' * A
Iacob. I,
B
lob.7 . -
Gtntf.}.
ibid.
Philip, t .
Matth. 4 ’;,
Lue. 4.
• t fid.90.. '
■ c
Ge».}.
i.Tim. X.
D
P fa ljo . y
; idèorentantur, vtprobeqtur : ideo probantur,vt coronerii
tùr. Quibus nimirum bene congruicillud, quod Iacobus
de quolibet ckótorum dicte ; Beatusvir quifuffert tenratio-
nem, qttom.vn cum probatusfuerit, accipiet coronam vtu, qu.wi
repromifit Deus diligentibusfe. Sed quid fibi vult» quod eeclè->
fix tentationem decem dietum numero çoncludit, nifi
quia contravarias perleciuioniimpalfiones,contradiuer-
las cupiditatumillecebras,decalogi mandatis fubdita con-
digit? Reóte igicur denario dierum numero remplis affli-
öionis eius CQmprehendit: quia quanidiu in hac vita lub-
fiftit,fiib decalogi prxceptis degit Nullus etenim dies extra
decalogf mandata exit, quia pari rotatutotum ecclefiæ
tempus eüoluunt. In qua videlicet euqjurione nee dies fine
mandatis, nee rurftuii mandata fine diebus elle poilunr.:
Cum enim tranfierint mandata,tranhent ftatim & dies:'
quia ficut pari curluitérprxlènt is vitæperagunt, fîcquoqj
pari exitu determinant. Dicatur eigoelc&is xfjïabebitit tribu
lationem diebus decem. }Acfi aperte dicerêtunNqlite quæ-
rere in belfo vitx prxfentisrequiem, quamdiu contra ten-
tamencainïmici liueapetta, line occulta, decem prxceptis
tanquam milites armarnini.Neque efiim gaudii lqcuseft,
vbi vita hóminis tóta tentatio eft : iêd alibi expcftatur,vbi
tentatio nulla eft. Poteft.autem hic decem dierum numerus
& alircrintelligi. Cun&is legentibus liquet , trib. prin-
cipalicer tentationibus pri'müm hominem à lèrpente in pa*
tadilb tentattim ae lïiperatum,lcilicètgula, vana gloria', &
auaritia. Per gulamenimhunc antiquus hollis tentauit,
cumcibumligniveritiad comedendum luafir. Per vanam
autem gloriam tentauit,cum dixir.Apertentur octtlivefiri, &
eriiisjiiutdii.Per auaritianvyero tentauit , cum lubiunxit:
Scientesbomm & malum. Auaritia enim non Iblum pecuniæ
dl.led etiam airitudinis,Paù"lQatrellante, qui de vnigenitq
Dei filio a i t Nonrapinam arbitrantsejiejfe jèaqualem Deo.
Quibus etiam iecundum caput, videlicet Dóminum no-
Hac enim trina tentarioné lèprem diebus appliefe, denarius
numerus adimpletur. Dicatur ergo elcÜi$:füabebitis\
tribuUtionemdiebusdecem.] Ac fi diceretur, Vfquétjhq prsiènsvita
finiatur> qux lêptem dierum éuolutionibus pera-
gitur, contradiuerlasrencationesqué;in tribus fiiupi maxime
obtinéne principatum .certamen habebiris. Non eft
■ autem rnnum.ii adieélatrinatentacione, lêptem dierum
numerus in decem aflurgit,qua agitur yt omnes dies vit«
prxlcnus longiores quam funtfab eledlisxftimentur.Se*
quitur.' . . , ■ '
? Eftofidèlis vfque ad mortem, dr dabo tibi coronam
vita. ■ yv 1 '
Hxc generaliter vniuerlali ecclefi«, h«c Ipecialiter vni-
cqique landqrum diélaconueniunt. Hinc Dominus in e-l
uangjj?!©'ait; J ' o ^ r f e m a m a vfquompnm, hicfaluus erit.
