j.Pet.4'
6 i _4 '
Exad. ii.
Zacha. 7.
ieuium peccatorüipfotü iudicii purgaritur , qui verblan-
guinCjhoc eft graui b us peccatis inteéfci font, fpiricu ardor
ris cxürcntur & purgabutur. Étfedebit confiatisér emuhdans
argentum, ér co lab is eos quafi aurum & argentu, hoceftintel-
leöüm_&eloquium • Vc quicquid mixtum eft ftanrip vel
plumhio c aroinoDomini ex uratur Sc quod purum aurum
&argentum reman^ac, cjrpurgabitfilios Leui. In filiis Leui-
omnem iacerdotalem ordincm intelligimus^a quibus'
iudiciutn indpiet, quialcriptum cHiTempusefl vt incipiat
tudiciumdedomo Dei. Èthlfoi: AfanSturumeo incipite.,Si äü-
tem iacerdos flam mis purgandus & excplandus, èft, quid
de éitér^ dicendum.quos nullum comméqdat priuilcgi-
umlanólitatis? El placebitpohiinofacrificium lüda &letü-
falem,ficut diesßciäi&ficut.mni antique. ^ Ogu**1 inqüit fi-
tii Leui purgati fuèrint tpn c placebit Domino fecrificium
quöd óffecerit pró tuda & Ieruialem^id ëft p^o his qUicfL
ménbur Deum verbis qiüque pacemeius mente
cdntempiancur/Quod äutem fcquufiir': Sicut dies feculi &
ficutanni antiqui, hoe fi^nïè.catj'qiiód’ficut in principiö
placuérünt Deof fic poft peccatuui per poénitentiam piq£
gati placere \nc\fmm. Et accedam ad vps iüd\cia<èr eroteflis
pelox. T erribilë etlqüód diennt, Aaeiam ad vos in tudicio ér
erp teßisveloxiiple qiuiudëx efteritSc teftis. Qui enim iu-
*dicapitfe6ta hominum, ipfe'ihterms êrit teftis latèntis
conCdenüxniakficis,Adulteris & perimis.Häsc crimina qCr
emte^ërpetrat^b^ferentur in médium. Sequüntut
laquxmanifeftafunt:!ér qui caïüminaritur mercedemmer-
cenarii. Quum dicat P rap h e ta, lAerces mere < hariïapud te om-
ninononmaneat,viduas érpupïllosfl*cilicet ctiam caluminan-
;ur. Quum dicatPropheca, Non deßnetet Dominus clamo-
rempupilli: & viduam:fieffundatloquelamgemitus:'Nohne la-
chiyhix vidux admaxillam defcendunt.» & exclamatie
eiusXupër aêduëentëmea^amaxiÜa enim afcendunt ad
caelum,&Dominus.omnipotensdele<ftabitur in illrs, '&
opprimunt percgrinümtq}3$m Ópminusftecialitcr pr^cipiat
Peiregrinum érviduam non contriflabts. Älüqreäutem fenfo
perejäinum diajrquinecduni ciuisèffeéius eft fupernx
Ierulalem per. bapcifmum. ergo .putp^leuia eflè
peccata» periüriüip.yel fraudem, aut calü'minari.viduam
y^pupillüni^Öpprimeis peregrinum > quum base Do-
ï^musmaleficus &^dülterio cqniungat, Scfimulfe itidi-
caturum dicat: Égoenim Dominus &non mutor.’Ne putage*
miKeiasmutarinaturämdumiudicar,yelir£c autfuroris
iiKurrërepaflionemi quum dixiftèt, .uced.nn in iudicio,co-
fèquénter äddit, Ét non mutor.lpCi enim.' veriffime diófcum'
eft, Tu auiem Domine Sabbaotb quiiudic.ts cum tranquiüitdte:
['&vosfilij Iacójb non efiiscpnjumpti. Adiebus enim patrum ve-
flrorumreceßißüalegitimis mets ér neneufiddis. ] Vos inquit
Dojßinus 6 filii Leui per rnaleficia, adulteria, exteraque
mam fiepe murarainiEgo vero qui iudëx itiftus (urn &
