tes id eft, membra illius qui fords,id eft, de fefr^umeiis,
didtus eft. Vnde dftftnm eft ,fortis alligamtjbrtem, bene, lr-
naeninc & non pireualuerunt :quU vente prmcepstnundi hu-^
uis, & m me mn habit quicquam: vel de temppralibus pralumemes,
vel (quoft.peiuseftîfaamiuftitiarnconftituentes
dc mentis nimium prxlumentes. Inueruntin we,iaelt,
nièndo aboccutfu hæreticorum & felforum Chriftiano-
rum. V t canes crapulam malapi ertnftal?at» qui diccbat:
leiuno bisinfaibato: femembonam patiebatur,qüi diçebat:
Deiu,propicitueßomihipeccatori.Ecce,l\ibaiidis quomodö cir- 1
cuibuntifcilicec pnedicado.Napi loquentur in orefuo,id eft,
conuenienti, non erubefpentescoramregibusfermpnes
Dei. Et hoc cum magna fidutia, quiagladrn in lapiis eorum.
Gladius bis àcutus3 verbü Dei: bis acutus, vel quia vtro-
que teftamento percudt,vel quia prius refecat propria autoris
me velut hoedum, id eft ? peccatorem députantes ocade-
1 runt , ideoabagno rediminonmeruerunr. Illiirruerunt,
fed in me nullum peccatum inuenerunt. Neque intquttas
\mea, nequepeccatum meum Domine. Iniquitas inaUos, pec-
i catum m m e, non fum tranfgrelTus legem tuam.No» mm
, vein foluerckecmJed tmplere. Ergo gratis nruerunt. Nam/*»*
iniquiute ituurri &direxi. Nulla iUecebrahuius vitæ decr-
nuit adcurrendam virturnm viam, &meocxemp Io alios
direxi: ftdtus eftCKHftuspanioepsnoftiræùifirmitatls&
noftiæ iniquitatis, vt per hoc quod communicauit no-
ftram infirmitatem, folueret noftram iniquitatem: &hoc
eft quod dicit, direxi. Sed tu Domine exurge in occurjum
mum, id eft, occurratauxiliumtuumpropofitomeo. Et
vide, id eft, da videri quidcufram, quiddirigam, iuxta-
quoddicitur Abraam, Nunc cognoui quodtimeasDominum.
Fac illos cognofcere & credere, nonefle diftoçpum quod
régula inconcuflx veritatis eft dire&um, vel exurge >n °c;
. curlhm meu ihid eft, da intelligi exccllentiam main per
rcfurreâionem meam, vt ei incelligatur occurrere, id eft,
conuenire æqualitas mea. Et poft refurreftionem tntende
ad vifitadas ômnesgetes,qui vifitafti Iudaica gentem per me.
Intende per prxdicarores rues, vt vifitesomnesgentcs,
quafi infirmas èc non valantes fe erigere, nifi aliéna ope.
T#diço intende, qui potes, qui es Deus virtutum, id eft, lu-
pernorum ciuium. Idem Deuslfrael, ideft, hominumvi-
dentium te. Vel Deus virtutum, guhernando eas ne ruât:
fddus Deus Ifrael, redimendoàpeccatis. Et hop modo
vifita omnes gentes,miferere omnibus ogerantibus çqui-
tatem. Hoc eft æquitas, vt qui peccatum& vult vtDeus.
non puniat, ipfemet puniat, ipfe iudicet. Si quid boni ra-*
cit, nonfibi, (edDeo attribuât: fi quid mali, fibiimputet,
de non refundatculpamirvautorem. Quod Deus odit,iplèodiat:
quodDeodifpUGet,&illi.difpliceat>fieiplacere
deûdeiat. Non autem mferearis omnibus qui operantur iniquitatem.
Hocdaintelligi, quod duobus modis accipitur.
Vno , ita: N uUïomninoiniquitati partit Deus quam ad-
mlctithomo.Iniqui tatem admitrisîprocfus impunitanon
.ne, fi tu non punis, punit Deus. Vis vt Deus non puniat ?
mips' tu. Âltero , ita : Eft quædam raaximadniquitas,
quam qui operatuç, Deus illinon milêtetur_, cum defen-
d.incur peccata, non quod. dicatur .peceatum.non çlfe
peeçatum. Nertio enim efj^adeo exors ab,h unian a natura,
vt dicat furtum vethomicidium cçtera h uiufinodi,non.
elle crimen .Sed b onumhciens,libi imputât, malum Deo.
