U
MAre.il.
14.15.1«.
B
à Daniele Prophetaß Antein locofa>iHo,quilegit inte llig a t.ln hac !
igitur breuitate verbi nimia obfeuritas generatur , &
dum qui legit rogat vt intelligar, exerce re nos vult & pro-
uocaread myfticæintelligcntiæ lacramenta. Vnde, quia
vt fupra oftendi, oipncs tres Euangeliftæ.de hisrebus,aut
fimihadixerunt,autpropefimilia, aut certe pröpria fin-
gutiideocollatio ihrer eos habenda eft, vt e x omnibus»
quod obfeurum eft valde intelligere polTnnus.Nam Mat-
thæus cum præmifilfet fupradiótam ex Daniele fententi-
am, dixit, T«»t q u iin Iud a a fu n tfu g ia n t ad montes» & q ui in
tcfto,non defeendat toller t aliquid de d om o fu a ,& qm in agronon
teuer tat ur tollere tunicam fu am . V aautem pragnantibus & n u -
trientibusin i lü diehutMarcusveroait ita, Cum videritisab-
ominationem defolationisfiantem vbi hon debet, qm legit intel-
ligat. Tune q ui tn Iu d a a fu n tfu g ia n t in montes, & q u i fu p ra te -
ftum nodejcèndat in domum, necintroeatvt to lla t aliquid dedo-
m o fuA y& q u iin a g ro e fin o n reuertafur retro tollere veftimen-
tu rn fitum . Va au tem pr&gnantibus & nutrientibus in illis diebm.
Lucasveroapertiusvt oftenderec tune faftam fuifle hanc
abominationem defolationeiöque qua: à Daniele præ-
dióka eft, quando expugnata eft Hieruialem à Romanis»
& pofte lia, hxceodemloco Domini verba commémorât.
hit. 11.1 6 .
C um videritû, ait, etreundariab exercitu H ierufaltm , fe i-
to te q uia appropmquabïtdefolatio eius. Appatet autem tune
ibi pofitam vel vißun abominationem defölatiönis, de
quaMatthæus & Marcus loquuti func. Vnde 8c Lucas, vt
oftenderet ad eundem locum pertinere qux dixerat ea
qux & ipft prolèquitur, Tune, inquir, qui tn lu d a a fu n tfu g t-
a n ta d montes. Quapropter fie ut ton tres declarant, non
ad Antichrifti tempora hxc prophetia Danielis reft renda
eft, quandogeneralis , eritin orbe terrarum omnium
Chriftianorum, vna & fæua perfecu tio, fie ut quidam, vo-
lunt, fed ad ilium primum aduentum Saiuatoris, quando
& numerus hebdomadarum co m plet us eft, & iuge (acri-
ficium fublatum eft, & libatio. Quia iam vndu s état &
vencratfan&us lànâorum, Çhriftus qui &iplèprxdixe
ratjkdimplendade Hierufalem, & ludxa tantum, 8c non
dé omni orbe terrarum. Alias auteitVjf'fiquHi Erqphetiam
Danielis, de qua hic Dominus dicit, Q u i legit'tntcltigat, ad
futurum Antichrifti tempus volucrit interprctaii, mul-
tum à vero difcreparc videtur.
tëmpIor& rleftitutoatque del êrto^ idolumabfquq dubio
à Romanis répofituitx eft. Neq; enim ante paffionerrt
Domini ( vt quidam putant ) k Pi lato, Vel à quolibet alio
hocimpletumeft »quando ftatuit imaginem Cxfaris in
templo , licet &lu>c abominatio èlfet. Alioquih quid
eft quodDominus monet Ôt dicit, C um pideritu abomina*
tionionemdefolationisßantenr, & cætera, nifiqitod-Lucas
téftatur tune faille faâum quaudo cuerlàeft Hierufalem î
Idcirco nec ante paffionem factam fuifle credcndum
eft, neque ad finem lxculi, vel circa finem,xftimare debe*
musfiituram,quxiamincOmplecaeft. Etquanquamiplà
defolationis abominatio, propter oMcuritatem diôi,alio
quolibet modo queatinteUigi» tune tarnen fadbun fuifle
credendumeftquandoDominus prædixit v & eandem
Prophetiam tuncexpletam efle,quando ipiè cam cxplen-
damprxlciuic&prxmonuit. .
