tr ium,& plura qtiæ fequurftur. ïtrhoc aatem illos admar-
netlaudare dominum ex ea confideratione ,qnadediteis
optimos defenfores contra hxreticos , impugnantesVt-
runqueteftameiÄum. Vêtus, VtManichæi:nouum,vt
Marcionift* &plures alii, ’qui carnales obferuaùtias legis
indnctTe,& noua: legis (nftitu ta ceflàre oportere cen-
(èbant. & qnia eofHern hxreticos ecclcfiæ allociauit. &
tant* perfedionis illos inftit ui t,quod eorum prxdicatio-
ne multos ad fidem cofluertit. quodficincipit:
LÄuäa Itrufilem dominum, id eft, o Ierufalem,lauda omni
dignitate vit* dominum, ideft, qüia dominus eft,
id eft, gubernator tuus. & Deum, id eft yquia Deus eft, id
eft, creäfor tuus. & xa\is lauda vtfisSww,ideft,ipcculms
futura non quxrens temporalem, fèd tantum æternam
remunerationem. Et ideo lauda, Quèniam confirtatiitferas
port arum tu arum, id eft, fortes & inuiâos feeit defen fores
prophetarum&apoftolorum , qui tibi font portæ , per
quas ad fidem intrafti &ad omnem bonam operationem.
Seras vocat, Auguftinum, Gregorium, & ajios fànûos
patres, ab ea fimilitudine,quia fîcut fera: tpuniunt ea qui-
busaffiguntur,ita contra omnem hxrefim fan&i patres
prophetias & estera diuinæ paginas documenta fenten-
tiis fois rationabiliter defendunc. Et ideo lauda, quubsne-
dixitfilijstuisin re,ideft; multiplicauitfcilicet fecundum
promotibnem & augtnentum virtutum& bonorum o-
perum filios tuos manentes in te, id eft, in toi conformi-
tate.Vel fie: Benedixit, id eft, multipliées filios dédit tibi,
in te manentes. Et ideo lauda , quiaipCe pofuitfines tuospa-
cem, idjeft’, hxreticos qui tibi fimt affines;id eft, ne-
que infideomnino,nequeextra fidem omnino exiften-
tes, pofoit pacem ipfam. antonomatice diftum eft,id eft,
fecittibifirmiterreconciliatos fecundum vnionem fidei
&veritatem. c^ideo lauda, quia adipefumenti,\d eft,fpiri-
tali intelle&ü feripturæfat'tatte. Frumentum dicitur diui-
na feriptura. Infrumento autem eft & adepr. & furfur.Per
adipem allegoricus fenfos, per fui fur literalis tan tu m de-
notatur, quo foli Iudæi v tuntur. D ixi quia da bit t i bi fpiri-
tualem intelledtam, & ideo lauda, quia per il 1 os quos fa-
tiabit adipe frumenti, emittet eloquium fuum tetra x id e lï,
extra mittet prxdicationem fiiam vbiqueterrarum fcilicet
co.ntra haîreticos. Et ideo lauda,quiavelociter curtit ferma
eins,id eft tanta: fapientiæ illos faci e t,quod eor u m prx-
dicationinemo refifterepoteft , & breui tempore per*
multas nationes tranfibunt. Et ideo lauda quia ipfe dut ni-
uenificutlanxmideü,qminfrigid&tifantvmjs ita fâu&ifi-
cat.quod pereosaliosfouet.& calore fpiritukli calcfacit
ad modum lana aliquid calefàcienûs.nebulam ficut cine-
rem Jpargit, id eft, illos qui funt ignorantes verita-
tem, facit effe ci nerem, id eft, ita illuminât, quod eorum
vita&exemplo fertilem reddit eedefiam, ad modurn ci-
ne ris fparfi fuper terram,eam foecundantis. Et ideo lauda,
quia Mittit cryftaüum fuamficut bücceüas, id eft, illos qui in-
Murati funt in profundo niuis Sc ne bu læ, vitiorum, Sc ignorai!
