Exed. 14.
'Bxsd-J 1*.
•AHu. to.
D
Exod^i,
Sc recipiat colorem carni fimilem, & cognofcat creato-
rcm. vel aliter, Incenderunt igni ianbluarium-tuum ,in
terra poUuerüccabernaculum nominis tui. & merito hoe
paffi nuit iudæi, quiadixcrunt, id cfl, ftatuerunt in corde
fiio cognatio eorum fimul, id eft,cum illis çoftnfit in hoc,
quiefcerefaciamus omnesdies feftos Dei à terra. Acfidi-
cat; Non fît inter nos deinceps qui fcftum faciatDeo, &
fabbatutiicuftodiat.&h'ocadeojqniafignanoftranon vidimus,
per quæ intelligamus lé curare de nobis. Jam non
eft propheta, qui confoletumos in ajflidtone* & idco nos non co-
gnofeet am pints,quia non veniet uni plia s ad libtrandum nos.fru-
ftra entm [tint prophet ica dida,qua cum pro nojirafalute anntin-
ciabant venturum. vfquequo Deus improperabit tntmtcus 1 H os
duos verfus precedentes dixit Afàph in voce ludæoi um,
mine iterum vocem afîumit propriam.Ouafi dicar.Dicüt
Iudæi Chriftum non venilïè. fed ru Deus, vfquequoim-
properabir tibi inimicus,id eft, vfquequo non- recognof-
cctur ab inimico,id eft,iudaico populo?cum confiât eum
fanftum fànâorum ven fie, vfquequo irritât ad ue r (à ri us
nomen tuum,id eft,quandiupatieris iudaicum populum
irritum habere nomen tuum ,Chri(lianum videlicet, &
ill ud qua fi vanumimpugnare?& vtquid auertis manum
tuamîEcce iterum dolet perfecutionem iudæoru m. Quafi
diçat: Tu Deus,&fi repellis de populotuo pa\ea$,vtquid
auertis manum ruam & deter am tu am, id eft, vt quid repellis
illos quimanus tua fururi finit, grana videlicet qui inter
paleas referuantur,de medio finu tuo, id eft^de tua prote-
Aione ? erit hoc in finem,id eft,finali auerfione? vel auer-
tis eos in te fine in .fubaudis dirigendo. Deus auterex nofter
antefecula. Quafi d. Nps dubitabamus Chriftum venilïè,
Deus autem rex nofter ante fecula, fubaudis ens, operatus
efifalutem, firmam fidem fiii in medioterra,id eft,in medfo
gentium , quæ vfque modo qdafi terra cultafuerunr. &
nos quafi cælum. nunc autem genres cælum lunt & nos
terra, ipfi vigilant,quia falutem receperunt, credentes
Chriftum veniflemosfterrimus, quia eum venifle adhuc
dubitamus. velfic,0eus autemrex nofter.i.noftræ naturae
aflump tor, operatus eft falutem ante feculà,à pâtre
prædeftinatam.Et quqmodö operatus^ft falutem ?Quia
tu Deus confirmafii in v'trtute tua. i. in cua confiantia mated.
amaritudinem gentium contra ie 'fern per exiftèntium,-
contribulafti capita draconum inaquis.i.i.fïiper biam mafjgno-
riim fpirituum in aquis baptifinaris contriuifti.quod pre-
figuratum fuit.quando mare tiibçum flare fecifti, vtlfrae-,
liticum populum ficco veftigip træifmigrare feceret,&
principes in iplb mari fubroergercs. Nota qiiia mare fta-
bat,& populus Ifraeliticus in mdtti erat.In mare quod fta-
bat, genres intelligamusin fide ftabijcsrfuda^autemam-
bulabant, quia ad huede fide dubitantes,terrenismotib.
adhxrent. Tuconfregifticapitadraconis.i. fhpetbiamipfius
prindpisdraconum.qiiodpræfîgaratumfuitin capitevi-
tüUGOrifraiaoàMoyfè. jd eft, ipfunidraco
nem jfecubdum corpus fiuihi. efcam, id eft, refeblios
nem populis Ætbioptim ,ideft,illis quibus diblum eft, Fulfils
altquando tenebra,nujic autem lux iti domine. qui aliquan-
do fuerunt æthiopes, idéftdenigrati, nunc autem lplen-1
didiflimi. quiaadeoconfirmafti, vt funt fendli apoftpli,
quibus membra draconis fuerunt refedlio, quia eos
fibi fècundum fidem incorporabanr. Vnde Petto di-
éèumeft: Mafia &manduca.
