$ 2 6 fafchaßj RdlbePti
B
*fd 44*>
'ftum conçepiffe credamr.Quid igitur pertinftad Ghri-
ftum generario ex Dauid deduéta, n per Iofeph origo
Mari* non crediturdcfecndiffe ?Quod volens Euange lifta
manifeftius exprimere, C'hrifii, zk > generatio fic erat.
Sic erat, inquam, vt ex Iofèph origo Maria: clarefceret* &
Chriftus non ex eiusfemine, fed ex virgine ficutpromif-
fum fuerat,deSpiritu fàn&o conceptus vtique nafceretur.
Nafciturautcm Deus & homo. Iacirco fermogeneratio-
ois ad vtramque refertur naturam vt peream partem,qua
generationis ordo in carnedefcribitur/homo fuiffe mon-
ftretur.per eamveto, qua deSpiritu fànéto ex virginecom
cipitur, Deu s manifeftiffime declaietur. Et notan dum,
quod non ficut Fauftus adftruit, per regenerationem Spiritus
fàn&i in baptifmo fa <5tus eft filins Dei; fèd iâ quando
concipitur, totus idemque eft, qui de Spiritu fànéto genc-
fatur. ï Et idco non in baptifmo fitjverum ex vtero Vitgi-
nis nafeitur Verbum, caro faétum. Et per hoé quod Verbum
eftAeum Dei filium ante fàectikde Pâtre natumcre-
dimus:per ho£ vjej;q qjjja caro faâum eft, natum ex Virgine.
hodie in tempore pleniflîmeconfiremur.Chriftienim
nçwpen fbfura . finc additamento ïefù, vt diximus, hid
pofuiffe creditur, vt eum intelligeres,de quo Propbera di-
xe rat, Vnxit te Dem tutu oleo Utitiepra confortibw tuis, Et no-
men lefuquod fiibftantialiter illi inerat, Angeio dicen-
dum refèruaret. Vtquide Spiritu fàn&opaulo poft conceptual
eum diéhirus erat, ipfè diuinitu s confïib ftan t iale
n orne n ei us, velu t proprium, & làluationis officio, fie ut
erat inProphetis repromiflum omnibus (cire cupientibus
fublimius declararet. Porro interdum Euangelifta, îmo
per eum Spiritus fan&us , qui eum conduxerat inomnem
veritatem, velut hinc inde ad dem onftrandü in tus, Cbrifii,
air,getteratiofie erat.. Sic erat, inquam, vt præfcripra eft; fie
vtique vt continuo litteris commendata, ficut pofteaife-
guis & prodigiis manifeftius oftenfa. Cbrifii autemgeittra-
t to fie erat. Etideoqui vultintelligere, fie eam credat-, vt
prxfcribitur,vtfignatur. AlioquinEfàiasfatecurdicens,
Si mn credideritis,non tnteütgetit.Vtique quod Virgo çonci-
pict&parietfilium, hocfanenonintelfigeris, nequëin ta
hoc eft in Çhrifto, vtalii codices habent, permanebitis.
Quia omnino eum Emanuel, quodeftnobifaïmDeuS,
minime vocare valebitis.Vnde quia primum crederidum
çfhfi volumus jntelligere diüina verba qu* dicuntur,mo-
dis omnibus non.peofemUshumanav DepOnfendus nam-
queeftfenfus humanus, vbi.toràm quod diricureft ditti*
nqnjÎOQ^k q«*od nafcitur Deus ex Virgine, non eft «on»
fpeüJdo, fed myftehum; non eft natura, fed vitras, fèdvdi«-
gnatiojnon eft oido, fed poteftas. Nam mundanalàpicn-
tiahic quid capiet,& intelligentia carnis quid requires
vbi toram eft diuinum atque ineffabile quod narraturî;
lànifih ia^Ugeyeratio fie trots ltaquevcaltiüsdicamus,
non dixit, fiefaéta eft, fed fie erat, quia Ghrifti generario
eracapud patrem, quando per hanc prefer iptam genea*
llpgiamgenerabatur ex matre. Quod autem erat » vtique
P RG L O G V S JL 113 R 1
J, - . , - : S î C V N D ' 1.