tiæ,facit?.. e fie tâ:æ fapientiæ, quod fiibtilius Sc per-
fedlius feient prædicare, quam audi torum capacitas vale-
at rècipere.&ita replebit illos fpiritu fapientiæ, quod nul-
lus aduerfàriorum eorum prædicationi refiftet. Hoc eft
quodfubintérrogationeponit, vc commendabilis fit, ita:
Antefaciemfiigorisem quisfuftinebït? id cft,præfentiam illo-
rum quifrigus erant, & taméfuturi eius. Quis fuftinebit,
ideft,quisconrradiccre poterit? fcilicet nul lus, ficut ibi
ditftùm eft : Et non poterant refifiere fapientiæ & fpiritui qui lo-
quebatur. Et quod ipfe faciet niuem ficut lanam, & nebu-
lam ficut cinerem,&cryftallum ficut buccellas, ideft,illos
qui funt indurati in niue 6c nebula,ficut nebulam.hoc
nô folum fiet per prædicationem eorum, quos adipe frumenti
fàtiabit, & per quos velociter currit fermo eius. fèd
per hocemittet verbum fuumf\d cft.filium fuum quemfcm-
per&ineffabiliteràfèemittit, ineisoperari faciet.d^fic
liqUefaciet ea, ideft, Kiollificabit eos,dando illis virtutes Sc
bona opéra, ôcdeftruendo primumineis duritiam vitiorum
Sc interioris cæcitatis.& in hoc non folum filius opc-
ratur, fèd etiam fpiritufïàniftus. Hoc eft quod dfeit :flabit
Jpiritus eius » fcilicet in eis. &hoc modo,fdlicetper o - ;
I perationem totius trinitatisÄrperpradicationem» qiios
I diximus, illi hxretici qui prius erant nix, nebula, cryftaU
lus, conuerfi ad fidem,ƒ uent aqua, id eft, abundantes do-
(ftrinseerunt illis ad modum aqua: mulcum ftuentis. quia
per illos copucrfos iterum dominus annunciabiclcilicet
hominibus, verbum fuum, fcilicet iußitias & iudiciafua, id
eft, iu fta prxeepta fua, quae ipfe iu fte fieri i udicat alios eo- 1
rum quibus pnedicabunt,fäciens eile Jacob,& alios faciens
efleifrad,ideft.magisperfe<ftos. Nonfyittalittromnina-
tioni, id eft, dixiquia hos tales conuertet, fed tarnen hoc
non faciet omni nationi, id eft. diuerfis fed is lixrctico-
rum. Omni, id eft,fecundum ömnes partes.er/«diorf/Mrt,
ideft, hoc ipfum quod alios eorum faluabit ex gratia alios
damnabit ex iuftitia non manifeftabit, id eft, non reuela-
biteis, quare permittit fic excxcari.
Alleluia Haggei Sc Zacharix. C XL V II!.
Audate domin'‘in decxlisjaudateeum in excelfis.
Laudate eum omnesangelt eius, budate cum om-
nesvirtuteseius.laudate eumfol&4una,latidnte
eum omnesfiellt & lumen. Laud.tceumcatica*
lortmt, & aqua omnes quafuper calosfunt,Undent
nomendttnini Oudipfefiixit,&fattafiwt:ipfemandau.it,
&creatafunt. Statuitea in fectilum &infccuUmjfeculi,prkce-
ptum pofuit & nonprat eribtt.Lüudan dominum de terra ,dra-
cones & omnes abyßu Ignis,grando,nix,glacies.ßiritusproceüa-
rum, quafaciuiit verbum eius. tiöntes & omries'coUes,lignd fruit
f er a & omnes cedri. Befi a &vniue rßpecora ,ferpentes& vo-
lucrespennata. Reges terra &omnespopuli, prinftpes & omnes
indices terra. luuenes & virgines ,fenes cam iunioribus Undent
nomen domini, quia exaltatum eil nomen eiusfolius. Confcßio
eitu fuper calum & terram ,& exalt attit cornu popu t fui. Hymnus
omnibusjanltis eius,fi&js ifiaelpopulo appropmquantifibi.
In fuperiori Laudate, intiitatpropheta ömnes fidelcs
laudare dominum ex confideratione fpiritualium dono-
rum, fcilicet fidei&aliörum qnx ibi dida funt. In altero
autem, id eft, in Lauda Ierufälem, rurfurh admonet omnes
laudare dominum ex ea confideratione y quiaeccle-
fiam fuam contra impugnationes ha?reticorum firmiter
munir, Seeofdem ctiam pofteäad fid-.m Conüertit. in Hoc
vero pfälmo inuitat fideles laudare dominum ex confide-
ratione omnium creaturarum, fic dicens:
BAudate dominum decalis, id eft,ca:li fint vobis materia
laudandi dominutn.Et quia i n cado fiunt & d igniores
& minus digna: creaturx.fciliCetincorporex,ex confideratione
fingularum inuitat laudare dominum, incipiens ä
d ignioribus, ita: Laudate eum in excelfis, id eft, fupremae &
altiores creaturxfint vobis mäteria laudandi dotninum.