T VN c q ui in Iu d a a fu n tfu g ia n t ad montes & qui in telle
non defeendataliquid tollere de domo f u a , In quibus tatti ifte
quam alii duo , de fcltinaçione fûgæ Iudxoriim magis
fuifle prxccptum * quam de temporibùs Anti-^hrifti,
quando nullus crit locus ( vt in Apocalÿpfi legimus )
quocrudelis nondelxuiatpèrfecutio. Etideononde fil-
gaillius tcmporisaccipieudum, quando xielcio fi corpo-
Etnefciolîvllo modo, etiam mentiendo numerum
hebdomadarum adeum tempus facere potuerit conue-
nirc , in quo fi falle potuerit , eximia de Chrifti ad
uentu Prophetia , & nimis firmiftima , detruncabi
tu t , quod omnino nunquam poterit etiamfi ipfiim an-
norum numerum àliter quam a maioribusnoftnscom-
putatum eft iùbuertere voluerit. Quia fi circa tempora
prima aduentus Domini vique ad iftum locum , e;
compléta non fimt, & in fine fxculi lune complenda.
certum Apoftolos hoc ignoraflè , vèl Iciflè quidem
led docere prohibitos füiflè , quod non credo. Et!
lciebant,fuperfluumeft quod interrogant. Siautem reli-
qua omnia, quia vnâus eft fàn&usfanâor um, compléta
fünt,quxprxdixit,completùseftinChrifto & numerus
hebdomadarum, Si ipfâ defolatio templi. Quo n iam vt
Çhriftus prædixit, fic&iplà manife ft e venit quand o cir-
cundatà eft Hierulàlem ab exercitu Romanorum, & ad
folum vfqueomnisciuitasdiruta. Tune quippe defolationis
abominatio fa&a eft fuper templum ab‘ exercitu, qua
dicit Propheta, vique ad tempus coniùmmationis màne-
re, quia nunquam reftaurabitur illad, donee conlumma-
tio fiat mnndi» Vnde idem Propheta,C o n fiim m ario,induit
dabiturfuper defoLtionem Hierufalem. Quod fi rexdificabi-
tur ibidem templum, ædificabitur e \,Q u ia d u e rfa tu r& e x -
tolliturfupra om nequod dicitur Deus, a u t q u o d c o litu f,v tfe d ea t
in templo, huiufmodi oftendere le, q tta fifit Dous. Q u em Do-
minus le fts irtttrfic'tet fin ritu os is fu i, & deßruet illuflratsone aduentusfui.
Sed & in eodem ciuitatis loco nunc phanum
Sarracenorumeft in modum templi, in quo nullus Iudæ-
orum audet in troire. Narh & in ipfoloco quo San&a San-
(ftorum prius fixere, Adriani Imperatoris equeftris ftatua,
vfque in prxfentem diem, dicitur creôtapermanere. Cx-
terum abominatio lècundu veterem fcripturam,idoium
nuncupatur, Ar ideo additur defolationis, quia in delblato
vllus effugere queat malum, quod I une in terris v bique
erit. Idcirco piaiiius ad o b lidionemillius tniièrx ciuitatis,
quædi«5feafunt referimus, quando ftare dicitur in
loco (ancto abominatio delblationis. Qux profefto abominatio,
quamuis aliter dixetim, iplc Vdpafianus ac-
cipi poteft,quitiierulàlë exercitu circundeditac vaftauit,
iptùmque templum violauit. pet ^uem ram peffima corrige
runt, vt qui inludxa erant, non ad templum, non ad
Sanâa Sanâorum, neque ad ciuitatém Dei » lèdvtdi-
ôtum eft, vixfùgientad montes & ad latibula pettarum,
quoniam talis tantaque erit perfecu tio in tempore illo,
vt qui fuper rectum fueric, non habebit tempus delcen-
dedi tollere aliquid de domo fila prius fi poflèt quamTu-
gam inirec, & qui in agro, quod nequiucrit rcuerti in ci-
uitatem,dSt tollere veftimentumluum, quia nullum mi-
(èricordiarumtempus crit,fed vindiéïx,itavc nec prx-
gnantibus parce rent, née laâantibus, 8c idc o vtrilque
vx futurum dicit. Sic quippeaefi ad ipfos Iudxos loquitur
Dominus, qui de Sabbatho gloriabantur, Orate ne fia t
fu g a v eß ra h ] ente v el Sabbat ho, quando non oportet agere
vel ambulate plus quam Sabbathi eft iter, 8c in hyeme
quando peflîmum eft per fugam falutem quxrerc. Eft
carton qux dam fuga nominum fccundum prxceptum
verbi Dei, quam femper ièétari oportet. Vnde ôc beams
Ambrofius de fuga lxculi duos optime condidit libros,
Quam quiarripucrit'fugam melioreft,quam qui non,fii'
git,quiamaîoradeliriquitquilque, perhocqflod nonfu-
git. Etidèo quia lèmper fugiendumeft, Çhriftus Domi*
nus lèx ftatuit emirates, ad quas qui deliquerit reus fiige-
re debet, lèd non in Sabbatho quando iam requielcere
debet in requie, neque in hyeme quando non licet, quia
fiigus eos omnes infidelitatis iam tenet, quos modo Sol
iuftitix non illuftrat.
