n
B
[. Cor.i. ç
'Pfai. no?
i.Ctr.4.
1 Cor. j.
populum tuutli m vtpet iuftitiam difcerhatpo-|
pülumfuùmàriénfuo, é* tandem videlicet pauptfèstuos,
d eft, illos qui volant eflè pàüpërés ttti, non diuitèsfui:
a te abundàntes, fibi egentes. Et vbi iüdicabitur? intudi-
àô, fubaudis futuro. Qui fint pauperes Dni, Paulüima-
nifeftat fieïSidiftribuero omnesfatultatesmeaspauptribusi &
f i dëdero corpus mum itÀvtàrdeam ,charitatem autem non hâ-
buero, mbilmilnprodefi QüafidicatfSiomniameado pau-
peribus, & pauper Dei non fuercr; nihil pródeft. Cbaritas
enim non inflatur.neccü. vera chacitas .Dei in eo.qui ingta-
tuseft fim&ofpiritui èius. Inhacpaüpertate fait fen&us
lob pauper, antequam etiam illas magnas diuitias ami-
fiiTet.DicatpaupérifteCumaliis pàùperibust: Nos autem
non Jpiritum huius mundi accipimusffedjpiritim qui ex Deo eft,
vt fciamusquaaDeo donatafunfnobis'illi enim qui de mentis
fiiis præfiimünt, ’norrfiint^aaperés domini. pee fibi
voiütitmftitiam dan â Deo, fed ex fè'metipfts eamli'abere
confidant, ignorantes Deiiüftitiaid'&'völentes fuarïffta-
tuërëymftitia: Dèi non fiiht fabièÈti. hi tales nón font
pauperes Dei:, fed diuites fai. Pau per aiitèm Dei clamat:
ludicame Dette, &di/ceme caufam meant. Sufcipiant monte-
pacem populo, W colUiiufiïtià^y(^Ci^ïczt: Da règîiüdi-
êàre pppulum mum, & vt iüdicèt montes, id eft, illos qui
iniécüioluhteinîriénUorK,fibreiitei5diuitijs, fablimati
hohoribus, faftipiant pacem poptifö tu-jiudaico in pitas-
dicando, & colles iuftitiam. Colles funt iterum emineiv
; dores in feculo, fed ipfis mqfttibii s fiibditi. vél aiii er: Suf
dpiantmontes pacem populo. Montes hint, qui excel-’
lëntifitn&itate eminentes fiint in eëclèfiâjqni funt idohei-
ô&alios docere fic loquendo, Vt fid. liter inftruîiftürrftc
viuendo, vtfaiubiterimicentur .collés autem faut il’ii qui
obedientia fiua eidellerttiam femftitacis eorum ; quidi-
cunturmontes, imiifantur. N od cjuöd dixit, fafcipiânr
montes pacem populo, & collés iuftftiam. Excellentes
qùippe in fian^aecdefia.vigilanti intentione pad debenc
cöhfalère, ne propter faos'honcêës fapèrbeagcdbdchjfi
mata fadântin ëcclefia,vnitatis'Compàgedifiu;itâ. Colles
etiamacçiperedebent iuftitiam, id cft, obedientiam, fic
vt imiterai' ipfos montes ifi hqcqù o i mitan d i fürit,Tü o n-
tem mOiitium eis proponèndo. non vt dicant, ego fum
Pauli, ego veroCepbx. fed omnes dicitnt, Chrijh. Hscceftiiifti“
tia,nônapponçte feruos déminé née aèquare : fed dicat
vnufquifqüé, htiaiiioculos meos in montes. & vnde auxilitim
meumï A domino qui fecit cæluirr& cerram. Qualiterïu-
tëmimitandófiiiitmontés ;vnu^ ex moiïtibus attendît,
fie : Eiftote imitâmes mei,ficut & ego Clmfi'u&c. alibi ,Pro
Chrijlo legxtïont fungmur tanquaitt' ï>.ëo èxhortantè pér nos.
