ynicZzch&iiiSiltfecityin^ük^édmpmnemplebis f u t , liumfuumfaüumexmuliere,fallumfublege. Erg# cum ve-
domo DautdpttmJut. Ergo qüam fuam prsfciuitjillam nicplcnitudo temporis , quando praedefttnatum in t -
proculdubio'veiiit faluare,. jelicuos 'ormrcs occulte. fiïo temitateDei erat ante tempora f*culana,vcvchiret,tni«
hididommafïadaranarionisreliquit. Sequitqn ■ . ! fit-Deus filiumfuum in carne fadtiim ex muliere. Et idco
H o c totum frltum eft Vt adimpieretur quod diftum eft d
Dominoper Efaidm Pfopbetjtmdicentem.] Quidigituceftihdc
totum qupd fa&um eft, velquis eorunvnoedixcrit? Sic -.
nimdixerimusquod Angclihxcfint'verba* reftatta-
meri quxrere, quomodo dicatur hoc totum fadhim eft,
cum noiidum natus, nondum vocatus adhuc iuxta dr-
cumcifionis legem fticrat*Ie(us, nondum propter quos
venerat redimcre paffionc (ha faluaratt. Etfi videaturntnc
foluipoffe, quia omhiaiam font in confpe&u Dei qu*
nondum font,tameh meliusab Euangeltfta credimuspd-
ftea fiipttaddirum, quando iam ha:? omnia abfque du*
bio ft&is, completaeraOt. Ac fidiceret hoc totum, quad
antequam conuenitent inuentaeft Maria habens in vte*
rodeSpiritu fan&0,qubd peperitvirgofilium ,quod Ie-
fUs idem votatus eft, quod faluat popnlumfouma pccca-.
tis eorum, hoc totum ideo fa&um eft, vt adimpieretur
quod di&um foerat per Prophctam, quia hxcvniusad-
irapletio etiam mUlta coiftpltt myfticaSacAmontai
Sed rurfos hinc nobis alia obiicitur quxftio quomodo
intelligendum quoddicitur, hoc totutnfinftutn eft, quod \
di&um eft per Prophctam. g rip p e quiafi hoc totum i - ]
dco fadum eft vt Ghriftus de virgine nafeeretur, eo quod
Propheta prxfeiendo -id futurum pr® dixit, videtur ex
confcquenti caufacur'venerit Chriftus in came fuifle folia
praedi&io prophetalis: Vbi rurfiis fic dicimus,quia fet- «
toi>prophet* pendebat ex prxferentia Dei» qui peros
ipfitn futura loquebatur, reftatvt Propheta tUmeloquia,
iuxta quod prxdi&a hint, nccefte fit impleantut, Sc omnia
futucorum neceflitatibus adftringantur. Quia verifis.
mile Videtur quod Deus cun&s pr® nofeit, neque falli.vl-
lomodo poteft, vtneceflefit moxeuenirC, quidqudprx-
feientia futurum eftc prxuidit. QuarefiVtaiunt, non? fa-
lum fa d a , vertimetiam con filia ft ngulor n m volun ca tefq; |
prsnolcit, nullaerit arbitrii libertas. Neq;enimin faifto
aliud eXiftere poterat y quam quod pnedidum erat cx
prxfcientia Pi ophetarum. Vnde quia (ecus nequiucrat
accidere,neceflitate prxfeiehtix preffi videntur rei cri-
minibus n on teneri,quia illos Prophc tarum eloquia prx-
(CribcbantjVtaliter cuenire non porter > donee omnia
COHiplerCntur, qux de his fuerant promulgata ex diuino
eioquio antequam nafeerentur. Quam noftri enodantes
qdxftionem dixerunt. Non ideo quitjpiam prouenire,
quoniam id pfOuidentia diuina futurum efie profpexe-
fed c contrario potius quid futurum eratdiuinam
prouidentiam latere non porta Sed fa tis prtepofterura
videtur ,'v t stern« prxfcientix temporalium rerume-
ue ntuscaulaeftedicatur. Quid eft autem aliud arbitrari,
ideo futura quxque quia funt ventura ad liquidum pto-
uidere, quam putare qusolim acciderint, (amms iilius
caufam fuifie diuinae prouidentix ? Aut forte nunquid
dfeendum eft, * non neceflc efle contingert qus proui-
dentur, imo neVefleefte qus futura funt px^nideti ? Sed
»hdlcfenfuicontrariumlatis (onat quod dicitut, Hoc to*-
tum fadlum eft vt adimpleretur quod didbiro'cft i Domino.