V i a rernm geftaram figuras & omnium
Prqphetanim prçfàgia in manibus nuricha*
bemlis, quibusolim Chriftus iticarne ven-
turasfiguratur^ kris admodüm deuotioné
mentis inuocandus eftSpiritus lànthis, qûi
nobisSaluatorem perps omnium Prophetaruïn quan deque
piromkrebat vencutum. Inuocaudüs vriquê vt ipfè
aperiatoculoScordis n oft ri, ne præfèntem eu Ai; propteî
velamen carnis minus çapàceS , non fàtis inrelliga-
mus, quem àlongc ipfi confpicuis cernebantoeutis, &
veiutcotaffi pofiti quàfi digito defignabirtu, quem fatu1-
rum vcteàçfidelitemoûéêarit.Hinc eft fane quod vbiqüe
ecceaduenit dituht. Quidenim eft àliud tam frequenter
ecce aduenit dieere, Vfeliit tsiató eXhibehdo quod non-
dura erat.nifi vifibilemomnibus repiromittere,quem ipfi
Deuiti pi-aefèntem vbîqùeceihiebanc î GernebaUt autem
eum in Spiritu ; Sc ideo quem fine temipôrè vidébant ,'Ctû
fùnt pFsIè.ritâfutürâvèp^çfèririàilicettômpfehdum effet
præfentèmiififinuaban^lpfébfttenimjfictitPtbpheïàaic,
cof'Jpeclor omnium faculórum. Vnde &ipfi'fttpérfè rapti in
Spiritu præfèntialiter intuebanrur quidquid eis füturum
Spiritus diuuius infinuabat. Namæterhitas quiacuntftu
excedit tempus, fimul pröfeéto omnia qüa?mint intern^
pöte comprehendi t. Vndê niftiirum Épie ntés f^culi*ter-
nitatem ttiam nobis volehtes oftendere, dixerunc, Æter-
nkas eft i nter minab il is v it* to ta fi m ul & perfeéta poffefi-
fiojquod ex collatione témporàlium clarius illucefcit. Ad
quam fane astemitatem Prophet*in Spiritdeict'tà fè,&
extra omneqttod côipôteüm infra tempus eftitranfuecli,
céïnebânÉ‘pr*fèns^ illud, quod ânré tempus iam in illo
erat; Illucnamque fèmTpèrpr*ïè'ns fimul & interminabi
lis terüittqjôflèffio, ac negötiofüm pariter ptenitudo, feu
caufarum fum ma confiftic.Quo qtiiaomnis hæretîcoram
ig nauia n on ^âlüicâttingeM Vt infpiceret i cæci taris ca ligi-
né circumfùfi,neque prçfèntehï éum ili vtefô Virginis, v t
decuit, nequeabexordio cunxfia creantem de patregeni-
tmn, vt Opdriuit cognouerunt. Vnde fummopere fiagi-
tandum eftjVt mensnöftra Spiritus lândtigrariailluftre-
tur,quatenus diüina ipfiâs infpiratione poffim us in Perdu
iu xta quod rei vêtiras eft ifttelligérë t interdum autem vbi
fupeteXceliirfioftiram intelligenriam, fie noS diuinisfiib-
mittere,vt' quandoq; per humilitatis deuôtionbm ad ifiim-
mæ intelligen tiar cacu nvcnDomini di (pen fan te gratia eri-
^amur. Tune quippe illic ratio videbit redtiffime coeütus
illuftrata quod ex fè primtim non poteratintueri. Quippfc
in rebushuraânis orane quod fcirur>non ex fua.fed excô-
preheUdcntium nâtura cögnöfcitür. Quod fi minus hu-
manaratioid de quo agirur fueritad dignofeendum ido-
t nea;crattamenillud quodeunq^ vceft in fubfiftendo.NoV
femper ergo erat, quiain principio erat Verbum, & Vér j vero aut certe fimplicirate purgabimur ignoranti*,aüt tefoum
eracapud Deum, & Deuserac Verbum. Acperhoc
nifi credideri fpriraum, quod Chriftigenerario fie erat,o-
m nino nequibis i ntelligere, quia diuinum eft, & ideo ver*
bis non poifuraus explicare. Sic ergo in terris erat.quia dû
gnat us efe,vt audiuim us:fic & in coel o, q uod nufquam nifi
