Pafîhafîi Ratberti
D
Waliyx.
hæc ratio eflè coepit, vt. poft indulgentiam ralentorum,
turfos ifte cùm foo conferuo di (cep tare qneat pto debitis*-
Ac deinde Dpminus cum audiérkquæ relata font à conférais
» quando pro his eum in iudiçium reuocare poffic.
Alias autem,nifi.poft veniàm fibi indultam aliquod tempus
eflèc, quo tanta committcre, yaleret, quoi poft iudi-
cium peradum, quod futurum eft, qmnino non erit, ne-
quaquam ad tantum infoelix diferimen forte perueniflef.
Vnde,quia aliter elfe non potufofortefignanter Euangc-
lifta, imo ipfoPominus, qui hanc nobis parabolampro-
pofuic.ait. . . .
EGRZSSvsautem feruus iUe, inumit vnum deconferuis
fuis.} Qui mifernifi egreflus effet,&poft vernam indulgen-
riynm à Domino , & a b obfetuantia mandator u m eius,
nunquamCialia tamcrudeliterperpetraflèt. Sed quia hxc
parabola çbfcuriffima videtur,& in multis dimcillima,
qualitercunque requirendus eft modus,vt fane intelliga-
tur. Quia nonnulHfucrunt qui pro eius diffieuftate in alir
quibuslocîs erraueruntà vero,& ipfi interprètes, qui eorum
diôta deJGrxcoad Latinas aures tranftulerunt, non
iàtis eorum errores purgarunt, ne ofFenderetin his fim-
plex ledot.neqvospucei clauferuot. Quonianvtalis tan-
taque difticultas eft in his rebus quç proponuntur.v t con-
fiteatur Ôrigenesin fuis opufculis, neminemhuiuspara-
bolæ textumad liquidum intelligere poflè ; & vt propriis
eius ytar verbis, ait ira» Vere confiteor nemincm hanc ex-
ponere pofle,nifi folü Chriftum,qui difcipulis fuis omnia
iccrete foluit.veniens in fenfum eorum &apericns eis parabola:
thefàuros obfcprôs fecretojs atque inuifibiles
deeem millia talentorura ,quoniam rnemprabilém ilium
decalogum, feriptum digito Dei, traditum populo Dei»
corrùperat. Debebat ergo decem millia talentorura,propter
côfirmans eos dempnftrationibus indubi tabilibus, deinde
ne aliosexcluderet abhac 1 edi one Dodores, adiecit
dicens,aut forte, eum quemyolueritilluminarelumine
feientiæ fox, vtintelligat omnia parabolæhuius. Et cum
propofuilîer finguks periônas, quinam elïet Rex ifte, qui
feruus qui oblatus e ll,quiue illi qui.eum ob tuier un r^ qux
vxor & qui filii, & qua: omnia eius, feu estera quæ longû
cft enumerare. Eft enim, inquit,fàpientiæ Dei h oc ©pus,
Vt itadicam ,ea omnia diflèrere. QuaprppCerperpendat
fidelis animus,quanta difficultas in his elfe poffit,vbiMa-
gifter Ecclefiæ illius temporis tam diuina fenfit & eximia.
Licet ille altius ea volueritextolleïe,allegorizarequam
fides cs&ho\icapeximmt,quia.'qjiifortiwpremitvbera, tefte
1criptura,«o» elictet lac,fedfanguinem.Et ideo nos ad nofmet
redeamus.deinde ad nnem parabolÿ 8c ad conclufionem
Saluatoris, quianonadfupernas &,Angelicas ruinas hxc
parabola referenda eft,fed adnos quibus dicitur,Sic & pater
metis c cel eft isfacie t v obis,fi rionremiferttis vnufquifque de cor-
dibusvefins. Quapropter ipfa vis verborum confideranda
eft, fi force ex ipfius Domini didis fenfos nobis illucefcat.
