97* fraßhaßj Ratbefti
F/iiiji.
ideneos cx corifcientia placabfüus offeras qux vouifti. i
Neqnaquamenitnmunusrepulic.fedcàritatem proximi I
quxfiuir>fine-qua nem o ad caritacem Dei per uenit. Vndc |
fcenuscaritatisdebitorcoa&usprius exfoluat,fi placere i
Deomunus lcgirimxferuitutis opTat,quiprofe(äofinon I
fuerit fpiiitu hurailkaris in animofundatus, minime poterie
explore quod tube tur. Quia fuperbia inflati, non fb-
Ioannes in Apocalypfi (up dicit, quod Videtit in pet- £
fbna Chrifti Angel um Euangelium habenrem *tetnum.
Ærernum atitem fortaflls erit, quia vitra vita aiftualis non j
erit, quæ multis diuinorum duntaxat euangeliZatur elo-
quiis.Csterumaduerferius nofter nobifeum quomodo
gradiaturinvianonabfurdequæritur,quia fi nobifeum
mviaquàe Chriftus eft irer,vtique adueriarius non effen
Vndelrquidopatet, quodpotius de via pr*fentis iseculi
dicacur, inqua iimul omnes nafeendo, viuendo, vel mo-
riendo, tranfimus, vbi nobifeum tempore quo viuimus
adhuc,adueriario iter agente confentite ill! patienter pro
dileftione oportet, & omni beneuolentia fóuefe ,non vt
adueriàriuspermaneat, vetümvt in Via Dè'i amicüs fiat.
Sed fortequ*rit aliquis adirer(ariu s fi permahferit, cum
&ipfe coramiudiceçriminibùs,îàJtem irtimicitiarüm reus
adiudicatiir, quomodopoterit reatu vinftns iudicire-
urn trader«!? Tradet ergo, licet reus fit, hos iudici, quia
manens in eo fimultatis hoftt* ità, quem plàcahdo deli -
nire nolumus, obimpoenitudineiri coram iudic« argUit.
Ac fi apercitis loquar, is qui me vulnerauit monts vulne-
re tradidit in manibus medicorum: fic quia me adueificas
fuperauit, ne ilium beneuolentia fouercm& cohfenti-
rem verbo Euangelii , cruenti liuore vulneris, tradidit
me iudici reacu vimft um, quo nulla, quia aduerfenti con-
(entire noluit, vlterius proficicexculatio. Patet igiturfeh-
(us» quod fermo diuinus noftris aduerfetur defideriorum
iUecebris,cuinificonfenciatanimus,traditurabeo,quem
violauit, iudici hiorteherpetua puniendus. Sed qu*ritur,
exhomiriequiaduerfetur, fi (ubitoVvtaïïblet- occifùs tuerie,
lutn often fis làtisfacerccoritemnun t , verum & magis lx-
dcre fratres non pertimeftunt. Haftenus quidem de
feenore proximi reddendo, nunc etiam & cum adueila«
riobencuolentiam pads habere iubet.
Es to, inquit, confentiens aduerftrio tuodum esinVia cum
to. 3 V bi quae rendu m quis fit adueriarius nofter, eu i in via
con (entire iubemur.Si enim de Diabolo,Vt quidâ pu tant,
di&um accipimus, ( eo quod adueriarius nofterDiabo-
lustanquam Leo contra nos fieuiat ) conueilitur omnis
circumftantia le&ionis, &perfc&io legalium mandato-
rum mox ex Euângefio non continuatur. Videtur e~
nim violenta in terprecario, beneuolosnosilli foredebe-
re,cum eiusnonobedimus fraudibus , ne ille propter :
nos amplius æternis crucietur poenis. Qùxnam perfe-.
ûio eft, non propter amorem Dei , fed propter eum
quem odilfe in B aptif » o ftatuimus, vitia delerere, cuique.
bellum indiximusfVcl quomodo cum eo in via fiimus,
qui nunquam in via fterit.nequecum eo mente, fixcâe
iàpimus,' aut voluritàte vnquam fui mu s? Qunproptet
melius de fratre quolibet aduerfiuite, aut cerce ex' Euan-
geliopræceptorum diïtum accipimus, qua tenus & tex-
tum’leâionis continuum ieruemus, 6c (en fus Scriptura-
rum concordes vbiqué’teftituamus. lubemurergo ad-
ncriantem nobifeum in via confentire, benignita tem ei
prxftanres, quod; magis de Gra:Co tCvoüv, id eft beneuo-
luslonare videtur.
