Rémi g i jArfùJftodorenfts Êpift.
tium. 16.
Gentf.j.
4 -Ä«f • lciuitasin
vltimisfinibüs eorum, verürn etiam Berfabee, i
qfi r cft ciuitasin terminó tribus Iu d i, vbi quondam du?
tribus in idololatriam cecideranr, pergerent ad adoran-
dum. vndc Sciurabaut: Viuit viaBerr^cc^erquam per-
girnus adorare Deosefus. Sïcut enim Domini iuraraen-
tum diccbatur. V'uioigo dicit Dom'tnus, ficilli econtra, vi-
uit Domtttm Deus Dan. Sxpe Deus omnipotens propter
peccata populïfamem audiendiverbum Dei mittit in Ec-
efefia, id eft, doftrinam Sc intelligentiam diuinorum e-
loqüiorumaufert: &moriuntur'tunc virgines pülchri,’
ideft,animaeiubditorum : &infuper adofefeentes,qui
fortiter mundum vicerant, cadünr&non refurgunt vltra
iufto Deiiudicio.
C a p. iX. '
VID i Dötninumftantm füper altar?, Sc dixh, ] Prophe-
tte vf langelo : nön fuper altare Bethel autüan fta-
dere fèci: & iftôs ex diüeïfisrpaftibus:ideoque nolite fu-
perbire. Ecceoctili Domini Det fuper regnum quodiibec pec-
cans, & coûter am illud à facie ttrra, id eft habitatoi e* regni.
Deus omnipotens oculos ideo diciturhabere, quia 6 m-
niavidet,nonft)kim prfcfcntia fed etiam prætetita arque
futurs.
Verunitamen contirensy fubaudi omnia régna terra» & pu-
niens eos, non confer am domain Jacob itcit Dominas, ira vt pc- j
nitus deleatur: fed reliqui«e ialuse ertmt. Mifericof s & mi-
feratorDomiriùs roifericorditer loquitur de populo fuo.
Eue enim ego mandabo , fubaudi minrftris meis Antiocho
Epiphani & fuccefloribu^ Atexandri, érconcutiam Sc d if
perdam in omnibusgenttbus domum ifrael, ad quas dilperfus
fait,faut coneuritur trlticum in cibroj¬tcadetlaptUusfu-
per tetram, id eft qüilibet itiftus, qui non habuit leuitatcm
animi, fed pondere’fideifirmus extitit. Ingladio enim ino-
rientur omnespeccatotes popuhmetqui dicunt : Nob appropin-‘
quabit iériton venittfuptbnosmalum. Percribrum vuh incelligi
bktjfèd (ttperaltareqteratin lenifaidn , Rncutt cardinem
ideft. percutiendtïrn denüntiak Nabuchodonofbr rem--
plum, id eft, cun&um poptüum, & commóueüiitur fuper It-
m'maria.Auaritiafmm,hoeeft cupidkas return tempora-*
lium, itt capite omnium; id eft in principibus-, vel in xnente j
omnium, fubaudi, omnium hbminunveo-'
r«w»i^i«/wNabuchódot»oror Sc Chaldxorum interficia
Ndn eritfuga eis:&nonfaluobiturtx eis q•dfugertt. SicfaClum
eft.Volueruntfngere iniEgyptum quod & feceruntcutn
quibus & Ieremias abiit-- & voluit fngère Sedechias, fed
non funt laluati. Si defcenderittt ad infermim, fiibaudi ficut
quondam Dathan & Abiton, qui antea font fepulti qnam
mortui: indent anus mea, iel eft potentia ïïïea ,educet eos. Etft
afcenderintvfqueinccelum,fobaudifuurolimEnoch & E
lias’.inde detraham eos.EtJi abfonditïfu-. rint in ver tie Car
meli, qufdenfiftimam habet tyluam ,ïndt fitutansauferati.