Hihceft quod Iofeph typum ecciefi« praetendens » vêftis
lu« habitu,perièueianriam cetfaminis habere nosadmo*
nét , cuius iongitudoyique ad talos eius peruenit. Dicatur
itaquein tentacionibusDofito: [Eßafidelis vfque ad mortem,
&dabo rrf/röro«4Mvir&jï'anquamdiceretur:intcrmult3s
prefliiras,inter innumeras clades, inter diuerras tentatio-
nes pofitus, femper viélóri« triumphum artende.. Certa
yt forti Ui mus agonotheta bonum certamen, curfumque ]
vtagiliffimus gigas conlumma. Nóli regis tui fidem re*
linquere > noli adueriarüs eius terga prsebere Antequam
vinasynolipufillanimis exiliere. Antequam bellum con*
ficias > uqliignaüi«fiiccumbére. Antequam- iterperficias,
noli in via Iaftefcerev £rige arma conlra tentationes. fed
needeponesarma, antequam finianturtentarionesVNunc
tempus decert^idi, tunc autem cpronandfiDabo
tibi', iöquit, cprpnam vit«, fubaudis, ii’ mecum toto helli
teiriporedimicaueris,fimecumperftiteris3 fi mecumvi-
. cerisjn fine certaminis mecum ^oronabéris^d eft,regnanflrum
Ièfura^Chrillum, idem teterrimus lêipens aggredi j dilortem accipies. Vnde écin&rius dicitur: Qut vUertt,far
pr«lumpfit. fêdillotentato , ipïe fiiccubuit. Pergulam ciameümjèdere niècum in tbrono meo:jicut & ego vici, &fedeö
quippehunctentarenifiiseft.curn ait '. Die ptlapidesißi cumpatremeointbroho ««i.Sequitur:
p4»efj!?4»nPervanamautem;gIonam, cum eidem intulit:
Sifilms Deies}niitte te deorfum. Scriptum eßenim:»quia angelis
fuis mandauitdete>& in manibus toUenttetneforte offendas ad la-
pidem pedem tuum.Per auari tiam vero.cum illiin monte om-
nia regna.mundi,8 c gloriam eorum fe datum m repromifit»
cumacadenteadoiariveller.Gontraquaslcilicetprincipa-
lesinimici -tentationes, qiiötidie cum Chriftp dimicat,
quotidie in Chriftp' ecclefia vincit.De qua fub figurata mür
lieris locutione in pajradilb ad ferperttera -dicitur: ipft con-
teret caput tuum » & tu infidiaberis calcaneo eius. Qupd vji.-f
que non illi prim« mulieri cpnuenit, qu«iam ore lerpen-
ris ablorpra fueratjlcd ecclefi^qu« per Chrillum antiqui
hoftis infiSias ad renrationum primordia cauer. Cuius cal-
caneo (erpens infidiatur: quia circa, finem vniulcuiulque
eletäi viram lupplaatare quxrit, quern in primordiis con*
uerlarionisfu« decipere non valet.Nam & Apoftplus.hu-
iusdocens intelligenti« formam, clim de Adam loquere-
tur & diceret: Adam non (ßfeduäus , mutier autemfeduädeji
inprauaricatiooetad figuratam mox locutionem tranfieris, { quidem peccatimbrs, quanqüamin«ternö fuppliciqmi-
eedefiam oftendit, dicens: Saluabttur autem propterfitio-. I ltrislemper adh«rcat, in hactamenvita potilfimum 1«-
^ rnres, w diat quiclfpiritm eücat ecckßir.
£ h u vicerit, non Udetur a mortejecunda. #
f-!11” 1 lacralcriptura tres ponefemprtesrolitäfit,vnam
KÜicet P?ccati,afteram aütem carnis.ter riam yero lupplici-
um damnationisxur in hac reilelaripne, vltima damna-
tiohelnori tertia, led lecunda mors appcllarur, nili qüia
hicponi videntur niortes qua nbcereprobanturjMors
feirfeet peccati,morsque «terni lupplicii:ad quorum com*
parationem , ifta qu« carqis eft, mors dicenda norieft.
