4 9 *
& faciet iüos difc umbere,&tranfiensmïmftrabit illis. O beatum (
conuiuium,quod He incipic vc nunquam finiatur : ficab ap-
petenribus fiimitar,vt appetitum fàtietas,&fàrietatem ap-
petituscomitetunvbi nou eft aliud epulan quam nubere,
necaliud nubere quam epukrhvbinon ficut in carnahbus
nupciis quidam nubent, quidam non nubent, fed omnes
nubent. Quod autem in EuangelioDominus dixie : In re-
furreftione neque nubent neq3nubentur,fed auntficut angeli Dei
til ccelo: de carnahbus nupciis,carnalia vtiq; fàpientibus hoc
ipfum relpondit. Quia itaq; iftæ nuptiæ in fine feculi de-
beantceiebrari, hæc eadem Apocalypiis teftatur, quæ ad
coenam nuptiarum agni vocatos tecundum prædeftinatio-
qemeledorum beatos appellac. Confiât enim Sc verum
eft,nequaquam omnes qui has prçlèntis temporis nuprias,
quibus per fidem & fpem ecclefia Chriftocomungicur,intrant,
futures’ beatos: fed eos folumraodo,qui [ier eledio-
nisgratiam ad illas tranleunt,quibus iam non per fidem 6c
fpem,led per fpeciemeademecclefiafponfofociacur. Iftæ
etenim comm uniter bonos &malos,illæ verololos reci-
piunt bonos.Has multiexituriintrant.fedillasquilquis in-
traueric, vlterius foras non exibit. Ad has quidam fine nu-
ptiali vefte conueniunt, ad illas vero omnes induti by flino
occurrunt. Patet certe de quibus nupciis hoc loco tnentjo'
fiat, ad quarum coenam vocatos hæc feriptura beatos àp-
pcilat. Inter hæc autem Iciendum nobis eft, quia norivno
modo in hac Apocalypfî coenæ vocabulum accipitur. Sed
ahquando etiam illud cô uiuium per ipfiim defigna tur, quo
in ynitate fidei elediaggregantur,vcirfcorpus Chrifti tra-
iiciantur. Vnde & Petro dicitur : Surge, malt a & mandatai
Ad quam IciLmadarionem coenæ, cum elect is reprobi etiam
deducuntur.-Sedvno eodemqjgladiobisacuto, Dei j prophetiaChnftodeleruireperhibetur,cum non omnia
videlicet verbo, hinc ele£ti feriuntur, vtin corpus Chrifti quæ lex&propheria narrant,de illôdida videâtur.Habent
traiicianturdllinc reprobiiugulantur,vcvolatilibus tceli^id autem hoc telHmbnium Iesv hi,quinololura verbotenus
eft,malignis fpiritibusj efcatradantur. Quod pauloinfe- eaquædeilloprophetatafiint,credunt:fèdquieafidepol-
rius in lu e ituelatione, Domino adiuuante,certis docu- lent,quië per diledtionemoperatur: quia etfi per lohànné
mentis declarabimus. Sequitur: ' ,\dicitut:QuicreditinfiliumDei,habetteftmotiiuDeiinfeV&nl\is
■ E t dicit mihi: Hoc verba Dei vera funt. j tamen %d hæc obuiat, & de quibuidam dicit : Confitentur fe
T une cccleftæ hoqipfum diuinitus dicitur, quando ei , noJfeDeum,fa£lisautemnegant. Sed iam vbi omnis fumma fi-
verbum Dei eademq; veritas reuelatur. Quafi enim yerba déîde Ghrifto enunciata concluditur,ibi tandem huiUs ft-
Deiadiiominem fiunt,cum occulta atq; interna aipiratio- lixitas Übri debito fine terminetun-quatenus ad modicum
ne motus cordis fine ftrepituvocis idem Dominuserudit. per filentium viribus receptis, ad ea quæ refiant exponen-
Quod mihi omnium minimo,quamuis peccatorum pon- da, validiusexurgamus.
deribus aggrauato,quamuis ad capiendum minus idoneo,
in hocoperediuinitusfidum fuine,fi tamen ita eft vt fen-
fi,cum gratiarumadionerecolo. Huius enim reuelationis
verba in eo vera eileaudiui, fi tamen vtcunq; audiui,quo
fpiritum qui viuificat fèqués,ne alitera qcciderer, my fticis
tantummodo /enfibus delcruire,vt minus làpiens,intelle-
xi&d<*:ui. Sequitur:
Ètcecidi antepedes eiut v t adorarem eum. Etaitmi-
hitVidenefeceris ^conferuus turnfum (fifratrum tuorum
habentium tejlimonuim left. Deim adora.