«w.Dübfiintmöntes qui vno nomine vocantur, vnus e-
orum inter PnoCnicem &firiestcrrx promiffionisvbip-
rauitEli^s, alter vero adAuftraminrtibu Iuda,vbi habi?
tauit Nabal CarmeliusvEffïinquit cdauerirït fc, id eft, ce-
lare voluerint, ab oculismcü, id eft, aprxfèntia meainpro
fundo marts, ficut Ionas voluit facerc ,ïbi mandabo ferpen
fijideftccto, vtfofeipiatebs ,fi?ut mandauivt deglutiret
Ionam, ö* mordebiteos: & fiabïerint in captiuitatem corani
mimicisfuis, ibi mandabo gladt o, ideft miniftris meis Senna
cherib & Nabuchodonofor, ér occideteo;: & portam oculos
meosfuper eos, id eftaipééhim mcurn in malumérnonin bo-
num. Ei Domuins Deus exercituum qui rangit terrain, ér iabef-
cet,id eftdefii iet, fiibaudi ipfe faciet ifti. Et lugebum omnes
tribus daodedtriyljabitantesin ca, érafcendet de cap tiuitatc
omnis populus ijle fi peenitentiam egerit, ficut riuus omrits,
fubauin Nilus aiceudit furfum quando irrigat totam ter
ram: ér ilejlitèt, fiibaudi de terrafiia,fi non egerit paeniten
tiam,j?c«rfiuuitu iE^rideicenditiji mare cürii fmpetu di-
mptiscumulisarenatum.Idem cft fenlus iftoin loco qué
iampaulo luperius diximus de irrigatione Niiiflumi. Qm
adificatin caloafcenfionem füatti, rubaadiipre faciet^fta , W
fafciculutnfuumjd eft gregeni crcdentium, cüidicitur,N(»
h timerepufilliisgrex,\_fuper terramfufidauit. Fide & religi*
one quotidie Deus omnipotens tedificatalcenfionemin.
cCe!o, qutim iandlos /uos de terrerifs ad creleftia trahit,
quibüsiple pr&fidet. 'Qui v e t aquas mans inarena&calo-
refolis dulcoratas: épeffuiidit fuperfact ent terra!. Veletia
qui vocat quempiam increduhim &perfequütdtem ad fi-
demftiam, & etudit & dotnat ardorc Tpiritus lanéli, ac
1 poftmodum efFundit ilium quandoiplc lohge lafeq; ma-
gnalia Dei Dei praïdicat: ficut beato Paulo contigit. )$un-
j quid non r t filii JEtbidpum vos ejlis ni bifilti I f acl dicit Dótnims
lodxi glpriabantur de rtöbilitate generis, dicentes tNOt
I futnii ffin Patrurcharum & Propbetarumy& campatrilUs no-
| Jltïs foquutus eft DeUr, at contra Döminus: Nanqttid 'vos eren-
S uit-a vt &~Mtbiopes, Gloriabantuf etiam quod de lEg’ypto
! e<fa«ftieilcnt^i Domino,& in Propfteta loquitur ad eos
{ Deu,s adhuc, & dicit! faunqttidnoitjfraelafcenderefecïde te>-
i ra Mgjpti &.P leftihos, id eft Philinaros de Cappadocia,& Sy-
i ritti cjui mocto habitant in DamaTco deCjre^é ? qu® eft ci-
i ui tas Lybiaï vlira ^Egyptum, fubaudi .--Nonquid non a-
! icendere fi ti: & eft renfus: SicutVós c)c iEgypto aften de -
iudiciunY&fentemiamvindi&je.Poftquam rèirerfi
funtduætrib.'decaptiuitate,mültàfltftinueruntfub Antiocho
Epiphane: infantum vt pené per vniuerfas, mun-
di nationes difpergerentur prætîimia ttibulatione : Sc de ;
hoc dicit quod in cribro, id eftiniudicio Dei concutiendi
(unt : fed illi qui fuerint fundati in fide nonperibunttficut
Matathias&filii eius:qui verp fuerint peccatores Sc leues
inorientur; non tantum motte edrporis, fed etiam animæ
recedentes d fide.- & omnes qui dicût, Non appropinqùa-
Jbit Sc non veniet fiipernos m aluni. In die tlla, hoc eft in
die refiirreétionis mex ,fufettabo tabemaculum Dauid quod
cecidit. id eft populum ludaicumqui cecidit in peccatum
negationis & incredulitatis,& readificabo per Apoftolos
aperturas murorum eius, id eft homines qui diiïïpati era:m
per idololatriam:&ea»fubaudi loca qua corruerant inftati-
rabo. Illud quod cecidit & iacet in terra dicitur fufeitari.