I ’ Hæctaliséfcafuit præfigurata» quando Mpyfêsvi^l,
Itultim ilium quern adorabat If aeliticus populus, in
pHlûerèm redegit&pofîtüm in aqua,éis ad bibendum 1
idedit/ Vitulusijlercdadlus in puluerem, fignificat infidèles
, qui igne diuini amoris elationes & fuperbias
fuas humilitereonfitendo inCeddunt, & fic aqua baptif-
matis afperfi ,»fidelibus incorporantur. Vel aliter, dedi-
ftieum, elcam populis æthiopum , quia perlecutiones
infidelium iquafi efcas & refedtio fuerunt fidelibus.
T« dUntpifkifontes ton frîtes. Quafi dicat : Tu confirmafti,
mare tu contribulafti capita. Sc hóe talitfer, quia
fontes i id eft, apoftolos tubs in qu-bus erant fontes
atjuæ làlientis in vitam æternam i dilrupifti, id eft.i per
diUerfos riuos duxifti. Difrupfti etianf tonentes. :Tor-
rerttes fimt illi,qui operibus Deotcontradicuntifedtamen
aliis verbum pradicatioriis adminiftrant: & hoc ad
fimilitudinem, quia torrens eft aqua de monte aliqu'o
dèfcendens cum impèru , & cito deficiens. ita & ifti
impetu oris fluunt. & in operibus tarnen ficcifunefpet
quos tarnen dominus falutem fuorum operatur. Vhde
in cUangelio J Super catbfdram Moyfi federunt fertba &pha-
rifts; qua autem dixerint vobis, feruate & facite : fecundum
opera eorumnolitefacere. TufiuajUfluuios Ethan. Ethafi. iri-
tèrpretatur fbrtis vél robuftus. vbi intelliguntur philo-
phi&elati fècülates de (c pnefu mentes, quorum fluuios
cxiccaUit dominus , quia eorum turgidam poteftatem 8c
, vananT do<fttinam ad nihilum redegit. Exiccauitenm
dominus inflatam poteftatem quaff turgidam vefic^m
Pilati, cum fibi dixit: Non haberes in mepoteftatemynifi
ttbidefuperdatumfuijfet. Per fuos eriam multas dodtrinas
hxreticorum , & vanas elationes fêculafium fieftruxit.
Vflde Paulus: Elegitftulros 0 * ignobiles, vt confunderet tnun-
diftpientes & nobiles. Tuusjftdüs& tua eft nope. Quafi dicat
: Vere tu difrup.ifti fontes , quia tuus eft dies, id
eft, qui perfeifti furit , a tefiabenf fpfam;perfèdtio-
ncin< • . .. ' v '-- ’'
Dies funt illi quia altioribus infiftunt ,& ea aliis predicant.
nox, qui circa hiftoriam & moralem fenfum con*
uerlantur, in inllruefido alios. Vndeillud yDies diet eruitat
verbum, & nox nodi indicat feientiam. Poteft èlïè Ct-
iam file idem nox, qui.& dies eft, velut Paulus fuit dies
& nox : dies time qu|pdo dixit, Sapientiam toquimuf
interperfedos. nox fuit quando dixit, Lac vöbis potum ded'u
non efcam. Tuus eft dies & tua eft nox. Sc merito , quia
tUfabricatus esauroram & folem. Aurora fimt, incipiences
iamlucerein yirtutibus:fol, qui aliosiiluminant, vel ati-
rora dicurityr, carnaliter /apientes: fol, fpirituales. Tu
fecifti omnes terminos terra.- ' Termini terra fimt perfedii
prxdicatores ,qui aliisterminant^quid fit fedtandum, &
quid fiigienduin. vel termini terras funt illi , per prov.