Ait enim., Cumcoepijfetrationemponire,oblatusefteivnusqui
debebat decent miÏÏia talent a. Quid ergo putas dixiflè Domi-
num quàndoait, Çum cctpijfet rationem ponere ? Nonenim
ait, oblatus eft ei vnus, po n en te iatn eo rationem in ipfb
iudicio, fed cum coepiflet rationem ponere, vt fubaudia-
tufludicii. Quoni^m àliud tempus eft futuri iudicii,& a-
liud quando polira eft ratio eiuiclem iudicii : Rationem
%]uippe iudicii Rex nofter Iefus Chriftus, quia homo fe-
dus eft , tu m coepit ponere, quando ipfè pro nobis in primo
aduentu fup voluit iudican,& pçp nobis pati,vcl qui?
dp legem dédit, quand© de coelo ProjpexitJùperfilios homi-
num>vt viderepfi effet intelligés aut requirens Deum ; quia omnes
declinaucrant, non eratqtiifacéref bonum, non eratv/queadvr
num. Qui vnus,quia omnes vnumfadierât in malfape'c-r
cati, propter præuaricationem primi hominis oblatus êft
ei totus, obligatus vinculis, & inuolutus cri mini bu s ,qui
debebat decetn milita nz/en^quoniam in omni gencre huma-
no hæc iniquitas refperfà erat.Quç iniquitas iuxtaZacha-
riam Prophetam/edetfupet talétum plumbi. Sed decem
milliatalenta ideo dicuntur, quia lex indecëPrçceptis c6 -
mendatur. Sienimdiligentiusfcrutatus fueris^ipfiusnu-
meri fecreta,latebrasq; eius inqujfieriSjmonftrabituj:-tibi
iuftitia legeDei confti tuta,quam quifquequi contempfe-
rft, quafi violator prxceptorum. Dçi reus tenetur» dum
nec naturalem legem inlitam primo hominifèruauerit,
nec datam per Moyfeneuftodierit. Et ideoille debebat
numerUm legis,quia criminofusomnia peccata con-
traxerat,quae in lege damnantur.Debebat ôc die eius ton-
feruus centum denarios » hihil minus ab eodera numéro,
nam decies cétùm fiunt mille, ftcut& dcçies mille decem
millia ,fie & decies defd centum fiunt. Neein jlloigitur
decem millia talentorum debitoreàlegitimo numero re-
ceflum eft, &perfedo, nec in illo qui decies denos debebat
denarios. In quovtrpque inuehies v traque peccata*
Vterque itaque debitor, & vterque veniæimplorator pa-
riterq;etiam à Domino impetrator. Sed ille feruus malus
fèrausque iniquus & ingratus noluit conferuo rependere
quod ipfe acccperat à Domino , noluit prxftare quod illi
indigno prxftitum eft. Nam ei rclaxam hint decem miliià
talenta. Et ne putes quia param eft forte centum, quia tôt
peccata fùm-quibus reus tenebatur obnoxius,quot &per
hæc decem millia, in quibus nihilominus omnia peccata
funtaccipienda.Nolo enim dicere vnum talentum,quod
omnia peccata hoc loco concludat, fed decem milliatalenta
, quia nemo eft qui ambigat eum qui oblatus eft, o-
mnia debuilfe. Seruus aùtem ille qui centum denarios
debebat, etiam & ipfe plufquam & feptuaginta & feptem
debebat. Sedomniailladecçmmilliatalenta,nullidubiû
quia dimiflà funt inBaprifmo,quahdo benigniffimus Sal-
uator nobis hbertatem reddidit à culpa, qua reiteneba-
mür fûb peccatp. Sub quo peccato iam vendit! eramus,&
nos & vxor npftra, videlicet caro peçcati, & fïlii atque or
mniaquæ funt opéra carnis.quæ pepererat nobis quafi fi?
lios ipfà carnalis affedio, feu voluptas carnis, quæ male
adultéra fada eft fpiritui noftro yxor de qu^ fuicepimus
eofdem plures & pelfimos filio.s,quos rex fimul çum ma-
tre venundari iubet, non quod. fuos nos imperioperdi?.
derit aut vendiderit,fed quia nos & omnia quæ adnos,
pertinere videbantur,iam venditos fuheifdem deliôtis
parabolice oftendit, ac per hoc vendidiflè eft, cum venditos
eflc monftrauir. Non enim omnia in parabolis fiebof-
funtfigurate coæquarirebus,vt hiftoriavideatm/edfie vt
hoc ad plenum inftnuent ad quod propofitæprobantur.