Vbifatendum, quod hoc vnum folum & fingulare,
quiaprxminet vltra omne libertatis arbitrium, & tran-
(ccndit omne fcagilitads meritum, ideo forte fa&um eft,
nec quad noftro libertatis arbittio qusfttum, fed vt im-
plereturquodiam eett non folumptsdidlum , verum-
etiam & prslciram apud Dominum. Nequaquam enim
dicim us.quippiam adiropleri, nifi quod iam capax eft pie-
nitudinis.
Vnde quia ficutiath eratinpraedeftinatione& pratfeinon
noua voluntas in Deo, non aliqua neceffitas veni-
endi, quafi ex eloquio prophetali, fed fola exhibitiove-
ritatis. Quod Propheta futurum afpiciens aiebat, Veritas
de terra or ta eft, & iuftitiadetcelo proftexit. •Quid igitur eft
dicere, Veritas de terra orta eft ? nifi aperte Chrtftum de
Maria, velut vitgultum ortü de terra oftendcrer? Quippe
quia redum erat, vtcxplenitudine prsfeientis Dei pie*
nitudo.promilforum in plenitudine temporis * implcre*
tur Aiioquin omnium Prophetarum eloquia vacua tea
manerent : Sed quia in yericate vatiemia Prophetarum
de fonte veritatisfuerant perhaufta, aliud-deuenke non
pp terat, nifi Cxhibitum efîètquod promiferant.
Gsterum quia fupradiXimus iuxta xjuofdam, quod li-
bertatis arbitrium videantur airfare , ne iufta quidem
vindrda (cquatur.vtaiunt^pcQphetiapeccantes prsferi-
pfitad cnlpam. Scire conuenit, quia non impomint ne-
cefliratem pectandi » neque prsferibunt , aliquem,
quia præfcitafunt, vt cogant homines labiinruinam, fed
ideo pcxdida funt, vt fintfigna prsfentis Dei.crcdcn-
tibu s ad medelam. Omne enimfignum. nomefticit quod
defignat.., fed tantum fignemeft iilius rei quam oftendit.
.V •
Hinc prophetia non nécel&tatem facit eorum que
prsdicit, fedfignum eft prsfcientisDei, & curationo-
ftrs infirmiracis c vt qbi Deum cunda feire non ambigit,
colHgarex prophetia , quia qui.fiitura antequam .fiant
prsdicit, prsfeienda omnino ignorare non poflit. Prs-
dicuntur autem qusprsfeita funt »• vt dura mens. & in-
credula contraire non pofïîi, cum vcherit, ne credat quod
olimprsnunciatum atque prxfcitum erat , antequam
fieret,magis autem fit Deo fnbdira , & diuins obediat
voluntary ne per infolentiam reludetut, aut cogitet De-
um certe. mortalia non curare. Qùodfi diXerit quifpiamy
quia prsfcitafùnt, aliter euenite non paftè, cum prxfci-
ti nequeant nifi certa & quod fblidiuscft «5prsicire Dei
folum lki'cllcjac per hoc quidquid prsfeierit non poteft
noncuenirc, Fateborhqcfuturumomnino,cumaddi-
uinam referturfeientiâm, neceftàiiurncfïè: cum vero in
fùa naturaperpenditur.velçxvolunrateagentis, prorfus
qusdain liberoarbirtio euenirt. Du® liquid era necef-
firarcs in hoc argument» videntur incurrere. Vna videlicet,
qua neceffeeftomnes homines efic mortalcs : altera
conditionis, vt fi quempiam videam ambulart # ne-
cefle eft Vt ambulet. Séd vna earum libertatis eftèVtdetut
arbitrii, altera veto pcccà ti fore fupplicium, Hiifte ftavo-
luntas feucupiditas quodammodo facit incederéî ilium
vefôiam poena pecati in terram facit etiam noleVido redire.
