1 e x tu iettomimiiitMt'mm, & r r i i $ c im a t a m f t t g k
I DtusmHmtdiM,smuminmipfir«m,iholxUi>mmion[7agtt
Dmms.admb.lumd<t,emintla«quama.r4 decunaii,mmditmiKjiiumdaiiiciiifirmemiir.
Sicatwa q iu fm t , dufiren
nr.Pfnitaitiguu^&mnrUtrKnt i h ’i Pnufqiiam mtcUt-
m tM 0 viutn e,fu in trddbjiirbam.U
ubi-'uimllusciwi rtde’ itvmthiUm, mims [um Umbitinfan-
gu neplaamis. Et dt-tt lmm fivliquctllfruaus tujt.,vnqunjl
Dctisiuat-anseosin terra.
! -Hïc verba huius Pfalmireferuntur in finem ,id eft, in
Chriftum, ad quera finem omîtes infti rendant, adhoc
1 propoiita.vrtupopulnsiudaicusnendii'perdas Dauid,id
' eft CbriftuminintcripnonejUuli.ideftjinmuratiQnere-
1 sni nbi affcripti & âcqilifiti (anguine fuo. Præcipue Iudæi
adbocnionenrurideindetotumhumanumgenns,vtredempti
per C h. ifturn, non alium fibi rcgera conftttuant.
Prajuiditpropbeta, Chriftum apudludæosnafcitururnin
came ad reparationem generis hùmani, Sdutunun vr lu-
da:i, etficx muleis præconiis eiim intelligentes nafeitu-
rum, tarnen ineurn non credent«,ventatem de éo in ore
dicerent,fedmalitiavn in corde geftarenc.horumduritiam
in crêpât fcimo diuinus>& omnium cam Iudæorum quam
crentiu m, qui hoc modo Dauid, id eft, C hriftum difper-
derc id eft, die remoiiere conantur, loquentes veritatem J
in foilsbbiis -Di&umcftde Iudæis : Popultu hieUbiisme honorât
y cor autem dus longe eft à me. Monet ergo.:prophetavt
fint veihaiu vita, &labiainfa<ftis.
Ç I vers vtiei iuftitiam homines loqui volunt, ft Chriftum
5 resem à fe repelfcre nolunt^, nemo eft qui inquilitusde
veritate | non refpondeat id quod verum eft, id eft, quod
facile eft, quiamanusplafinatorisincordibushommum
naturaliter legem vitæinfcripfit : Qmâtïbinon vis,ahtnefe-
ceris. Hicomnisiuftma& omnislex continetur, nonlo-
lum quod vitandumjfed quod fit fequendum. Hoco-
mnes intelligunt, idcft,habetomnishomoquodeidilplicet
fiirtum, homicidum,adulterium,& quod non vult
fibi fieri. Si qui autem putant aliquid deefle, cripfit Deus
legem, & politic ante oculos hominnm vt iuftitiæ iriex-
cufabileseflcnt, vtalterutraalteram confirmct.Vnde di-
ftumeft: Prauaricatores legit, redite ad cor. Sed quia non fut-
ficit veritatem feire, nifi eriamfacerequisftudeat, fico-
nines hortatur fermo diuinus, &pnecipue;Iudaeos vtra-
aue le»e erilditos, qüafi ita-proponens : S cio quia verita-
rem de Chriftoloquimini dicentes: Magifier , fiimus quia
max m;£c, hlagifter born,quid faciaido vitam attrnafoptdflm!
Sedliiuftiriaih, ideftveritatemlaqummi, & iliam vere,
id eft, line doló, fcilicet vt aliud non fit in ore quam in
corde. Vtique& fiearn loquimnivtidecet, reftpiudicate,
ideft, rededifeernite quid fit veritatem loqui. Non^e-
nim fpaciofa lans inorepeccatoris, fint verba coudi confona.
Pity homtnum, ideft, filii patriarcharum & prophetarum,
qui in hac veritate petftiterunt, vél filii hominum, id eft,
mortales. Quifidicacrideo vos ifta moneo, quiain corde
aliter agendum quant ratio monftrat-, Ôc dilponètis ,ôca-
du.exp'etis. Etenim tn corde iniquitatesoperamini. Quafi di-
cat: non tolum eogitatis mala in corde^lêdetiam in corde
operaminiea. Auguftinus: Quicejuid cogitâtur& in aftum
non ducitur, non ideo quoi quit nonvult, fed quut nonpotefl, pro
facto,Deus réput at. Si quit viderit mulieremadconcupifcendum
eam, tant mcech.it us efi tamin corde fuo. Quaû dicat : In corde
pcccatîs ôc dele£tacione&confenfu, quæ iam eft fecunda
mors. Et hoc facitis in terra, quæ ad hoc vobisdataeft , vt 1
æquitatem feruetis, vel in terra, id cft, in terrenis aflèiftio-
riibus, in ira, odio, inuidia, vel terrenis dediti, & non fuf-
ficii vobis mala operari in corde,fed prçbetis membra ve-
ftraarmainiquitacis. Iniuftiiiat manus vejlra commuant, id
eft,mala operacontinuant. Non enim refipifeitis à pecca-
tis. Hæceft concinnatio peccati. Fecit quis adulterium?