Et fupponic illas alriores creaturasp er partes, ita: Laudate
eum omnes angelt eius,id eft.vos nucij eius ad fideles in terra
demorantes. Sc non folum angeli, fed etiam omnes Virtutes
eius, id eft, omnes cadeftes fpiritus eftote materia laudandi.
Et nonfblum cxleftiaincorporea fint vobis materia
laudandi doriiinum, fed etiam cxleftia corporeä, videli-
c et fol & luna&ftella: tum ex eoquod funt,tum etiS quod
fulgoremexeo emittent. Hoc eft quod dicit, Et lumen.
Caeli, id eft, firmamentum & xther. fcilicet cöniplexi vis.
calorum, id eft; feptem circulorum, vbi aplanes Sc planet*
fix* funt, fint vobis materialaudädidominum.Efle aquas
fuper firmamento, ex Genefi patet, vbi di&um eft: Diuifit
aquas qua erant fub firmamento, ab his qua erant fuper firmamentum.
Et ideo laudate, quia ipfe dixit, id eft, folo dicere,
id eft.fola voluntate fuafaftay«wr,fcil.omnia fecudum rudern
& informem materiamdp/? mandauit, id eft,voluit. &
creatafunt, id eft, fingula prius cönfufa, formas proprias
receperunt. Etpoftquam creata funt, flatuiiearnfeculum
& in feculum feculi, id eft, ftatoria fecit ea, fcilicet manfura
per torum hoc feculum & aliud feculum. & infuperprace-
ptum,id eft,legem & officium qualiter fe haberent & quid
agerent, iniunxit» & nonpr'ateribit,id eft,pr*ceptum fuum
aiiquid
aliquid horum. fedad quod creata fimt, iugtter'ädimple-
bunt.Faótaergoadmonitione vt Deurn laudent ex confideratione
c*leftium,itcruminuitatadidem ex confideratione
terteftrium, ita v Laudate dominum de terra, ideft,
omnia terreua fint vobis materia laudandi dominum, videlicet
dracones, quæ funt præcipua animalia itifertenis. Et
omnes abyßi. A byfli dicunturin hoc loco profundiffim*
fofi*, vbi dracones cubant. lgttis,grundo,nix, gldcies, Sc Jpiritus
procellarum, id eft,ventiqui faciunt procellas. quæfci-
licetomniaßtciunf verbum eiu&id. eft, obferuat præceptum
eius,fint vobis maceria laudandi dominum.Aifwifw & omnes
colles, lignajruäifera & omnes cedri,id eft, & fcecu nd* ar*
bores & fteriles. beftia fcilicet fÿlueftres, &vniuerfapecora,
id eft, domitaanimalia.' ferpentes&volUcrds ‘fcilicet tum ex
ea confideratione quod funt volucresiSè ex edqöod funt
pennxta.Keges terra &omhfspopqli,ideft, fubditiipfbrutn;
principes &vrpnefiudicfs.terra, fcific.cum fintprincipes fèd
tamènreipublicæ curam habentes. iuuenes & virgines,hie
notât diuerfbs fèxus:feHesCum iunioribus, hic diuerfàs fêtâtes.
laudentnomen domini.i .omnia hæt praidi&ayfifttvöbfs
materialaudandi dominum. Etmerito debecis eum'lau-
dareex confideratione horum Omnium iturrt quid eicalta-
tum eft nomen eius foliusi itfxfta illud,Exaltäuit eunt& dedit ei
nomen quod eft fuper omrie nomen: tum quia corifeßto eius fuper
calum & terram, id eft < laus eius infuperiöri St inferiori
creatura: tum quîà tandem exaltabit cornu populi fui,id eft,
fublimiratem fuorum itifte rëmunerabit. Laudate inquâ,
fic dicentes aker alten: Hymnus, id eft, laus fit ömnibüs fan-
ftis eius, id eft,omrtes fan<fti laudent eum,fcilicet omni dignitate
vit*, videlicetilliqui e^Iudæis fadi fimt Iftael,id
efljfidefes-illi,qui exgentibUs àdditi fimt ilhVâîter paries;
Hoc eftquod^dicit, Filijs ifiaelpopulo appropmquanti fibi, id
eft,ipfîsfiliisrlftael. In quocunque plalfnö habetur alleluia
in principioyhabeturalterum in fine fècundum bea-
tum Hieronymum. - •
, Alleluia. CX L I X. '
^ Antdte domino canticum nouum, laus eius in ec-
clefikfantlotum. Latctur Ifirael in ed quo fecit eu,
& filiation exultent inregefuo: Laudentnomen
eius in chord, in tympano&pfalterio pfal.antei.