' • Etéftfervfas iam quia fratri fi la:fus fuerit fiipra te recc-
ciliari docui, nunc quod magis eftexièquor, etiamü ad-
uerlài iusexftiterit,eftoei beneuolus dum es cum eo in
via,affeâuplacabili,&confenti vt amuleris mciiora (à-
lutis verbo Euangelii, quod Ôc tibiaduerlàtur,dum es in:
Via eum iplo, Iubet enim Euangelium inimicos diligere,
patrem quoque&matrem, fatres vel fororcs , adhuc &
animam, quod làtiscarni contrarium, mandat odilfe. Ex
quibusduobus forte aduerlàriis, vnusefficitur, dum ali-
quando adueriàtur frater iniufte, contra quem concitatur
carnis prudentia & fellbamaritud o,&è contrario fermo
diuinus iuber, ne refiilas malo,fed vincas in bon o malum,
Vndequia, vt dtôum eft, Grxcus habet beneuolus, &_
noftra interp re tatio confentiens, ae fi ex Vno verbo ii mus ■
beneuoli fratri bus quanquam débité âduerlântibus, &
éonferitientes Eiiàngelio in quo di ftum eft, Nolite flfiftm
vemalo. NuUusigituradueriàrius maior, quam qui mul-!
risf mpugnatparribus , &refi(lendifinegrauiori iaâu-i
ranullain tribuitfarultatem.Etideo cogimut hune feri-
fom tenere, quia magis congruit cxcircumftantia dodtri-
narum,& eostamén nontefellerequi affluunt hinc in-
df pro veritate Catholic* interpretation is. Nam iftUm;
quem cudimu$-#quafi exduobus metallis fequens fermo
explicat. dum & percutienti maxillamaltcram prxbere
iubet, ôç tollenti tunicam pallium dimittere, &angari-
anti cedere Sc cum eo alios mille pafliis ire. Hate omnia
nihil aliud (unt, quam adueriario in prxfenria fauere. Sed
tarnen ea fie tolerare oportet ex fubieâu, vt beneuolen-
da in omnibus çomitetur,quantû ex ce eft,cum eo qui ad-
uerlàtu r, e x affeétu, Si diuino oraculo femper obedia tu r
fine ream. Nemo enim vrrifque aduerfântibus melius
confentit, quam hic quidiligit & fine peccato propter e-
um patitur quem diligi t. Cum eo ergo fiimus in via, qûia
ipfe fermo diuinus nihil nobis aliud eft quam via. Hinc
quoqueDauidait, Viarn mandatorum tuorum cuctttrt, dum
diUtafiicormem. Via quippe Chriftus eft, per quem & in
quo reifte Cum adueriario vitiorum noftrorum gradimur,
feilicet verbo Euangelii, vt dum eius iuffis obfecunda-
mu s, ad vita m quand oque fine offenfa iudicis venire Va-
leamus. Quail itinerarius nobifeum temporalité^ fermo
Euangelii ac fi comes in via graditur,ad perfeftionem veto
vie* ident idem fermo iam deinceps æternüs eric. Vnde
quomodo accipiendum fit? Nunquid pcenitenti*
locus toilitur, tjniain*præferiti vfa iam confenfio & be-
neuolentia recoiiciliacionis negatur? Quod fi ad preni-
tentiam.vf fecèndum eft, reis veniarelaxaturnihilominus
quxrendum quomodo ab eoqfiem peremit, tradatur iu-
diei, nift quia ficSaluator tém^ëràuir fenfefitiam, abf-
que dubioproimpünitatè:|)ecCatr reus tradendus mon-
iltetur, &tamen pcenitenribus veriia non negatur. Vn-
de indefinite: ’
N e forte rradat te, inquit, iudici. ] Sic quippetempeta-
uit verbum dubietatis, vt pcenitenti*locum non adime-
ret. Haud dubium quin Salua to i iudex viuorum & mor-
cuotum iple con flit utus eft, quia pater non iudicat quem*
quam,fedornheîüdiciuriidediifiho.Porronimifter, cui
diudice is ttaditur , Angefifunt, de quibus diiftum eft,
Quo,l Angehaccejferunt & viinijlrabantei, natnque & cum
Angelis ad iudiemm venturus legitur , qüi feparabunt
malos de medio iuftorum , & mittènt cos ifttaftiinum
ignis, vbi eric ftetus & ftridor dentium. Sed quod ibi
caminum ignis diçit, hic carcerem figUrate , bu* reorum
eftcuftodia appellauit. Sed térribilis valde in*cutiturfen-
tencia.
