$as __________ . Pafchafij Ratberti
fefti ngrcflus, aut ilJe poftquam obiic pasnitentiam egerit,
quanvaiite non geflcrat.Vnde plane non eft confèquens,
vt Maria poft partum milcueritfc, quod ante coneeptio-
riem cönftat penitus non feciflè. Quod fi huiufmodi lo-
cutio ita cönfequcns'efler, mülta fecipturarum.teftimo-
nia incpncrariumvenirent. Vndenos tali eloquio reóte
prxmöniri, dicamus, quod ante fidelem quemque opor-
teatmorii quam credere'poft partum Man* quefnpiam
miftuiflè. !tfi ingruerit hinc perfecutio, ante mortem
nó eft fatendum, quod poft mortem im poißbile erit eui-
piam cónfiteri. Nonenim intellcxerat hic piftillo retufior
callidus difputatör, quod de hac Ipecialiter di&um fit
in Canticis, quamuis generaliter de Eccleiia fignificatura
intelligarnus. Nimirum, quia quid quid in ea fpeciali nar-
ratuffiamine, totumexpreffius monftratum fignatur in
genere, Ait enim fponfus ita, Hortus condufus joror m«>
hortus condufus, fons Jignatus. Itaqtic hortus conclufiis,
quiavtctus Virginis moths «mnibus integer atque incor-
ruptusfuit. Hortus autenS' ideo eft appellatusyquia vni-
uerfx dclitix Paradifi in eoefßoruerunt, & fignatus eft
venter pudoris ,vbi fons emieuit noftr* redemptionis.
Signatas,inquam, quiaincontaminatus atque incorru-
ptusexfiiritfe«guis,ex quomanäuit vndaliquoris Ergo
quiafignatus fuit figillo pudoris, inuenta eft a fponfo habensin
vtero,;non aliunde quam de Spiritu fenófco, vt i-
dem inueftigator myfterii etiam teftis fieret caftitatis.
Habens, inquit, in vtero, non aliunde accipiens, fi quo-
modo explereturillud Hiereroi* vatidnium, Ecce fastet
Dominus nouumfuper terram, & mutier tircumdabit vir um.
Circundabit autem non aliunde quam ex lè gignendo,
vt fit nouum & fieculis inauditum, quod Virgo concepe-
rit, & demum manferit incorrupta. Alioquin nouum
non eilet, nifi contra naturam, imo vltranaturam, Virgo
Deum hominem fine epitü genuiflèt. Et notan-
dum, quam hiomulierem appellat Efeias, vt mirabi-
lius.illud enuriciaret , Virginem defignauit. Ille liquidem
mulierem, vt fexummonftraret: & oftendit &
pr*mifit, nouum, vt Virginem explanaret. Ifte vero vt in-
credulosmulcerct ad fidem* manifeftius parituram pro
miraculo Virginem prxfignauit. Interea, ficu t dixim us, a
Iofeph Inmnta eß babens de Spiritu fartäo. Non abfurde
quasriturcurpoftea velut dubius cogitando fecum deli-
bereteamdimittere. Q uo profe&ö pater,‘quia inuenta
eftab eo habens in vtero, led vrrum de Spiritu län&o, aut
alioquoliberexfafto, penitus ignorabat. Sciebacnam-
quefe Virginem accepifle, aut & feruaflè inta&am , de
qua tarne« dubius, elegit aliquod medium, per quodef-
fugeret ne videretur celare quod ignorabat, & ne trade-
retvelut team ad panam, quam ptoculdubio inculpabi-
lem nouerat. Illud vero quod additum eft, Habemdeßiri-
tu Sanfto., Matthxus ardenti probaturamore prsuenien-
do addidifles antequam Angelus id exponerct, maxime
ne Ledoris anim um mox lubriperet lulpicio, qus poftea
didisAngelicispurganda eflèt. Iofeph autem quamuis
"noflèt eamhäbere non de carnali concubku, tarnen ignorabat
quod Äfet de Spirituländo: &ideo dubius inter v-
trümque, mediana vtdixi lubteffugiendi elegit yiam , vt
occultodimittereteam , quia vndcvel quid eflèt in èa,
profedo hadenus nefeiebat. Qgod autem de Spiritu
Undo velficut in Grxcoeft, ex Spiritu fitndo, dicitur inuenta,
Iciendwn, quodfluidquid ex altero eft, aut ex fub-
fubftanria eius eft, aut ex poteftate. Ex poteftate quidem
de Deo, vt eft ex quo omnia, ex lubftantia vero idém Spiritus
ex Patre Filioque procedit.Etidco hic potius ex poteftate,
quamexlubftanriaaccipiendumeft,nec incarna-
tus intelligatur Spiritus, etfi vnius fubftanti* fint filius &
Spiritus fandus.