prium domiim fpirituflandii, terminati ïirnt ab aliis &
:;diftmdti. Vnde illud, Vmfquifqueemm propriunrdonum ha -
bet a Deo -JEftatem & vet tu plajhtafti. Per aeftatem intelliguntur
fpiritu feruentes. & per ver,virtutibus ver-
nantes. vel per aeftatem intelfiguntur frudlum coiligen-
tes: per ver,bene operari indpientes.quod dicit, seftatem
& ver tu plafmafti ea,nó ipfa fè. Vnde illud,Deienim donum
eft, non ex operibus ,Vtne quit glorietur, Mem or efto burn, mimicus
improperatiit domino. A laph videns hxco ir.nia ad fa-
lutem gentium fadla , & intelligens quia multa öpera-
ruseflèt Deus in oleaftro infetto, rogat vt haec eadem o-
peretur in natitrali oliua, cuius rami fradli funt, Quafi dicat
fic : Tu domine plafmafti a?ftatem & ver, id eft,qui in
gendbus fpiritu feruentes & fimpjicesin fide fecifti »tu
memor efto huius , fubaudis tyx plafmationis fad* in
gentibus, vt idem facias in iudaico populo in grains, licet
non in paleis. Et quare dico , non in paleis; ? Quia
inimicus, id eft, palea de populo illo, improperauit
domino, diceris. Nos feimusquia homo ifte peccator eft.
Et populus infipiens incitattit nomen tuum fic t Si filius Dei
es , defeende de cruce. Et illud, Recede k nobis, feientiam
viarum tuarum nolumus. Mémor efto huius, Sc
vt memor fis He tradas beftiis animas confitentes iibi, id
eft,nepermictasconformari beftiis,id eft, beftialiter viuentibus,
animamillorum qui humiliter confitenturtibi.
-velut illi. Ouidfaciemus virifratres ? Et animas paupe-
rum tuorum He oblmfcaris in finem. fed rejpice in teftamentum
tuum, id eft, in tuam promilfionem , non amplius
innoftrapi:inpromifliones noui,non in promilfiones
veteris. - . .
Promittiténim nouum teftamentum illud, Ecceegovo-
bifeumfum vfque ad conjummationerh feculi. Sc illud, EtegO
diligam eum,&manifeftabo ei meipfum. In hoc teftamentum
refpice, vt illi s qui’ acceperunc tab ulas haereditate rn fer-
ucs,gtanis videlicet, non paleis.Et quare non paleis.?j£>#i4
repletifuntiniquitatumqui obfcuratifuntterradomüs.i.c.qai
corfuum domus terra: fecerunt,yt cerrena videlicet ibi
tantum reponantur,&pon Hpiritualia. Vnde alibi : lntrol-
built in inferior a terra. Neauertatur hurnilu * id eft, humiliter
peccataconfitens, confufus, fiauertitur. Pauper & in*
Tfal.12.
t.Cor. ».
Ctr.j.
i. Cer.J,
A
Ephtf.x.
lohan. $■
Matt.17.
lob, U.
H
Aâu .i.
Matth.iî.
Johan,
4
P faU t‘
lik 7.G
i ifiLtie.
Üîitm,
ops, Sterna Tola Videlicet deflderantés, laudabutit nomen \
tuUm. Et vt butene, exurge Deus ludtca caufam tuam, id efl,*|
tuorum ne fruftra videatur videlicet caufe illa,pröpter qua
côntémhurtt præfèntia, & expédiant fiitura. Memor efto
inimteorum tUotûin, eorum videlicet qua abinftpientefuntto-
tu die. Infipienfes funt, nefeientes fibi in poflerum caue-
re, a quibus fît imprbpériûm fidelibus, quod expédiant,
futùrag&contèmnunt,præfèntia : huius talis imprope-
rij mentor efto fie. Neobliuifcarüihmomdfàovocesmmi-
corüm tuorUm, qui teipfi iniinici recipianr, ^uod inde prö-
merentur -. fuperbia eorum qui te oderunt, afeendit jferitpertid
eft, contratefemperaugmentatur eorum fuperbia. À-
feendit eorüm contra te fupetbia, afeendat contra eös
tua vindidlà.
In finem ne comimpas, pfalmus cantiei
Àfàph. LXXIV.