! timens propalari,interfëcithuiusrei fiifpc6tum,forcehuius
cædis qüis confcius fuit? ilium quoque perimere cogi-
tauit, &non cogitauit vc fe redimereti laqueis inimici..
Vnde Ifaias : Va tllis quidrahunt iniquitatesfms vt reftim lonitinati
funt peccatores a vulùa. Peccatores, id eft, legis Dei
cranfgre (Tores,no n Iblum lcriptç &naturalis,alienati fimt
à viilua,id eft ,reprobati fimtaDeo inipla conceptione 1c-
cundum præfcientiampei, iuxtaillud : lacobdtlexi, ï fau
aiitemodio habui. Errauerunt ab vtero, id poftquamnati
funt, Temper in errore& perfidia perfeuerauerupt, locuti
funtfalfayid eft,ipfam perfidiam ore manifeftauerunt,fi de
Iudæis, Non eft hie homo a Deo qui fabbatum non cuftodït. Et,
damonium babes. Vel alienati funt, à vulua Catholics ma- ,
tris, id eft, in ipfis iniriamentis ecclefiæ, in quibus quafi in
eä ad vitam concip vdebuer unt, alienati lunt,non reifte ilia
facramenta fufeipientes, Iudæi legalia inftituta,hæretici
ccclefiaftica facramenta.Et ab vtero, id eft, à parturitione
illius matris errauemnt. Si Iudæi,ab ecclefiæ vtero,in quo
debuerunt informari & inftruivel hæretiçi antequam in
vtero illius matris formati& eruditi elTent, exeuntesab
ea, &prædiçarepræfumentes quod non didicerunt,abor-
tiuum fccerunt. Quam parturitionemeeclefias fit patienter
feras, formaris : It impatienter, excuteris : dolore qui-
dem matris,'fed malo tuo. Turor illisfecundumfimilitudinem
erpentis. Quafi dicat: ôc hic talis furor ideo eft, qùiapræ-
dicatoresveritatis audire nolunt, quo modo legitur de
Stephano, quod clauferunt aures, & ietunt in lapides.Furoriliis
fecundum fimilimdinemferpentis, cuius ferpen-'
tisnaturam fubiungit: Sicut afpidis jurcUnon naturaliter,
led obturantis aures fuas. Componitur obturo,ex ob & ture.
Sacerdotes iacentes in templo, & Ipliti audire diuinas voces,
tureimplebant aures famulorum: vt noft audirent:
Non omne quod adfimilitudinem ducitur,re ipfa proba-
tur. Non ideo incantator hie ducitur ad fimilitudinem,
vt hortetur fieri incantatos., Alpis enim ab incantatore de
tenebrofacauernainlucemeuocatur, recufans audire voces
quibus fecogifenrit, allidit vnam aurem tprræ , &de
cauda obturât alteram. Et prædicator tenebrofismenti-
bus incarnat, vteas inlucemveritatiseducat. Sipræfens
? vita te delecftat, aurem terræ affixifti. Si tuis præteritis de-
leiftaris, quo iam tergum ponere oportet, vt ea quæ nobis
proniittunturindamus, aurem de cauda obturafta. Sapi-
entér S tephanus incantabat, quia Iudæi non poterant re-
fiftere {à^ientiæ & fpiritui qui loquebatur. Sedvtalpides
furdi erant Iudæi, quia qbturauerunt autes fuas, & impe-
tum fece runt vnanimiter in eum. Quamuis obturent aures,
quatiquam veritatem in dolo loquantur, tarnen Deus
confer et dentes eorum in ore ip forum, ideft, maledica verba
: quibus lacerate nituntur caput & membra, deftruetpro-
priisfermonibus& propriis verbis eorum: vt cum dixe-
runt, in qua poteftate hac facts ? & Dominus, e'yvosrefpondete
mihi, bannis baptifma de calo eft, an ex hominibusl Si di cerçnt,
