4 ° 3 Ambrofij Amberti
Ibidem.
Gentfs-
l7bid.& &• .8.ÿ.
Johan. 19.
Pfalm. 79.
lerem. z .
Genef. 14.
Hebt. 7.
Pfal.109.
c
Genef; iz.
Gentf lx.
Genef.t 4.
Chriftiad ipfumdeecclefia, Illaptoptet vindiâam irro-
gandam, ifta propter vindi&am aufereridam. Quis non vi-
deat Chriftum in Seth , cuius vocabulüm refurre&io inrer-
pretatur ? Quisin eo Chriftum figurarinon videat, quod
Enoch translatuSnon apparuit,quia tranftulit ilium Deus.?
Quis in eo Chriftum non atcendat, Noerequiesvocatur,
quod follis iuftus inuehitur, quod arcam febricailè perhibetur,
quod o&aUus in area numerator , quod de Vinea
quam plantauit inebriatus, in domo fua nudatur ? Noe
igitur, vt praèmifimus, requies interpretatur. Ec Dominus
ineuangelio dixifle probatur : Difciteàme , quia mi-
tit fum &h umilis corde>& inuenietis reqwem animabus veflris.
Solus Noe iuftus'in ilia generatione inuenitur jiolus fine
alteriuscomparationein cundtis generatiortibus faluator
nofteriuftus &perfe&us docecur. FabricâuitarcamNoe,-
ædificauit ecclefiam Chriftus. ille in lignis impUtribilibus,
j iftede fendtis Sc perfedtis animabus» Odtauus Noe in area
;numerator., quia fpes tefurredfcionisnoftræ Chrifto afli-
gnatur : quia & odtaua die, quae & in ordine prima, & poft
fabbatum occurric odhua , à morcuis refütrexifïè probatur.
InebriaturNoe,deVineaquapaplantauit: inebriatus,
in domo ilia nudatur: quia Chriftus aceto feile mixto vi-
noquemyrratho, à plebe quam ipfede Aegypto tanquam
vineam tranftulit, Sf in monte hæreditatis fuæ plantauit,
potatur. Vnde & per Ieremiam Conqueritur : Ego teflan-
taut vineam tot am elect am, quomoAo conuerfaes in amuritudi-
nemvitit aliéna} In domoautem fua Noe inebriatus nudatur,
quiaidemDominUsinipfe plebe Iudaicapoftpotioné
acecijfellis Sc myrrhæ, carnis indu memo expoliatur. Quis
lion admiretut pontificem fututorum bonomin fecerdote
Melchifedec» in eo quod fine genealogia in leriptura fe-
cra repente introducitur, quod panem & vinum Deo in fe-
crificium obtulifTe perhibetur .?Hunc enim Melchifedec
Apoftolus finepatre, fine matre commemorans, figurali-
ter refert ad £hriftum. Ipièenim eftfolus de patte fine matre
genitus per diuinitatem : ipfè de niatre fine patre per
fuam tnftâretuf & modus effet. Quis per Iacob Çhri- \ g
Hum defignari non fentiat in eo, quod Rachel ad pUteum |
quo gfeges adaquabantur, inueniens deofculatur? Iacob G«n«/.lSl
enim âd puteum Rachel deofculari , eft faluatorem no-
ftrum ecclefiam qUam ex gentibus acquifiyit, in gratiafpi*
ritus fàndi euângelicisyerbis alloqui. Puteus enim ille quo
greges jàdaqüabantur »fpintus fânâû gratiam defignabat,
de qua Dominus ouibus fuis dixifle perhibetur. Siquitfi-
titiVcniatadme&bibat. Rachel autempulchra facie venu-
ftoque afpedu, fan«5torum ecclefiam.Ofculum vero Iacob
quo Rachel ofculatus eft, euangelica mandata. Lapidç au-
tem quo ille puteusclaudebatur , fubaudis ventura fpiri-
tus fànâi gratia duritia legis tegebatur. Sed venit Iacob,
amouit lapidem:quiaDominus nofter legem mandatorum
in decretis euacuauir. Adaquauit gregem, id eft, dona fpiri-
tu s (àndt i fideli bu s populis minifttauit. Ofculatus e$t Rachel,
fubaudis, praceptis euangelicis in amorem fui ecclefiam
concitauit. Hoccerte qfculum iplarequirebat, chm in Câ-
ticis Canticor.diceret :Ofculetur meofculo oris fui.Ed etiam in
reliqujsoperib.Iacob,typus redemptoris noftri,ineofcil.