Onfitebimur tibi Deus,confitebimur, & inuocabi-
mus nomen tuum. Narrabimus mirabiliatua:cum
accepero tempus,ego iuftitus iudicabo. Liquefdda
ed terra, & omnes qui habitant in ea: ego confir-
mauicolumnaseius, Dixi iniquis, nolite inique a-
gere: &Minqutntibus,nohte exaltare cornu. Nolite extollere in
altum cor veftrum,nolite loqui aduerftu Deuminiquitatem.Quia
necfeab oriente, necfo ab occidente,nequea defer tis inontibus, quo-
niam Dens indexed. Hune humiliât, & bunc exalt at. quia calix :
in manuDomini, vini mcri plenus mixto. Et indinauit ex hoc,
in hoc, veruntamen fex tuts non ed ex mum ta, bibent omnes pec- I
cames terra. Ego autem annunciabo in feculum,canubo Deo
Jacob. Et omnia cornua peçcatoram confringam,& exaltabun-
tur cornua iufti,
Plalmus iftetumori fupcrbiæ, medicinam humilitatis
apportât: hoc agens .ne quifquc fuperbus de lè præfiunac,
nec humilis de Deo defpçret : quiapromiffioeiuscerta eft
&rata&incuftà, omni carens dubitatione, quæ coniola-
turafflidlos. Et quare affiidlos ? Quia vita homjnis fuper
terram nihil eft hifi afflidhiq. Vndé lob : Militia ed vita
bmninisfuper terram. Nectamen profpera vita eft tantum
eligenda, & aduerla vitanda, fed vtraque cauenda: ilia, ne
frangat: ifta, ne corrumpatvvt vnicuiquehömini in quo-
cunque llatu rerum degit, non fitrefrigerium nilf ï)eus,'
née gaudiumnifiineius próniiffis. yitaénimiftaquetn-
libétfàllitredundans felicitate'. Deus aùtern fallitnemi-
nem, quia venue eft in promiflis : &eum tenemus fideh^
fimum promifforem,qui feprbmittendóTecitdebitörem.
Sed quia hómini ad Deumconuerfo', mutandae funt di-
uitiæ,&deledlationes mutartdæ. fed non fubtrahendæ:
efl enim tantum delecftatio noftra non in re, fed in fpet
hoc agit pfalmus ifté, vtcertam fpem habeamus, vrindu-
camur in id quod>fperamus. Nam cuius dclc&trio elft tantum
in fpe, non fallitur. Vnde illud : Detedare in Domino.
Et ne citoyideremur Habere pró quo deledlamur,fubiun-
ÿxxxv. &dubit tibi petitiohes cordis tui. Vnde ergo deledta- -
ris.fi non habesqùod peris: iiifi quia habes eum lidelifE-
mum debitorem, qui promictendó fecit vtdeberet.?Titu-
lus ficeXponittir,necorrumpas. Quidcft.noncorrum-
pa$.?Exhibe vjdel. quod promififti, fidem veram,&fpem,
tendens in finem,id eft,in Chriftum videlicet fpe, & non
in mödum re. Nam qui mundum in re tenent,& nÔ Chri-
flum fpe: illi tandem neque eruntin re,neque'in fpe, cum
illi quo modo mht in fpe, gloriabunturin re. Pfalmus A-
feph cantici,id: eft,dcantico hâbendus. A fàph ifte videtut
Chriftum notate : quia ifte præcipue in populo ifio alios
congregauül,&fibicQnfoïmés fecir; cuius yox*eft in hoc
pfalmo, exhortantisnos vt humiliter Deo c5 fiteamur, &'
non fuperbe dc nobis præfumam us. Dicitautem fic :
Onfitebimur tibi Deus,Confitebimur, &inuocabimus nomen
'*~*tuum. Nota prius confitendum,& poft inuocandum:
quia quern inüocas, in te vocas. In re autem non venit
Deus vocatus.fi tu fiietis elatiis ; quiaad elatum* tio acce-
ditjfed ad humiliter confitentem. Façiamusergo confcffionem,
hon Vt eum dele&et, fed vends muûdet. Mundei
mustemplum noftruhi per conféflîonem, m quo veniec
inuocatus. Omniaalta vtattingamus, iios extollimus Sc
erigimust&finôs non fiifficimus.rnachinamenta&fca- '
làs quærimus, Vt eaattingamus: Deu? altus eft, fed ab alto
don attingitur : ipfe cnim prope eft his tantum, qui obtri- J
ueruht cor. Tritiira autem cordis,pietas & h u m 1 litas eft:
quiâutemobterit cer,fibiirafeitur. Quare tu quifque te
habeas iraturh, vt fentias eum placatum : habeas te accu-
fatotem, vtinuenias ilium defenforem; fee confiten do ri-
bi propitium.quem negando nonfecis nelçiurntconfite-
re vt atiertat faciem fuam àpeccatis tuis,& non à te}auer-
tatut ab eo quod tu fecifti, non ab eo quern fecit, Ipfe n.
fecit hominem, tu fecifti peccatorem; ipfe ej:iani potens
eflaufertcre faciem tuam à peccante, & no auerteie ab humiliter
confitentè. Vnde illud: Excelfus Deminus & humilia
rèjpiçit, & alta a longe.cognofcit. Refpicithumilespef pec-
catorum remiflionem,elatos cognofcit peir iuftâ damna-
rionem. Quare confiteamur, vt inuocemus, quod dicit:
Confiiebimur tibi Deus ^onfitebimur,&inuocabimus nomen tuu.