Obiecramuspro Chrifto,reconciliamini pëo. Hi mon- v , , .
tésrüfcipiaht pacem populo,id cft,veibum recondliatio- ter& hôminibusapparecet,elegit: ibidifcipulos,quibus
Tfiâ. 84.
Rom. j.
terrérïis diabolo ferüirèt.'fed humiliatiit eüm dorninuV!
gratia fiia ; fuos iuuans vt gratis Deum colant. humiliâuit;
eriariicum nAi iniudæisîquibüsipfecalamriiàtbrvfiii'
eft tariqua mfis fiiis,opérans in filijs diffidentia?.Humiliâ^
tus èft n/quîaille quem ocGidefant,refurrexit,&per mor-;
tem iuam môrtis impèriüm deftruxit. humiliâuit etiam
eum, quia multos de tenebfis irt lucem redüxit: quia cum'
diabolus exténdit mahuriiluarti ad illidta,cùm G hriftu m
videlicèt rapere voluit, pèrdiditillos irt qüibüs potefta-
tempriüshabüit.vel nomine cahlmniatdHsreprobuspo*
pulus intelligitur ,^qui ex maxima parte dirm peccataex-
culare conténdit, calümniamingerit creaton. th'deillud
Saluftij r Falfo quæritur dë natura fua gènus humahitm;
Hune populum reprobnm humiliât dominus i qiiiafiôr-i
defeerefedt. Vndeillüd/j^Kiiw fifdibiu efi,fôrdefcà^adhuc.
EfperwrfM^i.^ttw/ôl^ideftjqÜandluvoluiÉuftempuî.Vn-
dë illüd, Sëdùstua Dm infeèulumfeculi: Erne ihtelligeremtis
eum deînëepspermanfiirumv e^ antetémpu1: ndn fuiile,
fubiungitj Vinrr Innam. Qu i fi dicat, omrie tempos præcef-
fit. Qmlitéràutem veUt ante lunam ifltelIigétç/ubiùnj^C
generationes generationum, vtiftudfit ex!p'ôfitip prïb-
L ris. Vel fie: Permanefeit cüm fiole, id ëft, cûm paterna cla-‘
ritace vel æqualirate. fuicante lunahi, id cft, ante eccle-
fiam dignirare, vtpOteqûi immùnis àpeccato in huniana
narura cbncepcuseft. velantedunam , quia ecclèfia prx-
ceffitæternitàcefiua, &pennanebic mgeneratione gci'era-
cionûrn. Notaecclefiam non incongrue pèrluiiâm defi-
gnafi, quià-ficut tuna à (ole illuminatur, ficëcèlefia non
.habet himenymfi àveroiblë, èdominO v(dèliëët, illunii-
netûp' tfefiendetJtctitpluuiatn vellus. Pfaferipfitpfopheta
qüanteï dominus venturus fit : quia ficutpluuia firieftre-
. pitu & fiüefeïîfiidefcendifm vêllus, & ipfemVellusnbn
icbrrum|)it':itaverbum patris dëfeendit in vtérum vifgi-
rnis, finëfenfiicarnali, fine corruptionëvirginis,qaia ipfa
jetât mater nefèiens virum. Etficut Jlitticidia flillantiafuper
perram. qurafiVut ftilla* cadëntes fixper tetram.nonfub-
mergünr, fedirrigant ipfâmterram :ira dóminuiin hu-
• mano généré conueriàtus eft,irrigando iplum,nô deftru-
endo. vel aliter, Defcendetfiiutpluuia in veÙus. Mittit nos ad
liiftoriam , quænarrat quid fadum fitin tempbre iüdicis
Gedëçmjpfe enim ad mohitus à domino,tjuatenu s irrue-
retîn Philiftæos,peti j t figrium fiituræ vid»riæ hoc,vt vellus
in areapofitum complueretur, &area ficca manert t:
& rùffiim fecundo petiic, vt area complueretur, 8c véllùs
ficcum maneret. Quod ita fedum eft. non autem fine
myftério. Vellus enim prius irrigatum ,fignificatpopu-
lumiudaicüm,qui prius diuino verbo fuit coroplutus.
