A
Jp ot.il.
SA*-*
C
iC » . 14.
non ideo Chriftus natus eft > ‘quia illaexftmt, fed ideo
illaexftititquiaChriftusnàtüSeft. Ipfequippe illr,&nön
l l â Chriftri'nà&néï
'uitin primordio nöuam deîHtepS condéte creatnram, v
ideo pér hôc'npuum eft aliqùbdâppèllandüm-' Quia et-
finondum'eratqus fkaa'eft ittfubito iemttt tamenreli-
qua aftra fingulatim compofita-, ïnteif quæ ifta notio'ex- .
ortumanifëftationisofficiodeputatur. Nampÿoribus
Angeli, Magis vero ftella Chtiftum* 1 demöpKtat; vtiii-
que came» loquimt lingua Calorum, qui ceflriuem iatti
iamque lingua Propheatum. Atque perlwc.vtnfÿ» «a;-
li enarrant gloriam Dei, vrhi qui prope ac y ti |on|e
erant/imulcatli dues fièrent. Quid ergo ell, quoi tot
tegesantcain Iudæanati, nemo tarnen ab alienigenistai
orandus tequiritur,prseferam cum Herodem', quemadc
ierant nec adorent ; quia etfi regnancem inucniunt,alixiin
Iudxorum Regem ,iduce de ipfis-deficiente, iam natum
incelligunt.
'r^fctri queat :quia&?Chriftus ,;iüxta qilöd ïoanriës ïn s
Apocalypfi fira loquitur ,'ftellafhit > Sc inca, qu’2e apparuit
'Chriftum cflc möiiftracilm manifèftillimc approoatur.
Niilliim igitur figrium congruentius poterat apparcre.
ad ititütandum ,quam ;pcr quo d fidës credc ritium radia-
retinmiraculoj & veraqua Ghriiliis'eft , ftclla ex Iacob j
praffignare tur éx oracülo. Cui pfbfetSo verafidc Ghrifto;
obfeqüëffics'cbrifigurati,per hociam iamque velutllel-i
lx ccelorum, aeterna perpetuitate collucentes, virtute.
Ipei i n coeleftibus prarii der ene. Quid cnim aptius, quam
pèr ftellam fides, qua itur ad ftellam oftcndicur; vt per
cam , quia lumen proprium non habemus , illuftrati
perpetua aternitatc lucere poffimus ? Demonftratio
quippe Chriftiprofeóloin ftclla fuit. Alioquin non dice
rent» Vbießqui natus eilRtxludaorum ? vidimus enim ßel-
laniiiusin Oriente , &venimus adorare eum. Adqucmqui
peruehcrit , & ingteflus fueric Hierulälem illam ccele-
ftem ,'moriftrabitur ei continuo Chriftus ftella matutina
iuxta promiflum loan nis, & ideo fupra pnerum rede fte-
tüfeëKcitmyquia idem San dor um claritas approbatur;
«plam qui conlpexëric, gaiïdebk vtiquc gaudio ma-
rgno valde , & adorare ante confpeftum Dei non defi-
ftëtÖriia doraum femel ingreiTus,a:ternalatictatc Chrifti
Wrusftuitür.
'SedHiërufefem curiidem Magiintrauerint tanto prae-
uiante lumine, nonabs re faëtum crediderim. Primo vt
Iudaei Chriftum non credentes progenitum,a Magis lon-
ge vënicnribus different;& fi credere noluilfent, inex-
cufabilesomni ex parte Prophctarum eloquiis conuidi
remanerent.
Deinde vt Saeërdotes, Scriba:, ac Pharifiei, qui lo-
cumnariuitatis ex propheria defignabant, velutlapides
miliarii iri»mobiles permanentes , non ex ignorantia,
fed rib cordis duritiam, quod credere nolucrint, debite
damnarentur. Tertio namque, vt Chriftus, qui pax
'noftradicmir,de Hierulälem, quaeyifio pacis interprc-
'tatur, manifeftius Efeia dicente n unciaretur. Quïa de Sjon
exibitlex&verbum Dovum de Hierufalem, acfi dicerctprx-
dicabitur.