Nam pro eo quod Mathxus 8c Marctis dixerunc, Qtù
in a g r é e n t, n onreuertaturretro, tollere veß tm e n tum fitum , a-
pertius Lucas ait, E tquiinregionibus, non in tren t in eodem,
quia dies fu n t rltionis, h i, v t impleantur om nia qua fe rip ta fu n t.
Hxc idcirco dixi, vt intelligat prudens leéfcor, quod de v-
na eademq; refimul totitres loquuntur. Etpolïùnt-con-
gruenterfatis mtelligi Ipiritualiter , quod in omnibus
tribulationibus eft cauendum,ne quis deuiétus cupidita-
te; vel vllius gencre celfitudinis,de lùblimitate bonx vitae
defeendat ad carnaletn vitam, aut qui profecerit in an-
teriora le extendens, deficiendo à bono propofito, in po-
fteriora redeac. Quod fi in omni tribularione cauéda funt,
quanto magis in ulaprxcipi debuie, qux talis, & tanta
futurs denunciamrilli ciuitati.qualisnon fuit ab initio,
nequefiec.'Etliiniftafpcciali, quanto magisinillagene-
rali iribulationc, qux nouiflima fùtura eft in Ecdcfia ûri-^
ûa Dei in toto orbe diffufa? Quia fie Lucas hxc duo capi-
'tula dé teâo, & de agro, eo loco narraré videtur, vt pol-
fint magis ad illud vltimum Antichriftijempus referri,
quando
1 quandoThaiiixi quxfieruntkDö:niinö i quâhdô Veniet » ne delblatitinis i& quod diiftö tie abbrêuiatione diertitó
tegnùrtt P.ei ï Nec nijcUm, prælerritn cum hxc régula
Äcripturarumfitj vt deaduefitu Chrifti ûonnunquamin-
■diflerentet loquatut, dum aliquando in .vna eademque .
fententia lie loquitur de primo aduentu Chrifti, vt qux-.
dam referenda fini ad ilium vltimum i & de vltimo fie vt
quxdam iéntienda lînt 4e primo. Vnde cauendum eft
in^omnibus , ne forte qux de .primo dicuntur ad le»
'’RJtUddui ir.eiéramus , & quxl de lècundo ■, ad prirnùmi
fleuri hoc .loco fecerunt etiam doéri yitii- Veruntartien
vt dixi, quiapræcéptüm efty qui in ludxa lune » vtfugiant
ad montes, feu cætera » & ad delolariooem templi, & ad
futurum tempus Antichriftij&ad omuemtribulationem
’quxfit in.Ecclefiapertinere pbteft & contra omnia hx-
xeticorum dogmata peruerlà quæ cum viderimus ftare in
ioco fan<fto> hoc eft,in Ecclefiaj&lè oftendere acfiDcurrij
debemus de ludxa fugere ad montes , ex quibus veniat
auxiliumnobis. Hoceft,dimiflà occidente.littera & Iu-
daica prauitate, & appropinquare montibus æternis de
quibus nosilluminet mirabiliterDominus; & manere o-
pottet in teâo atque in domate coeleftis intelligentiæ,
quo non poffintignitadiaboliiaculapefuenire/ Necde-
lcendereçonuenit & tollere aliquid de domo cdnUer-
farionis antiqux, nec quxrere qux retro lunt, fed magis
feterein agro quem benedixit Dominus, vtfru&um viræ
capiamusexeo.