peripfum cognouimus. Vnde quia de ha c in terra mul-
tum feire Domini difpenknte gratia, meruimus, fi quid
'tft quod lateat, toto mentis affedtu credamus, quia Chrifti
generario fie erat vt Euangelia teftantur : ab Abraham
quippe incipiens, & per Dauid ad Chriftum vfq; defeen-
dens. Incipiens fane à fide« fidem quoq; in fine commen
dans, vt per fidem fuos quoique Auditores ad contem-
plandamfuam fpeciem claritatiseius quandoque perdue
cat. Vn4^& nos reparati s in Chrifto fenfibuspoft hanc
feriemleéïionis prolixius enodatam,paululumquiefca-
! mus ; quatenus rurfus in principio alterius Libri tantifper
acutiu s ex luminis eius vifu rean imati, arcanageneracio-
nis eius iaminvtero, Angelo prxdicante, fublimius
- q atque in tendu v cernere contuendo
valeamus. ••• i
meritate dilu dimur falfira tis. Própter quod diuinam fi cui
placet maièftatisince|ligereveritatem,& h umahitamfilii
de matrfcfine pâtre côgnofcére puritatem, non ex fè.fcan-
tum, fèd diuino irradiatus SpiritU', inde aliquid Vt eft, co-
gnofcendo dicat 5 quia nifi ifluminàtUs dé Déo vt opprtet
quifqUemhil omnino fapiu Hincefthâmquequodpraui
homines needum illuftrati, durfte* fè fibi Deum conan-
tur fingere,non folumignorantia obuoluuntur,vetumet-
iam fidem fimplicem quam habere poterant errando
amittunt. Etideomedullitus cordis, TrinirasDcus no-
fter tuammuoco enixius obfècrando maieftatem.vtfàn-
ftiEuangeliihuius myfteria, quibuslibet adprofeôumj
eodem Spiritu quo finit diuinitusirrorata fànôtorum Pa-
trum periomniavcftigia fèquendo, valeam liquidiusex-
planare. Imploro namque propitius fenfus meos re-
-gas, ne oberremà veritatiS tramite de me quippiam pr*-
fumendo; fèd tua fuffoltusgrariaquidquid ineonarran-
dum eft»totum ex te fenriam: & quod minus eft quia nec*
dum capio. Spiritui fahók> dunmat alten refèrandum
commódius derelinquam, dû modis omnibus ex piade-
uocione cemcritatis audaciam ne incurrä. Tribuequafoj
benignif*
vfi.i.l).
benigniffime Reiftof, difpenfantegratia, quod hecdum
intelligere queo , filtem fide integra capiam t & quidquid
eififem litteris eiiunciatur,totuift'credendo teneam. Ne-
que vita aut mor ibusveritati s intelligenti* contradicam.
Quia nimirum magnum eft ilpbis pr*ftitum diuini fuf-
fragii Sacramentum per fiderft ifltetea ambulantibus ,fi
abea peccati caligine non deprauamur. Scio igitur j fan-
ftiffime Creator,quod nemo te,qui refte fapit, totumin-
traintelligendi fententiam claudit , neque extra fentiendi
ititelligentiam manere definit.Etideo interdum fpla,qu?
fidei funt, rdtione comprehendi poffe omnia non pr*fu-
mo. Imo veritatis viam inftanterfequendo, depofeo, ne
contra fidem. ynquam de fide fine fide fentiam. Propter
ijirod maximfviri quam fepe Corruifleprobantur. Quip-
pequia quidquid ab intelleiftu Spiritus fan&i diferepat,
Wuo prolata funt qu* in feripturis fandtis leguntur, igno-
Whti*, imoef roripotius adlcribitur quam virtuti. Vnde
quia pertinaces fuerunt fimm fequentes arbitrium, contra
diuinum Spiritual oblatrantes, verameius intelligen-
tfam percipere non potuerunt.
e x p o s i t i o n i s i n
M a t t h ^ v m ,
I I B f. R S E C V X D V S.