I ex hominibus, timebant lapidari, /quia Ioannes fiimmus
propheta habebatur. Si ife c<e/o,poüeteisdici: Quareergo
mihi'non creditis quern Ioannes pradicat ? & ita confufi abie-
runt. Et illud, Hacmulier modo deprehenfaeftinadulterio, &
lex iubet huiufmodi lapidare. Si diceret Dominus debere lapidari,
minueret tantam famam pietatis:finegaretlapi-
dandam, iudicaretur legispræuaricator. Inclinauitautem^
eIefus,&jcripfitinterra:Stquisfinepeccatoveftrum,primusmittat
ineamlapidem. Quafi diceret: lex data eft, &feruanda:
ftdvidetefi vosipfieam cuftodiatis. Turpe eft doäori, cum
culpa redarguit ip fum. Et illud, Si licet cenfum dart Cafari , an
noiSi diceret debere dari,arguèrent eum quod tributaries
eos vellet facere:fi negaret,aicerent eum velle vtiramRo-
manorum principum incurrerent. Sed ait D ominüs,affer-
te mihi nummifma cenfus: quo allato, quaefiuit : Cuius eft imago
hac , hr fuperferiptio i Dicunt, Cafatit. Reddite ergo qua funt
Cafaris,:Cafari. & qua funt Dei, Deo: ideft,nummusOefaris
reddatur Cæfari : nummus Dei qui in vobis eft, reddatur
Deo : ôc fic propriis eorum fermonibus conuiiftifunt. Et
molas komm, id eft, violentas & apertas damnationes : vt,
Crucifige crucifige. Confrihget Dominus qnando refurrexit, ôc
mors iîii vitra non dominata eft. Et Domino confi/ingeU"
te, ad nihilum deuenient tanquam aqua decurrens : compatabi-
lesfiinthyemalibusaquis quæ ad tempus tument, mox
defuturæ. Ideo ceffabunt, quiaDeus intenditarcumfuum,
id eft, com minationes per bellatores fuos: illud facit, mi-
oam. Quafidicat:&vndeillis miferistantaexcæcatio ? A- 'nas facit, genondumferit. Ad hoc autem minatur ,vtm
----- :— ----— - r - ------------------------------------------------------ - ' f ftrmos
firmos fe fentiant quibus minatur, iuxta illud: Domine,
quid me vis facere? Et hoc eft quod dicit, dortec infirmentur.
Quodfifeerigant, fi infirmari noluerint, ne time: quia
hæc eft ëorum præfèns damnatid. Sicut cera eriim qua flute,
auferentut ab eflentiafiua, quæ eft adhærereDeo. Quo^
modo auferentur,&àqUo igne? Supercecidtt ignis fîipeibiç»
concupif6entiaÉ &: iix,& n on Viderutti folem.Magna ira Dei,
quod impij traduntur defide.riis fiiis prauis, yt non v i-
icancréfiftere dônCupifceiitiis. Hièeft ille ignis, à quo àb-
fumuilturpenituS, ÔC deficiunt abeflenriafua , deitaftan-
rfbus eos dotldiipifcentiis fuis. Iride dicuritur fluxi & folu-
ri: vnde nifi ab igne coiicupifcêntiæ, & fi hanc pcenam ef1
fe pauciatteridant ? Quid autem ait, Prdptered tradidit illos
Deus tn concupifceritiisî Qüpd àpérte pro poenapôfuic,vtefti
Si quisenim federit ftimuri , litmën oculorum amifit. A-
geergo, fiamittérerlumen corporis, planum Omnes ha-
berent noil pardere deum illi î & cui pèreàt lumen cordis,*
illi paf dit) Supêrcecidit ignis, id éft, magno pondère bos
prelfic. VelfiuperceciditigniSjd pbtenria&d vindi«ftaDei
venitillè, animum coi'ifumens& obténebrarls. E tilloi-
gne deuaftati & excædati, non vidcrunt folem iuftitiæ.