Qu'm bencplacitum eft domino in populo fuo, &
exaltabit m'anfuetos infdlutem.ExaltabuntfanâiàtgloriaJita-
, buntur in cubÜibusfuis.Exaltationes Dei ingutture eoru,&gla-
dii ancipitesin mdnibus eorttm.Adfaciendam vindiäam in natio-
nib us, increpat tones in popu lis. Ad alligandos reges eoium in com-
pedibus,&.nobiles eorum in manicùferrets.Vtfac'iant in eis tudi-
cium con feriptum, gloria bac eft omnibus fanäis eius,
In hocpfalmo propheta inuitat fidolesad Jaudem Dei,
fupponendo’eafclem caufas quas dixit in Laudatedomi-
num quoniam bonus, & quafdam alias, ita:
C Ant ate domino canticum nouum, id eft, cufti iucundita-
te agite ad honorem domini caticum nouum.Et h*c
laus eius, id eft, illud nouum canticum ita fit in Vobis, vt
fitis inecclefia fanllorum, id eft, in fide eledofum. Ecclefia
pro fide ponitur, ficut alibi didum eft : Non eft locus vertfa-
crificnextritecclejtam, id eft, fidem. Et cum aliquis JTni*/, id
eft, perfedus egerit nouum canticum, ita vt fic!in ecclefia
fandorum, laterur feiliCet non in fè,fed w eo qui fecit eum
fcilicet talem, id eft ,huiusgratiæ nihil fibi alîèribat, fed
Deo. EtfiHaSion. In tranfitiue didum eft, ideft, ill* fitfsl
qu* fimt Sion, hoceft,quiqf perfediotés Sc præcipne or-
nati virtutibus ad modum filiarum, quibus maiorcultus’
diligentiusadhibetur.Ill*inquafili*Sion,id eft,fitufra
fpe allantes exultent in rege fuo, id eft, in confideratione tâti
rcdoris,qui in hsc dignitate virtutüm illos cuftodjt. Mo-
doexponit quod ipfe dicat cânticurti nouum'. ita dixi,vt
canrent nouum canticumÀ.taudentnomen cm. hoc eft, laudent
fccûdum quod expetit hoc nómén eius quod eft do-
minus.ita feilicet, vt fiftr in cboro,id eft,in cÔcordia, id eft,
indilcdioneDei &proximi.Et»»fj)'Wprf»d,id eftjn fepara-
tioneomniü crimihalium.Hoc enim denocatur per tym-
panum corio mprtni animalis obuolutüyK qub qutequid |
TStblioih.Vet.Pair Tom.p.Pars i.