Hic iam à genere ad (peci'em fermo recurrit, & angelus,
& Iohannes proprias perlbnas refill» unt. Notandum autem
quodisqui apparuitangelus, ex aere corpus aflumpfir»
& idcirco pedes nabere defcribitur,ante quos Iohannes vt
adoraret,ruifie& dicit, cui protinusabeo reipondeturiFi-
HincperIohannem dicitur: Spiritus eH qui teßif.eatut,
quontam Cbrißuseftveritas. OmnisquippcTummaprophe-
tiæ,inteltimonio IeluChrifti confiftit, cui omnis lex &
prophetia deferuit. Hinc eft quod in monte lando coram
tribus difeipulisidemDominus, dator legis & propheta-
rum dodor gloriam fuam ex parte demöftrans, inter Moy-
len & EJiam, vultus veftisq; luæ claritate relplenduit, ofte-
dens fcil.teftimonium fè àlege & prophetis habere : cui
hinc conlcriptorlëgis, inde colloquitur propheta. Hinc
eft quod ipfe Moyli teftimo nium perhibet, dicens : De me
enimillefiripfit. Hincpoftrefurredionemfuam dilcipulis
dicit i NUejfe eSl tmplert omnia qua feriptafuntin lege
prophet is de me. Hint Lucas de ipl'ö Domino in
via cum duobus dilcipulis co!loquente,ait : Incipient àMoy-
fe & om mb us prophetis jntaprerabatur ijlis in omnibusferipturtt
qua de ipfoerant. Vbi fubaudi endü m eft, t; o n ota nia quæ in
lege & prophetis leripta funt, niyfterioriim ænigmatibus
obceda fuille : cum ea felummodo in breuirate temporis
interpretatüsfit illis, quædeeo leripta eranc in omnibus
fcriptutis:in quibus Icilicet pro his quæ aliquid refonant,
etiam ilia quæ nihil fignificant,connexa videntur. Sicut e-
nim in citharis & eiulmodi organorummuficis, non qui-
dem omnia quæ tanguntuc, canomm aliquid relönant,led
tantum chotdæ: cætera tamen in toto citharæ corpore id-
eo fada func,vt effet vbi connederehtur Sc quo tenderen-
tur ilia, quæ adcantilenæ luauicatem modulaturus eftarti-
fex: itain prophedcis narrationibus quæcunq; dicuntiy,
aiitaliquidfonantinfigmficationcmfuturorum,aut fi nihil
fonant,-ad hocinterponuntur, vt fit vnde illa fignifican-
tia tanquam Ibnantiaconped mtur. Sic iraq; omnis lex 6c
E
Mitth. I
Ichan. j.
Luca
lobar.
Tit.U
D. AMBROSI I
ÂNSB ERT I PRESBYTERI,
IN APOCALYPSIM IOHANNIS,
A p o s t o i i ,
Liber Nonus.
? Cr ip t vra lacra diuinitus promulgata, quia
diiierlorumhominum variis qualitatib. corn
gruit, variis vocabulis nuncupatur. Aliquando
enim ladis nomine, aliqn au tern cibi,aliquando
vero potus,aliquando quoq; voluminis,a-
de ne feceristionferuus tuus fum, &fratrum tuorum habentium liquando etiam Ipecuh defignatur : & nunc quidern gladij
teßimoniumlefu,Deum adora. Acfieidiceret: Caueneho- vel lagittarum,nunc autem Ipiritus vitæ, nunc vero deflué-
norem qui loli competit Deof ad creaturam referre cone- tium aquarum,mine quoq; pluuiæ delcendentis in terrain,
ris,quinpotius attende, gratiasq; perlojue : quia is quern nunc etiam tenebrofieaquæ in nubib.aeris, vocabulo figu-
adorareniteris,innulIo tibifuperior, in nullo iam tibi ex- | ratur: plerunq; autemabyffiprofunditaticoparatur. Quia
cellentior inuenitur: quia vnius domini conlèrui, vnius ci- enim rudes adhuç in fide fokfiiperficics palcithiftoriæ,re-
uitatis fiimus conciués : licetpro difpenlatione iäcramcn.ti, d e ladis nomine defignatur. Vnde & Paulus ad Chriftum
nunc tibi videatur eile pradatus. Hinc certe agendx. lirnt
gratis redemptori omniura, quia natura lila qus dudum
I angelos adorabat , neeprohibebatur: iam pereiusaduen-
i tumabeis&adorarirenuicur,&in nulloinferioriudica-
tur.Etnehancdignitatemfoli competerelohannicrede-
| remus,cum ei idem angelus dixiffet: Videnefeceris,confiruus
t tuus fiim: ftatim lubiecit atq; ait,& fratrum tuorum habentium
[ teflimonium lefu. Quod fit aucem t e ft i mon i um, iple aperiat,
| ipfe exponar. Deniquelequitur:
I 7 ejtim am um enim lejii, eHfptritus pfophetta.
