A
M*tth.Z4-
Tfal. 105.
Trou.} o .
Iftt. 1.
Ibidem.
ibidem.
B
lob 39.
i.Prir.4.
Soph. I. > c
le zech. 33.
P/U141.
Ifa.1}.
D
raontium feme tipfbs ab fcondunr, id eft,fàndorumfîiffna-
giapetunt.Qui rede montes vocantur, quia virtiitibus al-
ti:rede peer*,quia roborefortes. Digne montes,quia ter-
renadeipicientes, coeleftia contemplantur: digne peer*,
quiain Chrifto qui cftpetra.roboràhcur. Ad hqs montes»
nouifîïma perfecutione deprehenfbs inçarnata veiitasfu-
gerfe Iiortatut, cura dicit: Tune qui inïùdaafuntfugtant qd
montes. In quibus proculdubio tutiffimapauenteslahbula
firmàque inüehiunt réfugia, dum.eorum feîntercefÏÏoni-
biis totà conimittunt fiducia.Hinc enim Pfàlmifta ait:Mo»-
tesexcelficeruis,betra refugium hi rindceis érleporibùs. H ; n c Salomon
dicit: Ltpufcuhuplebs inualida » coda cat mpetracubile
'fikt. Hiiic etiam per Iïai*jm.de talibus diçitur : liitroïbuntin
Jpeluncas petraruni & in voragmes terra, à f t c ie formidinis Dô-:
mimé àgloriamJieftatiseins, cumfitrrexerit pen utere terrain.
Et rurfum- Ingredient ür,ait fijfui as petrarùm & caiiernasfaxo-
rutn, àfacieformidinü Domini. Qupd etiam agéiidumaclmd-
netjcumdicit: Ingredere petram, ab fonder e fojftthumoa fade
tïmoris Do)nini:&agloriamai'fiatis eins cumfurrefient perçutè-
re terYam. Pofîunt autèm per montes & petras » lupern*
vii tûtes intelligi* ad quorum fuffiagiaimminente ira^diei
iudici j.quis dubitet Ecclefia m co nfu gè re ? Hinc Domitlüs.
ad iuftumîob perincrepàtiqnem loquitur,dicens.-NwwijwKf
adpraceptum tuum eleuabitür.aquila, & in ardüis ponet ntdum
fibiïln petris manet , 8c in pr*ruptis filici^us commprätüf
atque inaccèffis rupibüs. Quid veto fiüêad fandoshb-
mines,iïue ad Beatos Angelos confugiehtes dicant,aiidià-
mus:
Et dicunt monttbus & petris. CaditeJupefnos ,drdb-
feondite nos a facie fèdentisfuper ibrormm* & ab ira a*
ani, quoniam venit dies magnus irà eins > dr quispeterit
ßarei ■ • "
Ac fi aperte dicant : Miiericördia animum fleditc, not
que piis interuentionibus ab ira iudicantis tegice.Non
autèm à facie parcentis > fed à facie nos abfcondite irafeen-
tis. Cur autemitapertimefcant,adhucfubiungunt,diccn-
tes : [Qupniam venit dies magnus ira eius > & quit poteriiftare?~\
A cû de fuis adionibus trepidi dicaqt : Siilliusdieiiram
fandus pfcrtimefcit, quisnoftmmfübfiftitj In cpio & fitu f
t us vixfaluabttur,peccatór &impius vbi parebun'tlD eillo nam -
que die Propheta dicit: Dies ira dies ilia, dies tnbulatinis &
angttftia*dies calaniitatis & miferia, dies tenebrarum &caligi-
ritsy dies nebula & turbin is,dies tuba & cUngoris, In quo videlicet
examinis die, fècundum p'ræmiflàm fen tent :am, pec
iuftitia iufli fècura remota pietdtè iudicetür. Vnde &
Pfàlmifta dicit : Non mftificabitur in conjfreäii tuo omnts viuens.
Quaraifts ergo bonàpræcefïèrint opera,necelfe eft vt fem-
per'ad ccelefHum ciuium confugiamus latibülà, id eft,An-
gelorum intercefliouibus ab ira iudicandis^josdeprCce-
raur libcrarLQuamuis cundta ha:c qtpæ de e led! is didtain-
telleximus,pofIuntimpiorum etiam pèrfonis aptari. Dica-
tur ergo: Ontnismons & infill a de lotisfuis mót afunt. Superbas
huius-fèculi poteftates appellan vocabülomoutis, Pro-
phetaindicat.dicens '.Super motemcaligmófum leudtefignum,
êxaltate vocem, leuate man urn , & ingredtantur portas duces.