quod duas vxores libéras accepit, duas quoque ancillas iu-
xtapetitionem vxorum , in matrimonium fiimit,qüod
varias in aquarum canalibus virgas ante oculos ouium
ponit. Sed fufeepti operis non finit intentio per finguladifi
currere, prefertim cum &nos caufa neceffitatis breuiter
hzetangenda cenfuerimus,& ab alijslatius inculcatano-
uerimus. Vt igitur intentionis cceptum profequamur
opus , quis per ludam, mediatorem noftrum fignificari
non videat, in eoquodad oues tondendaspergit, quod
cumThamar, habitu fornicariz delufiis Concumbité lu das
humanitatem. Ecce ex vno finepatre, ex altero inuenitur
fine matre. Ipfè quoque fecerdos astern u s, cui dicitur: Tues
facerdos in aterttum fecundum ordinem Melchifedec. tfic infe-
i cnficium Deo panem & vinum obtulit, fubaudis , pro
emundationepeccatorum noftrorum, carnem crucifigen-
dam præbuit, fenguinemque profudit. Quis autem alius
figurata adtione in A braam de terra & de cognation e fua
exijt, vt apudexteros locupletaretur, nifi mediator nofter,
qui relidta plèbe Iudaica 5 nunc in populis gentium fpiri-
tualibus diuitijs præpollere videtur? Quis non fentiat
Chriftumineo,quod Ifeacad vidtimam ducitur, lignaque
fibi holocâuftiipfè portate perhibetur : quod in terra au-
ftraliad puteum videntis habitare dicitur, quod ad medi*
tandum inclinataiam die, in agrum exifie refertur : quod
Rebeccam vxorem accipiens, intantum diligit, vt dolorem
ex morte matris mitigare narretur ? Quid enim fibi
vult, quod Ifiac in holocauftam patern a deuonone depo-
fitus,ligna fibifiiperquae immoletur, humero portât : nifi
quia mediator nofter, quem pater pro nobis omnibus tra-
lidit, crucem fibi baiulat, fuper quam affixus, pro mundi
Mute madfcet ur ? Quid eft quod Ifaac in terra auftrali ad puteum
videntis habitat ,'nifi quia diuipitas mediatoris noftri,
humanitatem quam fiimpfit pro nobis , &’fpiritu fendto
pèrflatam, Sc aqua fepientiæ felutaris repletam demon-
ftrat 1 Quid eft quod Ifaac ackmeditandum inclinata iam
die in agrum exit , nifi quia redemptor humani generis,
extrema huius mundi xtate ad exercitium fpiritalis pugnæ
in hac Vita mortali, vifibilis per carnem apparuit? Cum äußern
fejiamus, dolorem qui ex morte matris acciderefolet,
fuccedente carnis copula, quae intantum diligitur, vt et-
iam pater & mater pro illaiure deferantur , non folum
temperari, verumetiam obliuifei : quæ neceffitas fuir,
vt de Ifaac pofteris feiberetur, quod intantum vxorem
fuam dilexit.vt dolorem qui ex matris morte obuenerar,
temperaret, nifi aliquid aliud in file eius erga coniugem
amqre fignaretur î Hoc eft certe quod inredemptore no-
ftro i m pie turn gaudemus. Dile6tio enim eius qua dilexic
ed clefiam, abftulit ab eo moefticiam cordis, quam ex per-
ditione plcbis ludaicæ contraxerat, cum Ate paffionem
mm
Cant. i
Gmtf.ij,
Gemfjl
p -4-M
enim ad tondendas oues pergit , quia Dominus ad
expiierandas peccatorum fàrcinis fidelium animas, incarne
vifibilis apparuit. Hinc eft quod de fandtis predicated
bus eiufdem ecclefiæ, in Caiticorum cantico dicitur:
Dentes tuiftcutgrtx detonfarum afeendentium de lauacro. Quid
eft autem, quod Iudas cum Thamar,habitu compofitæ
merecricis illufus, Concumbit ? Qui fi pro certo. feiret
Thamar efiet,nUnquam proculdubio cum ilia coiret.Quia
enim Thamar nonagnouit, fed meretricem afpexit,ideo
fe ilii commifcuit. Quomodo autem dicimus, meretricem
afpexit, cum habitu raeretricis illufus fuerit ? Sed iam in
voluntate cordis in habitu fcorti meretrix erat, Sc ideo ve-
rum fuit quod Iudas afpexit.Quodammodô enim non iam
hoc minier ilia erat, quûd Iudæ latebat, fed hoc quod iili
apparebat. Quid eft inquam, quod Iudas Thamar ignorât,
&qaafi cum meretrice concumbit : nifi quia in vna
eademque Thamar Dominus nofter & fynagogam
quodammodo ignorans refpuit, Sc ecclefiarnagnofcens
fibiconiungit?Thamar enim ilia, &fynagoge-&cccle-
fiz typumportauit: in eo fcilicet quod duobus nequam co-
iuncta, fynagogz ,quod Pharifzis & Saducæis inhzferat:
in eo autem quod habitu meretricio côpofita, ecclefiæ ty-
pumportendebat. Quisinlolephperfonam Chriftinôat-
tendat,ineo quod przcipueà patrefiio diligitur, quod à
foie Sc luna Sc vndecim ftellis adoratur,quod a fratribus tunica
poly mi ta expoliatur : quod expoliatus, in lacum mitti-
tur: quod ext raft us de lacu, Ifmaelitis venditunquod Dominus
Aegypti conftituitur,quod faluator mundi vocatur?