É p Æ autem pragnantibus& nutrientibus inillisdiebue. Quia
non expediç fiigientibus grauedo ventris, & onus libero
tnni pjiruiflimorum. Neque enim adeam fugam conue
niuntifta, quæ fàéfcaeft tnncm Iuda^, neque ad eos qui
: volun^effugere pericttiâ.éribulaponisi Quia Vx illis
animahbuç quæ non imperfeCfcum virum., vircutum ger-
minàiproduxerunt, quxnon nifi initia habettp fidei, vt
laék indigeant magiftrorumi Et poteftdici q«od in per*
feputione Anrichrifti. ficut nec in Romaroa captiuitate,
prægnanres & nutrientes Vferi & filioruni lardria prægra-
! üatiexpeditam quiuerüt fugam habere, &sidet> léquitur.
Orate autem vt non fiatfuga vefira hyem vel fabbatho. Quia in
hyeme alperitas & duricia frigorisad lolitudines vélo ci us
fugere,& in montibus delèrrilque locis latitare non per-
mittit. ,
In làbbatho veto, aut tranlgteflio Legis érft-, fi exiré
adfùgam voluêrmtiaut raôrsiitnminens (i reriianlèrint.'
Quod præcépturù & ad excidium-Hierolôly rhörum per-,
tinçt » & ad Antichrifti temporàinecnon&ad fugam
lxculi omni Chtiftiano , ne tune incipiat velle fùgere,
quando iam non licet, vel'quando riinûa prefliis alperita-
te xgritudinis, & infideîitaté iam non pôflît. Gonftat igi-
gituthxcprxcepta magisproucrbralitet dida ,quia non-
nullaeorum ad litteram, nec rationem faéri cHérique re-
cipiunt humanam, necinreliigenriam diuirtain.Quxnam
ratio eft non defeenderc de tedo, cum nec âbire poterit
nec eftugercjfi in reéto.àut in domo perftiterit,& fi in làbbatho
vel hyeme fuga contigcrit, non littera obfer uanda,
fed moralitas rerum femperin omnibus obfèruand^Ita &
cum air,Ftf/»r^4»tÜJ«,confiderandû quid conditio lèxus
&generationisordopromeruerit. Nihforte, quia lèxus
8cætas muherum in taliindderint tempore quo proprie,
fitearum malediétio, npn ex culpa, quod abfit, led ex e-
uentu.Etidco quod dicit Dominus, Va prägnant ibus,non
defoetarumonere dicit neque de grauedine liberorum,
in quibus benedi&io confirmatur, led de grauedine pec-
catorum & ventris onere, cjum flagitiis 8c feeleribus prx*
grauanturanimæ. Quibusiimminetvæ, eoquodnolue-
eruntin viriformam tranfire,&virturibus roborari, lèd
lèmper muliebrialè<ftati,ac per hoc æque de vtroquelèxu
accipiendum, cum partus peccari male nutritur, 8c totus
homo intus forifve peffima,deli(5torum vexatione con-
funditur & prxgrauatur^Porro detribulationequx turic
futura e rat in ludxa, & adhuc futura eft in to to orbe, iam
làtis d iâum eft. Et nifi breuiatifuiffent diesilli nonfieretfalua
omtiis earo,fedpropter eleHos breuiabuntur dies illi. Diximus
iam fupraqupd Lucas patefàciathoGloco, quod elïèt incertum
vtraiime ad lxculi finem, an ad expugnationem
Hieruiàlem pertineret quod didtum eft de abominarioproptereleétos.
Quiaetlî ea iplènôn dixit, dixit tarnen
apertiusàliadehocipfo.quæfupra notare, atque ad ifta
pertinfere mbnftrauit.Ideirco quamuls lècundum regü-
lam præfatam, tam quædam pertinere qufaht ad Aiiti-
chtifti tempora -, quxdam adeuerlîonem Hieriblymo-
rum, quxdam ad vtrumqUe, non tarnen ambigere debe-
mus quando euerfa eft Hierufalem,fiiiflè in illo pbpulo
eleélos Dei, qui ex circüncifîonecrediderant, fiue fue-
rant credituri eleâi ex prxfcientia Dei ante mundi con-
ftitutioneqi,propter quos breuiare.ntur.diçs illiv t tole-i
rabiliamala nerent.Sicut& in temporibùs Antichrifti fi-
endum,nemoqur^mbigat.Qttpd&ioannesin Apocar
lyplifuadçclarac. Sed quærendum quomodo breuiandi
dicanturiph dies? Vtrumnumerobreuiati funt, autbre-
uiabuntur (ficut quidam exiftimant ^aniîc brdriabuntur
fuis fpatiis iplï dies, ficut faefta eft orante lèfu Naue lon-
gior dies ?NeqUaquam igitur hoc puto, quod de béant
momenta temporum mutari, eo quod fçriptum legimus,
Ordinatione tua perfeuerat dits.