SiciçaquecUndaqucprouidenriaDei fpeculando
confpicitaddiuinum relata intuitum , neceflàrte fiunt»
per fever oconfidera ta aut proprialibertatc, quaihuis de
prana peccati feruntur in vitium, aut certe libertate rccC-
ptapropriam voluntatem gratis Dei refîgnant admeri*
turn. Indenamqueeft,quod quamuis euchiant cxiftem
do per donum j munus tamcn mercedis habeant cx la-
bore, au tcertepropriam peccati vindidam non effugi--
ant ex delido quia priufquam fierentante reatum quodammodo
etiam non euenirc poffent. Vndefidiligen
ter animadufertas,m ultas ex prophetia prçdidiones repe-
ries, que non fuctint qüidcm vt p rsd id s fun t, operibus
adimpletæ , eoquod fine aut peccatis prsuenientibus
m un ere vac üatç,aut certe libertatis arbitrio vna ettib gratia
Dei pranitentibus ad veniara induits. Hinc nimirum
poflumus approbarc, quod alia fit prophetia ex prsdefti-
entiaDeivtcaperet,iam quodammodo quod nee dum 1 natione Dei,quam necefteeft modis omnibus eiienire:
eratantequarn fierce,profedo completurillud quod erat. ’ vt veritas qus iam eft in sterna Dei voluntate, fine noftro
Erat autem, inquam, in zternirate Dei, quod fiendum ! nonnunquam libertatis arbitrio, rerum in negotio tem-
efletin tempore. Et pkr hoc non aliud fadutn eft quam ' potaliter impieatur , quale eft iftud quod nùnc in m?ni-
quoderat , vt nobisadimplereturquodprsdidum& bushabemus.AliavcroexpræfcientiaDei,quo noftrum
prsd eftinatum fuerar, quia omnino iam capax erat, vt fic admifeetur libertatis arbitrium, 8c coopérante gratia Dei
quomodo fadum eft tunc fierce» Vnde & Apoftolus, autconfcquimurpnémfum autiufto iudicio nos illore-
Cum autem, inquit, renitphmtudo temporis, mifit Dcus.fi.- liuquentctrahimurad fupplicium.
.. . j ‘s é ........................ ; . . .. / _■ '.Qgopitr,
ji.i
Qgorum vnum ex pr^deftinatione fit,alterum tantum
’ in prifeient/a mahfet. jEft & aliud genus prophetis, quod
cq^nminatio rede vocatut,Ficnamquepotiusobfignum
diuins animaduerlionis, quam ex prsfeientias terrore;
quoniam longealiccr prsfciturillud quam comminetur
venturnm. Signum autem idcirco fir,vt fugiant intuentes
a fade arcus, & libercntur eledi, con tradice n res vero vi-
dean tur iq flipplicio iufte puniri. Quarum rerum cxem-
pla fupei fluum eft aggregare, quia patent etiam non qu«:
rentibus. • _
Sed quia* pb quorundam obiediones I on gius eXce flir
mus, cum propter yitandum Ledoris faAidiu.m .necfii-
ris dixerim, rurfps figamusmentis oculum, vbi sterna,
non quidem pyfcfcicntia,, vi nos lentimus , fed veraDei
Tcjencia, omnem^rempons l^eigrc^itiyr motipnem, &
videamus quantum p,qftumu§, quomodo DropKeta ad
diuinam rapeus veritatis ac prsdeftinationis feientiam,
dice bat, quafi digito detnonftrando Ecce Virgo conciptet
Naminpo quod diceb>^^|c«,pr«fenriaram eft often-
fipXquqd Vero.-, C o n q p itty fnturorqm trat prscognitio.
At vlrro.^uqcl .ipc^^t^,^ua'ngpiiAA reiumit in tefti-
monium & dicit , Hoc to tum . fa c tum eft, vt adimpleretur quod
diQum eft a Domino ; haud dubium .quin prfcfeienciarDei
ac .prxdeftinatioftis eft in tempore exhi^itip;f & iuxta
quod loquens cerne|>at, pro m ifforu m in prsfentioften-
fipne ypritAtis adimpleirio. Vnde ti prsefeientiam
penfaie vclimu s, qua cunda dignofeir Deils, non prae-.
feientiam quidem\ fed vere.nuqquaip. deficienris mftart-
tis feientiam rediusappefbbimus. Nobis quidem v id ^
tur.prsuidentiaiuredici-^^i quantum ex Deo redius
prouidentia/nuncupaf^j^pcatur auteni prouidentia,
quodprpjCqlab rebus cqfl^ufa, quafi ab excelfb rerum
qacupiinecunda.prpfptcjat.,Vnde nobis, fi diftimulare
nolumus, magna necem tas-Jpbiratis incumbir, vt follici-
ti fimus ^femp*r »quia 6c-qosdndefinen’ter ante oculos
cernentis iudicis (timus,:6f,5)mqis intentro noftraiugi-
ter?qram^pfY^^tutv,^^nq..- ^ . *,
,. E S jtiiioquit^ i babebit, &£metfi!tt/(n. j.