Qùem enim per montemcaliginofum,nifi regem Baby Ionium
voluit défïgnare.infïdelitatis atque impietatis nebu-
la coopertum ? Per infulasaut%vn maris,notlincongrue iili
figurantur,qui fecularïumliegotiorum fludfcibus quat;iun-
tur, quibus reifte per Prophetam dicitur : Tdcetequihabita-
tis in injitlajiegotiatio Sidonis» transfretantes mare, tepleuèrunt
re.Qui videlicet perfècutionis vltimae fragore coneuffi, eo
citius ab Ecclefiæ vnitate fèparantuc, quo terrenis defide-
riis amplius inhiarevidentur. I Quis enîm tdnt potentum,
quis cupidorum non defèrat fidem, neamittat ftipem,ne
perdat nonorem,cum pacis temporenqn folum periurijs,
fraudibuSjfalfifque teftimonys, verumeciam quorundam
inortib. fiueexterorum feu propinquorum, alioïum fiib-
fta^tiam atque honorem præripiunt?. Reges autemtèrræ,
principes ac-tribunuuxta qual^tatem adtionis, per gradin
iniquitatis proficientes,|eprobosdefîgnant. Diuites vero
illjappellântur, quiadqnodvitium manu# excenderevo-
luerunt,non indigencalicno fûlatio.Fortes quoque, yelad
mifeendam ebrietatem.vel ad lùb ut rtendam iniquiçcon-
filimitàmquôriindam. Scruus etiam peccati , liber iufti.
tiæ. Vnde&Paulusdicit:C«wferüiejfetispeccati,liberifùifiù
iuftitta. Hosomnès.non dubium eft, imminente futuro iu-
dicié.ad auxilia dæmonücurrere, cum defperari,adquèm-
libet fàndtorufti non præfumunt accedere, hoc eft eos in
fpelûncis & pétris montium latîbula quaerere , eorumque
ruinis opcririvelle. . jSedquomôdçaiiosab irafiuoiisab-1
feondénti qui'primîiraniniçoris excipient ? Quæ ciindla !
etiam iüxtaliterami magnum aùdientibus timdremincu- ;
tiunt, icd non propterea,:figuratæ lbcii tiones violenter ad
literam infledtendæ funt. Sequitur: - « J
Etpoiï hac vidi quatuorÀngelosfilantesfuptrquatuor
Ângulosterra, tenentes quatuor vemosterra> neflarent
Juper terramyhe^fuper mare,rie£Jùper vllam arborem.
In braefatiohe huiu*operis promififlè nie recolo, huius
hbri narrationis ordinem fingulis locisaperire.Vnde nuric
breùîter notandum vèdeôhocgequs locütionis. Autor
eteniin huiUs reuclationis, à prima vfque ad fexcum nar-
rando perueniens figillum, ordinem narrationis euftodif-
fè videiùnScdnrætërftiiflbinterim fèptifnd»ad initium în-
carnaticmis Chnfti rçdit : & caquae exçcutus fuerat,mutà-
ris ænigmatum figuris, breuiter récapitulât, ^tque eafdem
duas narrationes leptimô figïllo coneludif. Quæ videlicet?
recapitulatiônon femper ifto modo,fed diuerfisfit modis,
flciic per fîngula monftrare curabimus* Àliqüando entm •
ab origine difpenfttionis Chrifti, àîiquandôàrnedjbtem-.