Cum fecit quis periurium, furtum, • adiil cerium & talia
miilta , iudicat malum effe, fiedimputat Deo, dicens : Si
Deus nolle t, nonhoc fecerem. A liter: In ten de ad vifitan-
dias omnes gentes, &finon paleas, f amen grana. N on au-
■ tèm mifereans omnibus qui operahtur iniquitacem , fei-
licet illajn fpiritale%, & maxime fciliçec'qufPoniinum
vitæautorem interfcceiunt. Non folum pdcidcrunt fcr-
uos, fed Sf hlium. Et reuera vificabis omnes gentes >,quia
conyertentur adte zb idolis fuis, bcù.ad vejperam,idç(t, feto,
fcilicetinfextaætate, veladyefperam, ideft,poftafçen-
fionem, &poft miifionem verbi Dei. Etfamempatientur,
femem yerbi Dei, iuxta illud : Ecceinduca.m.fdmemfuperter-
- ram;nonfamem panis neqùefitim aqtu, fedjamem audiendi ver-
bum Dei. Vt canes, id eft, fimilescanibusquirecurruntad
. * vomitûm, vel vt canes, id eft, aüide, vel cognpf centes &
• ; confitentes fe peccatores & jmmundos. Vel non folum
! conuertenturfed etiam éfurient alios fibi incorppra-
j re, ipfiexiftcntesvt canps, id eft, cômparabiles çanibus,
! vel vt canes, ideft., vigilantes & latrantes,. id eft , docen-
1 tes. Canes fum ma lagacitate & velocitate, lupos&latro.'
ncs à prafe{#bu$ ateent feislatratibus: itatfi.dcles de genti"
I b u ? , d e ( ÿ l & i B . h i c a g i t u r vt A thbrpr ,
I iiùs, A ugu fti n ùs, H iero n y m ns ôc àhj multi, infidèles, hæ-
reticos., felfos Chfiftianps a^ epcleiia repÿlunt, Et cîrcui-
' kûmcmitatem^QÜ, eçcfefiamgentium,pradica^dQ, m - I
viaa, deindeaiienâ. Vnde Apoftolus:,Cafiigocorpus j
meum &in[eruitutem redigo, nefortecum almpradtcauerimjpfè
reprobus efficiar, feilieçt hic gladius, Non vent pacem mit tere in I terrain,fedgladium.^oniamquùaudmtïHoceniïvdiccïe,
hocftpmachàri. Domine, quùcrediditaudttuinoftro ? Eft nui
j gfedio..Vix e ft çui reueletür bracniu m D omini, quantum
■ ad defiderium & fernem prædicanrium. Et tu tarnen Domi-
! nederiâebis w , i<i eft, quanquam illis difficile videatur, tibi
1 tarnen fecileerit, conuerfionem fecere de orhnibus geuti-
! bus: & hoc modo oftédes prædicatores tuos quah dignos
I rifu, quia omnes gestes ad mhilum deduces, in eo quod gentiji-
1 ter viaunt,onmes,fcilicet illôs,quiinter gentes funt gr^ia.
I Velreuerafoquentur inâperto verbum Dei, & illuderit quafi gladius in ore eorum,nullius vitiapalpans, fed pm-
I nia relecâs putrida: & ideo cum tanta fidutia agent. Quoj
I niam quis audiiiit fubaudis,talia?virginem parère,mortuu
i vitahïdare. Non funt hæc humana, lcd diuina : & ideo çû
I magna fidutia.Et tu Dbhaine deridebis eps.Quafi dicat:cu
j gentibus fie fecies:& tu quem ipfi cbntempferunt,deride-
I bis eos,fcilicet opérantes iniquitatem Iudæos,oftendes in
I futuro dignosrilu.Ômnes autem gentes quantü ad grana
! deduces ad nihilumin ep quodgentes,id eft,gentiliter vi-,
ucntes.Fortitudinem meam ad te cufiodiam.Qmii dicat:&. ilia
gentium conueriio fiet per fortitudinem meam &mêoru,
quia meafortitudo&meoru accufabit infirmitatem eoru.