Przdpuus enim amor Iacob erga filium (hum Iofeph,prz-
cipuum Dei patris amorem circa Chriftum oftendit. Cui 1 »>
abipfo dicitur : Tm es film meus dileftus, in quo mihi bene com-' MM-
placui. A foie & luna & vndecim ftellis Iofèph adora- m 1
tur, fubaudis, Chriftus abeedefia, quæ ex perfeftisatque
imperfeftis confiât hominibus. Soletenim perfeftæ cla-
ri tads viros defignat : luna vero, quæ modo crefcit, modo
decrefcit, adhuc imperfeftæ, Vndenarius etiam ftellaram
numerus, imperfeftus oftenditur. Iftis luminaribus per
Pfalmiftam dicitur : Laudate turnfol & luna »laudateeum om-
nes fiella & lumen. Poflhnc proprie per' vndecim ftellas,
pereugte Iuda, vndecim apoftoli defignari, de quibus in E ^ |
euangelio feriptum eft: Vndecim autem difeipuli abierunt in
Galilaam , in montem vbi eonftituerat illislefiu, & vident es
eum , adorauerunt. Expoliatur Iofèph à fratribus tunica
polymita , exuitur Dominus in cruce à Iudæis, omnium
virtutum varietate depifta tunica corporali. Mittitut
__ _________ : , _____ Iofèph
Win-1*
p-T&c-
In Apocaljpfim, Liber fguintm.
Iofèph in lacum,ponitur Iefus in fepulchro.Extraftus lacu
Iofeph,veditur lfmaelitis.Chriftus refiirgens de fepulchro
gentibus prædicatur. Confticuitur Iofepndns fuperAegy-
ptum,Chriftus principatu accipit fuper omnem mundum.
Cui & dicitur: Poftula a mey&dabotibigentes hareditatem tua,
&pojfefitone tuam termines terra. Iam vero q» faluator mundi
Iofèph vocatur,qs in Chriftoimpletû nô gratulatur? Quis
in eo redemptoré noftrû figurari non inteiligat3q> Moyfen
ad ripam ftuminis filia Pharaonis excipic, q> idem percuifo
Aegy pdo.Hebræo vltioné facit:q> filios Ifrael per mare ru-
btû ad mâna vefcendü perdu citfFilia n.Pharaonis*iMoyfen
ad’ripiainfluminisexCipit, quia videl. eleftorum eedefia
in fàeramen to baptifinatis Chriftum induit. Perçuflo Ae-
gyptio, Moyfès Hebræovltionem fecit : quia Dominus,
ai < dqui, hoftis virtute confrafta,ccclefiæ fuæ de illo trium-
phum przbet. Moyfes per mare rubrum filios Ifrael ad
manna vefeendum traijeit, quia mediator nofter eleftos
per bappfinum ad perdpienda cq^poris & fenguinis fili
fecramenta perducit.Quis in eo mediatorem ecclefiæ non
accipit,quod Aaron monsfortitudinis vocatur, quod fe-
dentis fuper petram manus Moyfi graues, Aaron & Vr fu-
ftentaré perhib,entur?Quis enim alius intelligirur per mo-
tem fortitudinis,nifi Dominus Iefus Chriftus,de quo pro>
phetateftatur,dicens:£m m nouifimis diebus praparatus mos
domus Domini in vertice montium ? Quid eft au té quod Moy-
fes fedetfiiper petram,. nifi quia lex requieuit in eedefia?
