-
uolarecompellitur:&indeaccipitdefeôtum,Vnde videtur
aedpere incrementum.Qyam ob cauiàm Iohannesquoq;
in epiftola lua Vniushoræipatium,præfàtûtempus deter-
mmat,dicens:F;/w/i, noutßima bot a eß.Ez vero quz poft hanc
! temporali'tatem occurrunt, cito quidemfiunt,fednequa->
gimus[ApocatypßslefuCbrißi,Jfubaudiamus,Hzc eftapo- j quamefledefinunnquianon iam tempora tranlèunt}ièd
calypfisIefuChnfti.Ineoetiaraquodfubdituri |^quanPde-' poft finira tépora,quzcumq;funt,zternafiic-cedunt» Vnde
dit illi Deuspalamfacere feraisfuiiCyolitaxioi lèrmo eflèt,fi,qua
dédit illi, pronunciaretur. Sed & hzc làcrz fcripturz confuetudo
eft,quz frequenter pro fèptimo cafii, qui fine prz-
pofitione ablatiui regulam fequituf, àccufàtiuum ponere
confiieuit. Vnde eft illud Pfàlmiftz, dicenris: Exaudt Domine
vocemmeam, quam clamauiadte i cam re&iiisarqueVfira-
tius diceretur, qua clamaui ad te. N on enim illam vocem,
fedillavocepfàlmifta clamaüit ad dominum. Et mul ta ta-
liainfâcrispaginas reperiühtur inlèrta. Nonfolumautem
inpronominibus finitifta, verume tiamin nominibus :ex
quibus eft illud quod Paulus apoftolus dicit, Bonum certain
en certau4: cum eflet proculdubio vfitatius, fi ita pronun-
daretur: Bono certamine certaui. Non enim illud certamen,
fèdillo certamine Paulus certaüic. Vt autem ad illam» pro
qua his teftimoniis vtimiir, Jocutionem feüertamürvidetur
nobis hoc per earn fignificarum fuiflè, vt & ipfius Ie-
fu Chrifti hzc reuelatio elle credatur i & hoc à Deo acce-
piflè, vtipfe fua reuelatione palam fàceret ferais fuis quz
oportet fieri cito» Si enim quum ditftum eflèt, Apocalypfis
lefu Chrifti,quam dedit illi Deus; non findet additum, palam
facete feruis fuis ; eflet nimirum fenfus, quia à Deo illam
accepetit. Sed quia additum habet, palam fâceré fer-
uisfuis:& quodipfiuseflèt,& duoâ ipfefua reuelatione
quz oportet ficrimanifeftaret,àbeo declaraturaccepiflè.
Quamobrem ita fubdiftinguendum eft» Apocalypfis lefu
Chrifti; ad deiiidé fubiungendum, quam dedit illi Deus palam
facere feruis fuis. Pro eo quod eft j qua dedit illi Deus.
Quorum videlicet vnum ad diuinicatem ) alterum vero re-
digimr ad eius humanitatem.Filius enim Dei.idemque fili-
ushominis, Deus ac Dominus Iefbs Chriftiisdn natura
diuinitatisipfe cum pâtre & fpiritufàncto cunâa reuclat
myfteriarin natura vero humanitatis non folum a patre
&fpiritufando, verumetiâ à fèipfo accipit,vt ipfe fua reuelatione
ea quz cito oportet fieri,feruis fuis declarer. Vnde
nec definite didtur, quam dcditilliDeus pater acfpiritul-
fan«ftus:fed indefinite, quzn dedit illi Deus. Ac fi aperce di-
ceretur:Humana in Chrifto natura, ab infèparabili trinita-
te accepic,vt hoc quod ipfa beata trinitas reueiac,palam fanec
rimenda iunr tormenta quz tranleunt, fed ea metuen-
daquz in zternum perfeuerant. Necgaudia fuginua lunt
apperenda,fed iugi ftaru permanentia:quz fcilicet pro magno
munere a Chrifto reueläntur e cclc liz, vt dum & le te-
poraliter a ftli<fti,& iniquos cernic profperart ftatim oculos
mentis ad breuitatem hums temporis dirigat: & quam ve>
locirer cranleant fiuegaudia fiue tribulationes cu tempore,
quamque yehementiilimo curfufiuegaudia fiue tribula-
. uones appropinquen t,quz manen t fine tempore:ac folici-
te atten<iat,ac per hoc nequaquam malorum proiperitati-
businuideac,fed potius in iuisaduerfitaribusgaudeaC.Hanc
enim diüerläs calamitates,innumeras cladeSj multasqjper-
lecuriones,fiueabapeitis infidelibus velhzreticis,liuea
falfis Chriftianis cur’fus fui tempore hzc reuelatio czleftis
dicic paflura;fed in fine teporis,acrius ab anefehrifto eiusqj
miniltris cruciandam.Siue autem modo,liue tuncj, ldciico
inter prefliiras inuitfta perfeuerat:quia (vt didtura eft) & ea
mala,quz patitur,temporalia:& ea bona quz expedtat, z~
ternaefle confiderat. Ad ^ternorum nan q} co mparanoncm
bonorum, parum eft quod ad pi §fens patitur ecciefia ian-
dtorum : & ad zftimatioilem manentium tormencorum,
nihil eft quod temporaliter d e l e f t voluptacibus reprobo-
rum.Sequitur»
Etßgm fiauitm tttn sfer m gdum JtmmfirHofiu lo-
bunm.