Dominum Chriftum nçn cogtlouerunt, dquOillumiria-
ri debuerunt. Vnde dicitur: Surge qui dormis^ & exurge a
mortuis, &iUuminabtt te Chriftus. Vnde diefturi fiihtiri lu-
dicio: Sol non ortus eft nobis, & iuftitialuménmn luxit nobis. I-
gnisilleeft ittcentiiia vitiorumrEt illè ignis abforbeteosftc-
ut viuentes fient in ir^sQuafi dicât:non folum poft mortem
ftnfuri funtiram Dei, fed & riunoiræ ëft Dei ‘, qubdadnuc
viuentesigniseos cottciipilcentiæal^/utiiitf; Proptereâ àu-
tem ficüt vittèUtes, qiiia non efthæcveravita :Vel qiiià
uere videntur, cum vere morciii fint. Norl ëriim in anima
eorum per quem viuit anim à, id eft, DeuS ficut iri ira,quia
poft mortem præfixa&vera ira $ Vèl quia Icriptum eft, Tu
autem Dominevirtutumeumtrdnquillitdtei'udicasi Non ènim
Deus irafeitur, fed videtür itatus quibus infert; Et quia
hoc dé temporali eorum-pcéflâdidtum vult iritelligi, idèo
indrepâtiué'ConiiérterisfeadeôS, didit: Prîufquàminteïlige-
rentfpina veftrâ rhamrium. Quafi dicat i Talibuspoenis iam
ttaditi eftis vos inipij, antequam niahifeftis torméntis ap-
pareat, quorfuni veftra voluptas temporalis vergat. Rha-
mnus genus üpinariim dicitur eflè , quod primo quafi
herba eft,poft in ipinàs furgit, id eft-, aritequarh ifta voluptas
quæ ipinofe eft ^ ideft, plena ihultis folicitudinibus,
euadat in poenanî, fiipercâmt igrtis concupifcentiarum,
qui prohibet eos videre folèni iuftitiæ. Et mëritO,quia nolunt
medicinam compfinéUoriiS, càdit filpér éos igiiis p^-
nalis. Quantusignis mper quèhi cadit, folffn iuftitiæ lion
videt : quia datus in condtipifeëhtias, à Dëo recédit : latà-
oituriuftuscumvideritvindiâam.Quafi dicat:& hoenon vi-
debït, ideft, non intelligetfcilicet poenam éflè impünita-
tèmfdelerüm, lion mifericordiam. Et illelætabitufcurn
vi^érit’hanc elle vindidam Dei, curri malitraduntürin
defidèria cordis fiii. Nori læcabitiir de viridiëtà, fedqüia
mdntisfüosiaùdbit infanguine peccàtorisjd e ft, o përâ fil a m un-
dabit in perditioné peedatoris, non gaudebitdë irripüni-
fape feèlerüm vt ille. Sed per compunëHonèm & pedni-
tenuani emuridabit opéra* lîiad pëceatis.tapfiis eiiim prç-
céaerfris,dofrigitfëqiieiïtëni. VndeSalbmori: Stultoper-
eurite,fabiens aftutior fit. Si iuftuS eft, qüld habèt quodlaüe-
tùr? Sed tufttu exfide. Fidelîs enim iam inàpit vodarf iüfttts.
Hic duni vidée vindiëlam quæ fit iiiipiis in had vita, pén-
fet eam, ôc iri aîcërius prôneie poeAa. Ei laitando mànus,
dicethomô, ideft, tatione vtéris: SïvtïqueefifruÛusiuftoiri
terra, id eft ,in hàc vità, ficùtieft.fiiiftusenimnoh folum
infutüra vita habet iuftitiæ ptæiriiurri , fed etîam iri præ-
^ent* > quia gaudet iri fpe. Vel hune fruëtum habèt, quod
riôn permittitur gaiidere de inipünitate pécdati,Vel hune,
Vt qui luftiis eft, iuftifidétur adiiiic. Sidue irripiits hunc frii-
w:um habet fuæiniùftiri^&iri had vita,y t cümin'fërdibus
fitjfordefcacadlntc. Quafididatifiliicfruétüseftiuftoin
hac vita, Vt iuftificetur adhud : èrgo neceflàrium
çft vt qui in fordibus eft , torde-'
fcatadhuc.
In fineip ne difpcrdas Dauidin tituli inferiptione,, quan-
do mifit Saul ôc euftodiuit domum eiùs, vt irirerfi-
cereteüm. L V I IL
tipe mi de inimicis mets Deus meus, & ab infur-
gentibusinmelibe>a me. Eripe me deoperantibus
iniquiiatem , & de viris fanguinUm fdlua me.