4,d ,quqd parati^dicunt quod
YefJtflte. habeamr ^ Eccevtryo concipief,
fedpuella^y^l^es^p,^pf^qmipe s ’tatis, & non in.
pjer^oc myfte*!
riumfidei.m>ftra.fac^.tipvaixieBur.-)Sed prinjum inccrrd-
gem us eos, quomodo fjgnum poflitappellari j quod pu-
elia tan turn, 6c nonvicgqpepererit. J Quippe cbm Pro-
pb? ^caf^quia Ipfe poftyntfs dabit volisfignum. ,Si ergoSgniimtujr,
nec dubiijm quodfxtta humanatn confuetu-'
diri^m;euenit. yndc &Hjpremiasr Domitnis tto-
Hdn^fuparfterxamt ■^uiammer^^rw^dsMt vjrutn. Non e-
nrni.eftugqqm^ neque no aqm aliquid poterat sftimari,
ft non Virgo.fine ^oftap^ttuVcpncipete, ac,ft|idm gerie-
i^re. JMec np^ itaque^jimqjt^ A'qusfi m Hehraeb lecun-
|dum Elaiam Betula, quod yirgo interpretatiir, habeatUr:
fed pro hoc verbopofitumeft /i/wrf;qiiodprsterSeptua-
ginta, ;6mncs adulefeentulam tranftulerunt- Porro Alma
apud foslyerbum am bigu um eft: Signiftcat enimik ado-
lefcenralam'oc ab fconditam .Sed\‘feptuagiRta peneinpm>
nibus Iocis vbivi»/4/m^legitur.abltondiruin tranftulerunt.
Quos ftxucus Aquikejriam& ipfe hpc verbum frequenter
ita.fhterpretatus eft, per quod inteUiguttr».non folum
puclla, vel virgo, fed eciam.veiur ex epi cheto,q uia fixi no-
■nnis quid ni apud nos quam lit pe fungi cur om.io, virgo
multum tecondica demonftratur, 6c fecretifftma , qus
niinquam virorum pa tueri t afpedi bus, verum magna pa-
renbm diligenciia cuftodita ftt.]^am(dc lingua.puhica,c[u£
de fpnubusHebnsprum ducitur,proprie vero.4.^ b»<*ap-
pe ^ amr v' ,-.•« n.. ; . . . . 7 'v. ^ '■ ' m
^nde quia Hebrsi pene omnium ungubrum Verbis
vtupcur?lfprftcan j^ropbetalrocfibi afleiuit iheloqùiüm,
ytpéj: Ko^figurarctpr quali? erat^^fiitura, qtiia Alma in
lingua nofba fanda intelligitiir. QuodSutem ipfi cstera-
_ - . .......... > - H *\
in fuo fumpferunteloqliio ^ 6c quantum peritia fando*
rumPatrumdocet,quiexeadem lingua probatiffimi cx-
ftiteruntinterprètes, niinquam Fe Alma in muliere nupta
legilte, fÄfchiper fuper e am ,q u s virgo fuetit, modis o-
mnibus pjröteftantnr. Hirtc quoque datur intelligi, quia
non folum virgo fuit Maria, fed & iphioris «ratis puella,
Imo maioris eile lau dis quam puella aut virgo qu® forte
nubile? annos adidcfecntis vix attigerat, Sc adhuc net-
dum yirum nolle porter. Vnde 6c in Deutèronomio, fub
puelke vel adulefcentuls nomine virgo intelligitur d rft-
gnata. Siinuenerit, inquit, homo pucllam in catupo dejpon*
fittam, ifrvi opprimentdormitritcum ek\ interficietis virum,
qui coricubiutt cum ea,&puella nihilfacietis, ac reliqua. Vbi
rede, puella non aliud quam vijgo mpnflraturv Sicut 6c
illpd, quod in voiumine Regum legi tur, quia cpisfierlinc
puellamVirginem 6c introduxerunt ad regem, Et erat,
inquit fçnptùra, ptttllapulchra nimis, & miniftrabat ei & Rex
nancognOuitfdm:.Qnod ft caufantur ludsi, in Hebræo hoi
in loco« fecundum Efaiam, virginem non haberi : inteili-
gantidiomadiuinarum feripturarum, 6c patebit puellas
quam fspè virgwes appeliari: 6c fiçut Quidam enuc leatius
tradunt, virgo apud Hebrsostfia noniina habet,' Aima,
Betula,blara.