Aaron,qui mons fo rti tudinis dicitur: & Vr,qui incendium
vocatur, manus Moyfi graues fuftentant, nifi quia mediator
nofter atque eius fpiritus , grauia legis præcepta per
gratiamfpiritalemleuiared(iunt?Quis in eo Chriftum nô
fentiat,quodIofue Iefunomen accipit, quod filios Ifrael
de defèrto ad terram reproniiffi onis mtroducit,quod illam
eis forte diuidit?Iofue enim vt filiumDciin aftu defignet,
ipfius etiam vocabulumfiimit. Quid itaq; eft, quod Iofue
filios Ifrael de defèrto ad terram repromiffionis intrqdu-
cit, nifi quia Dominus nofter eledos fuos ex huius vitæ
penuria ad zternam requiem,de terra moriencium ad terram
viuentium perdudt ? Quid eft quod Iofue cerîam reprom
iffioms fifijs Ifrael forte diuidit, nifi quia mediator
numanigeneris pro merids finguiorum æternæ vitægau-
diadiftribuic ? Quis in eo feluatorem mundi non accipi-
at.quod lob dolens vocatur, quod à planta pedis vfque ad
verdcemvulneratur , quod poft flagella dupla fubftantia
remuneratur? De quibuspoftfonitumorganitibiarauca
débet filere,eg’o vide licet poft beatum Gregodum, lucu-
lentiffimum ipfius viri ac potentiflimum expofitorem.
Quis non intelligat redemptorem noftrum in eo quod
Gedeon, cirçumiens in vtero, interpretatus fonat, quod
fub arbore quercus tritici melïèm virgaeædit, &àpaleis
frumenta excutit : quidadpræliumcum trecentis pergit,
eosqueinmariibus tubas,lampades atque lagenas habere
iubet, & hacarte pugnanrdi aduerfarios in fugam vertit?
Gedeon itaque f vtdiximus) interpretatur in vtero circu-
miens.Et quid eft quod in vtero circumiens vocatur, nifi
quia omnipotens verbum,Deus ac Dominus nofter Iefiis
Chriftus,& intra vterum virginis fuitperinfirmitatis fub-
ftantiam ’, Sc extra mundum per potentiatn maieftatis?
Quid eft quod Gedeon fub arbore meftèm tritici virga cq
dit,6c à p&leis frumenta excu ti t,ni fi quia Dei filius fub vm-
bra facratiflimæ crucis,prædeftinato futliræ incarnationis
myfterio conftitutus,leditudineiudicij qnafiper virgam,
eledionem fen dor um à. vitiorum paieis fèqueft rabat?
Quid eft quod Gedeon ad prælium cum trecentis pergit,
nifi quia mediator humani generis,cum his qui p erre^m
trinjjaris cognidonem habent,mundi gloriam fternit?So-
let enim plerunque in centenano numéro, plenitudo per-
fedionis intelligi. Centenarius ergo in iUis bellatoribus
ter dudusjperfedam trinitatis agnitionet n dcfignat.Cum
quippe Dominus nofter aduerferios fidei ftrauit, qui
pofluntaiuina cognofcerè,quifciuntde trinitate quæ De-
us eft, perfedefentire.Itum eft igitur ad prælium ciun turns,
cum lampadibiiSjCum lagenis, atque ifte fiiit ordo pu-
gnandi 1 Cecinerunttubis, intra lagenas abfeonderunt
fempadesjftadis lagenis,oftenderunt lampades : quarum
conifeante lumine nofte s terrid,in fugam vertuntur» Quæ
j 1 1 j j I [ , .... S I
nifi liq u id fpirîtalé defignarent, rifui apta mdîcat^rftur.
Defignatur itaque in tubis clamor pizdicari’onis, infam-
padibusaiuem claritas nnraculomni, in lagenis Verb fra-
gifitas corporum. Tales quippe dux nofter contra hoftes
iuos elegic, qui defpeda lalure corporum, moriendo re-
pugnantes prdfternerent, eorumque gladios non armis,
fed padentiafùperarent.Armati n. venerunt fub ducefuo
ad præliü martyres Chiiftij fed tubis» fed lagenis,fed lapa-
dibus. Qui fonuemc tubis, dum prædicaucrunt: confrege-
runtlagenas, dumfolùendainpadiônefua corpofahofti-
libus gladijs oppofiierunt : reiplenduerunr lampadibusi
dum poft folutionem corporum miraculis corufcarünc.