Vride nimirum Iudaeis paftoribus, tanquam ex lege
rationali affatu promprioribus, Angelus Chriftum an-
nunciat. ïftisvero Magis tanquam infidehbus, Deus fi
'ènis loquitur’, quia Signa, ficut ait Apoftolus, nonfideli-
bus, fed tnfidelibus fuut data. Vtrifquetarnendectrlotele-
ratur, vt ad cceleftem cosleftia iam coriefles credendo re-
rum praefegia firmius inuitar ent. Fertur autem, vt dixi,
hxc ftellandereas vias non tenuilfe, qükquantilperin-
feriusibat, ctfi füpériór volatu auium paulifper parebatj
“ailiaiUum pra:moriftrabat ex itinete, quipaulo minus ab
Angëlisin cameminoratus> exceHïörytarnen fandis o-
mriibüs natura & gratia practüinebat. Itaque ftclla illa,
vtaiunt Mathematici, vel PrilciÜiänitb: quam Magivi-
derant, noriäd decretum ex Mathefi 'Chriftolècundnm
~ carncm domihdsatur; fed adteftimoriiufu eivt fua crea-
tura famulabacur. Nee enimeum fuo fubiiciebatimpe-
perioi fed pio indkabat obfequio. Proinde conftat earn
non ex illis fuifle ftellis, quae ab initio ititteris ordinem
feruaucrunt : led nouo virginis panu houum fidusapparuit.
E t venimuS)inquiunt,adorareeum.~\ Adorare,quem
Deumftcllafamulante inteUigunt. Alioquin Herodem,
quem regio culturenitentem cernebant, primum debu-
erant adorare. Sed quia diuinitus agebantur, vt latentem
Quod minifterium officii ftiietiam ipfis Magis Chri-
ftutri qüxrentibus, cum ante faciem prxiret, exhibuit;
doneè 'eös vfque ad ipfiim locum, vbi Dei verbum in-
fanserat , prxeundo perdüceret. Qui tandem Aftrologi
quiaconffitüerunt hominum naicentium fatum lubftel-;
lis,pr*bean't alïquam ftellarum homine aliquonatocut-
fus lui ordinem fdiquilTe, & ad eum qui natus merit per»
rexifte. . \ . . .
Quia fortem quippe ‘nafcentis aftrorüm ordine li‘
! gari asftimant, non aftrorüm ordinem ab hotnihis na-
* ti die pofte rautari. Quapropter fi ftella illa de his
i e ra t, quit in cotlo peragunt ordinem ftium, quomodo
! poterat decetneïe > quid natüs Chriftus ddurus erat,
* quie «iato chtiftó diuino iuflii pafla eft relinquere
quod agebat ï Si aüteta, Vt probabihüs creditut, ad
demonftr#idüm Chriftum qüae non erat exotta eft»
Deum in çunis, vcl inter præfcpia vagientenr, àd
adorandum requirerent, hunC nec regem intehdunt,
nee eum venerafitur, nec aliquid èùm eile compü^nt.
Quo (âne infpiratioriis affeäai Sc illud geftüm dixerim,
quod 0«ftauianus' Anguftus , co tempore qùo tötum
fibi fubditum atque fubiedtum perfenlerat orbem , atque
populus vnirierfus in concione , quod fupra me-
mini , ipomihum eumtotius terrae voluerit acclama-
re § nequaquam paflus eft ; fed .legibus hoeprohibuit,
quodnullus vnquam Regum ante fccilfe legituti ‘ Hinc
profeûopatet, quia vis diuina,qu* iftös deuotronisintus
agebat affedtu-, ipfa hunc cohibuit Printipem , ne
fibi applauderet indebite, quod potefitatu alterius tp-
tus terrarum orbis fub MoUlrchiaRomani Imperii firb*
debatur. Sed corybanta Herodes, audiens aliutn quam fe
ludæorum regem requirere, turbatus dicitur, & omnts
HierofolymaJ cumillo. Moliebatur enim, cum elfet alie-
nigena ignobilis geuere, legitimus Iudxorum Rex vide-
ru Vnde ßcomnes codices, tefte Iolephp > quibus Iudxorum
genealogia texebatur, igné cremauerat, ne notà-
rcnteumreticcndo ignobilem, & pto&pix ordinem tribus
Iudx dariffimum commendarent. Æftimans fe itaque
nobilem videri pofte, ft nullis facrae SCtiptur® fafei-
bus premeretur. . >J ,
Vnde verum prrife&o conftat, quod Africaftüs mini*
it, quia fiierunt viri ftudioft ex ludaris qut dicebantur He-
riles, propter propiqquitatem, feilicet generis Chriftke-
rantque Nazaixi, qtti per omnetn rögionem circumeün-
tes, ordinem ftipràdiiftsegenealogia:Chtifti, pactim me-
moritfcr, partim citditrüm libriS,quosdomi cüm incen-
derenturex architiis tcmplihabuetant, partim vetri ab
auis&proauis nartäntibus retineriteS,litterisfecundum
ordinem raandaüètunt. Quibus omnibus perfcrutatis,ca
maxime qux in eiftlem archiüîS, aut alubi infra impene-
trabilialocorum abdirafunt (etuata > ex quibus noftradi-
uinotum auâoïitàslibrotum deriuâtUt biftcindC Vt veritas
Euangeliorum feuidefttiùs declaretur.