nuper couerfis dicit :Tanquam paruulis in Chrifio loc vobis potu
dedi,non efia: nondurn enim poteratüfed necquide adbuc poufits»
adhuc n.efiis carnales. Ad quorum perlboam S piri rusland as
per Salomoné loquitur, dicens i Sujficiat ribt lac taprarum in
ctbostuos. Ac fi dicerec:Vlquequo tenera stas fblidü cibum
nonpoteftinlumere.i. altitudiné diuini eloquij non valer
attingerejfolo^ontenta fit lade caprarum: fubaudis,ea do-
drinaprsdicatorum, qua: fola hiftoria nutrit animaspar-
uulotu.Quia autem lucccelcenpe stads intelledu,quidam
ab hac inchoatione ad maiora percipiéda perueniun t, iure
___ ____________ tanquam
ï ffr'.m- >
K pfalm.i.
B
I Pßdm.ut.
i.T</0-4 -
Uzi- 3
Apoca. io.
ffdm.xiZ.
I bidon.
D
Zphtf.6.
tanquam perfedus &folidus cibus eade Icripturaoccurrit. |
Vnde & per egregium prædicatorem dicitur : Perfeftorum
eÜfilAùs cibus- Hinc rurfum dicit : Sapieritiant loquimur inter
perfett0*.Sfcut eU?m folidus cibus vt glutiailtur,diu maditur:
fie in Icriptura lâcra obfcuræ fententiæ diu retradantur,vc
in intelligentiæ corpus traijeiantur. Sedquiaisquifumma
capit.etSmadintelligendum faeiliora vilia æftimare non
debet, rede ppft cibum potum fe'prsbet. Quia enim faci-
lius potUm quam cibum glutimus,non incongrue eiufdem
potus nomine aperriora quæq;in.diuinis voluminibus de-
fignantur, quæque plus lolent ad amorem patris csleftis
audirorumanimosexcitare ,quam ilia quæ ngUrarum vm-
brisadoperta,mulEimodaindigentexpofitione. Vnde&
per Pfalmiftam Deo dicitur :Pocu!um tmm inebrians quam
praclarum e&Quia vero is qui fumma intelligediingenium
percipit, nequaquam in exterioribus feculi occupari debet
adionibus, fed indefinenti meditadone diuinis eloquij s
inhærere: b$ne poft cibum vel potusn,feriptura facralegë^
ribus volumen le prsbet. De quo icilicet per Pfidmiftanr
dicitur:!» lege domini volutas et us, & tn lege emmtditabitur die
aenoäe. Hinc rurfum ide ■- Pfalmilla ait : Qmrnodo dilexilege
tuam donum? TotaJic medttatio meaeft. Hinc Paulus diledum
difcipulum admonet, dicens: Dum ven'to, attende lectioni. De
hac alfidua meditatione fcciptutatum propheta comone-
tur, cum ei diuina voce dicitur : Fili hominis, corned- volumen
jjîi«l^(oiegô</(>dii.HincIohanni,imoedamécclefiiæin Io-
hanne dicitur: Accipe librum & deuora ilium. Qgi bus v dque
verbis memetipfum loquendo percudo,qui accepto intel
figendi ingeniolo, pletumq; nulla cogente neceffitate per
inaniadiffluo:pleram que etiam (ub obtentu prsdicadonis
diuinæ, lècularibus-viris plus quam decet familiaritate co-
iungor. Cui contraria opponitur fentenda qua dicitur:.Sa-
piendam leribe in tempore ocij:& qui ïninoratur adu,
iple percipiet earn. Sed in yno horû quæ dixi, occurrit nobis
magna conlolatio : quia quo propter mulcomm yulita-
tem charitate exigente ad imadelcendimps,eo valenter ad
fitmmaintelligendaconfurgimus. Sed neemirum Ijhoc a,-
gentes plus Icimus, cum leriptum nouerimus iPlenitudo legis
eftdileClio Inter hçcauté neceflèeft,vt cum fàmiliarilcri-
pturaru meditadone ad oificiuni egredimur prsdicadonis,
arque al>olficio prædicationisad familiärem rurlum Icri-
pturarum medicationem rcuertimur : Iblicitainquifitione
nofmetiplo s difeutiamus & quæ vel quantafint, in quibus