Iofeph autem vir eitu cum effet iufius, ér noüet em traduce-
re.] Virumautem hic, ficut & in aliis quibuslibet locis,
1 nonaliud quam iponlum, lecundum conluetudinem di-
uinarum Scripturarum accipere debem us, ficut ncc vxo-
rem aliud quam fponlamintelligimus.Conluetudonam-
queeft Scriptutamm landarum Iponlós viros dicere, &
Ipön&svxorum nomine nuncupari.Vnde pauca de plu-
rimisexDeuteronomiofumendaluntteftimonia, vt pateatquod
èidmus.Siquis, mquiuinueneritvirginemdejfoH- j
fatum viro in campOfó1 vim fattens dormitrit tuin ea, morte nto- z
riatur, quiahumïliauitvxoremproxmi fuu Et in alio loco, !i
Quis eft homo cut dejponfata efi vxor&nonium accepiteamhu-1
dat & r ettert at ur in domum jitam m forte moriatur tn bello, &. j1
alius accipiat eanu Nee non & alibi, Si autemfuefit adulefcçn-
tuk jponfata viroi&inuenerit earn homo,humflkueritqueèitm,
ambo mor tant ur. Adulefcentula quidem ,quia non clamautt, vir
autem, quta humiliauitvxoremproximifui, Exhis ergo & a- H
liis Scripturarum locis manifeftum eft fppufos viros ap,. !
pellari.Etideohic rede virum eani accipimus, maxime,
cura ineo affedus ftruatur amoris, qUqd eft verum con-
iugium, & in ea frudusfine coitu inuenfu^eft nuptiaruro
lam vltrainnegotio quid obfiftat, ne vir Iofeph, & Maria
vxor rede dicatur, omnino non video, nifi qnod lola libido
interuenire non potuit, vbi ad informandam vitam
perpetuam, virginkas lèruabatur. Sed quid fit quod Ió-<
lèph rede iuftus dicatur, qui non modo caftitatis rton ac-
cenditur aelo, verum nee caufam exquirit, pudoris v tique
Mari* eft teüimonium, quam innocentera noucrat., vc
eam leruàndo iuftus vàleat appellati. Vemmtamé pio ma-
gis videtur côgruere quam iufto,ne velitprçgnamem nadere
hoinicido.Sed qüartimlibettuncdiuino tudicio vera
eftvirtus, quando nequepietaî fine iuftitia, nequé fine
pictate iuftitia inuenitur. Qu* profedo fi lèparat* fue-
rint ab inuicem} dilabuntur. Ira vt iuftitia fine pietate cru-
delitasappclletut. Et ideo rede iuftus quifqüe quia pius.
Sedfandus Euangcliftaiuftum eum magis commendat,
vtex hoc Mari* caftitatis teftimonium eflèt. Cætetum
pium eum demonftrat,dum dieit çjuodnoluerit eam «a-
duccre. Quod verbum traducere videtur ad ytramque
partem poilè referci,videlicet quod diftulerit quam Ipon-
lâmacceperatducereinconiugium:& qupd eam traducere
nollet ad pceuain, in qua noucrat non eflè tradido-
nis infamiam. Sed hoc traditioms verbum ad reatum ma-
gis,quam ad aliamquamhbet lignificandam caulàm,fçpi-
us iu Scripturispofitum inuenitur. Vnde quia de radice
peccati otiginalis non concepcrat, iuftum fuit neeaniip-
lè traduceret, quia caftitatis ,eius conlcius erat, propter
•cuiusiuftitiam&ipfe iuftus meritoappellatur. Ex timoré
quidem inuentus eftpius, lèd exconfeientia quam habe-
bat caftitatis,quianoluit cam traducere, iuftus vtique ap-
probatur. Quidam line dicunt quod fignifieântius hoc
verbum in Gt*codicatur«■«çyi'wfftæTiVflii, &propalare
interpretetur. Vtfitlènliis, quia noluerit conceptum eius
omnibus palam lacere.Sed nos audoritatem noftriinter-
pretisfequentes, verius aftimamus, quod ex Hebraic©
fonte translatum bibimus. Quia in ea lingua hoc Euangeïiumlcriptumprimitus
muHmedubitamus. Voluit, m-
. quit, occult e dimittere eam. Et quare o ccuite ï Ne fi palam
eflèt, omnino velue adultéra plcdereturad pccnam : aut
certcfiapud fe eam-lèruaret nelciensrei euentum velut
peccati conlcius ,iplè lè reum faceret corâDomipo.Quod
velimaudianttemerarii, &difcant inter çaulàrum incerta,
diu fecum exreuerentia timoris Dei deliberare nego-
tia, ne dilcriminc leuitatis prelfi in deterius eadant.