Quam fprtitudinem ego cuftpdfem,fi ad te referam,-fi niiuTde
m.e præiumam. Etmeifimihterfuamperfeuerantiâ
ad te cufto4 ient.Fprtitudo animæ eft fâpieria &yirtus: fed
neqv per fe fapit, neqj per fe valet. Eftaute quaedam regio
! certa incommutabilis veritâtis:ad quamaccedens^llumi- |
! natur: recedens,tenebratur. Merito ad te, quia tu Deus fu ß 1
I tearori»e«f«:Deusomniumpernaturam,fiifceptormeoru
! per gratiâm: Deus omnium creationé, meorum fufceptor I reereatione, velfufeeptorcaufaemeorum.cotraimpugna-
1 tores. Et ideo eft Deus meus, id eft, ilium mihi Deum fecio,
r, ideft, ilium præcipuum hàbeo. Et in hocapparetqùod
1 meus,quia mijerïcordia eiuspraueniet mriprçuenietiâ vtinci-
piamilli hæi^e.Præucmet, vtperfeùerem,qui dedityelle,
dabit & perficere.Vel ad caput,preueniecme,quiaimmu-
nem à peccàco creamc. Præueniet etia ante clarifica^one,
vtcognofcatDeusfiçutpervo^roÇenturioniisdixitiFerefilms
Dei er at tfie.V clante clarincationem piçuenict,qina
j conftâtem in paffipne feciet. Et hoç,fcilicet quodeius mi-
fericordia me præueniet, Dejisofiedit mihifuper inimicos ineos
in hisquibus mifertus non, eft, oftentlit^Deus quantumfit
xjuodmifertus eft mei.N QQ en.im CQgnpicuntutbonayirtumm,
nifi ex comparatiqne viriorü.Corpus enim Çhrifti
tfanigreflum ininaiepsfups ex ||la fiipereminentiaDeiquâ
habe?, yidet.manifefte quantum açceperit, quantum illi
amiferint. Sicut in confidèratiqne plumbi velferri often-
ditur quanti fit auru: ica oftbndit Dçus quanta çirça raeps
habuent mifericordiam, inillis erga quos exerpuit iuftitiâ
fiiam,vtfaçeret eos yafe in contumehâ,Ettamen b Domine,
quanquam fint inimici, quanquam meruerint, nepffidas
eos intérim , iamoeciibseQsex,terius,nedeieasepsde
terra.Ne cfuando obliuïfâturppuli met .i.ne populi gratiæaliquandoobhuifcantpriihus
populi,qui fuit meus ,femper
habeanfen exemplane ipperbiant : quiafi ego hâpeperci
naturalib^ramis.i.Iudçis, multo minus parcaminferto o-
leaftrojid eft,gentili populo,fifuperbiat. Multæ funt ça,u-
fà;,pro quibus liidæi nè funt ftatim de terra deleti.Adcu-
ftodiendam domum eius,id eftpulchrum • Nullum po-
terunt habere refugium,quincoui<ftieumrefurrexifie co-,
fiteantur-. prophetias & libro.sveteris legis,aüt non habe-
remus ex toro,velfihaberemus,corre<fti non eflènt.Gum
B. Hieron. fecundum hebraicam veritate fere omnia fcri-
■ " 1 1 • pta.Se-
\ p ta Septuaginta intef pretitm correxiflèc, Sc hós etiam ad-
I huefi dübitamusin aliqUa litera, ad cos recurrimus. Pro-
phetia etiam non implëretur, quæ dicit : Reliquia IfraelfaU
ua fient. Et ideo ne interim occidas ëos, quod inutile effet,
quod attté neceflarium eft, Ho c age, difperge illos per m un-
dum iti virtu te tua,qui prçfiimèntes dë fua,tuç iuftitiæ fub-
ièéfci elfe nolüerûnc. fer depone eos à fecerdotiô,àregno,àlu-
perbià fiia. T u dico, Domineproteifor metis, ne deficiam fub
onere tribulatiônis, protèéçor contra impugnàtpres.N o-
liillos ôccidère, fed oedde delictum or is eorum, hoc feilicet,
regem non habemus nifi Cqfaxem.Sermonem labiorum ipforum.