Ibi enim döininus matrem, in qna formant feruiaccîpeÂpoc.
ix.
Pf*l- 4 4 -
ludic.6.
G
nis pbpulo,fiibaUdiïf)rïedrcandÜm .Ëccoiles mftitiâm vid
eft, imitantes eorum eminentiam.Vt montes fiatitjiüfeir
piantiuftitiam.ideft?eorum obedientiam,vt fie fijtquod |
de iuftitia & paceferiptunvcft ; ïujlitid&'paxofculaiilunt.
Qupd per iuftitiam obedientia poteft'denotari, notât À-
^fkoîas'vbiS^SÎciiepermob^mnam^mbommüypc-
catores conjlitutifmt multi : ità &per iibëàiéiitum vnius tufti.
conflituemnr multi, ladtcabit pauperespopulï. Quafi’dîCàt:
Vere fiifctpiâtï’émontës verbùm recoricilsatiônis. quod
notât PaulÜs: Ueiu,\nc^\t'jèc6nc'tlkuit iiosfibijBr chrifium,
&po]uitin nobis myflerium fee ïnaii-ittoHis. quod hic nota-
t'ur, quia ipfe Deüs iudicabit paiipetëàiheas. pauperes
popuIi,ideft, populum ilium qui fepaUperem reputatre^
tandemfaluosfacietftlïospauperum. Siautém montesinfe-
eufo elatos accipimusyfic continüabimus : Deus , iudfi
(Surh tuum régi da ,&veVe d'abisiî quia ipfe iudiëabit, îd
éfti dilcernet pauperes popüli, idéft.àpoftblôÈs, iScïHaoS
facierfilios paüperum. î :imitatores apoftolorum iudica-
bk.ijdempoflTunteflè pauperes & filij pauperum,quiâeâ--
3 em ciùitàs eft.Siôn8c filia SionÆfhumilidbit calumniato-
r^w.Çàliirnniator eft, qui alieiiani innocériam nititur dm
cereihculpamJex'quîfitaaliqOa dôlofitate. .& machinata
Hftqüâ çalliditaté; Nufi iis ideo îîièlius qüam diabolus Kic
calumniator âgnofeitur. calumniaenimeiuseft: ÜUnquid
hoc idempræcepif,dicens:Inviamgentiumne abitritis, &
incïuïtdtésSamaritanorumneintroieritis. Sed qüia populus
ille in duritîa permanen s.diuinum non recipitelbquium,
fadjam èft quod fignificatur per vellus ficcum & aream
cofnplutamjNatn ablatum eft diuinüeloquium à iudæis,
& diuulgatüm eft gentibus, & fie ëft area compluca, quia
fîcCa gécium corda rore diuini eloquij funtirrigatai quod
dicit, Defcendet fiiut pluuia in vellus, & fictiffliüicididflillantia
fuper terrant. Et quid in diebus eius futurum fit, dicit: Orie-
tùrin diebus eius tuftitfa, id eft, fides quenque iuftificans. &
abundantia pacis, qüia pax in illis diebus non protenditur
ad amicosjfed eriarn inimiebs. Vnde iftud, Audiftis quia di-
ftum eft antiquis : Diliges amicum tuum , ô odio babebis ininti-
cum tuum. Ego autem dicovobis, Diligite inimicosveflros, bene-
facitehisquioderuntvos. Hæc abundantia pacis donee aufe-
ratur luna, id eft, donee ecclefiadeuidta morte aflumatur
immortalitate. vel fecundum aliam translationem,donee
extbllatur lunà per gloriam refarreétionis . in aetèrnum
règriàtüra cüm illo , qui in gloria refurre&ionis earn prae-
cclîit.'Etdominabituràniari orientali CabuadiSyVfqueadbta-
te occidentale,incipiendoiubaudis, àfluminelotdanis v 1-
delicetj procedens vfque ad terminas orbis tèn'aruiftNota
quod hic ëuidenter expreflit, iiÿfle volùiiîè Cbtiftum pb-
teftatemfilam iamcommèndare, vnde & difeipulos cce-
Matth.f.