Iudxiin tertenis rebus iacentes, & carnalia fempertè'qué-
• tes,ac fiiperficicm literxattendentes,referunthoc adre-
poraChtifti fui, qûem ptitant%dhucefleventurüm:àquo
, exiftimant ciuitatem lerulalem aliafq; ciuitates Iud^x re-
ftaurandaSj®nü reparandum : fed falfo errore fedudti,
falfafibi^eludüt. Tabemaculum ergo Dauid id eft plebis
Ifraelitiicrpffpuü quod cecidit in fy nagogis in morte, per
culcura idolorum, pet negationc Chrifti & incredulitatis
paccatUm,(ufcitatü eft,id eft reftauratum eft à Domino in
Apoftolis & credentibus, tam ex Iudiaeisquam ex Genti-
bus. Errexdificata font Corda hominum in fide & in ba-
ptifmate, qux ànteadeferta.ideft dereli«ftaerantab habi-
catorc Deo,& ea qux cotruerant in illo reftaurata fimt ifi
Ecclefiis.Et readificabo,inquiz, illud fubaudi tabernaculü,
;id eftEcclefiam,y?f«findiebmantiquis, id eft, temporibus
Dauid & Solomonis & fàndotum Patrura,vtpoftideant A-
poftoli &pr?dicatofes«/i^«MfIdiiw»Ac>ideftpopulu Gen-
tilem, qui terrenus & fanguinarius erat, & omnes nattonès
eô quod inucat uni fit nonienmeufupereos, id eft quia à Chri-
ft^Chri ftiani vocandifont: dicit Dominas faciens base, quod
reidfficabb tabemaculum Dauid ficut in diebus antiquis
Porto quod ait, Sit ut in diebusdfltiquis, fie eft intelligéndü:
quod quemadmodü plâcuitei Êcclefiainludxis, ex fentes
patribuseonftans Mofevidclicet, Aaron, Iofoe, Da-
uid* Samuere,c,rti:rifque iuftis & Prophetis: fic compla-
ceat ei Ecclcfia eX Iudxis & Gentibus in fua fide congregate
Illud etiam qUod dixit, vtpoflideant Apoftoli&ptimi-
tiua Ecclefia reliquiae Idumaa. Pcrldumçam,quçiriterpre-
taturterrenavel fângùinea voluitdemonfttare Gentilita-
tem ficut diximus: qux ideo terreria dicitur, quia in rebus
terrènis totam fpenîicollocatam habebattfanguipea veroi
propter idololatriam & homicidipm. Ideoque dixit Ke-
liquias: qux primum crediderunt ex ludaéis oui prædefti-
nati étant ad vitam ilio tempore, Sf. poftmodum prxdica-
tib. Apoftolis Gentiles ad fidem venlruïit. £ Ecce dies ve/iiunt
d;cit Dominas,&comprehendetarafornteJforem,&calcator
vuamittentem ftnten : & ft llabunt montes dulcedine & omnes
copies culti erunt] Dûobus m odis ifta pofforit intelligi quod
dicitur, Ecce dies venxunP. videlicet vnb modo ad reuérfione
ludéeorum deBabylonc referendum eft,& aduencum Do-1
mini ,&fi liters attédamus,vidcbim*oftmiahxcrecepiffe
~ r_^" Iudx-
P 0 i i I
rmj-
Matth, y.
Exfofitioin Amos Prophet am.
$Miê.
Mmh.t
ludxospVÆ reuerfionem ( hoc eft & aratori focceffiflè
meflionem, ScVindemi« iaftionem feminis. Pêr quod o-
ftenditur tantarn illis fclicitatem datam, vt omfiisabüri-
dantia illis fimul venirec, nec effet âliqua dies éis fine fru-
mentovino &gaudio.Allegorice autem itaitelhgendum
eft Ecce dies ventant poft remrredionem Sc afeenfionerh
meim,dicit Dominus:& comprehendet arator mejforem,& cal-
cator vua mit tent emfenienipet quod defigrtatur praèdicato-
rum ordo.Per aratorein debemus ifitelligere illosqui foa
corda & aliortim fide ôc dile£tiône bene^exarant , v t fru-
ûusbonæ operationis reddaht:ablata omni duriria in-
credulitafii Peiffèminatoïetn& meïTorem,illosquiver-
bum DeiprædiCândo, hommes à terrenis rebus &cupi-
ditatibüshüius feculifecantes &euelfentes,inhorreum
Domini quod eft Ecclefiarecondunt. Per calcantesvero
vuaS defignâhtui? martyres,^Uitempore paffiotais pro nomine
Chrifti, miïfta rubentiafui ftnguihis fuderunt:prx-
bentes aliis exemplum , vt iri fidfcfundati pro nômine
Chriftifottiter decertarenr* Calcantes vetoappellantur,
qui calcauerunt .môrtém, & ipfom-morris au£torem,fci-
licet diabolum-: quum eligerent^pôtius mori quam rece-
derekfide. Has vuasetiam ipfe Dominus tempore paf
fionis calcaüit, fiçut per Efàiam dieïtj Torcülarcalcatiifolus.