Cuius plane caufàm propofitionisDominus demonftrat,,
cum ait. ,
Sied* pater meusfacietvobisifinonremiferitishomntbus
peccata eorum,de cordibusve/lrü.} Vbi déclarât quia a primo
aduentu fuo multanobis dimifit talenta peccatorum, vnde
& nos multa debemus dimittere quæ in nobis com-
mittuntur. Namque primürn reum exhibuit&abfoluit
gratis, talentarelaxauit, vxorem eriamipfàm» ne inferui-
tutem yèniens, permaneret, dimifit, filiosne femperye-
nundari eflènt abfoluit, & jamnia eius qua:feruituti erant
addida iufto Dei iudicio fub diabolo , peccatisexigenti-
bus, pius& ciemés rex çpneeffit. Quæ omniaad poenam.
huius peffimiferui ideo iufla font venundari,quiaipfè.pri-.
mum ma foonte fe vendidit.&tradidit fob diabolo.Et hoc
eftiuberevendi vt dixeram pro ccrto, quod eftyenunda-
tum oftendere. Qm profedotropus in fçripturis diuinis
noriffimus eft & diuerfis formatur mordis,ficut & hoc lo-
ço,per hoc quod iubet facere, fadum iam.iuftofti mdiçio
demonftrat. Necdum tamenincatcereiubetmitti,quqd
ad illud vltimum reftat iudiçium. Porro de vxpre & nliis,
quid quid illeprædidus dodor fenfèrit, non aliud intelli-
gere;pportet,quam quod adipfom eundemquejferuum
pertinere poffit,id eft caro,feucarnalisaffedus. 5icut
quam fæpe inforipturistropice,mcs feu fpiritus quæGræ-
ce voùr dicitur, pro viro accipitur,caro veroproyxpre, vt
I fint duo in carne vna, ficut Chriftus & Ecclefia, itayt mens
regatcorpus>& caro fit fubditaac fi muliervirofoo.Quia
tune ^edu s prdo feruatur G mens fubdita D.ep fuerij:, ôc a-
nimàe feu fpirituicaro digne obedierit. De quibus fifo qui
generantur , id eft , adiones bonæ operationis, perfedi
ac digni Deo erunt. Sed quia ifte malus ferims nccduni
redemptus erat,vt dixi, neque libertatcdonatus, non po-
terat niû venditus maneré fob.eo , çui in,primo paren?
te fc tradiderat , & ideo .non habebat vnde redderet,
qpia tamipfequam vxordç filii,feuquæad eum pertinere
pôtérànt,'
ïn Eùàftg.tMmh. Lib.VIII.
poterantjomnia ferant vendita fob rnanu diaboli, nec po*
terat aliquid defe, quod liberum eflet generare, donee li-
bertate recepta, quando eoepitrex rationem ponere cum
feruis fuis * menfiiram talencorum difpartiens fingulis, in
quibusnegotiarirurfus deberentadlucrum Domini foi,
irayt omniailla prxeepta feruare deberet hie malus feti
uus, qux ad Deum pertinent, & quxadproximum.Quia
profedo ilia decem millia talenta ad Deum font referenda
, centum vero denarii ad debitum proximi.Sed ifte tam
immemprbeneficiorum D.ei, nec ilia quxad Deum font
feruauit, nec ifta qux ad proximum, quinimo crudeliter.
exegit, quod ipfep>rimum .conferuo impendere debue-
rat. Debitor namque.firit; alterifacere, quod ipfeyoluit
yt ipfi faeeret Sc conferuus. Neque conferuo infligere pec-
nas oportuerat, quas omnino nollet yt alter eiinferret.
Quibus rarfus debiris male reinuolutus, accufatur. Qua,
crudelitate acculatus & conuidus * iure condemnatur,
qui non fibi nec vlliparcetevoluit; infoper nec de talcn-
tis, rurfos fibi, poft indultam veniam commiflis, cogita-
« . Q^oniampecuniam, quam primum in Adam perdi-
derat, demum in Chrifto concorporatus ad lucrum ex-
penderedebuiflet.DequibusprobabilibuspecuniiSjiam
plura fiipra diximus* propter quod non ait ponente eo,
iam rationem,oblatus eft ei vnus, fed cunMtptJfet rationem
ponere, id eft cum omnia femina rationis fiuurx vitx pro-
p ofuiflet in fe & in morte foa, per q uam dimifla funt omnia
debitaferaituris noftrx, & reddita eft nobis petfeda
liberras in Chrifto. Vcvir & vxor, fpiritusyidelket atque
caro,quia font duo in carne vnajfeu nlij,fcilicet fidei opera,
in Chrifto fipermanferint in adopiione filiorum Dei fer-
uitus tranfeac, quoniam retro multa millia taletorumper-
tulimusdamna, necvllumDeo prius attulimus lucrum.