H
gratiscblttlobDeuriiïSiceniift Vblük infiocentiam fetuftif- piteligere, àfluminefcilicetIordane, vbi fuperbaptizato^
ÏÏini vMih tulpam dticere sfi hoc pollet eftiterej Vt pro « domino cum defeen^eret fpirituflandas, lonuit VoXde l
------ --------—•--- 1------------ : ^ ” 7 ..... C£Slo: *
A.
Usttb.i-
I c^fbiÜif0 fifius,meusdïleâtU‘ Hinc,ergo doëlrina eius in-
I cipfeps,&i^gifterij,pçe!eftisautoritas, dilftatur vfque ad
terminpsorbisterrae,, cum prædicatur euangelium regni
jin vQluqr|Q prbe in teftimonium omnibus gentib. Vel ali-
ker: Dominabitur à mari fubaudis Iudæorum, vfiq; ad mare
geivi^uffu Nota quia Iudaâ licet cogpitio nem legis rece-
perant,tamen mare dici ppfiunt ; quia terrenis inhiantes,
tempeftatibus feçuli quafi fluiftibus maris inquietabâtur;
gentUis,autem populus, quoniam nullain cognitione Deû
recepit,medto maris nominedcfignatur;quod dicit, D ominabitur
àmari vlq; ad mare, incipiendoà flumine, vfq;
ad terminos orbis terrarum perueniendo:&eo dominante,
Coram illo procident Æthiopes, id cft, humiliabuntur, qui
primus fuerunt teterrimi in moribus-, & inimici eius terram
lipgentfiam venctundo fubaudis. Vel inimici eius, id eft,
^hærcQci, lingent terram,id eft,dele«Stabuntur in{;terrenis-,
affumendo fibi terrenorumautofitatem.vtficeonfirment
aids quodpèruerfeinçelligendo in feripturis acceperunt.
Reges Tharfls&infula. Oftendit qualicer coram illo proci-
deqt reges, mioniam reges Tharfis. & infulæ mimera afferent.
T harfis interpretatur explpratio gaudi j) vbi intelli-
■ fgqrftur, quigaudium fuum in terrenis exprobrabanc ,qui
j iam faëlireges.feipfios videlicet &alios bencregentes,of-
ferent munera, feipfios videlicet, digna mimera Deo : in-
j cerpretatur etiamTharfis,CQntemplatio. vbi fignificatur,
; qui coeieftia çontemplantur,& terrena obliuifeuntur. Cô-
j cemplariqnim pçrtinet ad futura, confiderare,ad præfien-
tia. Infiilædiçuncur terr*,eo quod in làlo fiunt pofirfc. V -
i bimçelliguntur domines,qjii àfluâibüsfeculi.quafi mo-
î tiojné n^risquariuntur. Hi taies fabliftabiles, & in nullo
- periclitançesiofFerent muncrà Domino. Reg« Arabum &
! Saba dona adducent. Nota, quia nihil adducicur nifi quod
lambulat. vbi iam intelligitur, quod in diebus eius de im-
molandis vieftimis non dabitur prarceptum.fied dona ifta
quæ adducenda fiint, hpmines videnmrfignificare,quos
in ibciecacem Chrifti & Ecclefîæregum adducic autorisas.