Hæ c autem, inquit,ee cogitante» ecce.-Angelus Domini ap-
paruit eiin fournis. Quid igitur eft, Hue to cogitante? nifi qux
per anticipationem Euangelifta præmiut. Vbi profedo
! tails videtur fenfus reddendus, ac fi diceret t Hæc co ante
deliberationé inter anguftias cogitate quid ageret, vtrum»
ne occulte dimitteret,an deberet traducere. Cum itaque
hxciam lècu deliberare ccepiflèt, quod vellet eam occulte
dimittere, ecce Angelus Dominiapparait ei in fomnis
dicens,lofephfiltDauidnoli timereaccipere Mariam eoniugem
tuam. Cum igitur xftuaretiàndus animus negotiinoui-
tate perc ulfus, cumque pietatem inter caliginés ignoran-
tix'potius elegiflet, ne quafi ex iuftitia crudclitatem in-
currere t jfubito in Ibmnis Angelico Confglatur affedu. Ce
cert Us redditur de cócept u. Vnd e profedo liquet,quia in-
termoras totum committebatDeo,nelciens quid ageret.
Idcircomox meruit cófolaci,pe culpâ in curreret. Ethos,
fratres .quotiens turbat nos dubietatis caligo, fâllit rerutrt
Ipecies, facit fuperficies caufarum interdum interiorave-
ritat is nclcire,declinem9 ad prxfens iudiciu, fubtrahamus
lèntcn-
In Obîtùth.Euang. Lib. /.. 929
{entehtia^fiigiamùsdifcrimen, d i cam u s totum Dèo,ne
dum terrteregeftimus diffinirefentêtiam, nobis paremus
exdiferimine alicno ruinaqa. Qüodautem Angejus Do-
rniniih fomnis, 8clion inaliamanifeftius reuelatione illi
àpparuit, dubietas animi defignatur. Quia d um inter an-
guftiasâhxietatèdubius Velut infidelijatis fomno oppri-
mitur, Angelum conlpicua vifione videre non meruit.
Sed tarnen quia'timore deüotus circa pietatem iuftus ap-
paruit, làltem perfomnum vifionem videre potuit, ne di-
utius prémeret culpâ dubietatis* quem æquicatis iuftitia
rommendabat. Et norandum, quodnon in fomno,fed in
fomnisilli Aftgelus apparüiflè dicitur. Quo forte pluri*
mis vifionibus vlque ad fufficientiam fidei moiîftratur
oftenfiis, quem fomnus quantifper occulcabat, eo quod
eflèt caligirtecircumdudus. Sed lane requirendum puto
fccundunl'proprictatem vetbi, fi forte fermo diuinus cep-
tiusaliquidinfomnisvelitfignificare, quam fi dixiflètin
lomniis. Quia lomnus, iplà quidem dormientium quies
eft,fomnium Vero nonnunquadelufio dormientis. Hinc
eft quod dicitur Angelum apparüiflè^ quia res infolita vitra
fotnniorum fantafias prxmonftratur. Non enira eius
natura fuit Angelum vidëm cum vellet, lèd in poteftate
ipfius apparentis, qitom odo 8c quado lè præbuiflèt. Nam
hoc verbodiüinaScriptura,fiequenter tali vtens eloquio
poteftatemlèmper fignificat apparentis, vt nosaltius eri-
gacad confideranda caufàrum négocia, quibus bene lè
lemper conformât exhibitio demonftrantis. Hinc quia |
IofephangorefdulMÙsil I opr^gcauatur lbmno,quo in pair
fione Apoftolorum oculi premebantur, quanqüam non
ex duritiâcordis h*c dubietaseueniret, fed deadmiratio-
nerëi mägnitudinis,' faltem in fomnis inftnnturj vc ex eo
patdèeretmteriusqttid cofdegeftaret. Signanter quoq;
addicur,'Angelus Domini, ob diftindionemalterius Àn-
geli, ne fortuitadelufio putaretur. Vndequtàineopietas
ac iuftitia decertaré videntut,mox pellitür dubietas,& re-
uelatur ârcanum.Panditur plane quodprimumperAnge-
lum oftenfùm fuerd Marias-, &fit contirtuo myfterium,
QnodmitUm lacis admodum videtur, fi quod-olim Mariç
narratum fuerat, Iolèph per eam non potuioagnofeere.