Regem autem Hetodem ideo nominal, quamuis ne-
•queac iure Rex vricari, qui proptioS nefeit motus mentis
regere, vtex collatione Regis ludkörlim, quem Mag1
quxrentes cupittnt adorare, ifte intelligatur exttaÄCüs»
quiaproprius iam defecerat. Et notandum, quod omniS
q ui fibi ob infolenriam vindicat indebitum principatutti,
& mulris mouetur fufpicionibüs, ita Vt per neftis ptauis
argumenrorum fraudibus VelitCünäis obuiarChegotiis,
n e digniori fe locum tribuat regendi, quod idem indigne
teuere probatur ; fimilis eft huic fcelefto Herodi, quiluis
cüpiditatumdolis, per mültaparuulorum homicidiadi*
uino peCcàndô contraire tctitauit decretö.v Vnde mo»
turbatuspluresfüotum habuiffe complices fctibitur,in
tantum vt mote vulgi, Dei quondam populds ob fauons
gratiam turbatus dicatür, dolèns repromillum iam cte**-
1 tusaduenifle>Qmi<eta ftagHitatis h umaftX prindftiQr
1 ' fippe
lapé plurimum eiskuétiniûftè, fqüos Dei iuftö iudicio
crudeles luftinet öppreftbres j nec lis metuit adtilari, quös
Dei in ïèmet quotidie voluntati conlpicit reluétari. Inde
i himiriim illüd Salomonis verum probatiir^ QuodRexiniu-
ßus omnesminißrösbabebit impios. Turbatus autem hiefor-
te duabus excaufts dicitur j vel quia exitiumregnifuiper-
rimèfeebatV&jdeocoehrëge natokëxfcerriîturoatur : vel
quia'tam Carlàr Augijftu's quàm Senatus decreuerant, ne
quis Rex aut Deus ^ fine iplbrum eonfiliö ’diceretur. Id-
circo forfitan audito régis homiriè,ifùrore mouetur, nein
fe,fivulgatum elfet Senatus décréta Violaile, diferiminis
fenceritia vertèretur.
C ongre g ans autem omnes Principes facerdotum &
Scubas peputi y feifeitabat ur ab eis vbi Cbrißusnafceretur.] Di-
ligentiam inquiretis ©ftendit, vt fi inueniret, fàceret quod
poftea fe velle infinuatj firiautem vt fi adftbtitiam Augu-
fti Carlàris, vel Senatus quandoque relatüm effet, fua ex-
cufaretur diligentia, cundta quæ potuerat zelo Romani
imperii peregilfe. Alias autem ob legis peritiam, vtcauti-
us cos exploraret, fi Rex eorum ex lege repromiftiis triftes
gau4 cntefvc feceret. Çhriftum autem ideo nöminat, quia
didicerat ex mbrë patriar ludæorum reges omnes ab vrnfti-
one Chriftosvocari.