Sed & quotidiemaiora nobis coaccruamus, & grauiora
peccara commictimus, quia fequimur mulierem luper ta-
lentum plumbi fedentem, cuius ©omeneft iniquitas. Qua
nimirum ratione tunc coepit Iefos, vt prxmifluHi eft,Rex
nofter ponere, quando incarnatusvenit in mundum , &
ad hue hodie ipfa eademque ratio verfaturin ifto fxculo.
Nam & cottidie offertur ifte vnus du aceedimus ad. Chri-
ftum per fidem,& venundati prius fob peccato,debitoref
feraifint vnius Domini, tàmén aliter.eft fodus feruUsB-
fàuqui affligebat Iacob fratrehi fou m, & aliter ipfe Iaeob
perfecu tionem patiens fratris,pro quo & fogaminiit exul-
queeftfedus. Vnde licet hxc ratio quam coepit ponerd
cum ferais fois,magis pertineat ad tempusBaptifmi,quando
in eo dönanturomniadebitatainquxcontnximus ab
Adam, quam ea qux poftea ipfi cpmmifimus. Tarnen ߣ
in priori populo lex n.aiurx feruanda fuit,ficut & lex Moy-
fi*: Ac prxterea in ytrâque charitas fraterna tenenda erat».
fine qua nemo abibluitur, etiam.fi. corpus fuum tradidc-
rit vtardeat, ira vt quibufoarn martyr Dei videatur; Sed >
hxcfomma totius parabola: melius luper Baptifino intec-
pretatur, quando plenius & perfedius omnia donantue
nobis peccata, & charitas fraternitatis atque adopcio &
liberras omnibusamphorrelaxatur*. Idcircoceiftpus quo
accipitut indulgentia tanquam tempus eft teddendx ra-;
tionis, vt omnia débita qux ôç inuentafuerinr dimirtan-
tur.Non tarnen ille feruus dicitur poftea dedifTe conferuo
fuomucuarn pçcuhiam , quam cumille non pofletrçdde-
re, vteius mifereretur ,.fed fic dicit quafi iam ei deberet i\-.
le conferuus eius,quando ipfe rationem Domino foo red"
dens cpgebaturtantinuineridebitum exfbluerei Nçc-e-
nim dicit quod dimiferit conferuo foo quod eidebebati
& fic demum accefferit vteidimitteret Dominus. Yere
qiji.a in hac exadione vtrique debitores erant, quia v trique
vnum corpus de mafli peccati, & vtrifque diroifTimi
eftapio Domino. Vnderedius fuerat,atque hoc potius
congruebat. tanco debitori reddituro rationem, & expe-
danti mifericordiam Dominifoi, vt prior ipfeconferuo
dimitt erct quidquid eidebebat,&ficad rationem redden-
dam, vbi mifericordia Domini imploranda eratrationa-
bilius,&ad impecrandam veniam fecurioraccederet.Nfie
autem quod ei non dimiferit indicantyçrba conferui.fim-
pliciter diceatisyPatientiam babe in me, & omnia reddam tibit
Alio quin diccrec,iam hoc dimiferas , curiteramrepetis-
qux donaftu>&id,eo forte videturdicere, vt in'Baptiftno
dimittere debeamus,fiquid nobis debetur,nec vlttaqtiic-
quam de prxteritis repetere. Hoc & ipfius Domini verba
mapifeftiu s aperiun t. A it enim, Egrejfus autemferuus ille in-
. . . » . . uenit vnum deconferuisßß, qui debebat ei centum denam. ôs
que talentorum conuincimur. Sed quia non^habuimus I npndixit,cuiiamdebitum dimiferat. Si enimdimififijèt,
vndereddeie, neque vllus mortalium habuifle creditur,
fleâimus ergo acl ipfom eundemque regem, & adoramus,
rogantes clementer.vtnoftra nobisdimittatdébita. At v-
bi cum oblati.quorumlibetofficiominiftrorum, Angelo-
rum videlicet vel fecerdotum feu mimfhorum defeendi-
m.us infontem,quo abluti & confe cratiin fenguineChri-
fti,omnia tafontorum chirographa foluuntur, reddirur v-
niuerfis.mortalibus per Ghrifti gratiam liberras, & de fer-
uitute tranfit hie vnus oblatus,quod eft omne corpus Ec-
clefix.in adopcionem filiorum Dei. Et ideo qua bene ait,
quiad«»»yife«Wî.Dimifitautem'eum graasliberum,infoper
6c vniueria calentorum débita dimiucei.Etcum hicfaiftus
eft liber,nulla deincepsde vxore ac liberis fa da eft meric,
quia in eius libertate donata eft libertas integri corporis,
vt anima & fpiritus atque caro Coras atq; mundus, ab omni
de.bito abfolutus, liber fit homo- Sed hic egreflus à fon-
te vtms,inuenit vnum de conferuisfuis. ProH'dojo.r, à fonte e-
greifos eft vnus, & ecceiam fadi font duo. Qui nifi rurfus
diuifi eflènt,non nifi fe vnum in ueniflè t;quia ficut prius o -
mnes vnum corpus diaboli.erant, quamuis multa mem-
bra,ita & inChrifto renati.omnesinvnitate corporisChri-
fti font recepri,quoram ipfe fedus eft caput,fing-uli autem
alteralterius membra, vnde & in eifoem omnibus vnum
corpus. Veruntamen etfi rurfus hic quifadus eft vnus fe
diuidat in dups, non eum vnu diuiditqui vnus in Chrifto
per manfit,homo cuiufq; vnü eft caput, & multa font me.