Sed quiaperlcrutarieriämquxpotiotamnpihyfteriipro-
pter faftidiofos qu o Ique breui ta t i ftudentes omifim us,ad
reliqua quæ lèquuntur commenta tendamuSv
• lo se p a ß f Dauid noli timere accipere Mariam voniugem
tuam.] quidem vox blandientis affedu, familiarilfimum
eum fibi ac notum défi gnat,cuius nomen ac genüs fignan-
ter nuncupat. Sed ideo profedo fit Vt hanc voCem, du-
dum àd Dauid prolata m, recognofcat. lurauit, inquit,
Dominus DauidVeritatem, & nonjruftrabitut eumî Déffuda
ventris iaiponamfuperfedetn meant, Noucrat enimfe de Da-
uid ftirpedêlcendiflè, 8c ideomonendus erat vtrecole’ret
eX Propheta-, quod iam in fecomplericernebat'& in Mariai
Nimirum qui cum hic Dàuid filius dicitur > datur iri-
telligi deMaria dum eam ex cadetn ftirpe Cognouerat de-
Icendiflèj dequâiplè filiuS Dauid ab Aïigelo VoCabàtùr.
QùodvoleUs idem'oflèndere, lofeph, inquit,filiDauid , a c .
fi patenter dicatj'recôgnôlce quid didum fit domoi Da»«
uid,quia'qiiodibipromilîum cfteXPtophetia, iam làne
completunieft per Mariam vndene timeas accipere Ma-
riamconiùgemtuam quià fi non ex tuo Côitu qüod nafi-
cetur, tarnen pet earn, quia ex te prôpittquitàtem carnis
ducit, tibrfilius generâtur. Êcne lùlpiceris, quod ’geïiï-
tus fit ab alio. Nbueris quia de Spiritu làndqeft, vtçoturn
pêrcipia'sînmyfterio,'qüod ôlim habueras in promiffö.
Etquotnodo me audis in perfona genus vocare,&intè
toram prôlapiafft teiteràre,itaVt tricelïmaodàüa genera-
tione natus é lus Dauid diearis.fiepïopinquius intellige
Mariâm«Xrecipîbçode tüa catffe qüodammpdo deriua -
ri, moneovt habeas filiiftn fine coitu, & poflideas eam
vxorem plenilfl mo earitàtisaffedu. Propter quod ne ti-
tneaS,inquit. Àcfi dicèret,netimeasdeteaw,imoam-
pledereconiugem tüâm catitatis officio:quia Caritas fq-
,‘ràsmittitômnemtimorem. Coniugem àutem quare driS
^ xetit, iam(fupra expôfuiihus, etiam intet reliquai quod
: nihil defuerir open's côniugii v hifi föla^commixrio hbi-
dinisan tantum vt ad lofeph iuxta camem pertineat ortus
HÏbliotb 'Vet. Patr. ToM.y.Pars ï. .
Chrifti, fiquomodo dici polfit idem per hoc pater Sal-
uatoris. - s- - 1 :
Q_v o d enim in ea natum eft ( inquit )de Spiritu faudo
eft. ] Videtur quoque hic fubtilis valde nafci intelligentia,
ne forte quod natumjçft in. ea filip$,;giuiclem Spirirus de
quo conceptus eft, iuxca quod ipfi confitcmur in Sym bo-
lo, ablùrde intel li ga t ur. Die inm s eniin quod çpnçeptus
fit de Spiritu làndo ex Maria Virgine. Si enfin fie accipi-
mus, vt eum filium Spiritus fandi dicamus lècundum
humanitatem, profedo in landa Trinitate duos patres
in ttomittimus, videlicet vnum diuihitatis,&alterum hu-
manitatis eius propagatorem Spiritum làndum. Sed quis
hoc dicere audebit? Vnde riiterdatur intelligi,& qu*ren-
dumfinon ideo dieatur deSpiritu làndo natus,,quia fecit
eum nafci de Virgine. QuippeLquia hoc opus jpirabile
totum donoDei fadum eft, 8c donum Dei proprie Spiritus
fendus dicitur. Sed ,8c iplè Spiritus caritas patris ac
filii vbique Catholicc pr*dicatur. Qu* caritas prbfedp
Iblaeum adincarnandum adduxit.Èt ideo quod natus eft
de Maria Virgine, vtique deSpiritufendo rede inteepre-
tatur,quiaeaufenalcendi Ibla caritas fuir» Neque adeo, ;
quiamundumiftum feçic D e u s ,e um d id fà s eft.Dèi
nlium, aut natum de f>ep vllatenus pr*dicari. Sed fa*
dum, creatumve» aut inftitutum > aut conditum ab eo,
velccrrefi quidhuiufmodiJ^edicipo,teft.Quin nequg
conçedendum,vttquidqûi^e aliqu4 JCjPlfeîtut, copti-
nuo eipfden? fei filius pnedicetkR .pe quarum rërum
exemplis pauca (dé phàribüs pandam» Certe omnes qui
Chriftianorenlèhtür nomine profedohafpuntiltex aqua
& Spi ri tu fendb, quia om nino alitet iGhriftianttelfeiripn
poflunt. Sed nunquideos rede quilquamfiliosaqu* aut
Spiritus fendi dixeritî imo Dei p é tris ,fe n d $ marris.