Moclocofignificationisverbuin,nonaboftennone,led
a fignopofitum inlclligerc debemus,* hocefle diftura fi-
gnificauir, quod eft ftgillauic. Signum enim ftgillum voca-
tur. yntfe«cDaniclidicitur: Vadt Daniel, quia clauli funt »■ **
fignattqucfermnei. Hinc Ifaia- dicitur: Claude hbrum, farm H U j
njiomniqdfcipuliemeii. Ctaodautem non dicitur, l.na-
utt, ledßgnißcat, vfus cfle fieri eloquii dinofeitur. Vnde
& m beata redemptoti, paffione non eft pofitum, colaphiteuctederunt.
fedcecidemnt.Qniditaqifibivult.qnod
non foluta hare cseleftis reuelatio,fed fignatl petangelurfi
mittitur.cnnt m eiufdemreuelationis fineidem aneelusad
Io hannem conteftemr, dicens ;Ne/ignauetis velbaptopheci
®
In Â'pbïaïyffim i ÏJtb& ï._ n i
j e
phëtî«iibrihtiius nifi ^uia Üc in hoe locô diuinaiàcra-
mentaimpiisfigno claudnntur, illo veto piisrëüelatamô-
ftranturfNon n.prppte.rfidelesfèruos,fèd propter fures&
latrones diuinofiib fignocla'udüntuf. Vnde Sc iilud euius
initium priemifimus, Dànieli didmtiVadeDanültquiackufi
pintfignatiquefermonesv/îjue ad tentpus prafinitum. Elïgentur&\
dedlbalÊinturmulti j & quafiignisprobabuntur muUi , & impie
^«rfiff^^w^^iw^^ff^-Quiaergonoi^ideUbusfer-
uis^îçdfnrib.us&ktronibus, vtique de qualibus dominus
dicit» Oirinès qtibtqùot venerunt ante me, fares & latronesfue-
rwff^hæcczlefliaûcramentafignanturscerttemusetfiinuri-
les acdefidësi -tanïen in dlûinis elôquiisfraudfem minime
perpétrantes fetui,ipf6 reüelante quidixit , Êgd anteibo, &
potenth terra bumiliabo, Portas areas conter am, & veôlesferreds
confrmgam, &dabo tibi tbefàuros abfionditos, & arcanafecreto-
rum apcnam,tantaprofUnditatis myjleria pandéte.Néqaç eilim
àb hac cognirione j etfi pigritia languentes i diuîria miferi-
cordiaalienos fierivolait,quos vejbum pr^diçationis fhæ
fine fraude fidelibus populis adminiftrare vellécognofcit:’
feddicendo,fignificauït, & infidelibus feruis claudi, & fi-
deiibuâfpiritaliexercitiodoCüitaperith Infignoenim-,àl-
legoriz velamen oftendit, quod infidelium corda oppaft-
datihon anertionem fàcramenti his qui reuelatafàcié glo*
riam dominifpeculantur.denegaüit. Attendit eriâm minüs
intelligentes, qui hanc réuèlationem putant iiixta literam
acçipi pofte, quia nequaquam nos fpiritulÈiniftus fuperfi-
cîe hiftorizeontentois efle volüit, quoï ad myfteri^ altius
pérfemtanda, fignificationis verbo fecit inïentos. QuaÜter
autem eadem reuelatio per angëtum miflà fit i quibufve
modis per eundem angelumbeata trinitas lohannemdo-
cuerit,cuius etiam ille per quem miflà eft,pauio fiipërius in
przfatione huius operispræoccupantesiam diximus : fed
eanunc bieuiter retexere curamus, ne debitis loeis debi-
tam expofitionemlegentibus fubtrahamur. Pet angelicum
enim fpiritum miflà tuit», fed qui hanc mifit, ihcircunfcriv
ptus videlieet^-ftimmus ac viuificator (pirküs, &inëo fuit
per quem mifit , & in eo cui mifit, arque cxalternantibus
perfonis, angeli videlicet 6c Ioannis, verba fontiàuit. Verba,
fùbaudis nonextenus fono vocis perftrèpentia, fèdih-
terius fine voce ac corporah fono manentia. Idem autem
angélus quiapparuit, in quo totatrinitas fuit, folioeTfncari-