bra,adhuc vnum eft corpus. Quem vnuminuenit mifer v-
nus,qui egreflus eftà cornore,egreflus vnicate fraterna,e-
I greflusà gratia Dei,egreflus à charitatc, inuenit vnum deco-
ftrm fuis. Ambo fiquidem ferui,& ideo ille conferuus. Sed
aliter ille feruus,&alitetillel Tamen,eorum, vnus eftDo-.j
roinus.Sed infelix nimium ^tq; mifer Cain, quia exiitàfe-1
cieDomini.Beatus autem Abelàccepcahoftia Deo, quia i
manfit intus cum Deo.Et idôo omnes homines, quamuis ;
npnei vtique deberet, nunc autem quia dixit debebat,
manifeftum videtur quod non dimiferat, & ideo nihildd
his forte cogimurintelligerc, qux poftea fibi adinuicem
homines contrahunt,Sed conciufio huius parabola: lopgß
aliter fe habet cum ai t,Sic & pater meus caleßisfaciet V'- bùyfi
non dimiferitis vnu fqui'quefratribus veftris, peccata eorum de
çordibus veßris. Vbi oftendit <3çea qux ante Baptifmacomr
mifTafont, &ea qux demum poftea ad inuicem contra-,
huntur, benigniffime condonanda. Quoniam nouanati-
uitas Sc cordis immutatio idadfertvtnihil demum,aliud
debeamus,nifi vt inuicemdiligamus. V erun ta m en in hoc
magAra oftenditur pietatis facramcntum, cu jllud, quod
hoaaufoaanfcruo dimiferat, neque quod cor durum ha-
denuseriam infontegerebat, nihilinysedirepotuitC^)-
mino, quominus illo in tempore incipiendx rationisdi-
mitteret ei omnia qux debebat, fi yellet açciperequxda-
ban t ur.Sed quid profoit mifero quod donaturr eft, n uan-
doqujd em in caput eius propter duritiä cordi$ ; & odiorà
perfeueranriam,rurfus.omnia corinuo replicantur, & exh
gunturab^o vniuerfa prxtericorum & prxfenrium débita.
Vnde rede quçriturquomqdo,fi_4 imiflà font,redeunt?
Neforteimpediri poffit Baptifmi gratia, quo minus omnia
peccata dimittat, maxime fi odium frarernum in efos#.
cui dimi ttuntur,an i mo perfeqerat. Vnde collar, & Catho-
licacpficeturEccjcfia,quod:foluitur heflern9 dies,& quid-
quia in eo contrada font vel fopra,foluitur cria & ipfe ho-
ra momentum.q; ante BaprifijTu,& in Baptifino.Porro de-
foçsps continue» reus cfleincipic, cum de libertate ruens
feruuseffe peccati incipir. Acpropterea, non folum confe*
fequentium,verumetiamprxteritorum dierumfoorarum |
8c momentorfi, redeuntiDUS omnibusqux dimiffo font,
tenetur reus &exigiturab eo^c firediuiuii vniuerfomde-
bi turn, in rantum yt videanrur in quibtifoam peccata non
dimiflà,ficut in Simone Mago, & in quamplurimis qui fi-
Àaaàa 4 dèae