cum trarfquillicate iudico omnia,nUllapaflionum variê-
tatë permucpr: Quum ergo meefle verum & iuftum fu-
dieem fatéar, vos tamen ófilii Leui non eftis confumpti,
lieët fitis conflatiigne tribulationum, nee per flagella i
malis veftris emendatij Tale eft&illudquod per Iereitïi-
am dicitur: Frußrapercußifihos veßm. dijciplinam non rece-
perunt. Nee hoe noiium eft aut lemel a vobis cómmif-
{um. aut aljquam mereamini, veniam , fed haeredita-
riam habetis impietatem a diebus patrum veftrorum,
recêdendoi a legitimisings , & non euftodiendo qux
prxcepi. Höc & de his qui in Ecclefia funt conftituti
poteft dïci^ & fertt'fifii Iacob lupp'antantis vitia , hoe
eftdoëtorum & magiftrorumecclefix difcipuli : qui nomine
tenusin ecclena funt,fednoü recedunt a vitifs nee
filiosfuos &rfilias j fed & poffefliones fuas omnemque |
fubftantiam. pemq;dicebantiïcurinlibroÊfdrxlegitur:
Éü» & fillAnobUmuttifunt nïmis: decipiamus pretium eorumfru
mrnto , & cdmedamus &viuamus. Alii dicebant s Agros
nofiros& videos ér domos apportarnus é t àcôptamusfrumentum
in fame.lWi véióquihabebantin horreisftumenta, nole-
bant Leuitis redaëre dçdmài qui nullas habebaiic hxre-
ditares, fed primitix & dédmxóicant hxreditates eoruài.
Siajfiget bomo Deum » id eft ffatidabit Dominum, iuxta fc >
ptuaginta, vos me configitis, qiiiaminiftris nieis dtdmas &
primitiâsriônredditistËàô'iftâûdeififeftineô'cuiùsmini-
ftüLeuitrecoàâîpenûrméhiblam defemeruUt. Sic autem
cdftodiunt prxceptum Dei, falfiim flbi nomen Chriftia-
nx'teligïonis afliimentes. [Reuertiminind me&reuertarad,
Vos dibit Dominus txercitmm. ] Magna Dei dementia, hör-‘
tatiir contempt ores vt ad fe redeant, Sc te ad itlos prómit-
tit reuerfumpiffed illi nón intelligentes peccando fe a Do-
mijab fêceffiïfeiimpiidenter inteiTqganc,/« quoreuertemur
quintmquain reteffurusa te? Quibüs Dóminus relpondej::-
Suffi'ethomo Deu?n, qu a vos cohßgitjs me. ] TempotibUs
^-flachi^èvqui èéEferas efle Crc'dimf, acNeemix qüi eo-
I cfem fuit tempore, fames faëta éffgfaüKIima, ob quam
1 pauperesqulerantiripópuló compuUi flierünt venderè
dicit fëffràùdàri in his qui'nbi feruiunt, flcÜXfè dicit
vifitariin his tjiii font in carcef e:atdpere cibum^ potum
in eflfeientîÈ^'ik^eQd^is^tètàqae.quc; cölh mèmo-
ranturinfeptehi operibu^ tóïfèficbrdix.Quod àutem di-
citur.Si affigït homo DeutU Itiùmi quariqüam fimplid-
retpro Deftaudaj^vel fopplahtat acdpi poflit, tarnenoe-
cultiori inteliedtu jad Domini paflïonem referripoteft: vt
fit fenfos: Nönmirum fi me módo in minifttis meis affi-
gitis, & quantum in vobis eftfolpenditis, qùLaliquandq
meipfom clauis affigetis inc#ce. Quia ergo nonredditis
décimas quasper Mofen (ac«dötibus & Leuitis iuili dar»
idcirco vos malediftiejlis infame & penurie, & propter hqc
fames ifta vol>ié'foperindud;a ëft. Vos enim me & no mi-
niftros meos affigitis^em rof^.Èt vt fciatis meirato vobis
hoeyenifiè, hortor éemoneovimferatis décimas in horna