k i iili dixerunt inBethleem ludst ,fic enim feriptum eil per
Propbetam , Er tu Betbleem terra luda, nequaquam minima es in
principikus luda, ex te enim exiet Dux qui reget populum meum
] ifrael. ] Quod teftimonium duntaxac nec Hebraico, nec
Septuaginta mterpretibus conuenire, nobis quoque ta-
centibuscömprobatur. Vndequidam^ calumniantes di-
cunt in omnibus pçne teftimoniis, quæ fumuntur ex ve-
kri;Teftaracnto huiufinodi refonare errorem.vt aut otdo
verbörum mutetur, aut feriluüm * adeo vlqüe intelledus
interdum diuerfus videatur. ApoftoIi,inquiilnt, Vel Euan-
geliftae non e i libris teftimönia decepferuht, fed memoria:
credentes, quai n ori nun quam fàllitur,contraria interdum
protulerunt. Quafi ex ingèûiô tantum attis fint locuti, &
nop magis diuina inlpirante gratia j per Spiritum j per que
I olim Scripturæ lùnt editæ, non contrariæquidc, led iuxta
quod opportunum fucrar, myfteria iriferendo eloquiorû
Dci teftimönia rejeraijerinr. blic tarnen ärbitramüc beä-
tum Euangeliftam Scribarum & Pharilæorum argiiere ji©
gnauiam, atque circa diuinarum Scripturarum eotiim ne-,
gligentiamnotare, & ideo fiepofuifle, vt abeisdiiftum
eft» Qui tarnen erfiarguunrur foeördia ; fenfiis quodam-
mqd o reftituunt veritatem, Nam in Hebræo fie habet, Et
tu Betbleem Ephrata,paruus es inmillibusluda , ex te mihi egre-
dieturtquifitdominator in ifrael, & egrejfus eius ab initie a die-.
bus attrnitatis. Et eftfenfus, nequaquam tu Bethfeem, id
eft , Ephrata quantitate feit numéro minima es inter o-
mnes ciuitates Iudæ,quæ tantis ciuitatum millibus com-,
parata,vix par uu s es viculus. Ac fi diceret, nequaquam
minima es, quia ex te magnus egrediecur Çhriftus, qui e-
rit vtique dominator in Ilitael. Neque putes eum degenc-
te tantum eile Dauid, cui promifi dicens, Defruttu ventris
tuiponamfuperfcdemmeam. Quippe quiacarnis aflumptio
npn impedit diuinitatem. Nam.egrelfiis eius ex mea conftat
fu bilan tia, natus àdiebus æternitatis, iuxta quod in
principioerat Verbum, & Verbum erat apudDeum, &
Deus erat Verbum. Neque enim condjtor temporum
tenetur fub tempore, quamuis Deus homo faétus nafea-
turextempore. Eçce quam euidens teftimonium,nçn
fol um contra Iudæos, verumeriam &contraeos, qui; di-
I cunt Chriftum in carne purum homiinem fuilfe. Çæte-
rum quodinHebræo, & tu Betbleem Ephrata feribitur, &
non Iqda, malftia ludæorum poftea creditur commuta-
tum, ne Çhriftus de tribu luda o rtus videatur. Sed illi
quando needumde Chrilio liuore mouebantur, fimplici-
ter & tuBetbleem luda effeiunt, quamuis in reliquis negligent
« arguantur,qupd poftea in eorum codicibus minime
reperitur. Ephrata quipped Septuaginta liquido conftat
addicum aliam ob fignificatiqnem s quod multis in lo-
cis eos feciife legimus. Nos tarnen reäe interea pölfii-
mus probare ex diuina amftoritate .Bethfeem in tribu luda
omnino elfe. Dpgitur enim in liSro ludicum, quod fu-
ctit vir Leuites habitans in lateribus domus Ephraim ,&
Bibltoth. Vet.Patr. Tom. 9. ParTf, ] '
9 3 $
àccepit fibi teülierem concubinam de Bethfeem luda,arque
tritiens de rélîquo j eodem replicatur nominë. Nani |
&iüxbSeptuagiritai'quamuishicdixerint, & 'tuBethletm 1
domus Ephrata, Iri îelu Naue tamen, vbï tribus Iudæ, vrbes
atque oppida deferibuntur, ctiam hanc infcrip'tamlegi- ■ .