Qwdecceceperuntdn'mdm medm, trruer unt in
me fortes. Nequèiniquiiasméa, tiequepeccatum
meu Dominefine iniquitate cucurrt,& direxi.Exurgeiti occur fum
meum, ôcvide,& tu Domine Deus virtuturiifÙeUs ifrael.lntende
ad vifitandas omnesgentes, non mtferearis omnibus qui ôptrantur
iniquitatem, Conuetrtèrttur ad vefperam, &famempatienturvt
canes, &circuiburitciudatem. Ecce loquenturinorefuoi &gla-
dïus in labijs eorum: quoniam quis àudiuitî Et tu Domine deride-
bis eos, ad nihilum dedu'ees omnes gentes. Eortitudinem meam ad te
euftodiam, quia Deus füfceptor meus es: deüs meus, niifericordid e-
iuspraueniet me. Dèus oftendit mihifuper inimicosmtos, ne occidas
eos,nequando obliuifcdntuirpopulimei. Difperge illos in virtuie tua,
& deèonê eosproteâor meus démine. Deliftüttt oris eorum, fermo-
nemidbiorumipfôrùm,&comprehendanturinfuperbiafuà. Et de
exe ratione & medacto annuiiciabunturin confummdtione, in ira
confummàtionis & non erunt. Etfcientquid deus dominabituf lacob,
&finium terra. Conueftentur ad vefperam, &fdmempatien-
tur vt canes, &circùiburitciuitatem. ïpji difpergenturàdmandu-
candum:fivero nonfuerintfdturati ôc murmurabunt. Ego dutem
cant abofortitudmem tua, & exalt abo tnane nufericor dt am tuarn.
Quid fabuses fufeepter metis, &refùgium meùm in die tribula-
tionis med. Adiutér meus, tibipfaüami quia deus füfceptor meus es,
Deüs meus mifericordia med.
, Dominus hotter lefiis Chriftus caput rioftrum, ôrât
iri hoc Pfalmo, ÔC orarido docet nos orare. Doceteriam
nosdepeccatis ùoii deiperare * into pro hisiolicitds elfe,
curii Iudæi tariraphreriefiarrepti, yt mèdicum & üàluatore
ni fiiiihi décidèrent, poehitentiàrri àgeritès, iritilcî fefc
uandi fimt:& gélites periitus deum oblitæ,martufaëfca adorantes
, non penitus fiint reitëtæ. Qüomodo nobisnori
fit deiperariduni, bftëndit titulus hoc modo: Hæcrëfe3
runturinfiném j vtfiepeiaihdiëtumeft, adhoepropofi-
ta, ne tu qiiifijüe qiii laluari ciipis,he diipêrdas inldriptid-:
hem titùli Dauid, id ëft, Chrifti, deiiegàtido èi régriuiri iri
te, hon credendd in-eüm, & praue viuendo : inferiptione
dico, faâa quando mifitSaùl, Ôc dætera j Legitur in hifto-
ria, quod Saul inifit ad doniuni Daiiidquicomptehen-
derenc ridâüôd décidèrent, fed Michol filia Saul, vxor
Dauid, liberâuit eurii, pohens idolum ptô éo, & cdopé-
riênS in leâo. Irifcriptus eft tituluS rëX Ipdæorum, quod
riosab hiftoriâadmyftériümtrahiCi Non éft àütèln cor-
mptus, quia Chriftus mdrièndd rèx éft conftitutus, quod
dicic, qüarido mifit Saul àd euftodiendam domürii, ad
corpus Chrifti refertur.Mdrtuus àutèm Chriftiisirifepul-
ttiraëftpofitus, ad qüàm quafi domiirhSaul, ideft, re-
grtum Iudæorum euftodes adhibüifvt in£erficëretur,ri©ri
quaritiiiU àd tapixe quod iàrii mdrtuurii érat,fed qliancum
àd corpus. Hoc enini erat Chriftum rhaxime occidere,
glofiâm réfilrréëtioriis âüfèrrè, in qüo vocarida erat ec-
clèfia corpus Chrifti.
E Ripe me de inimicis nie# deus meus. Vox capitis. Deus o-
iriniutn pér riatüràm, meus per fingularem gratiam,
quà fiim imiriitnis à pëccâtd, Vel per fingulatem obedien-
tiarri. Eripe me caput de inimicis meis Iudæis, qui mihi
præcipüeiiiimicaritur, Vtcummemorri tradant, nonibi
detiriearjvelàdiâboloôiminiftriSeiuslibera, honvtrti-
bulentur, fed vt illis n o n incorporentur. Et ab infurgentibus
in me libéra me, omnibus tam Iudæis quam gentibus perfe-
queritibus membra mea.Ef de virisfanguinum faluame, quafi
noh folum infurgentibus, fed ëtiam interftdentibus,
Iudæis præcipue, qui quafi iushæredicariumpofteris fiiis
meum fànguinem reliquerunt, ipfi me caput intetfecerunt.
illi membra occ'tderunt. Et opus eft vt eripias, quia ecce ceperunt
animant meam ,«d eft, vitam meam, quantum adilloxiim
opinionem : quod in hoc apparet, quia irruerunt innte fortes
, id eft,