.Amen dicottbi, inquit, »0« exiet inde ionic reddas nouif-
fimumquadrantem.]Hinc cogitet vnufqui(queapud fe-
metipfum, & hoc quafi (peciahcer fibi pt*di6tum aduer-
tat, Veritas «nim eft, qui loquitur & non mentitur. Singulis
cnimduftum eft, (inguli audiant, & nullus de aùda-
eiaprèfiimat, quiahon exiet inde donee minima qu*-
que peccata perfoluat. Hoc nempe per quadranteiii videtur
(ignificalfe.
Nec*ftimandum,ficuriquidam dixertlnt, quod donee,
finiri fir temporis , Sc aliquando ac fi poft expletio-
nem pcenarum liceat exire de carcere , iungentes illud
Efeiæ, Claudentur tthpii in tarcere, & poft mille annos fifita-
buntur. Præfertim cum Sc illud abfolute dica tur , vifita-
buntur, quod & ad vltionemporeft intelligi, & à plerif-
que de die fiituri fieculi manifeftè intérpretatur, quan«
d° corpora recepturi grauiorem (iifeepturi funt damna-
tionis fententiam. Vnde hocloc.o , donee,proinfintco
ponitur.
Quod praui homines nolentes confiderare, voluerunt
non (bos fen-lus Scripturis diuinis, fed eas prauis fenfibus
applicare. Nulla locutionu genera. neq; Spirim fanöum
fuapoteftate loquentêattendere v olentes,finxerât fibi ex
eloquentia fidfam fapientiâ Cæteru hi qui (ane fepiunt,in
teilexetunt quod femper rcru verba & eloquenda, velut
ancilla
0
H
In CMutth.Euang. Lib. I I I . 977
-Î7-3
ancillaferuit(apienti*diuin*pcou^placuifc vtèntibüs ea
loqui. Na b*cpars, de qua fibi adftruunc fal(a,quia Velut
limes temporis eft, videcurquafi per abnegationefti Vhi-
us rei, akerius.inci rdum.concefiionem, determinate. Et
fit tribusyiciffimmpdis. Cum aueverique termini fimul
vno complen tur tempore, & finita vtrarum partium fen-
tentia terminacur, aut excontrario cum in vfu lpquehdi
admodum fimul pro infinico tempus Sc negotium (pci«
anruraut cum altera eorumportio finita eft, altera vero,
qua m uis ei collata, pro infinito,ramen accipitur. Exempli
caula,velut in Pialmo Perfequar inimicos meos, & compre-
hendam illoi,& non conuertar donee deficiant. Ac fi dicat ,il-
lis deficientibus, mox conuertar Sc quiefeam. Nec non Sc
illud, Sedeteinciuitate, donee induainmvirtufe ex alto, qua
nimirum virtutepercepta, illico exierunt de ciuitate ad
pr*dicandum. Secundum hunc modum volcntes hxre-
ticiquocunque doneeinferibitur, vtraique coniequenti-
tias iimul finiri, errauerunt multis in locis. Veruntamen
pro infinito quam fiepevnaearum regio accipitur, altera
veto laqs finita patenter monftra tur, vt eft in hoc modern
opere de quo dixi. Quod non cognouit earn Iofeph,
Doneepeperitfiliumprimogenitum. Finita eft enim fententia
ex ea parte de qua dicitur, donee peperit (ilium luum primogeniture,
infinita vero fecundum Catholicam fidem-
ex ea quod modo npn cognouit earn cum peperit, fed
conftar nunquam cognouille. Quia Virginitas eius in-
contaminatapermanht, de qua (atis iam dixiffe fufficiat.