mus, Theto ? înquit, '&Ephrata, hacèft, Bethléem Fàgon l0 ' l$'
acrëliquæ quæ fequuntur ciuitates vndedm./Quod pë-
nitusnec in Hebræo, nëc apud alium qiiemlibëtintec-
pretem iriùenitur. Sed & omriem femiliam domus Dâ-
üidhanc forte hcreditatis tënuifle, hemo quiambigat;
Quam profeâo domum de tribu luda i & in eadem ffini-
culum polfeffionis percepiflè omries paginæ diuinæ di-
ftributionis loqu untur. Cæterum quod Septuaginta, <ÿ
tu Bethleem domus Ephrata, dicunt Ïuxta librum Genefeos
ob.veritatem rei, quia iplà eft Bsthlehem vbifmortuà
perhibetur Rachel & fepulta irivia Ephrata, quieftiin-
quit, Bethfeem. SedEphrataanriquiusvócabariir,&pö-
-lïea propter myfticum intelligehtiæ Sacramentum figni-
fi'cantius immutatur. Nam Ephrata, fiirorém vidit ïnter-
pretatur. Quod pa tenter hcrodis praemohftrat inïà'niam;
quiadumChriftumquæfiuitperiméie, delufiisell àMa-
gis ; vnde iratus valde mittens occidit bmnës pueras jri
Bethléhem, Qua de caulà reële furorem videns,antiqm-
tuseftappellata. Sed iam hemo timèat, nërtio dubitëtj
nemodefperec» quiarequies illa quam quærebat Dauid,
aitdita eft in Ephrata,inuenta eftin campis fyluæ, & dom®
furorem videns fada eft domus panis. Vnde dëRachel
figuram gerens ecclefiaè, ibidem lèpulta legituc y vj in eô-
dem loco plena requies eius fignetur, vbi ChrilhiS panis
viuus qui decoelo defeendit, quotidie exorfunbüp fine
defeëlu vërlàtur. Comprehenderùnt eum itaquë do-
lorës parturièntis antequam nafeeretur Chriftus, '& ideo
furorem videns ante merjro nuhciipâtur. Vidêbarigi«
tur Furorem »feb quodpareret iniqtutatem. &iugiterdb-1
lores çoncipëret j i& iniuftitias affluentius parturirer.
Nullus enim màgis dolor quahi pcccati vulnus ; vbi in
confeientia nihil eft validum , nihil lànum j fed omnia
moeroribtis abundant, & dilcrutiant infelicem animam
pondéré peccatorum. Hinciàne Dauid miferiarum fua-
rum perhorrens vulnera, Turbatus eft i inquic, à furore 0-
musmeus , inueteraui inter omnesintniïcos meos. Cui nimi-
tum cæciratis ftirori omnis lubiacebat natio gentium,
imo ora ne humanum genus ; quia omnes eramus ülii iræf
Sed gfatias agamüs largitori rioftro, quia, vt dixi, ecce vbi
domus furorem videntis erat, fiufta eft domus panis i vbh
crudelitas, ibi pietas ; vbi ira, ibi mifericordia > vbigraue
iugum fuper filios Adam à die natiuitatis eorum, ibi
Chrifti onus feue, & feaueiugumy & quæ erat Ephrata.
ipla eft Bethleem. In domo igitur furoris natus eft Chti-
ftuà ; & ideo iam non domus furoris, fed domus panis,
quia panem de coelo venientem iïtfeepit, feliciue vocatuN
Quanquam & Ephrata eundem videatur fenlum fignifi-
care. Ephrata namque frugifera dicitur: quia in præfenti
vita profeâo excolenS agrum vbi Chriftus effloruit, vi*e
fruges ad horreum indefinenter ferre làt^git. Siquidem
hic frugifera, vtibi cùm manifeftata fueritgloria Chrifti,
làtietur ex adipe firumenti, & repleatur orani felicitate
perpetua. Et notandum forte , quod làtis illi congruant
intelleëlui duæ iftæ vnius nominisinterprecationès, ex
quo bene Prophetacanens, ait, Quifeminant, in quit: in
lacrymis, in gaudio met ent', euptes ibant & flebant portantes
femtnafua. Fiere igitur non cëlïàt Dei Ecclefiadum eftin
via, etfi lèpultadicatur à mundiillecebris, quia furorem
videt venturi iudicis; vnde.exclamans dicit, Domine ne in
furore tuo arguas me, Cùm autem dicit, Quifeminant in.la-
ct/mis, edocetquodex proprip labore frugifera iure vo-
cet ur. Quippe quia quotidie intraaream, quam Chriftus
ventilabro firo permundabit, vniuerlà virtumm opera
çongregat & recondic. Eo itaque.decebatvt Chriftus na-
Iceretur in loco, quitotius Eccfeliæ figuram gellaret,at-
queex nomine Çhriftum itubi cunëlis pabulum credenti-
dus affuturum innuerer j quandoquidem extra Dei Eccle-
fiam,nonnifi mords inedia crudeiicer feme impictatis filios
regni huius vallat.
T v n c Herodes clam yocatis Magis, diligenter didicitab
PfrU-7-
Pfal.ns.6.
H
Pfal.il, 2.