ppre, aliquaqdô de fplà ipfaperfecutioneaut nm mu!to
ante diiftùrus, récapitulât. v Nunç autem’/ ’v cprærn« fi m iis fi
deicriptofextojîgilio, ad ôtiginem redit, eadeni breuiter
;aliterque diifturus.His igitur fitopofitionis^eae lolutioni-
bus breuiterindagatis, ad expoiieionis ordinem rcuerta-
mur: & qui fûntifti quatuor Angeli, fblicitèrçquiranius.;
Quid itaque per eos figiirari inteïïigi mus ».nifi coipu s ànti-
qui hqjiis t Pioprer quacupr autem principalia müdi iflius
régna, Aflÿri'orUm videliceç,,Medorum,Perfàrumque yel
ce’rte Macedomim, arque Romaporumin quibir. mali-
gnorum fpirituum princeps peridolpljft:f7^ culturam re-
gnauit , quatuor ifr repiobani partem Angeli .ponoiitur
N011 autem tnirutiu jfi.pç rmalos, Angelosm^i etiam defi-
gnentur homines,cïïm &;àe luda ad Ap.oftolo • difty'tri le
gamus. : Vmu ex vobis Diubolus eft. . Sciendum vero hoc efte
quatuor Angelps, qupd quatuor ventos , iuxta Danielis
propheriam,dicemis:£c(Ê quatuor venti ccelipugnabantin wart
magnp, & quatuorfie fila afiendebant de marhdiuerfa inter Je,
vent os fdlicet & beftias vnumejfe defignànsqua funt prafata
quatuor feculirégna. Hinc eft quod inferius in hac Apôcàly-
pfi.non ventps, fèd Angelos idem qui hæc loquituv.aHiga-
tos dicit. Quamobrem cum Angeli ventps, neflarede-
beanc,tenent,fèipfos v tique tcnent.EcquiaDiabolu^.om-
nefque iniqui vnum funt corpus,proféifto & in Angelis &
in veçtisipfèintelligitur. Quid itaque fmt,quatuor Angelos
Éiper quatuor angulos terra* liantes, ventos ne flarent,
tenereuiiü pccultum aduerfarium eiufque totum omnfno
Corpus,itafèinuicemvnire atque conflringere.itk os om
nium obflruereacpræfocare,ne quis audèreçcpnrra idolo1
latriæ culturam verbum vcricatis efllare 2 In terra autem di>
uerfi tas prouinciarum, in mari vero numerofiras defigna-
tur infulai um. In arbQribusquoque,quia genus fîluit,pro
earum diuerfitate diuerfà etiam officia atque hominum
præfignanturqualitates. Ipfienimdefignanturperarbo-
rés,qui & pet Angelos & ventbs, qui terra marique confi-
ftunj, fèq-, ipfos præfocando înteiimunt,fcd malorum po-
tentiam,quainiufle feipfos ne flarent,tenèbant,vel porius
autoris fui Diabolrvirtutè fuffocabantur, Domini aduen-
tus fruflrabic.De quo apte nunc fequitur:
E t vidi alterunt Avgcltm■, afiendentem ab ortufolié*
hahentemJigmtmDei viui*& clarnauit voce magna qud-
tuor Angelit, quibus datum eH nocere terra ç f mari* dt-
cens : Nolitenocere terra* netfr mari*neep arbortbtu*quo-
adufqueJtgnemusferuos Dei nojlri in frentibus eorum.
'Qu j
Ha. ;
* Qui bene Angelus vocatpr, quia nouæ vit* gaudia
mundo nuikiàlle cognofcitur. Dequôfcriptum legimus:
Vocabitttr nomen eius*magni cohfilij Àngetjis. Afcenfus autem
ipfîus ab ortu folis, il'lc intelligicur,qùi àb ipff rcfùtreiftio-
ne, qu* tanquam nouus fol emicuit, totüm mundum crc-
feendo repleuit: atqy inde crefcendó repleuit,vnde Eijan-
gelica dodrina orbèmillüftrauit. l}la etiam voce,àl*fîone
terr*,maris & arbprum,noxiam quatuor angelorum pote-
ftatem in auçoriBus flniui & miniftris cônfregit,àtq-,in no-
titiam &çultum vniüs Dei, pfnnia régna înundicÔuertit.
jqoeetiam modo Daniel Propheta fan«ftiffimus >in ftatua
qU* Nabuchodonbfbr nodurna viflone apparuit, feculi
regnum a præcifo de morice fine mànibuslapide confira-
dum, régnumq; mediatoris noftri totuih orbe repleuiflè
narrauit,cum eidem flolido atq-, amena’, fomnum ad noti-
tiam reduceret,di.cens: Tu rex vidébas^&ecce quafiftatua vnx
grandis,flâtua ilia magna &ftatura fublimisfilabat contra tê, &
intuitiisemterribilis. Humftatuaciputex opiimo auroerat,petits
autem & brachia de argento.Porto venter & femora ex are*ti-
bfa autem ferréa. Et poft paucafubictngk: Videbas iia donee ab-
fetfius eiï lapis de monte fine mantbus, &pereufiit ftaitam inpedibus
eiusferreis&fittilibwy&comminuit eos. Atq; poft patilulum
fubinfert: lapis autem qui pereufiitftatuam, creuit: & fabius eü
irions magnus y& imp ledit vriiuerfam terrain. In qua videlicet
vnaeâdêmq; ftatua, ficutipfeimpio régi (omnium expia-
nans aperuit,qüatuor régna mundi fîgurantur.In auro feil.