Nota hanc repetitionem non effe fà&am caufa loquacita-
tisfeed caufàconfirmationis, ne tepoeniteatcflè confef-
fum,quohiam bonus eft cùiconfefluses. Vnde alius pfal,;
mus, confitemini Domino quoniam bonus. Et quia bonus eft,
he timeas cbnfiteri: quoniam non conficetis in fill taco ti
necpunitori, fed peccata ignofeenti. Timeconfiteti hbT
mini iudici, poft confeffionem peccata piinit: fècure con-*
fitearisDeo.quipoftconfèffiónem ignofeit. Et intioca-
bisnpmen tuum, vt ex te plenifimus, qui per confelfio-
: nem euacuati fumus. Et vndéfet impietus, fubiungit:
Nairabimus mirabiliatua. Quafi idicat: Ego & mei natra-
bimusmirabiliatua,quæmirabiliteroperatisin cotpori-
bus,&qiiæmirabilibusoperarisinmoribus. Cum accepero
tempus,ego iuftitias iudicabo, quafi dicat: Notificatis-mira-
bilibustuis, ego præcipue iuftitias iudicabo,non pareen
.do contemnenti, qui nunc dono confitenti; gracias illi
qui prius voluitiuftitiam narrare "Sc prædicare, quam iu-";
dicare: quia fi prius iudicaret quam prædicarèt,quis ab-
folueretur.?& quis liberarecur? Nullusvtiq}, Quateame-
mus prçdicantem,vtfècuriexpe<ftemus eum iudicantem. 1
Ipfe acccpit tempus iudicandi iuftitias, nos accepimus
tempus faciehdi. Deeodidtumeft: Mifericordiam &iudi-
cium cantabo tibi Domine.Quare vt non timeamus peccato-
rum punitbrem,amemus pèccatorum donatorem. Cum,
acceperotempus,iufliriasii}dicabo. Quis accepit tempus^
iudicandi? Non filius Dei per quern febli fumus, fed filius
hominisper quern refe&i fumus : non qui aflumpfit,
fed qui affimiptus eft. Ipfe cnim qui aiTump tils eft, muta- ■
tus eft in melius: qui aflumpfit, non mutatus inpeius. I-
pfe enim exinanfuit femetipfiim, infèriorem naturam a C-
fumendo,non ab æquali degenerahdo, a’fTnmens quod
non erat,manens qubderat, a nullo accipiens tempus illud
iudicandi,fed femper habeas illud. Ltquefadaed terra, ’
& omnes qui habitant'in ea. Quafi dicat: Merito iuftitias
iudicabo, quia terra,id eft, populus Iudaicus, qui de-;
beret aliis effe terra, per quem reficerentur,'liquefa-^
.^fta aliquo fluiç, id eft, à liquidis & veris præeeptis per
cupiditatem difeeffit; quia quanto 'quifque per cwpi-
ditatem inferius deleblatut, tan to plus à creatqre rece-
dit: & quanto fiiperius deleâatur, tanco propior in-
telligitur. Et omnes qui habitant in ea, ideift,non tan- •
turn Iudæa liquefebla eft, fed onines illi qui in eâ
habitare deberent, exèmplum' bonæ operationis ab eh
aflumciido. Ego autem confirmaui columnas eius, id eft,
Apoftolos in paffibhe mea comitances, confirmaui'in ;
refùrteâione. Columnæ dicuntutcApoftoli, quia per J
eos fulciri erant': & fuppofiti Iudæi Sc cæteri, ne ca-
dcren t. Poteft fic continuari : Ego autem cum accepero
tempus, iuftitias iudicabo; & nunc interim quid? I
liquefabla eft terra, & omnes qui habiranr-ih éa; egö
autem confirmaui columnas eius; Sc per ipfas columnas
dixi iniquis, Nolite inique agire. Dixit quidem, fed
nos nonaudiuimijs. Et quia non 'audiuimiis eum vt fa-
, ni flaremus, audiamus cum vel vt lapfi rcfurgamus: Sc
Pfalttf:
F
Pfalm. ijjv
Pfal.ioo.