Sanguis eitts fuper nos, & fuperfiliosnoftros. Et comprehen-
quis credidtt auditut noftrol Quafi dicât: tiullus. Quafidicatî
8c to'tum hoc non erit per il ios. Ego autem feilicet caput in
membris meis ex vtraqj pariete coninn€tis,cantabojortttu-
dinem ft«w,i.ffequenter 6c aflidueprædicabo rcfurreâao-
nis triumphum, arguendo, obfecrando, incrcpando. Et
exaltabo,i.ex ultâdo proferam meis mifericordiam tuam,cfim
vocas,quaiuftificas,Wrf«r,i.cumiâm ce videbunc^emoris
tenebris incredulicaris.Ideo tuam mifedcordmn,quia fa-
ttus esfujeeptor meus in paffione dando côftanriam, &meo-
rum inme.Er refugtum meum, refiifcitando, vel refugium
meorum; ad quem confugianr interius, cum tribulantikr
exterius. In die tribulatiônis ma capitis &membroram, vel
fufeeptor meus, redditur adhoc quod dixit, mifericordiâ
tuam : refugium meum, adhoc quod dixit, fortitudinem
tuam. Adiutor meus, dando perfeuerantiâ in obedientiam,
tibipftUam, i. ad honorem nominis tui bene operabor. Et
merito tibi,quiatu Deus cteztipne,fufeeptor meus es,de mafia
perditorum feparans.Dm autem meus, ineo quod es mtfe-
ricordia meafo&uscreationefecunda. Deus, quiacreafti:
mifericordiâ, quia bonum recreafti. Poteft & fie legi : Intende
dantur,id eft,conuiilcantur,i« fuperbta/«4.öftendatur illis
à te,quanta fuerit eorum fiiperbia, cum talia dicercnt, &
talia facëtent in vitæ âutôrem. Da ilium viuefe, quem o-
mnino extinguere quæfierunt, & fie comprehendas. Ad-
uertent enim fefruftra ÔCdefola fuperbia vitam voluilfe
occidere, ficque fentiant feôtum fuum irritum celfiftè, fe-
cinus de fuperbia remanfilfe, 8c lier hoc conuertentur. Et
deexecrattone & mendacio annunciabuntur in confummatione,
id eft,per annuciaripnem 8cprædicationem erun c in con-
ad*vifitanda$ omnes gentes. N on autem miferearis
fiimmatrone,id eft,perfe<ftione reparacionis luç.Quidam
ex ipfis non de merito fiio,fed de execrarione,id eft,male-
diifto , quia quafi malediâum eum crucifixerunt. Maledi-
iïus autemomnisquipendet ïnligno, ideft, homo. Non enim
poterar crucifigi exdiuinirate, & de mendacio corrupto-
rum teftium reparabun tur ad vitam, qui occiderüt vitam.
Ethoc ex dmitijs boni taris diuinç,faucet in iraconfitmma-
ttonis.'Vel annunciabuntur in confummatione,vt prius de
exccrationë.i.de eo quod prius exécrantes erant.Tu difei-
pulus illius fis. Et mendado, id eft,de eo quod prius men-
daces,quia corrumpun t euftodes, v t dice tent falfiim tefti-
monium,quod venilfent difeipuli eius,&illis dormienti-
bus furari effent Iefiim.De his omnibus annundabuntur,
id eft, docebuntur, vt difeant Chrifti nomen non execra-
ri.difcant de eo non mentiri,ad hoc,vt fint in confiimma-1 non mediana, quoniam quis audiui t ? fubaudis illos vix
tionèjid eft,in numero cófummatorum,id eft,bonorum. aliquis.Etquia verbum Dei audirenoluerunr,tu Domine
In ira, quam illis demonftrauit interius imminere fibi, & deridebis eos, tandem vltimo iudicio eos eXaminans o-
qua confiimerentur in futuro , nifi confummarenturin ftendeseos dignos rifu, quod fe crexerunt contra te, quia
præfenti. Ethoc in ira confummarionis, id eft, in demon- j ad nihilum, ideft, adperditionem ætemamdeduceso-
ftratione futuræ iræ imminenris quæfequitur nô conuer- j mnes gentes,id eft,in gentilitarepermanentes.Egoaucem
fos,iræ dico, confiimmantis eos. Et non cr«»r,fcilieetimpij fortitudinem meam ad te euftodiam, illi vero ad fe & id-
&blafphemi, vtantea. Et tunefcientquiaDeusdominabitur eo cadent.Ne tarnen occidaseos,feil.e?teriUs, fte deleas
lacob &finium terra.De qua ira Apoftolus: Vbiabüdauitpec- j eos de terra. Ne quando populi illi obliuifcanmr mei, id
catum,id eft, poftquamcognèuerutfe peccatores&infir- j eft,legismeæ,nonenimomnesdignifuntmorte. Porius
mos, & ideo egere medico, qui fùum meritum prias con- j occidc eos interius, hoc modo, duc cos in Confufionem.