V m ejfet (inquit) dejponfata mater Jeju Maria
Iofeph. ] Vbi primum redte quxritur, quid
fit quod Efaias fimplicem tantum Virginem
repromittat dicens, EcCe Virgo cortcipiet &pa-
------ --- -rietfilium:Beams vero Euangelifta, defponfatameam
nominat, quametiam pari aflenfu Virginem
confitetur. Nequaquam autem vocat ab officio diuin*
difpenfationis quod Sapientia, qu*a fine vfque ad finern
pertingit, & fuauicercunifta difponit, maluitde defpon-
fata nafei quam de fimplice Virgine. Nifi forte fatendum
quod Efaias hoc pr*dixerit nondum credentibus, ex vo-
cabuloquod fieretomnibus in miraculum: Euangelifta
vero tei veritatejji aperiens infimiar quod eft etiam&nobis
in myfterium. Quia quaiftuis Euangelium non fit iam
vmbra, fed veritas; propter myftica tamen dodrinarum
eloquia,noh apices, non litter*, non fyllab*, non verbum,
non nomina, non perfonairieo diuinis vacua funt
figuris, Hinc eft nimirum reinCgotium. quodhicfpbnfa
quaeritur, vt per earn omnino iam tunefutura Chrifti vni-
uerfalis Ecclefia fignetur ad defpoiifandum, & colligatur
genus in fpecid, iuxta illiid quod OfeaProphecafatetur
dicens, Sponfabo te mihimiferkordia '& mifirationibus, & de-
jbonfiibotemihiinfide. Quidenimaliud eftdicere,defpon-
fabo te mihi in fide, nifi monftrare quod Maria per hdem
deSpiritufandtoChriftum conceperit?Vbi nimirumvni-
ucrfalis Ecclefia pr*fignatut tandem defpiritufandore-
plenda,perquemin cordibus credentium &ipfa Chriftum
quoridie non fblumparit , quia mater & virgo eft,
etiam fponfa in omnibus appellatur. Hinc loaftnes ait,
tyuibibetjponfitmJponfuseft. Et beatus Paulus, Dejpondi vos
vnWiro virginem cafiam exhibere Cbnfio. Verefponfa, qu*
Virginaii pattu nouam Chrifti gignitirtfanriam. Vnde hie,,
vt diximuS , pr*paratur iam in fpecie mater fponfe, vt
poftmftdum per hanc carnis vniriohem Ecclefiain gene*
recongregetur. Quippe quiatotaper hoc quod Verbum
caro fadkitm eft, velutmetftbra colligitur in corporc, &
Vnita Chrifto pet gratiarrt iam nlrrt fponfa Chrifto pa-
ratutin thalamum^Hanc igitur yolens beatus Euangelifta
eledtionis gtatiam pr*fignati in Maria, primuin Com-
mendat fponfem, quam Vifgiuem pet omnia poftea con-
fitetut, & totum vt dixi firtiul pr*figit in fpecie, quod fa -;
1 rieiidum adhuc erat in geiiete. Nam Sc ideo de fponfa i
hire, quam de fimplid Virgine nafei Voluit, fie pet foemi-
nam, contra feripturarum confuetudinem,fed per virurn»
vt mos erat, C htifti gencalogia texeretur.Inducitur namque
& alia probabilis CaUfa , ne lapidatetut a Iud*is vt
adultera. Quis enim illo in tempore Virginem credfdiffet
fie Spiritu fandto concepiffe, ac non magis yelut adulte- 1
Bib!ietk7pa.Pdtr.Tom:0 . Pars a.
ram con demnafîèt? Et ne forcedîcat aliquis.qubd al us ex
caufis diuinitas Chrifti poterat fubuenire.ne vfto effet in>
digna î feiatprofedto quia confilium Dei, quodfæctüisac
generationibus ignqtutti fuit, medefidi onieid, carne ter
gebatur. Et ideointereaheceffe fuit;, Vtexinfirmitate pa*
rentum cunabula tegerentür t ira dünraxac, vt aliis vu ru-
tumindiciis paulatim Dens in hominc latens credentibus
panderetur. Alio quin nouum non effet j nifi contn
naturam,impvltranaturam Virgo Deum Sc Kôminerti
fine coitu genuiffec. Affumitur namque Iofeph iponfus
adhucalia ex caufà velutteftis idoneus; non folmn vt cam
feruaret illæfam, Virgittitatis pudore feruato fi fufpidio-
nisinfàmiaîverurnetiamne Virginibüs velamen exeufà-
tionis fierfet, quod mater Domini crimiriibus fuerit im
famata. Hinceft,quod ceftiseligiturcaftiwtis,&iiUiibe"
turvelatmaritus qui poffit cundta Virginitatis refellere
opprobria,& celando protegere puerpérium, etiamfi non
agnofeeret Sacramentum. Quia premium coniugii par
tus eft foeminarum. Vnde nùiii datus eft locus mentien-
diex eo, quia Virginitas defponfàta criminarinon potuit
fe obümbraffe mendacio, dumteftis alfumitur çaftifâtis.