Arabum interpretatur campeftris vel humilis.vbi
intelligunpur gentiles, qui humiliad inter dona Dei repu*
tantur. $aba:interpretatur.incenlà; vbi incerpretantur
illi, qui igné diuini amoris inccnduntur,vt inter dona Dei
compucentur. quod dicit; Reges Arabum & Saba dona
adducet. Et vt breuiter includatur, 4rfor^««r eum omnes
reges terræ,id eft,omnes omninoreges, & omnesgentes feraient
et. Et meritojÿww liberauit pauperem, peccata videli-
: cet humiliter confitentem, àpotente,id eft, àprincipe ter-
tenæ poteflatis. Èt quem pauperémfitliberaturus,lub-
iUngit: & pauperem eut non erat ad.utor, & ilium qui non
prælîimit fibi fialutem daride meritis fuis, vel de libero
arbitriOjVel aliquo adiutoreajio, excepto Domino. Et
quomodoliberabit? Non fecundum mérita illorum, fed
ipfe parcetpduperi'& inopi, id eft, peccata pauperis & ino-
pis non rep u tabit. & lie animat pauperism faluasfoctet. Et
hoc quomodo/ Redimendo animas eorum ex vfuris & ini-
quitate, de peccato veniant in peccatum. Vfura enim eft,
quando ex peccato prxcedenti aliquis promereturvtite-
rum peccec. vel irdquicas eft peccatum,& vfura poena pec-
cati. Etmeritovfiirapoenapeccatieftappéllata, quia plus
mali inueniturin fiippliciis, quam commiflum eft inpec-
catis. Verbi gracia; Homicida corpus hominis tantum
perimit, anima: autem nihil nocere poteft.ipfius corpus
de anima perdit ur in gehenna. Redimet ergo ex viuris ; re-
dimendo peccataquæ dcbebantampliorafupplicia. Redimet
autem ab iniquitate adiuuando per grariam, & ct-
iam ad faciendam iuftitiam. Et honorabile nomen eorum co~
ramtüo,8c fic contempcibile fit,coram hominibus. Vnde
alibi: Etenimbareditasmeapraclara eil mihi. Etviuet, & ideo
quia viuet, dabitur et deatlro Arabia, id eft, de præcipuis là-
pientibus gentilitatis, Aurum enim fepiennamnotât, &
Arabia gentes, Vnde feriptum eft : Accipite prudentiam &
fapientiam fient aurum probation, velaurumdiciturquafiab
aqra, vnde aurum Arabiæ, Iplendidilïïmæ intenriones
gjentium dehoratur. Nota,non fine pondéré cite quod di-
cit,viuetiquia fi deeo quod communiterviuent homines,
dicefetur: nondlet magna caulâ, quareei aurum Arabiæ
daretiir. & ldeo cum pohdere inrelligendum e ft, viuet:
Éibltoth. F et: Patr. Tom.p. Pars %
quafidicat,refiirgens^ mortuis non aniplius moriturus.
Neque enim omnes viuimus,qui quanodoq; monturi iu-
mus exterius, "idie per peccata morimur interius.
Sequitur:• Ef adorabuntdeipfofemper,id eft, omni tempore,
deipfojideftjdeipfiuscorporeimpledo, vt membra eius
videlicet multiplicentur.& fic tota die benedicent ei. vel ora-
bunt de.iplb femper accipientcs quod orant, vel propter
ipfum promerendum. Er hocmeriro,quia ipfe ertt firma-
menmn in terrasvbi nulla firmitudo fuit ante eura. Ipfe au-
tem yeniens,ftabiliuiteosin do6trina ftabili & nonquam
mutanda. Vnde Paulus: Si quis zitiVobiseuangelizamitpratet
id quodaccepiftis anobis, anathemaJit. Ipfe etiam erit firtna-
mennxm infummismontium, quia in eo complebuntitr o-
rnnia diëladc faéta, qua: per fiimmos móntes, id eft, pet
Prophetas & Patriarchas reuelata fimr. Jiiperextolletur Jiir
perLtbanum fiuclus eius, i\\i videlicet, quos eligit fibi fru-
£tus de m undo. V nde illud: Egovoselegi de mnndo,vt eat is