Aflyriorum, in argento autem Medorum, in ære èciam
Perfatumvel Macedonum,inferrp quoq-, Romanorum:
in lapide vero de monte fine manibus abeifo, quod ipfe ra-
cuit.nos Dominuni intelligimus Iefum Chriltum, deftir-
pe Iudaica fine opéré mortali procreatum. Qui videlicet in
pedibus ftatuam percqfïït.&cécidit: quia verbi prædicâ-
tione extrèmitatem regni Romanorum tetigit, & præfeta
feculi régna,quævnius continebantur tunc regno,îalubri-
ter erigenda contriuir,. Hinc iam creuitlapis, & fadus ëft
mops magniis, &implëuit orbem terrarum: quia illis ru-
entibus, rëgnumeius exerçuit, ficut idem^Danigl perhi-
b e t,d ic e n s In diebus autem regum illorum* fufeitabit Deus
cceli regnumquod in aternum non difiipabitur, & imperium eius
populo alteri non tradetur. Comminuet aiitem 8c confumet
omnia régna hæc.& ipfum ftabit in æternum. Idem autem
lapis 8c Angelus ab ortu fplfs afeendens, atque yniuecfam
terram illuftrans &replens, fignum Dei'viui habere per-
hibetur,ideft,crucis my‘fte.rium,qùo videlicet omnes qüds
gladio linguæ fupeirat, in-nuhierüm èledorum tranf1
euntes confignat^ IneoTero quo noxiàm angelorum vo-
luntatem dlæfîone terræmarisque &arborum cohibens,
non dicit fingularitét, quoufqüe figuem feruos Deimei
in frontibus eoriuiî : fèd pluraliter, qupùfque fignémus
feruos Dei noftri, plures in fèoftendit,per qnosillud mi-
nifterium adimplet. Vbi etiam exteriorem fîmul&ihte-
riorem frontem egnofeirnus, quia lànguine agni^Vtrum-
que poftem linimus:& nihil prodefTe hoc extenus qüen-
quam portare, nifi acçipiat & interius, quia ftdesfine opèâ-
bus ociofa ètt. Nam multæ autumiiales arbores exteEiui
hoc charadere fignaùtur, fed folæ fruduofe, atque d læ-
fiononoxja défen&»imeriori fignocenfentur: quia multi
funtvocaii.pauci veroelefti. Dicaturergo: [’Ndite noceré ièr-
r^neq, mari, neq3 arboribus* quoadufquefignemus ferùos Dei no-
Jhiinftontibus eorum.] Àc fi dicerctur: In illis fpeciêbus
nolite læderc,exquibus eledorum nùmerus folique Deo
cognituSjinuiolabili figno vfquç in finem feculi cenfètur.
De quo videlicet prædeftinatorUm numéro Paulus Apd-
ftolusdicit:Quielegitnos ante mundi conftitutionem, vtefie-
tmis fan£li&immacu\ati in conjpeftu cius,pradeftinans nosin ad-
opt ion cm fihorum per Iefum Chrifium in ipfum. De quo etiam
nunc apte fubiungitur:
Et audiui mimerumfignat or um* centum quadragtn-
ta quatuor milita, Jignati ex omni tribu fîliorum ijrael.
Qtji,videlicet numerus tanquam finitus,pro infinito débet
intèlligij& facratus ac myfticus intiumerabili cledoi u
multitudini certiffime depùtari. Omnis enim ecclefiæ per
bus iuxta literam pertinere yidetur. Hinc eftquodleru-
falém ciuitas de coelo defeendens, duodecim millium fta-
dia quàquauerfum habere deferibitur : & ambitus eiuf-
dem ciuitatis in fblidum,centum quadraginta quatuor cu-
bitos. Sèdvideamusquaratiohe hic numerus eledorum
fummam defignpt. In feriptura igitur fàcra ternarîum nu-
merum quis negfct perfedum, præfprtim cum ipfe fummu
& maximum bonum, id eft, Trinitatem qu* Deus eft, o-
fteddac': Quaternarium vero,fiüe propter quatuor mundi
notiffimaspartes, feu propter quatuor paradifi flumina,
quæfunt'qûatuor Euangelia, feuëtiam propter quatuor
principales virtutes,perfedum efle nullus ambigir. Siue
autem tria per quatuor,fiùe quatuor per tria ducamus, ad
duodenavium numerum peruenimus: qui 8c ipfe vel propter
duodecim tribus; vel propter duodecim Apoftqlos,
fàcratus habetur. Millenarius qùoq; numenfs vniuerfità-
tem fæ p e defignat, vt eft illud : Verbi quod mandauit in mille pfri.io 4.