Moxque hoftes in fugam verfi flint,diim moituorum max-
tyrum corpora miraculis corul care confpicêrent j luce Vé-
titausfra&hquodimpügUaûeranc, crediderunt. Cecine-
runt ergo tubis,vt lagenæ frangèrent ur: lagenæ fi aft ç funt,
vt lampades apparerent:apparuerunc lampades, vt hoftes
m fugam vertereutur, id eft » prædicauerunt martyres
donee dorum corpora in morte foluerentùr : corpora
eorum in morte foluta funt» vt miraculis corufcarent : co-
rufeaueruntmiraculis, Vt hoftes fuds exdiuinalucepro-
fternerent. Quis non intelligat Chriftum in eo , quod
lepthe Galadiiesfugiensà facie frâtrum fuorum, confti-
tuiturin principem,vtpugnet pro Ifrael contra exercitum
filiorum Ammon : quod filiatn fuam, vt viftôriàtnldead-
uerfàrijs capiat, domino vouic&foluit ? Quid itaque eft
quod leptheà facie fratruih fuorum fugiens » vt contrà
filios Ammon pugnet,in principemconftituitur : nifi quia
feluacor nofter à confpeftu plebis Iudæorum fe fubtrà-
hens,vtaduerfarios ecclefiæ deftruat,' in geiitibus prihei-
patum fortitur? Quid eft quod lepthe Vnieatn filiam, vt
criumpKum de hoftibus capiat, in (acrificium Vouit Sc
foluit.-nifi quia mediator humaiii generis , omnia humans
felutisfecramenta tanquam iuratus e*pleuit:& quafifilii
amjita carnem propriam profelute creaentiui»! Deo patrL
obtulit ? Iuralle enim patri ac vduiflè vnigeniturn fcimusj
Pfelmifta atteftance,qui aiv.Sicut wrautt Domino, votum vouit
Deo lacobt fcilicet vt fact amentum rclmonhyin pafiionçfuà
carnis pro falute gentru hutnani exp ter et. Quis non agnofeat
redemptorem noftrum hveo, quod Samfon fblis vocabulum
accepit, quod Nazareusfuit » quod inimicosfuoslu-
dens Sc moriens ftrauit ? Samfon enim interpretatus y fol
vocatur. Et quis per hunc nifi ille defignatur, dè quo per
prophetam dicitur: Vobit qui timet is Doininum, one tur fol
luJhtutEz Zachariasiiw quibus vifit amt nosoYiensexal 0. Na-
zareus Dei Samfon appellatut : & euangelifta de Domino
teftatuj:,quoniaNazareus vocabitur. Quid eft aütq> Sam-5
fon ludens & modes inimicos fhos interheir,nifiq.vChri-
ftus fputis illicus, facie Velacus, vefte purplitea circu«datus,
fpinis coronatus, & ad excrehîQ clauis cruci affixus, inere-
dulas natione s fua morte deuicit? Qui s no attldat ChriftQ
in eo,q> Boot Ruth Moabitidëin coniugium fumitPQuid
n.aliud eft q Booz Ruth Moabicidé vxoréaccipit,nifi quia
Dominu&noflKr ecclefiam fibi ex gentibus vniuit ? Bene
autem ad poream ciuicatis Booz Ruth fibi deipondir,qiiia
fecundum Apoltolum,Iefus vt populum fenftificatet, extra
portam crucihgi voluic. Quis non agnofeat verum Sc
ætermini pontihCcrbin eo,quod Samuel, EU reprobate*
in fecerdotem affiimitur,quod in verum fecerdotem fufei-
candus prædicitûr ? Gefïit ëtiam SaulreprbbusreX typum
redemptoris in eo,quod pri.hus in plebe Iudaica Chriftus
Dominiappellacuseft, & ab ipfo deincepSregesGhrifti
Ddmini vocati, quoddùmvngeretür, melioreunékis in-
uentus * quod ab hiimero&iupra eminentidr omnibus»
Saul itaque primus in plebe Iudaica Chtiftus Domini Vocatur,
&abeo iri reliquisregibus nomen hoe fréquenta^
tur. Et Dominus nofter primtis ill plebe Chnftianauieo
fpiritiiffemfti inundtus, eandéVndtioné adpofterdS tranf-
mififle cognofc itur. VndeÔèàC hciftojGhriftiafli lure voe^-
mur» Saul du vngicur,meliorcûdiis inilla^eHerati6einue-
nitur: Sc Dotnin9 du nô ad menfura fpiritû accipit, tèd om-
niplenitudinediuinicatisafflaruc, in düâisfècùli genera-
tionib.virtute femftitatis omnes prçire videtur.Saulab humero
& furfum eminet omnibus,quiacaput noftrum fur-
fum eft fupra nos,q eft Ghriftus.Quis no intelligat redemtikbri.
Itidi. if.
Malaoh. 4:
L uca. i.
MM.Xi 4
ij.
Reg.xé
Regum.
nî.é*l7t
ptorem