aut profi. imus,aut detrimentum paffi fiimus, lagaci inten-
tione perpedamus: quatenus hinc inde &formidine & Ipe
animum pullàntibus.nec elatioper præceps impingat, nec
rurlum delperado in profundi voraginem mergat. Etvcea
quæcoepimus exequamur.qnafi quoddam Ipeculü Icriptura
làcra le nobis obijei t,in qua landorum dida & ada con-
fiderantesjfiue pulchritudinemvirtucum,lèufoeditareip
viqorum noftroruinlpicere valeamus. An non eloquiaDei
quafi quoddam Ipeculum fada fuerant ei qui dicebat:T«»c
non confundar, dum rejptcto in om nia mandata tua ? An non diuina
prscepta Ipeculum humanogeneri fadacô(pexerat,
J qui dicebat : Eftotefaftores verbi, & non auditor es tantum, fal-
• lentes vofntetipfits', quiafi quis auditor ejfter hi, & nonfattor ,h:c
1 tomparabitur vtht confideranti vultum natiuv.atisfitainJpeculo:
confiderauit enim fe, &abijt, & ftatim oblitus eH qualis fuerit?
Quique pulchritudinem landorum in eo confiderantium
fubiungit, dicens: Om/ autem perjpexerit in legeperfèiïà liberta-
tis &permanfertt,non auditor obliuiofusfaftus fedfaftor operis,
hicbeatusinfaftofuoerit. Sciendum prsterea nobis eft, quia
hæc eadem Dei prscepta, pro eo quod carnales qùoslibet
per oraprædicancium a mundiamore feparantur,nonnun-
quam gladij vocabulo figurancur, vt eft illud laluatoris no-
ftri euangelicum diSkum:Nolitearbitrariquiaveni mitterepa-
cemin terrain, non venipacem mittere, feig'odium■Venir enimfe-
fentehtijs transfodiunt, bene lagittarUm vocabulo défi- J E
gnantur. .
Hinc propugnatoti ecdelfæ per Pfalmiftam dicitur : Sa-
gittatuaacutapotentifiime:populifub te cadet in corde* Hinç rurfum
Pfesltn. 44.
Pfalm.-jc
Ibidetß.
Pfaim 6y
lohan. 6 .
Pros*. 4.
Pfalm. 77.I
idem Plalmifta ait : Sagitta tua pertranfierunt. Et quafi
quæreremus abeo quibus loqueretur, lubiecit & ait : Vox
tonitrttituiin rota. De his lagittis iterum dicit-.Sagituparuu-
loru faciafunt plaga e or uni : qqia Icilicet v erba hum ilium, pe«
netrarunt corda pranoru.Quia vero his quos à mundi amo-
re diuinaeloquia veluegladius ablcindunr, arque duritiam
cordis eorutn canquam làgittæ confodiunt, Ipiritalicer de*
inceps viuunt: congrue poft gladium’& lagittas, & Ipidtus
& vita eiufdem occurrunc. HincDominus difeipulis air:
Verba qua locutus fum vobis, Jpiritus & vita funt.Hinc per Salo-
monem dicitur; Fili,aufculta fermones meos,& ad eloquia mea
inclina aurem tuam, & ne recedant abocults tuis : cuftodi ea in
medio cordis tui. V ita enim funtinuenientibusea, (frvniuerfacarni
fanitas. Hinc Iezec hiel propheta aitvSpiritus vita erat in rot is:
fiibaudis, in diuinis eloquijs. Sciendum etiam, quia pro eo
quod in. fandis prædicatoribus abundantiori latgicate redundant
hæc eadem Dei eloquia, per fluentium aquarum
voCabuk figurancur. Hinc eft; enim quod Pfidmogtaphus,
Moyfi virga my ftice petra percufla,narrat aquasmanalfecû
d icit : Percufiit petram, &fluxerunt aqua, cÿ torrentes inunda-
uerunt.Qucm autem ahum petrailla defignabat,nifi princi-
pem prædicacorum, domiuum videlicet lefinn Çhriftum,
Paülo atteftance qui ziv.Bibebantautem dejpiritalicorifeqaenti
eos petra,petra autem er at ebriftusf Quæ Icilicet petra virga
Moyfi percufla, aquas manauit: quia redemptor nofter ac-