templi mei,vt minïftri dboshabeant. [Ef probate the fuper
hot: fe non aperuero vobis cataiaftpscccli ]hoc eftfitantamcö-
piampluuiiarum vobisqöh.èffudero vt credantut fene-
ftrxtxli apertx, ér effuderovobis benediftiontm vfjuè adabun-
dantiam.Vevbo effufionishimiam largitatem oftendit. El
increpabopro vobis deuorantem, id eft loeuftam, eruginem
vel rubiginem, exteraque qux noxia funt labonbus ho-
minu m increpabo, id eft, metu màiçftatis mex prohibe-
boà y obis, & non corrumpentfruftumterra veftra,t antaque
e«tveftrafoelidtas, vt cunâxper circumitum nationes
mirenturtètrxveftrxfertilitatem. Eterit terra defidera»
bilis quod omnesineadefiderent habitare. Qupd dé ii-
lorum decimis diximus, de Êcclèfix populis poflumus
dicere : quibus.prxcipitur vt non folùm décimas dent, fed
vc etiàm foa omnia pauperibus & ecclefiæ mînifttis largi-
antùr.Sedfîhocfàcere ooluerint, faltem fient Iudxi ali-
quam partem fecetdotibus & pauperibus tribuant,ne ira*
turn Dominum fentiant,fed potius experianturbenignK-
fimameius largitatem.1 inualueruntfupermeverba'veftira dicit
Dominus. E tditeifeis: Quid loqüutifumui contra te?Dixiftis:
Vanus efl quiferuitDeo. ] Vtiamfepra prxlibatum eft, pp-
pulus qui reuerfos fuerat de captiuitate)&hàbebat Dei in
lege notitiam,&videbarur obferuare legem, & reddere
décimas, ac exteraqux in lege iubentur impjlere , videns
rebus omnibes abiindare, fe vc-
Matt.ij
percircumrtumnanones-- - —
ro penuria 8c egeftate contabefeere, dicebat. Quid mihi
prodeft quod verum Deum colo, eiulque mandata cufto-
dioP VndeDorninus per Prophetam dieit. Inualuerunt,
id eil, ingrauara font verba foper nie.
Sed illindti.intelligentes grauiffime fe peccarein ver-
bisbialphemiac qüx contra Deum proferebartt:. inferro-
gabanc, Quid loquuti fumus contra te? Quibus reiportdit
Dominus . [ Dixißis: Vanus efl qui feruit Deo, & quod emo-
lumentum quia cuftodiuimuspracepta.eiusi] Hxc loquebatur
quia in prxfehtivitatantumvolebantmercedempro Dei
feruimte. Et idcirco nec hie nec in fukuro metebuntur
inuenire: nos aütem filii fen^orumfoinus & aliam vitam
cxpedlamus Addieadhuc [Ef quia ambulauimus trifles co-
M»?f*.y.'$e4 quid prodeft? Eft enim triftitiaxeligionis
qaufn quis fimplex Sc humilisinceditific cil con full o lau-
dabilis, de qua dicitur:Eft confofio ädtjucens gloriam-
De hac vtilitriftitia dicit Pfelmifta: die contriftatus
ingrediebar. ] [flrgomnc beat os dicimus arrogantes, ] id eft
foperbos qiii contra Deum htiiufinodi blafphernias iaCu-
lari nontimenr» Cur autem eos beatos vocatierint often-
ditliibdens: Siquidem adificati flint facientes impietatem, id
eftproficiunt iii feculi gloria,& poll feelera profperis om-
nib. pcrfruuntur. TentaucruntDtum fiuereftiterunt Deo,
7* 1 T~ r " r,.: prxprièceptiscius
contraria fociènres: érfaluifatti funt, dum
foamïalucem tantum pütahÉ eflè foeliciratem prxfentis feculi.