ftimebant, & h'anc cognitionem habuerunt ex eo, quod j Difperge eos in virtute tua, oepide deli&um oris eorum. Co- :
fibi imminere iràm Dei intellexcrunt : fuperabundauitgra- j gnofeant fe deliquiffe,& comprehendâtur.id cft,conuin-
tia,id eft, remilfio peccâtorum gratis data. Tuncinquam ! canturinfuperbiafiia, cognofcantfe fuperbe egiflècon-
fcient,quiaDeus cuius potentiam non intclfexerunt cum ! trate& fine rarione. Et non folum comprehendantur in
dicerenc, Regem non habemus nifi Cafarem,dominabitut la- { fuperbia fua, fed de execratione&mendacio aiïnuncia-
cob,ideft,Iudaici populi,& non folum lacob,fed &finiü j buntur in confummatione, fd eft, cognofcentes execra-
terræ, i.genrium. Et hoc illis oftendetur, quia conuertentur i tionem fuiflè quod fecerunt& mendacium, anqunda-
lubaudis ad fidem Chrifti,à quo prius erantauerfi, licet ad j bunturà doâoribusin confummatione, id eft, inperfè-
vefperam,id eft,tarde poft interfeéfcionem Chrifti. Antea e- | <ftione,& hoc in ira côfiimmationis, non confumptionis*
nim debueranr côuerri cum illis prædicaret, vel ad vefpe- oftenfa ilia ira imminente eis. Et tune feient quia Deus
omnibus qui operanturiniquitatem,i.Iudæis fingularem
iniquitatem operantibus,autorem vitç eorum oeddenti- '
bus.Ec tamen illi, i.Iudæi conuertentur,ecfiad vefperam,
id eft,tarde fcilicetpoft afcenfionem Domini.Mulrienim
ad prædicationem apoftolorum fiinfeonuerfî. Etfamem
patienturvt canes, i. cognofcet fë peccatores 8c egere mi-
iericordia Dei, vt canes, id eft, vt gentiles, quos ipfi prius
de iuftiria & legé præfumences, canes, i.immüdos voca-
bant. Prius enim illi nô crediderunt, vt delidunîiftorum
effetfalusgentibus, vtpofteafalus gentium effet horum
fàluatio. Etcircuibuntciuitatem, vt prius di&um degenti-
bus. Et gladius in labiis eorum, id eft, verbum Deiin ore eo-
mrn^ verbum dico, gladius fubaudis ad-interficiendum,
iuxca illud, Aliis fumus odor mortis in mortem. Ideo gladius 8c
ram,id eft,in finem mundi,cum reliquhe falux fient.Er/*-
mempatientur vt cvm«,i.humiliabunt fe,cognofeent fe peccatores
& egere mifericordia Dei vt gentes, quas prius ca-
nes,id eft»immundos iudicabant,cum defiia iuftiria pra:-
fumerent, vel patienturfernem lucrandi alios, &fibiin-
corporandi. Meliores tunc canes erunt, quam modo homines,
cum legemin qua módo delinquunt, fidelicer de-
fenfare cohtendent, & ferocem beluam religiofis latraci-
bus infequentur.velxonuertencurad vefperam,i.ad audi-
tiortem morris vefperrina:. Etcircuibuntciuitatem. Vtcanes
circuibunc ciuitatem, fcilicetvigilantes&latrantes,i. docentes
populum Iudxorum. Vocatur autem hxcciuitas
circwfiamix, quia ifta vnagens circüdata eft toto mundo.
1 ranlicando ergo per tocum mundum, circuibunt illam
ciuitatem,^/? feilicet qui primi impugnabat nomen Chri-
I > difpergentur per totum mundum ad manducandum, i„ad
mcrandum alios.. Si vero non fuerintfaturati,&mumurabut.
j c eftillä Fames, i.finonpoterunctotlucrariquotvo-
^nt.Murmurabunt contra Dominum, dicentes? Domine,
quem tantum hominem putauerunt,dominabirur lacob
& finium terrx, ideft, fuper Iudxos & fuper genres. Ec reuera
finium rerrx, id eft, gentium j quia conuertenturad
vefperam, id eft, in vltima state illxgentes. Secundum
han c ledtionem & extern in hunc modum,vt fupra.
In finem pro his qui commutabuntur inrituli inferiptio-
nc ipfi Dauid in doQrinam, cum fucccndit Mefopota*
miam Syrix & Syriam Sobal, & conuerrit Ioab,
8c percuffic Edom in vaile falinarum
duodecim millia.
L IX ‘
Eu$,repulifti nos&dtftruxifli nos'.'trames, &
mifertus es nobis. Commouifii tenant, & contur-
bajti eam:fana contritiontscittt,quia comnmtaefl.
Ofiendifti populo tuo dura, potaftinos vino con:-
punélionis. DediJU metuenubus tefignificationetn,
vtfugiantstfaciearcus.Vtlibertnturdilettimfalutttofacdextcrd
tua&exaudi me.Deuslocutustftin fanlio fuojatabor&partibct
Subimam,