&fupéreumeloquiaconcinuntProphetarum, vbi An-
gelorum difeurruntofficia, & confirinant Deum natum;
iri puero eorum preconia. Dum ftella duce hoc ipfùm teftantur
Magorum munera, & pàftorum vt prædidlum:
fùerat confirmant præcordia.Talibus igitur&aliis huiuf
cemodi caufis prouifùm eft diuino confilio , vt dé de-
fponfàtapartis fepiencia nafceretur; in qua fibi, fiait per
Salomonem teftarur, Domumadificauit, & feidit columntu
feptem. Quibus fane columnis omnis domus quam fibi
ædificauit, videlicet fanâaDeiEcclefia', tOto orbe terra
ram fiiftentatur, fulcitur,àcregicur. Et notandum,quod
idem qui de Spiritu fàn&oconcipitur, ipfè fibi fiomum
primum*dificat,&feidit columnas feptem, dona'fcili-
cetfandi Spiritus ex quoconcipimr, per quemin fecre-
dentesconfirmât ac roborat,& perpetuosfacit. Quod
nequaquam omnino fàcere, nifi eiufdem effet poteftacis
cum Pâtre & cum Spiritufàn&o,qui concipitur. Etideo
fibi ipfè columnas feidiflèrede dicitur, dumeadem po-
teftate cum pâtre manehs æternus, dediçauit Mariam &
pec eam fibi vniuit Ecclefiam,cui fèptém’principaliadona
Spiritus fàmSli diuifir. Alioquin eam non folum exemplo
Sufenn* ad mortem velut adulteramcondemnaflentjve-
rumetiam Chriftum quafi de ftupro natum iure fè occi-
diflè mentirentur.Hinc namque eft, quod interim Iofeph
peneab omnibus parer credebaturjin tantum vt Euange*
lift* opinionem vulgi fèquentes , iuxta legem hiftori*
eum patrem exprefferinc Saluatoris. Sed&inÆgyptum
fugiens foktium preftitit vt nutririus, ne Virgo viribus
deftitutarerum moleftiis frangeretur. Occulcaturautem
& per hoc diabolo, velut quidam aiunt» parrus virginis,
dum vider fponfum deuotionis affedu fub cafticateferai-
re coniugiotquia fortaffis nequiuit fàtis dignofeere Vtrum
fine fèmine, an fimpliciter de Virgine fit natus. Vndefe*
quens Euangelifta adiungit dicens:
A n t e qv A m conuemrent inuenta eft lit vtero h abêtis de
Spiritu fanfto.] Inde itaque eft quod concipitur, quod generator.
Et non dicit, antequam cofiuenirent, fie quafi poft
partum contirtuo eos côuenifTevelit intelligi, ficut quen-
dam defipuilîe dolemus ; fed fimpliciter voles proximum
tempusnuptiarum oftendere, defîgnat priufquam con-
uenirent, rem conueniendi eftè&um iam in vterô fine
coi tu habuiffe ; vt qu* prius fpoiifà fuerat, fine viri opéré
VJtor elfe inciperet Qgafidixerit, antequam ofcukam*
plexufque mUcerënt > antequam rem agerent nupriarum,
inuenta eft ttiagisquam res naturein vtero;quia de Spiritu
fàrtfto eft quod nafcitur, & filiusalriffimiiuxca Angeli
teftirnonlum vocatuf. Non enim intellect mifer,de quo
dixi,viroruminfipientiffimus, quod modus iftelocutio*
nisftequenterfiat, nonfoluminferipturis fàçris,verum
&infcECükribus. Velut dicâtnttS, Matth*us antequam
Obilfet ntifqüam aberrauit à veritate : & alius nefeio quili* j
bet, antequàm ptenitentiam egiffet, morte preuentus j
eft.Nec ideo reâ* confequens videtur,quod aut hic poft
mortem errauerit à veritate » qui tune omnem veritatem
“ t i ü a eftin»
PrM. y.t.
i j î
fiSIti i
lLIiPliUil'alVIl