Hxc qux iuxta littcràm de Iudxis dicuntur, poflunt
dèhxrericis&de hominibusquide prxfentis vitx pro-
fperirate foperbiunt uon i ncongrue acdpi: qui in foa im-
piêtate pronciunt,&multos fui feeletis participes fàdunt.
Tune loquuti funt tïmtntes Deum vitufqtiifque cum proximo
fuo. Senfos eft: lllis blafohcmantibus de iudicia Dci qux
nonnunquam occulta temper autem iufta font reprehen-
dentibus, timenres Déum ad inuicem loquuti font, lub-
audi quod retributio bonorum vel malorum non femper
foin prxfentifeculo, fedreferuanrur in futuro: & quod
homo non {lolTic foire infer utabilia iudicia, nec debeac de
illiusXquitate&iuftitiadilputare.Hxcenim&huiufmo-
di cotiuenit vt fen&i loquantur. Vnde non dixic qux fihc
loquuti timentes Deum , vt intelligercmus ea loquutos
quxforipturarumvodbus continentur. Si vero fecundiî
Septuaginta interprètes legerimus hx^loquuti font qui
riment Dominum, irroniee efl acdpiendum&prelîa voce
prxnuntiandum, hxc quædiximus loquuti font timen- :
tes, id eft non timentes Deum, qui nec cogitare quidem
talianecloquîdebuiflènt. [Et attendit Dominus, éraudàuit.
Etfertptuseft über monumeticoram eo tmtntibus Dominum,&
cigitantibusnomen eiusf\ Hxc iuftis & timentibus Deum
inter fe conferentibus, attendit Dominus & audiuit, cuius
auditus xrerna cognitio eft, cui non eft aliud audire
quam videre : totus enim cft auris & totus oculus, & de
toto fc vider & de toto fe audit, audiuit ergo, id eft prx-
fciuit, & anteomniafecülapræofdinauit, & fcriptuseft
liber monument},io cft memoiîx coram eo. Liber ifte xtema
eft memoria, in qua apud'Dominum omnes iànÂi ante
donati & prxdeftinati fimtdiber vero apertus, eft memoria
eorumqux finguli geflèrunt. Vnde bene ia quibufda
codicibusnabetùrj Qux eft vita vijiufeuiufque. Igitur liber
moriumenti fcriptuseft timentibus Deum, vt noue-
tintqiiia dum dies iudidi aduenerit, reddentür blalphe-
mis & impiis pcenæ, ac timentibus Deü prxmia. De hoC
kbtoDomiimsinEazngclioaâv.Gaudetequianominaveftra
feriptafunt in colis. Quod quafi exponen« Pfelmifta ait :in
memriaatema erunt iufli.£ Eterunt mihi ait Dominus exerci-
tuunp in die qua egofaciam mpeculium, &parcam eisficut par-
{itvirfllàfttoferuieritifibi.^ Erunt inqüit mihiinpeculium,
quia eligarii eos, no iolum generali'vocatione qua omnes
Chriftiariiv.ôcaritur, fed etiâ pccüliari & propria qua fofi
cle6livocantur,de qua Apoftolus: Quosvocauit, hos, & ut-
flificanit:^'qua etiam fe vocatumafferitdicciis: Paulusferuus
\tfu Chrifli votât us Apoflolus. [ Et parcam eisficut partit virfilm
fuoferuientifibi, ] in quo duplex affe&us eft, feilicet pieta-
risinfiliumSc Domini in famulum.Tunc vos qui nunc
blalphematis & didtis, Quodémolumentum, quia cuftqdiui-
mùs mandata eiu>, illo mm eleâione & veftra repulfionc cb-
gnofçetis quid fit inter iuftum & impium, & inter ferrn-
entem Déo & non feruiencem ci.