nati verbi, eiufque. corporis quod eft«Cclefia, figuram gef-
fit. Iohannes vero cuiapparuit, & ipfèrypum èiufHem ee-
clefiz prztendit, non quo duas ecçlefîas angélus przfigu-
raflè credatur, fed -quo cum angélus perfbnam capitis no-
ftrilpeeialiter tenuit,lGhannesprzdicatorumfigui:am ex-
prefnt. Curri>vero idem angelu s priedicatorum ordinem,
Ioha&nesauditqrum formam dèfigHauit:vel cërte in ange*
Io przcedçntia eccleiiz membra cap'iti connexa-,-in Iohan-
ne vero fùbfèquentia dembnftratafiintivel etiam in angelo
ecciefia > poft refurredlioncm -futuramkgloriz corporis
Chrifticonfiguranda,oftenfà eft. Vnde & facies angeli fic-
ut fol refulfiflè defcribicur, quia nimirum fècundum re-
demptotis eloquium ,.elefti ficut fbl in regno patris eorum
fulgebunt,vbiiam,nihil*dodirinzindigebunt,{edipfiusre-
uelatiqrte- dodrinz fatiati, gaudebunt. In lohanne^vero
przfcnris temporis ecciefia ngurata eft, adhuc abipfb capi-
te erudiendaHtquedocenda. Quôd. autem poft sfeenuo-
nem fuam ad patrem, vnigenitus Dei filius non per earn
fubftantiam quam fumpfit ex nobis, led perangeliâamcre-
aturamapparere voluic, patéterin hocfàcloincclligi dedit,
non debere eum nunc à mortalibus cbrporali przfënuaad
docendum requiri,qui vbique prçlèns eft maieftaté.T epus
enim quo mortalipus pçr carnein loqui debuic, illud fo-
lummodo extitit, quo fiue adhuc mprtalis inter mortales
cpnüetfâtus eft, fiüe iam poft>refurre<ftionemimmortalis
per dies quadraginta inmultisargumentis apparens ,difcir
.pulps in fide fblidauit. At vero. poft aftfcnfionêm fiiam in
f ççlos,iamfic appàrct mortalib us, fieiit anteipcarnationem
luam,Abraæ,nàac?ïacobdvloyfi,Iofuz,&cçterispatribus.
*■ ! Perangelos enim illis , per angelum apparuit lohanni , per
. I ai)gelumliæclàcraiiiçhtareuelauitlqnanni ' ficutfèhabet
9. j mcyer|its}quem èxpohêndum in manibus tenerniis; : Signi-
■ j fdatutii nqu^ens, mittens per angeltsmfuumJirtiofuo lokanni.
j Qnbd antemddemlohay'iesde fep quiiibiapparuitjange--1
lö ditit : Côiiuùfits vidifèptem candelabra, & its medio fepteni
cantielabrorum aureorum fimilemfilio hominis, vbßititmpodere^
quod omninbhulli alio cbfiuenit, nifidomino IeluChri^
fto,n'em6debet zftimäre, itlam eius humanitatcrii qiiam
airiimpfit'fex'virgine , qüarnquê éleüauif ad fèdem parera
nam, iùhcirt âhgelo fuifle, fèd typum atque figuram illius
e u n dèïn àflgcl um expreffiflè i filiflè tarnen eündemifiliùm»
totumjn angelô iriXtâdiuinitatis pötentiam j totumque in
fede paterna cum aflumptà carnis veritate : nec patrem vel
fpiiitumfan'âum déféraifle, cum p’erangelum venir, nec
fine patte & Qjiritufàndlo inangfelo fuiflè, cum aflumpeam
hurfià^itatem non dëfèrens , cum pâtre, de fpiritufaniftö
manfitinczlis, quod nuilialip poteft cribui nifiilli'incot-
porez funplicique naturæ,cuius non alia pars in czlis j atqj
alia rnUeniturih terris ■*. quia hec mpiesaliqua locàlis eft,vtr
inl'o'cateneatUrjvel particulatim perparces inueniaturjfèd
totafiné moléin czlis, cota in terris : cota fine ldco in locisj
totafinë parte reperituriUpartibus. v Quid eft autem-mi-
rumjfi poftincârnationem Chrifti, angelis in typum ëiu’S