Sed hoc ksco.Älnrä fblum debuit ponî, quod totum
fim qlfigni.fi caret, fcilicêt p uellam, ad ulefccn tu latn ,a b f
confàm , & ttterito Virginitatis a Imam , liquidem abf
co n fâ ni 3 il igentia pa ren rum, Sc, ad d e feentukm iuiie ntu-
tis state. Nam tiara, vt aiunr, infini tulam defignat qus
quia necdum adulta, qiiid fit pudor femiueus, nondum
capit. interea qupd fequitur: :
E t vocft/unt ihtrujfieins Emanuel.^] In Hebrso iuxta Efai-
am Pröphetam, non, vocabunt, fed vocubis habet. Quia is
jpfpptieAc j|>idetn dotnuj Dauid loquebatur,
hicgeneralnerde^nràerïagençre luimanp, vocabunt,di-
çitur, quanquam 6c ip Efâia verb uni Karathim, quod o-
mnes interpretatifunt, tarn vocabis , quam & vocabir,
VtfumquepoteltinterpretarijVtftt fen (us, quod ôcipfà
virgo Maria Emanuel debeateum vocare. Ex quo no-
tandum, quod Euangelifta non Veiborum Ordinemfecu-
tuseft, fed fenfum^quando pro conripier, invrero habe?
bir,dixit,6cpro,vocabis,vocabunrenunciauir.Namaliud
eft quafieXalio.quolibet modo cöcipere, aliudveronpn
aliunde, fèd ex fèfe quippiam habere* qui c ni m habet ne-
quaqûam accipier. Quibus profedlo verbis manifeftac-
ius de Spiritu fan£toex(ubftantia çarnis defignatur nati-
uicas. Nam in ep quod dixit concipief, voluit Tùbintelligi,
quod ex fe non habear Vt virgo pàrcret, de Spiritu fànâo
F pr oue n i re:quodv erohic, babebit didhim eft, manifeftat
, ex fubftantiaearnîs fuæ in .fe habéiequod non aliunde
: pçr coitum eoncep«|ir. Vt appareat illud Hieremi®
propheticum , quod Dominus faciens nouum fecerit
claufo vtero mulierem cire um date virum. Et vocabunt, ’
: inquir, nome» eins Emanuel, quod eft interpret*um nobifeum
Deus. Recte igitur quæritur.quishocdixerit, quod i^-
térpretatur nobifeum Deus', Prophet| videlicet, ah
MatthcusîSedquiainlibro ciufdem Prophet® non in-
uenitur, arbitramur potius Euangeliftam quam Attge-
lum,aut Hieronymum huius Verbi efîè intèrpretem,
Quippequian'eceundem Interpretern dê fiio quippiam
adHidirtecredihVus^ qiiem cerre verbum ex verbp, vel
fenuimex fenftiomnia tranftulifîè, minime dubitamVts.
Scd rurfijs hinc ninilominus alia quæftio renirefeir,
quod Matthæus in idebrxa lihgùa EuangeliUtn fùum
feribens, Hebræo vtens verbo, eum interpretari in yn'à
eademque lingua videtur minus.irrdiguifte. Ad quod
fatendum , quia quamuis Emanuel Hebræum Verbum
fit, tarnen apud eôSobfcuriffimum effe.ftcut 6capud nos
multa obfeuriora funt verba, 6c ideo neccfîàrium fui/fe
interpretariapertius ,-vt talis 6c tantapromiffio nulliscï-
fet obfeura verbis , verum omnibus cx hoc manR
ifcftius reafTumptö patefeeret. torro enim Emahud
proprium nomen cft, fleur, & Iefùsqüod vocatus eft cX
præceptionc Euangelica. Igitür duobuS iftis nomr
? vtantuç verbis, oftcnditiHud .de Qræcô
i inGant^is^ vbircTipimps,Perculum r ___, I H
I iectt^x Sa jomon, qùod Sc ira ïii Hebræo iegitur. Sunt & J mbüs, non modo creatorem eum atque reftitutotem, ve-
jalia.quam^lurimaverbafiæteratumhnguarùm^quaïfîbi 'rumetiam gubernatorem atque rerum prouiforem fol
i i i 4
j.XfJ.t*.
re, qui