Ecclefi* filii*nuncupantiStvSic itaqwè'quamuisilongediffërentiusnatusdeSpiritulàndofiltusDeiipatcis.
dicaîUr^
tamen non eft filius eiufdem Spiriïuâ fendi vllp, rp9,dp'
appdlandus. Vidémr autem adhuc qppfdam impuéfé»
quiadidum eft ab Angelo, QUod natumeftin ea , çum, np-
ftr* Co n fiie t il dinis nph. fit natum1 dicere , priufquam in
lucem huiusmundiquilqueveniat qüod omnino natiui*
tas ilia nondum eXpletasjfic. Sed fortedid.um puçamus iu-
Xtâfendarum Icriptnta1^ 111 loquendibopfùetudinëmyv*
bi ï*peprieteritumviàm natratur quod nouit eflè fijtWs
rum , vel certe fëcupdûm prifei.entiain ipfiu« Àngeli
quauihabebatexDeo,cüifiaturumfemquahpr|eteritum
erat,redenatusaccipiatr. i. • ' ’
Par i ï t autem filium,-&vocàbit nornn etttsiefttmi
lias àiaem idem iuxtaXùeam.idipfemMari*.fegisuÉdêdA
lè, Ne timeas Maria ( inquit;) inueïiiftigxatwn apud Deum ec~
cctoKc'tpieiin vt>ïo&patwjktumi&v.oeaùisnoMeneitis}efum,
Hic eût, inquit?, magim, àrfilw altiftmn mcabirur, &'dabit-
iPiDvminMfedemDauidpaifà*m,'®habitin.:domùïacob
iiiutermm,&fegniem non erit jîwh. Hpe ideo totum dixe-
rim,vtfeltem vox Angelica ctedatur, Mariam de fliepe
Dauid veniflè , quod fupra ' Fauftus contradixerac i 8c .
intelligat fidclis auditor » quia omnes, promilfionts ;
Patriarcharum , & omnia Prophetartmt eloquia, iu- ;
per hanc promiffionem concinahc, ; ;vt i§ qui promitti-
tutregnàre debeat in sternum» G*terumquia nuic dkb
tur ,vocabis, quod olimiam Mariædixeratidebemus ani-
maduettere,qnod idem Angelus infua perdurat fenten-
tia, vtrique pr*cipiendo,quatenus feriptutadiuina qu*
Iefum multis in locis, frihcet Saluatotem, vel felutare m-
ptomittebat ex nomine, euridemiam venifle , taniviris
quamfeminis,mpt*fenretexvo.ce.
Iplè ■enïmfdluuriffaçietpopulitm fuuma peccatis.eorum. ]
VolenS itaque Angelas riomen eiüs interptètari, addidit,
Saluumfacietpopulismfuum, Quianoftra'Vitiorura sgritu-
do aliter fenatinequiuerat, fi non felus credencium adue-
hi&t. Nam licet mulrilefiis olim fuiflènt, hic tamen
fubftantialiterfelus eft appellatus. - Et notandum, quia
non ficitt Iud*i falluntur>terrenam Hicrufelem venturus
■ eft faluam fecere, fed venit feluarepopulum fuuma pec-
catis eorum. Populum inquit fuum , quia etfi vendi-
ti etamusfiib peccaro > tamen Jegibus natur* eius eia-
mus.
Iiii I Vnde