cuiatione plebis Iudaicæ diftnde iudicatus flagellis cæfiis,
Ipinis coronatusjdauis affixus, lancea percufliis, mortuus
ôdèpulciis, tertiadie refurgens,legisacprophetarum elo
quia ÿtanquam Icilicçc àfonte.flumina, a le habuifle rao.ii-
ftrauitoriginem. Et quia hæc aquarum inundatie pergra-
tiam landi fpiritus de coelo milli, prædicacorctn corda re-
pleuit, rede illic additut: Et torrentesïnundauerunt.Hinc Sa
lomon &it: Aqua profunda verba ex ore viri,& torrensredundans
fins fapientia. Hincidemfonslàpientiæ omni téporeaquas
manans, in euangelio de dodrina Ipiritus Iudæis dicir :Qui
credit in me,ficut dicitferiptura flum made ventre eitufluent aqua
viua. Hincrurliim aitiQui biberit ex aqua quam ego dabo ei,non
fitiet in sternum: fed aqua quam t go dabo et, fietineofonsaquafa-
lientisin vitamaternam. Sed quia hæc aquarum abundanda
quæ corda prædicantium velut quofdam torren tes red unr
dare facit,diferete auditorü mentes irrigare debet,apte plu
uiarumguttis Icriptura làcra figuralitecdefignatur.Hiqc per
Moylèn dicitur. Attende ccelum & kquar,& audiat tenave,rba
exoremeo: expetteturficut pluuiaeloquiutp meum, & defendant
ficut ros verbamea. Quo contra de reprobatione Ifr^plicics
plebis, fub virieæ figura Dominus dicit: Nubibus mandabone
pluant imbrem fuper earn. Hinc alibi dicitur: Prohibitxfuntfttl-
la pluuiarum. Deo auté gracias, quia etfi apud Iudæos aquarum
ilia affluentia exaruic,gentium törrentes(id eft,làndos
prædicatooes ) impleuit: atque illæ nubes quæ teriebrofàm
aquam continebant, nobis clarilsimosimbres fuderunt.
Quia enim eloquia prophetarum fub oblcutis ænigma-
tum lentendjs tegebantur, ac perhoc'a vulgi multitudinc
non intelligebantur, rede tenebrolà âqua in nubibus eflè
pronunciabatur. Vnde & per Pfalmiftam dicitur: Tenebrofa-
aqua in nubibus aeris. Sed ecceintralàndam ecdefiam quidam
tanquam paruuli lade^iotationis, feripeurarum lan-
vdampercipiunc,vlquequo ad Ibliditatem cibi potusque
peruenianc : quidamautem intelligendi ingénio diuinitus
percepto, afsiduameditadone làcras paginas reuoliientes
quafi deuorant, cum earum myfticos intelledus mentis
làgacirate penetrant : quidam veró hoc fölum ineistah-
wHintorram,nonvenipaiemmimre,jeug ausun*- v quam in fpeculo atteh— d m..i.t.,. v.t. n..ù nnam v.irtüdb-u-s4 p-u lchri,.
parare hominem aduerfuspatrem fmm, &filiamaduerfus matre j anàvidjs appareantfoedi. Rurfum aïij carnahbus obligati
fuam, & nurum aduerfus focrum fuam. Hinc Paulus air:Etgla-
voluptacibus, diuina gratia pi æueniénte, gladio præcepti
dium Jpiritus,quodeftverbumDei.Hinc læpe in hacApocalypfi
le immolant vthoftia viua fiant: omnia mundi deferunc,
dèipfopræclicationis auto re dicitur: Gladius vtraque parte
in cundis femeripfos humiliant; niliilque eis ampliusliber,
acutus exiebat de ore eius. Hoc nempe gladio vulneratafuerat
quam vt ipfis mundus , ipfique'mundo morrui ap-
ecclefia,quæ inCanticiscanticorum dicebsxilnueneruntme
pareant. Alij autem mala confiietudine deuidi, fubi-
cuftodes qui circumeunt ciuitatem:pcrcujferunt me, & vulneraue-
to duritiam ^ræeordiorum luorum quafi quibuf-
tuntme.Qui auté quor undam duritiam acuris inuedionum
dam diuinorum eloquiorum Ipiculis confodiunt, vtne-
Pfalm. 17.
quaquam