&ftutlum afferatisi&fruftusvefler maneat. Super Libaiimn
fruótuseius, ideft,inper omnem candorem fecularem,
Libanus interpretatur candidatio. vel friiftus eius^ideft1,
charitas extolleturfiiperLibanum.Vh'deiliud Pautti M -
bucfttperemmentioremviamvobisdemonfiro.lioctrdttim pr|-
moponiturmunerum diuinorum,vbi ait: Ffattuf kuletit
fftritus eft cbaritas. Et florebunt de ctuitAteficut fènutd iéfïk
Quoniam abfohitepoficum eft,-de ciuitate, intelligamiii
ci uicacem Dei vel Ieruialem. Si aiitèhl éiuitatem Dei adèi-
pimus, feenum quafi triticum ac cipiem u s. ’Vh de in Gene5-
fi: Producat terra lignum & omnefeenum f ilm . Noftfcbndm
ficcum hicaccipiendum eft, fed feerium viride quafi fftii
mentum frudtificans. Velaliter: Florebunt de ciuitate fua\
fubaudis ficut feenu terras, quod'hodie eft & cibs in clib'ai
nummirticur. Exquibusomnibus qiiérdi6faMfiint;iu^-
rius,fit»07»fK eius benediftumyid. eft, multiplicatdni in fecula,
id eft, quamdiü voluuntur tempora. Et merito, quia aritë
filem,id eft,anteomnem temporalem diipofitioncm.pirf-
manetnomen eius:&inipfoSi\bzndisnominc3 benedicentur
omnes tribus terra, quia omnes gentes magnificabunt eum .V ndé
benedtftut Dominus DeusJ/rael, qui facit mirabiüa Jbfus pct fe
& per files, & benedittum fit nomen maieftatis eius inaternum,
id eft,diuinicas eiuSmultipliceturnonirife,fedin cogni-
tione hominum. Quod & futurum eft,quia repltbitur ma-
ieftate eius omnis terra. Eiat h x c mulciplicatio in priori po?
pulo,)?4f & in pofteriori.
Defecerunt hy mni Dauid filij Ieffe, Plalmus:
Alaph. LX X II.
Vam bonus Ifrael Deus bis, qui refto funt cor dei
Met autem pene moti funtpedes, pene effufi funt
grejfus met. Quia zalaui fuper inquos, pacemp'èc-
carorum videns. Quianon eft rejpeftus mortieorum
, & firmament um in plaga eórum. m la--
bore hominum non funty & cumhominibus nonfiagellabuntur.
Ideo tenuiteos fuperbia,operti fiint iniquitate & impietatefua.
Prodiit quafi ex adipe iniquitas eorum ,tranfierunt in affeftum
cordis. Cogitauerunt &locuti funt nequitiam, iniqtiitatem in
exceljo locuti funt. Rofuerunt in ccelum os fuum, & lingua eo-
rum.tranfiuit in terra. Ideo conuerteturpopulus mens hicy&dies
pleni inuenientur in eis. Etdixerunt,quomodo feit Deus ? & fie ft
Jc'tentia in excelfei Ecce ipfipeccatores & abtmdantes in feculo,
obtinuerunt diuitias. Et dixi,ergofine caufa iuftificaui cor meum,
& laui inter tnnocentesmanus mens I Etfuiflagellatus tota die,
& eaftigatio mea in matutinis. Si dicebam, narrabofle: ecce na-
tionern filiorum tuorum reprobaui. Exiftimabam vt cognofce-
rem, hoc labor eft ante me. Donee intrem in Janftuarium Dei,
& tntettigam in nouifiimis eorum. Veruntamen propter dolos
pofuifti eis, deiecifii eosdam alleuarentur. Quomoddfaftifunt
in defolationem, fiibito defecerunt, perierunt propter iniquity
tetri fuam? Velut fomnium fur gentium Domine, in ciuttati
tuaimaginem ip for urn ad nih'tlumrediges. Quia inflammatutn
eft cor meum & reties mei commutati funt: & ego ad nihilum
red actus fum, &nefciui. Vt iumentum faftus fum apudte, &
ego femper tecum. Tenuifii manum dexter am meam,& invo-
luritate tua deduxifli me , & cum gloria fufeepifti me. Quid
enim mihi eft in coeloi&a te quid voluifuper terram?Defecii Mr?
S f f
lohan, i j . ■