Cxcerum tertium loquendi genus eft , cum ambx ip«
(\its parties pro infinito accipiuntur, vtprxfens locus ma-
niteftac, Et non exies inde, inquit, donee nouifitnum quadran-
tern reddas. Igitur infinitus erit vterque eorum terminus,
quod nec fasnoris nomen illinc adebito vnquam eua-
cuahitur, nec a carcere illo quifque ream vin&us , poft
peraótumiudicium, (olutus egredietur. Erit autemiftius
vterque fententix finis fine fine tenendus, ita vtnec ade-
bicofevaleatillucdamnatus explicare, nec carcere clau-
fusquandoque reatus fiii catenis abducere. Huiufinodi
ergo loquendi'genere dictum eft , Sede a dextris mtit,
doneeponam inimicostuosfubpedibus tuis , nec non &-illud
Oportet eumregnare, doneeponat inimicos fub pedibus fuis, id
eft, donee fibi(ubiiciat omnes contradicentes (ibi. Sed
' numquid poftca non regnabit cum eifuerintinimicifiib-
iedli, 8c ipfius poteftati (iibiugatiPRcgnaturus vtique eft
fine fine, cui & ipfi erunt fine fine (ubie^ri. Nequc enim
confequens eft cum ei fuerintfiibjedUinimici, vt mne il-
leregnaredefiftat : aur quiaidentidem femper regnatu-
rus, illiquos fibi fubiugauit deinceps non fubieefti ma-
neant. Nam & noS tali loquendi genere frequenter
vtimur , ac fi dicam veritas iftius fenfiis fententiam te«
n e t, qui profeólo fenfus nunquam infirmabicur, donee
veritas mentiarur , hinc quoque ex infinito patet,
quiaficut veritas nunquam mentitur ita fenfus ifte fine
fin« illa-manente nunquam euacuatur. Sed quxri-
tur, quialion^b cum fin« peccauit, caritatis debitum
proximo non reddendo > quomodo, hiftum fit quod a
iufto iudice fine fine damnatur. Qui profedto fenfus ex
fententia Pauli per facile pater, quia fecundum impeeni-
tentiam fui cordis, thefaurizans fibi iram in dié irx Sc re«
uelationis iufti iudicii Dei, lure fine fine exfoluit thefeur
ros itó.quiline fineproptet d.nyriam & impxhitudinem
cordis peccare difpofuit. Noluit igitur fratri reddete Ca-
ritatis debitum, velit nolit redd iturus eft irx, quam fibi
thezaurizaiut,,p,Ge^ruiri/uppliciiriTi. Seruat namquea
principioMetaphotam,quafiabexat5tionepublica6e iu-
diciariaïxéidi pptéftatë. Vbiiadiierferiusi cuiïuve debetur
caritas,inducitur, & Iudex ^ cui ab (Uovqwa fcenus non
terididindife^tionis, reUs ad decernendum traditur, mi-
hifter qiïoque qui omnem exadtionem pretii qfticiofe ex
igat: dciilde career quo reus,daudatUr, ac fententia vfquc
ad nü(nmi quadrantem nouillimum proponitur , quod
non prius pollitexire a poena carceris donee minima
quaiqUe perfoluat. 'Quadrans igitür exigitur, fed pasha
pecsatifokuriy. j; ;ï v ;vip-V'
Vnde honnulli, quia omhis mundus quatuor (ubfiftit
elementis j quadrantem myftice voluerunt interprecari>
quorum nouiftima portio terra elfe probaiur , & ideo
per ter ram, ôrhnis terrenæ aârionis dèliâa Sc carnis me-
ditatio, quafi nouilfimus quadranS, ignis luppiicio pee«
hàliter exigUhtur. Nam iuxtahunc fenfum, primus qua-
drans ignis, qüia de cîeleftibiis eft quo cariras fignatur iü-
re dicitur,fecundus àertquenrfemperlpiramUs,per quéth
Vita noftta fignatur, tettius vero aqua, qua renafeitnur in
Spiricu lancto,deinde noüilfirtius quadrans teîraconnu-
mcratur,per quam carnalis vita, & peccata terrehx cott-
tagionis defignantur. Hinc qubq; primo homini diilum
fegimuSjTmvtM & in terrdm ibis,'Ac fidiCat, exlblues quod
elfe voluifti vfque ad nouiffimum qüadrantem, nihil pec«
catoili.n tuorum ifnpunitum eric. Recolat igitut prU-
dens animus , etiam fi vbiVelvbiqüodfiïprapropofui
commemorare prxtecmitto, quodhxc omnia illis 0«
<fto beatudinibus quafi à gehere IpedtantunHinc eft quod
hic oratio fidei implorât, libetari nos à malo, id eft ab ad«
uerfario, perfpiritum pietatis, vtmitefcat animus & pof
fit omnia tolerare. A lioquin.nifimitis fuerit, quomodo
in viacum adueriario confentitevalet? VerUntaftlen etfi
ad Euangelium referendum eft , qualiter eius aliquis
confentietiulfis, mfi pietatis fpiritu repletüs fuèrit? Ille
enim confentit qui eum pie audit & mtelligit. Deinde
quidquid intellexeric, etiamfi contra volttntatem fuam
fonat, non aduerlacur, fed magis diligit obediedo, & gau-
detadimplerelitet contra mores luos veniat. Siquidem
noh eum ad voluntatem propriam detorquendb, fed mores
Sc omnem inrentionem cordis àd ea qUædicUntur hü«
militer referen do.