Própterea melius iuxta cempôtum qualitacem lentite
debemus, abbreuiatos dies, non menlura horarum, lèd
nurtiero. Non quod decurlu temporis detraóti fint, lèd
quiaéx quàlitateimminuti. Nam &E2echix quihdecim
auéfci dicuntur anni, non ad curlutn temporis, lèdei, eui
futuri erarit anni ad vitam donati. Sic quippe & in bene-
diiftionibus dicitur, Longïtudtne dierum adtmpebo'eum, quia
dumbonavita quilque adimpletur , plenus dierum éflè
dicitur. Et ideocum màladierum illorum breuiantur, i-
pfi dies iure breu iati dicuntur.Dicuncurenim & dies ma-
liin Scripturis diuinis, non quod periè ipfi dies mali fine,
lèd ea finit màla qùx Hunt in eis. Ergo cum iplà repromit-
tuaturabbreuiari, vt Deo donante, iàltem pertolerânti-
am, minus lènriantur mali, nonimmerito breuiati dicuntur,
cum quali tas eorüm immutatur ,yc qui mali futuri e-
ranr, rlifià Deo breuiarentur, boni 8c tranquilii fiant- Et
ytdixi , Lucas ifta nôh dixit, lèd Matthxus &Marcus:
quos qui lolummodo fequitur, poteft ad finem fecu-
li, & ad A nrichrifti tempora hxc réferre. Sed iplè dixit ex
quibus docuir, quæ illi dixerunc oblcurius, ad euerfio-
nernHierofolymorum pertinere. Nam de tribularione
dretum iftorùm fi q.uis vult no fié,i olephum légat, qui ta-
lia tune dicit illi populo accidiflès vt vix credibilia vidé-
antur. #
Vnde nec immeritô ptàdixit piùs Dominus éidem
populo, quoderictunctribulatiomagna, quahs non fuit
ab initio lxculi, vique modo, ( vt intelligas quando-hxc
loqùebatur jnequefiet.'Sed1 & fîtn témpore Antichrifti
t dis aut maiorforlitan erit in toco orbe terrarum, intel-
ligenduhveft tantum de illo populo diélum quod ei am-.
plius talis futuranon eritttibulacid in hoc læculo. Quia vt
fertur Antichri^um illi primitus, 8c prxcipue præ omni-
b us, cum omni eordisgaudio fiint lülcépturi. Ac per hoc
faâurus eft tune idem populus ludæorum in Êcclefiai
Chrifti tribulationem potiûs,quam paflurus.
T v n c fi quis vobis dixe:it,ecce hic Chrifius, autiüis, utilité
credere. Surgentenimpfeudo-Chrifti, & pfiudo-Propheta, &
dabuntfigna ma\n t &prodigia,ita vt in erforem inducantut\fi
fieri poteft, etiam elecli, ecce pradtxivobis. ] Ad hoc itaque ea
prædixit mala quæ futura erant, vt caueantur. Et ideo
triplicitcr locus ifte exponendus eft quia & in tribus
temporibùs hxc præçauenda monftrantur. Scilicet in
tëmpore obfi dionis Romanæ, quando obfeflà eft Hieru-
falem, &Iudæaomnis regio vaftata, neenon 8c in con->
fummatione feculi .quando Antichriftus, cum luo capite
diabolo, etiam & cum omnibus membris luis , Contra
' Chrifti pugnabicEcclefiami Deinde per omne tempus
quodmediumeft , quando hæreticorum aftutia lèmper
Ixuire non ceflàc contra Catholicam do6trinam,& Apo-
ftolica in ft i tuta. I n quib. oui ni b. vna fraus erit Antichri-s
ftorum,vtitaloquar,quifub opinione Icientix Chrifti,
etfi falfe, dimicare acriter nunquam cellàbunt. Nam in i-
pfa cap t iuitati s obfîdidne,in populo ludæorum,mulrièx-
fti ter une hærefia r chæ, qui lè Ghriftos eflè dicerent. In râ-
tum vtobfidentibus Romanis àforis, tresintusfuerint
feériones