bts,&fil nöeft onus nobis.ln huiufmodi folis alis eft faiuta's, E
vcianacos^erpoenircntïain proregal Scàdcaülas erecis \sb&
lui ih humtns foisreportec.Iuxtaidqùod in Dèucerono-1
miofcnptümeft: Expandit aids fuas, &ajfumpßt eos at que
portauitm hunter is fuis. T une egredientur qui inhuius fe-
cuhcarcere daufi tenebarit Ar,Sé falientquafi vitùlide ar-
mento,placcntes Deo renouari & nitidi.fqualore moira-
licatisabiedo. Velficut alia editio dieft, vïtulifoluti à vin-
cuits, a quibus Uberari crfpiebat Apoftolus dicens: Cupio
dtjjolut & efle cum Chrifto: Hi taliïocundicate non concenti,
calcabunr impios quum fueriilt cinis fob planta pedum
eorum.Iuxtàidquod Apoftoius imprëcatur: Deits conter et
Satanamfub ptUibits veftris 'velociter. Gaicabunr autem eos
non înfolrando perdiriqni eorum, fediuftô Deo confor-,
mes fadi,& nullaad eos Compaffione animiim infieden-
tes.Nam Scfendi in eomparatrone^iuinx rriaieftatis fe
cinerem recognofounr. V nde Abraham: Loquar ( inquit)
adDominummeum quumfm cinis &puluis. At foperbi quorum
Philip, i
C À
1C c e enim dies jeniet fuccenfa quafi camitius, & erunt
fomnisfuperbi, & omnes faciehtes impietatem ftipula. Et
inßammabiteos dies veniens, dieit Dominus exercituum, &c.
vi^ue. Et egrediemini, & faliettsficut vitulus de arm. nto,&
cal'tabitis tmpioS) quumfuerint emisfub plantaptdum veftrorum
m die qua ego facto dicit Dominus exercituum. ] Dies hic teihpus
capuc dicebaxîAfcendam fuperaltttudinem nubtum&ero
fimüis alttflimo, détrabentur in lacumtnferni, ér erunt Vere ci-
nisfubfanâorumpedibus.[Mement0te legü Moft ferai met,quam
mandaui éun Horeb adomtiem ifraelpracepta &iudkiaS Ho
reb mons eft, qui&'Sina: in Sina vero Mofes legem ac*
cepit digito Deiferipram in tabulis lapidei&Quüm inquit
foiatisprocerto venturum diem iudicii, quando foperborumradicem&
germcnflammacomburct, timentib-.