A vi) is quia di&um eft aniiquis, non moechaberii, ego
autemdicovobis, quia omnis qui vider it mulierem adeoncupif-
-cendum earn, meeebatut eft earn in corde fiio. ] Pender igitur
fixe fententia exeo vbi ait, Non 'Cent legem foluere, fed adiM-
plerè.lmjplet aütem earn eo quotfdicir; Qui viderit mulierem.
Nec tamen (bluit legem, çum, de cordé m oechiam tollit,
&caftitatem incarne feruare iubet. Non enim abfoluit
ilia,fed implet in Euahgelib qüod deerat in lege, Vt maiot
fitiuftiriaChriftianotum, quam ScribarUm S i Pharife-
orum.Vbiconfiderandum, quod non dixit, Omnis qui
côcupifcit mulierem, fed qUi videriceam àd toncüpïfcère-
dum feilicet eo fine & animo vt ëam conc üpifeat, coU-
fentiendo libidini, fi facultas merit explendi. Quem lane
locum Grxci duobus Verbis fignificahtius explanant,
Sc «ÿ>oT«^ftdi',ideft,paâionemSc propalfione di«
Centes.Qitandoquidem paffionem dicunt ad VitiUm a.
ni mi réputari, propaffioftem Veto licet habéat initium
culpX, non (amen renetiin crimine. Eft namque -apovet-
Seieh temporalis, Vel (ùbitanéus aniiiii affedus -, vt iràtü's
fit aliquis,aUtamansaliqUidj-irdd^' veto, aut ?9<§^,vt quidam
aiun t, quxda animi forma Vel delibèràtib ex confen«
fir pene quafi naturalis hâbitüsmehtis Vt eft dum dicimus
iracundum, aut cuiulqi àmâtotem. Quippe quia
nonlolum de quolibet iratovèl amante didtüt, vetum
quod 6c iram fuper alterum, (èü mifericordiam Vel con-
cupifcenriam aut amorem habeat. Vnde iam iupracfitli«
xi lîet, Auiiftis quia diâum eft, non occides, fcd im pleuit quæ
deerânt, & ad didi t, Quod omnis qui iràjcùurfratrïfuo, feus
rit ïudicio. traque non fimplicitèt,omnisqûiitaleitüt, fed
cum addi tamento addit,fratri fil'ô. Qüé fenfum béïie Dà-
uid duobüs explanat Verbis, Irafcimim, tynoliUptccdfe. Ac
fidicat, quod fiirafeamini cumfitis irafcibiles nolité pec-
carcirafeendo fratribujs.Haüddübiüm quin ficùt vpoit'ir
àccidens eft, fihedelibetàtionebôniaUtmali operis:
ita -CTd^i^affeiftio deliberati animi, fi locus adfit perfici«
endi. Vnde fottâffis hohdubitandum, quod ficùt in pët-
feiftionibus irafratris, véluti homicidiüm, reos facit iudi-
cio: itaconcùpifcèntiâmulieris,autilliciti ctiiuslibetco-
eubitusnefanaâ deliberàtio1 mentis * meechos & m orte
dignos eX lege facit. Müechia namqne genetaliter illinc
pro omni concubitu illicite accipitur, quia in eo quod
di Xi t hoU mcechaberis, om ne libidinta ttimen inter d ixit,
quod poftea Moy fes Variis criminum Ipeciebus diïpcrti-
ens lingula proprio iüdicio damnaùit» Àlioquin in illis
decem vetbis legis,necfornicatiô,hecconcubitus taaf-
tulptUm, nec alia portentà libidinis prohibit» cemuntür.
ï^nnn $ Vnde