humoris cattiei inerat.perfede eftahftfadum. Etpfalterid
pfallanteiiid eft, laödent eum ihabima otnata virtutibüä,
Et ideb debent cantare dotöiftb hoc canticum nouumyi'd
eft,laudare eum in choro in tympatio St^pfalterio. qiiid be-
neplacitum eft domirtoinpopulo/«^fcilicet nuiufinodi canticum
efle,quia hoc tale canticum placetdomino, turtfetlS
ideo quia ipfe tzndsm exalt ibitmarifuetos in falutem. in häc
-feilicet/quod exultabunt fanä't inglorta^Et licet ömnes pär- ■
ticipent eandem glöfiam &idem boTmm,tarnen alii plus, •
älii’mintfs,pro diuetfitmeritis fihgulöruiW. Hbc’eftqüöd •
dicit, latabunturincubiUhusfuis,idc:fc, diuerfisfuisdonis,
iüttäi\\vd-i In domdpatt‘kmeimanfiimdsrifültafunt. Iftifdhd I leman.sq. j
hoc didtum eft, vceoperfeiäius qiiifijite’tärlräTe ftudtti^
qup fingulisproebrö rhericis audi t’redd end a eflfi bi; ptef-
mia.Ec vtibi tanderri poffintexulrätei, hic interim' finra?1-
altationes Dei ingutture eorum, id eft, exÄltentvt non e«jcia-
tui? ab bis verbum Dei. Et vt Gompeteterfciäff t äbritirtlfiä!-
re,in manibus,id eft^hpöteftateillbrüm’fibt^/M/Hwf^lie?,
ideft, verbum Dei qaodeft ancepsj id eft,' cöilfirtiiSri
vtrbqueteflamencoea qu* dicüatur; vel aneepS
intfciores&exteriores fördes. Adfiticenddm virfdiädm in
natmtbus,id eft, ad hoc debent habete; äfHcipitcs
vt fabiugent fibraliquos denatiohibtiSiid bft, de diüetfili
fedis herettcorumulii dico yexifterites irt nationihüs^, 13
eft,in,teripfosh*reticosinhoc plufirtiUm intendetlteiS,
vt ficut ipfi de fidelibus aliquos fubtraxbrünt, ita iftiqiiäfi
vindiftitn facientes,aliquos de infideliräte fiibtrahätit. Et
ideo, vt feiant increpare de popults, illi dicö, exiftentbs fti
populis. Populis & narionibus, idem hic fignificat. Inter
vinJi&am facere& increpare, eft difFeretfar&Tdeöpnüs
alligent reges eorum in compedtpus ,idqft, magißrds harreti-
cos“lmii'iKibilibhs ratiönibi». ftti$bjles jbrunfttb&iwift
ferreis, i<j eft,illo$ qui fub fpecie fänGticati^inter fe coauer-
fances, & famofi & infi^nes habeantur. Sc ideo, vtfdciant
in eis, id eft,de ipfis hvetcticis iudicium confcriptum, vt con-
ftitutum amultispatribusfändis, ideft, ita de illis iudi-
cent, ficut in feripturis fänftorum pr*cefTorum. &
prxtetca debent efE in chöro, in tjfmpano & pfalterio
& doGfcrina vtriufque tellamenti quia^rM bac.eft.ommbus
fanäis cius,id cfl,iftagloria qu* e(t quancum adineyqui e^-
iamprophetamagnxautpriraris mrn,j. comprobatiaret-
iam efle autoritate omniura fäeGtornm.
Alleluia. C L . . ; ' ,
Audate dominum in fanäis e'iifs »laudate eum in
firmamento vtrtutiseius. Laudate eum in virtutibus
eius, laudate eum fecundum multitudinein
niagnitudinis eius.Laudateeum infono tuba Jau-
dateeum inpfdlterio& citfaia. Laudate eum in
tympano& choro , laudate eum in (hoyfif & qrgano. Laudate
eum in cymbalis bene fonantibus, laudate eufn in cymbalis ifiliilt-
tionis: ornnisJpirituslaudetdominum. Alfflifia.
Inhocpfamo inuitat propheta omnes fideles laudare
dominum tantummodo ex confideratione futur* beati-
tudinis (an£torum, ita:
LAtfdate dominum in fanäis eius, ideft. in confideratione
fan&orum eius. Etdererminarfe und um quam con-
fiderationem debeam laudare dqminum »fic: lauda‘ceum
infirmamento vtrtutis eius , id eft, ea.confideratione , qupd
flffEfcos fiips’ita cotifirmabit in virtute, vtvlterius p ec care«
nonpöfljpt. EcnealiquisputareciHbscönfirmandoscfle
in Vna virtute tantüm,addic: Laudate eum in virtutibus eius,
id eft;in confideratione multipliciumvirtdtu m, in quib9
fanGri erunt glör: fi ca ti,fu bau dis fecundum animam. Laudate
eum fecundum multitudinem magrtitudinis eius, id eft,fe-
cundu m mul tipl iccm glorificariöhem, qua magnificari e-
runt in corpore,videlicetfecuhdum nimiam agilitarem &r
decorem ipfi® corporis & impallibilitarem, & rrrulta alia.
Modo exequitur per partes illam corporis beatitudi nem,
ita: L-iudateeum ii\fono tuba, id eft, cofideratione illius per-
fe&x vidtoria?; quando Sc mortis'& omnis calamitatis fi-
nes cmnr. Vride diGtirm clhVbitft niors viäoria tualPbi mors
aculcus tuus. In principio belli & in fine tuba canitur. ideo I
_Dftd4 . j hic pro 1