generationes. Ecclefia itàq; quia Trihicatis notitia ex vni-
uerfis generationibùs aggregatùr, quatuorq-, paradifi flu-
minibusadunatarigatur,rede in duodenis millibusfigu-
ràtur. Sed vr in eo-quod credidit perficiatur, neceflè eft vt
duodenarius millium numerus,quadrata foÙditate iunga-
tur. Ducantur ergb duodecim millia per quatuor, & quadraginta
odd millia fiant. Vtvéro ad id qiiod eredidit;id
eft,Trinitatis contemplationem percingat,nirfum quadraginta
& odo millia ter mulciplicënrur, 8c de fe ceritu quadraginta
quatudr millia reddant.Et quia funt noianulli par-
uulorum,qui hune numerum ad interfedos füb Herode
paruulos redigi pùrant, admonendi fùnc vt connderenr,
nequaqùam tuile Herodem in duodecim tribub.liabuifïè
'poteftarem : fed vt Euangelium loquitur, quartam partem
obtinensrégni, id eft,tribuslüda& Bèniamin , tant* cru-
delitacis aucor exiftens,in fui iürisdomihio proütinfànus
vàluerar, paruulos interemiflè. Si enim hic numerus ad il- |
los innocentesredigitur,qiiomddo ex düod^im cribubus
vçntitcus dicitur, cam illi ex duabus tantum fuerint becifiî
Reftat ergo vt fecundùm præmiiï* expofitionis fènfum,
omniumeleddrùmfûmmamin ëbnouerintcdmprehen-
di. Sequitur autèm numerus figriatoriim,mentioriè fada
fingularam tribuum;& dicitur i '
E x tribu luda* duodecim milia fignati. E x tribu RÛ-
ben*duodêcini millia fignati. E x tribu Gad* duodecim
millia fignati. Ex tribu A fer* duodecim millia fignati.
E x tribu T^ephtali* duodecim millia fignati. E x tribu
Manaffe •* duodecim millia fignati. E x tribu Simeon*
duodecim milliafignàti. E x tribu Leut,duodecim milita
fignati„ Ex tribu ifacharfduodecim millia figfiati. Ex
tribu Zabulon*duodecim milliafignati. E x tribu fofèph;
duodecim milliajîgnaii. E x tribu Beniamin * duodecim
milita fignati. ,
Si àd Genefèq.shiftôriamrecùrrimus,hbrum nominâ
iuxta natiuitafcem fîngulbrum nequàquam hoc ordinè iii-
ferta inueniriius. Nam îudas ibi quarto, Hic primo ponitur
loco.Rubèn ibiprimo,hic iecûdo*Gad ibifeptimdiliic tertio.
Alèr. ibiddaud, hic qrterto. Nephtali ibifèxto;hic
quintd.Manaffes îbinullo,Hic fèxto ponitur IdCOéSimedh
ibi fècuridb, hic fèptinio. Leui ibi tértidihiç odaiib locd
fubro^atur; ifàchar tantum, Zabulon,lofephàtquè Behia-
nliu ficut ibi,ita hicponuotùr. Dan verb quintus Iacob films,
de hocfpiritali cataldgo omriimodis exploditur, nec
irt êb recipitur. Quod cur fidum fuerit, facile animaduer-
timus, fia carnis natiuitate mentis intentionem remouen-
tes.cum interpretationibus nominum fingulorum fpirita-
Iem in eis 'prdlàpiam requiramus. Iudas itaq; interpreïâtur
côieflîo fiue laudatio. Ruben yidens filium, vel yidehtis fi-
lium. Ga'd, tétatio fiue accindus aut latrancülus. Afèr,bea-
tits. Nephtali,latitudo. Manaflès.oblitus vel neceffitas.Si-
mebn.audiuicriftitiam, vei n omen habitaculi. Leui , audi-
tus.ffàchar,cftmerces. Zabulon,habitaculü fortitudinis.
Iofeph, augmentant. Beniamin,films dexter*. Vt ^ltem
huius ordinis fecreta rimemur, interpretatio noitiims Iu-
d*, quid aliud defignat, quam confefïïonem peccatorum
Hune in eledis fuis defignatur j nec ad folas duodecim tri- ' ac laudem virëutum?Iudas enim,vc diximus, confeffio vo_
Biblioth. Part.Tom.y.Pars i. • '• _
Genef. 19.
Gerujf.} o.
Genef.} o.'.
H
Kk