autem Deum oriatur fol iuftitix, oportet vt recordemini ;
legis quam per Mofen vobis dedi , Sceaquxibi prxcipi-
un cur opéré compleatis: fed Sc nobis prxcipitur yc recor-
demuripirituafis Se diuinx legis, earn qùç non carnaliteri
tedlpiritualicerimpleamus. Apoftolus enira dicte quod
lexjjriritalis efts Dauid quoque ipiritualem oftendit efle legem
dicens:Re«c/4 oculosmeos ér confiderabo mirabilia de lege
tua. Hanclpiritualcm legem dédit Dominus in Horeb,
qui mons incerpretatur Siccitas, quialex fpiritualiterin-
tcllcdaomnem vitiorum excoquit humoremi Loquutus,
eft autem ad Ifiael prxcepta & iudicia. quiaillis cômmit-
tuncur myftcria feripturaram qui raundi cordis oculis Deum
videre merentui.f Ecceego mittam vobis Eliam prophetam
antiquam veniatdiesDominintagnus &hombilis. ] Denunti-
at vtmeminermt legisMofi.Deinde dicit fe miflurum Eliam,
quiainMofe lex, in Elia fignatur prophetia. Vnde
transfigurato in monte Domino, apparuerunt Mofes &
Elias eu eo loquentes, quia tam lex quam omnis prophe-
tarum chorus Chrifti pronuhtiaueruncpaffionem. Igitur
aneequam dies iudicii veniat, mittet D ominus Éliam qui
incerpretatur Deusmeus. & eftde oppido Thesbi, quod
interpreratur Conu:rflo% omnem videlicet Prophetaaim
chorum,quiquotidiead conuerfioüem Se pcenicentuhn
horcentur, vt <onuertantûrcordapatrumadfiüos,ià eft vc.fi-
dem quam habuit Abraham Ifàac Se exteri prophetx Se
patri^rchæ,inipirenc Se infinuent filiis prophericis leëlio-
nibusiquarenus quod ilticredidcruntde Ghriftoimplen-
dum,hi credanc impletum.Siue corpârrum, ideft, mente
Dei qux fuit in patribus, transfundacih filios adoptiuos:
ér corfiliorutu conuertatur ad patres eorum, vtex Gennbufc &
Iudxiscredentes, pariin ChriftumfideSereligioneçon-
fentiant.Nifi enimipiricaiis propheciæ intelligentia cot
patrum ad filios, Se ebr filiorum ad patres eorutii rali mo*
docôriuertat, veniens Domhius pthutiet terrant anathethdte,
hoc cftxternx malcdidionis alienatione, quia djâurus
eft his ad finiftram erüiit:Difcedite a me tnaleMi ihigrre
iudicii vniuerfidis eft: qui fimdis erit lux, peccatorib. ca nn qui aa nnutram eruut: Dijcedit tarne male dielt in me
autem tenebrx.Qijx dies eritfoccerila quafi caminus, vt f <efmj«wj.Dicitautemfe noncxlumailäthefilätepercuilii»
iitipiivertancur ftipulam,&camini huius crc- rum, ideft, eos qui cxleftem habentconuerfitionem,fed
...........J terramiideftterrenafapientes,&teiTCtiisopMibusiiihxrentes.
Hxc de Elia diximus fequiiti dodores, quanqüarit
Rem. 7,
Pfal. 118.
omnes impii vertantur in ftipulam, ~ ............. ..
menturardoribus. Quumque eos inflammaueric acque
combufleric, non relihqüer in éis germen malirix nec
radicem.Hoc de impiis dicitur quid pafliiri fint in die in-
djeii. Sequitur Se dicit quid è concratio timentibus riomé
Domini venturu fit. [Et orietur vobis timentib. nomen meum
foltiiflit'ia, &fanitasinpenniseiks.] Sol iuftitix Ghnflus eft,
cuiDeuS pater dedit indicium, quique iufte omnia iudi-
^bit, vt net vitia nec virtutes latere patiacur; hic oriecur
^uiehtib. Deum, occidetautem Sc obfeurabicur conuer-
tentibus fe ad blafp hernias , vftde damnatidicentquod
j^Ptnuyeft in libro Sapientix: Lumen iuffltianon lux it nomulti
font noftrorum qui erediint eum ad lireram ventu-
rum, Sc reftituturfi omnia, âcthortîs debftum perfolutii*
rum. Cxterum Dominus ihterrogatus de adueriru Elix
ab Apoftolis,relpondici Elias tam veriit, ér hon cpgnoùtruiit
eum,fèdfecerutfi in eo quacun^ vèfeercwi^óannëmhiEliavó-
lens intelIigi:Vflde fubfequutus à&imxix\Sivultiiréçipcrt,
loannesipte eft El^s qui velituriis cft,
UÀLÀCHIÆ f ÀOÏ HÈTÆ FINIS*
Matth. %t,
M ii f .i f .
Mar. f .
B il> itoth .Vet. Pair. Tom .5. Pars 1. ElVS