apparens, fimilis filiöflominis vocatur:ctim& antë incar*
natibnemeius , fiue in figuram fùmmztriqiiàtis, fiue in
ëiiifdem verbi incarpatimyfterium angeliapparentes, viel
vöcehtuf ? Nam Ôt Abrazin figuram beatz trinitaris > très
angeli demonftratljvViri appeffantiir, angélus quiciira
ïacob luâatus elle perhibetur, non angélus, fed virvoeà*
tür:Et Dâniëlpropnëcâàngelum Gabrieiem, virum nomii
naïïeperhibëtur. Qüis admircturj poft incàrnàtipnem re*
demptûris diftam per angelum ,'yel diiftûm per dominum
in ângejo^No/i ti nere',cgofttmprimus & nouißmus, & vmusfiti
& mortuus , ■& eccefiim vntetis in fecula fecitlorum : cum & ante
incarnationem eiuSjfiuèahgeiusëxperfôriaDeijfiueDeus
peraflumptamangeliperfbnam dîcati Eg&fum Deus Àbra-
am& Dpuslßtac, & Deus Dtcobï Sieutenim Moyfcs eum qui
in rùbo fibi appariait, m odo angelum, modo E^üfn v'ocaî:
fiefohannes & perangejuiii fibi hanc reuelationem mif
fàm;perhibet, &ipfiim in myfterio atque figura dominum
Iefum Ghriftum fuiflè confirmât> & nunc ad pedes eius»,
qui mortuiim fe 6c refurrexiflè fateturjçecidifle adadoran-
d um fè dicitmunc eundem ipfum quem y t Dei'filium cai
dens adorauerat, ne fe debeat adorare tanquam do m in um
fed agnofeere conftraum j tnonentem mtrodiiirin Et quia
poftafcenfionem'fuam vifus etiam â ^ u lo dominus per-
hibeturVlciëndiim nobiseft 4 quiaapparaitquideméiper
angelum in forma velfpecie,quàrecognofci ab hominibus
fölet ; fedipfädemönftratiofpeeiei vel formz j myfticum
quid fignificauittficuticumlohanni apparens, eiufiiem
demptoris çorporîfque eius quod ëft ecciefia, fàcramenta
figurailit. Dicit fbrtafle aliquis : Vnde probas quia Paulo
noiï per fèmeptipfùm>fèd per angelum apparuit ,£ùmiHrc
modusyifiohisincercus fîcj qui hic per omnià certusha-
becurfCaicitiüs refpondeo îQüia fieum in eafûbftantia
conuerfiis Paulus nu për vidiflèt confèquens ratio eflèt £ vi
de fuisfiïïquè corporis fàèramen tis inftr uendo, prz Omni*
bus diledïb diftipulo, fibiquè ab adolefcentia dicaro,
non per angelum, fed per femetiplum àppareret.Iam ve ro
quod Iohannes fiue de propria perfona -, fiue de eius cuius
geflit figuram,tanquam dealio loquitur j dizemiEtßgnifi-1
cauit mittenspri angeltmfitum firuo fuo lobanni, quis non confident
morem tjfefanttarum firipturarum ? Hirié eft enim quod
MoyiSSàit: i.rat tyfyjis virwjyißimas/kper omîtes qui mor.i ban s.*
tùrinterta* Hincprobariffimuslobdicit : Vtr étatintérta
Hufinominelob,& tratPir illefimplex & reclus, ac tïmensDeurn,
&fecedens à ffj^/ô.HincetiamidemlohanneSjcmusefthæc
reuelatio, in euangëlio fùo loquitur, diçenst:Difcipulusilk
quem diligebat lefiis-In quibus fcilictt verbis atque fèntentiis
patenter intelligi datur, quia feriptores iàcri eloquii non à i
le loqUuntur, fèd ab illo qUi de eis teftimonium perhibere
yidetür,àfummo videlicetâtqtté omnia Nduificantê^irituv;
cuius opus eft loqui per os omnium prophetàrtfm. Sequi-
tur autem adhuc in vnius lohannis perfona de vnitace prz>
dicantium,& dicitur;
J>hä teßimomümferbibütt verbo Dpi,, & ießitno-
nittm lefu Chïiftt quacùnque vidit.
Per hibuitteftimoniû Iohannes de Dei verbo, |^rhibet j
Gin.iii
Daniel. 8.
Àpo.19. &
ïth.1$.ïÿ;