Hos etgô ômnes Dominus mifit in Eccïefiarit fànâ:am,vt'
femeh fàrtââ Éùangelii ad tempus in cordibus ele&orum
feminarént & bene excolerentî arqueamundapa cupidi-
tate fegregarenc: nec non etiam pro poipine Chrifti ôc
grege fîbi eommiffo animas pqnerent. Etftiüabuntmontes
dulcedinemftd eft Apoftóli Sc prædicatores iuculmine vir-
tutum ponri, dü|cedinem eloquiorum vetçrisac nôui te-
ftamenri. D e hac dulcedine dicit Pfalmi ftâ j-,Quamdulcia
faucibusmis eiofuiatua Domine. EtômnesinçpkcoUesiid eÙ.
(împlrces qui non tantx dignitatis erunt .vt Apoftoli&,
prædicatôres, qui aliisfeEmones verbi Dèi-annuntiabant
culti erunt fidc8c cbnfpffionei, vt bonos fruôlûsreddere
queant.. Idée per montes dixihiüs Apoftolos intelligi
dos : & pét Coilbsfitiïplices in fide i qui non çotuicant
mitachlis^ doélrinârquiamfànétis fecundum qualirates
meritotuth font etiam diiierfitateS doriprum &prxmio-
•rum. Etconueftamcaptiaitôtempopulimeilfrael, ideftillbi!
rUiii qui mente & fidemè!vident,& qui captiuatifuerarit
à diabolo, cè* adificabunt, nèmpe montes & toiles fobie<fti
eorùm,ri«/^î«<%^ptf,multitudines videlicet Gentilium
aDeo dërelitStàs: vel efciamËcclefias, qux ciuitas Domini
appêllatutviuxta illud Pfàlmiftæ : Fluminis impetus Utiftcat
ciuitatem Dei.Etde qua Dominus inEuangelio, Ctwtasfu-
permontempofttànonpôteftabfcôndi,ide^.EcolcCuinChnllo
fundata« Quietiam conuertent populknei câptiuitàtçm
ad libettàtemivt qui antea ferui erant diaboli,fint filii Dei
per gratiatn. Et quum habùerint, inqiiit,xdificatas Ëccler
fmhabitabuntin eis. Etplantabuntvineds, ideft-congrega-
tiones fidelium : vel etiam pofiti in Ecclefia xdificabunt
alias Ecclefia s per vniùerfom orbçm : de quibus dicit Do-
ininu s inEuangelio,Siwi/e eft fegnqnt coelorum botninipatrie
familias, qui exiit primo titane conducere opérarios-tn vtneam
fuamiSc poft&dificatas vineas^bibefit vinum eàrunt,id eftde*
ledtabuncur & inebriabühtur fide Sc diledione Del &
pro'xifni, qpas habebunt fubieôH eorum,nechis coritenti
facient hortos * id eft omnia gèftera virtutifih àairtiplebunt:,
vr variis Virtutuin floribus adomati, ad paràdifom ccele-
ftis patriæ p,eruenire meteantiir & Comedent-tnônïes St
colles ,ftuttus eorum, id eft dele&abuntur&gaudebunt in
illorum Qperibus*Efpi*»fe*&d,id eft firmabo eos,fcilicet o?
mnes fideles, fuper bumüm fuam, (y non èueüatn eosvltrd de
tend fua quatn dedi eis, dicit Dominus Deus tuus\ hoc eft à gloria
paradifi Jfta eft terra de qtia Pialniifta dicit : Credo Vidât
bonaDomitii interraviuentium. Et Dominas îh Euangelio,
Beati inquit mites, quontam ipftpoftdebunt tenant : illam vi-
delicefe.çuiu&fru<ftus'quiç^raedit,nôûdeptepré-
mendo, fed m^ite videndo &intelligen- v
dononefuriet ne que fi tiet
•• : -vitra» .
PlTfilS ÂM Ô S PROPHETÆ., -,
PROOEMIVM IN
A B D IÀ k PROPHE‘
T A M.
B d i À s Propheta quem explanan-
dum fufcepimtss ab Hebroeis dicitür
’effe ts qui JûhAchabdr Iezabelcentum
Prophet àïpaüit pane,<&àquain
Jpécubm itbfionditos qui erant ex jè-
ptemmiïltbus eorum qui non curua-
Êaal. ReqüiiJcit verô in Samaria cum
loanne Baptijla & Eütteo Propheta : qua ciuitals nunc'
Sebajiegneco vocabulo, id eft AuguJla vocaiur,ab 'Heró-
defilió AntipatrU tic dicta, in honore Aügufti OEtauiani.
Ët quiapauit Prophetasftpjè quoque donum meruit P fo-
phètid: é t nunc iniotóorbemUtiituditiempafitEicle-
fia. Prophetauit autem eodem tempore ffr fub eifdem rè-
gibus quibus Iefaias & Joel, Amos ijuOquf> & Micheas:
cuius fermoJpecialiter dirigitur contra Edom, qui&‘
Éfdudr Seif appellatur x mindturque illi intèritum &
jubuerfionem,propter odium quodemtrajrdtrem fuum
Jacobinexplebilegeffit, er gens Idümaorumjfitiöslfiaèl
graüifempcr'codio ihfeUîatà eîti Interpretatur autem
Edom, rùfus, obrufumlentts eduliumquoddejiderduitx
$eirMjj>Musve!rpi^ velfiittura.JPdp
fediisveroregiontmqu* dicitur nuncGebatena-,& eft in
finïbus Eleuthéropolis cmtatis,tvbinmc eft iduinoea-, dr.
primum habitauit ibi genus Hoïroeorum , H^rreei autem
inierpyeïantUr liberi -i & inde f often nomen ciuitatkfa-
Uum eftEkütheropoimid eft ]iberorumvelingenuorum\
mitas, quod vèro hort Önus aut -göndus 'contra ïdu-
moeam fedyifio Abdtà diedtiir, hac eft'cdttfsa, quia Efaû
ftlm fm ifaacfrater IâCob: nec cùmpütdtur inter extraneus
nationes,contra quusfermo Des onus ér pondus mi-
#atur: dé hot vèro ïjuàfi domeftico & propin quo, vtfto
dicitur.
ABDIAS Ï’ROPHETÀ.
O t e s t hic quxricür haèc vifio, VifioÂb"
dis dicitur. Non dicitür Vifio Idumæx,
.fid Àbdix y id eft ferai Dômini, 'quia h ic
ÿifio àd "vbCafcionbm Gentium pettipét,
iuxtsfipfiüs Prbpnétx Verba: j'Atiditüm in-
qutt audminus à Domino ; & legàtumaâ Gintes thiftt.'] Hæc
ergô ; Prophetia qüx Idumæotüm dicit interitufti i Vf-
fip nationum eft : qùia reprobatio Iudiotum qui defi-
|h ân |u r per Ê d bm ^ifio e ftih o c tft illuminàtio & ïà-
lus èentiùm. Sed & hic nôtandum qüia qüùm dixiflec,
Villa Abdix , hon fubiuhxi^qmd viderit j fed q u i dîxê-
rit Dàminüs. Vetbà Prophetârum vifiohesferant, qüîà
Videbahtur mentis intuicu 5 hoc eft intêlligebantür,
Vnde Sc ipfi Prophetx Videtites dicebantur. ïntêrpreta-
tur aiitem hàmeii^ Àkdizs feruùs Domihi : cum patriarches
hoc poflldens homen, &çüm Mofej dequbdicî-
taéMoriuuseft Mofes feruus Dei. Apoftolus etiam Paulus
defeipfb ait : Paulus feïùus lefsi Chrifti. Hiçergo.feraüs
Pôniini videtdè pridicit mala q u i foperaenram 'erant
ïdumæisd e quibus & Ambsprophetauerat, Sppef tribus
fceléribus Édoht Ôc fuper quatuor non cbnuertàm
feüni ,.ép qubd petfeqüutus fit in gladio fratrèmfoüm,
&téliqüa, Éfiuas.qübque & Ierèmias ^ nec non Ezechiel
& Malachiais in ïeptobatiônè eiûë confentiunt. Trô-
pplogiçe veroofermô PrôphbticuS contra ludæos fer-
tur : qùi font fufi ôc crüentati pecèâtis > terrena tan-
Eibliotb.Ÿet.Patr. TOin.p. Pars ±. Bbb
} .R e g .ï$ ,
Detti. 54.
H
Rem. i.
Âmosi.
Efai.10.
Ierem.4-9-
Ezech. 3 y.