V nde & Apoftolus fiepe carne mortuos, dormientesvocax,
Hinc eriini alt: Nolumus vos fratres ignorare de dormtentibus.
Et ttlifamtExqitibüs multimanent adbuc,quidam autemdormi-
erurtubAots itaque primogenita qu« l«dit,peccammeft,
Huic autem nfilia aliaqu« ixdere polfit, nifi «cerna dam-
nario,fiicceäit. Prxtermiifta ejrgo mediaqu«nonIxdit,
illadebuir vocari fecunda y .qu«pdftpeccacumhe<iit.Et
rumgenerationem. fipemanferit in fide & dileâione&fanfti-
ficationecumfobrietate. Qrjod vaque non mulieri morrux,
dc qua tuncptsmiftrat Apbftplus » quôd lèduâa fuet^fin
prxuarication e,vi delicer Eu x,Cet\ e cclêfiæ conueni t Çhti-
lli.Nunquidnam propter carnalem filiorum generatione
quxhbet mulier fiuuari creditur,cum eo mqdo pariat cafe
quo &adulteraî eofidêlis,quo&infidelis ? Nunquidad
lalucem mulieris pertinec ilia generatio , quxininiqnira-
ribusconcipitur, & indélidis parmntur? Aut forte folx
làluantur qux pariunr : quævero fteriles perlêuerant »non
laluanrurfQuis hoc dixerit?Ecclefia ergo laluaturperfi-
liorumfpiricalem generatione,qu« fit per verbum prxdi-
cationis, & lauacrum regeneraripnis.Quia igitur innacpc-
regrfnarionis terra,ilia quam prædiximus»trina^ tentatîoÿ in
quibus extera viria potilfimum obtinent principatum»
nonpotelldecile, Sc hxciplà morralis vit« peregrinatio
per lêptem diem.m curricula euoluitur, rede principalis
ecclefi«;tribulatione,decem dierum numere exprimitur.
fidriisfu« rempus alpe <fet: vbi dum confiimmitiim fiierit
peccatunijlublèquêntis-mbxfuppliciimorcemp
« quæ. viccs eiusfinèterrainoad Ixdendum tenear.
Vfide lcrjptum eft : Peccatum dum confummatumfueritgénérât
mort em. Dicaturitaque:[(^mcmr«(»« Udetur.amorti
jecutidd. ,] Ac fi dïcêrétur : Qui mortem pcccati hoc in
tempoie' aniimas necàncem iuperare contenderit,aÿlx-
fiohéïheius quæpofthanc Ôc animas & corpora fine line
cfuciatjnon peruenier. ïn quo fcilicêt iæfionis^vocabulo,
mifeianimi debetintelligi cormptio. Lxdienimnonpo-
tell,nifi qui comiptionirubiace t,Siitaque repro biæcern«
cprrUptioni non fùbiâcerenc, quidin inferno ignis quid
yèrmysfacerent',Oduriifima mors, 6 acrpcilfim^piprs » ô
incogtà.bilismors,quxfemperrurcàpcos corrumpis&nu-
quam ad plénum conliiimis. mors quæ iemperoccidis, &
nu'nquam âdintegrumèktinguis.morslêmppr gralïàns,
niinquam perfetle interipens.” inorS lêmp'er auide glu*
f riehS , & nuftquam làtufitàtehï inaeniehs, omors ô.ama*
ramors
ïa mors, quid de te magisfumusdi&uri, nifi vtcogitemus ! Ettenesnomenmeum-, & nonneoafii fidem meant*
qualiter te euadere polfimus.ni 1 vtororemtiiam primo- I çfÆdjfjfoj Antiphas teftis meus f i delis, cjtli occifuSefi
„/.rtirimVincendototis viribus m Chrilto tugere quæra- ^ l /. r J l l ** Seô,!lr" ; ^ __ iriKm^A-mnic^tiKniinr. inniwnnvirrnri« apudvoSyVbtfathanasmhabltat. Q
ntie.i.
ilip.i.
’«r.i,
nef.i9.
dm. r
nuis?Qui enim os fuggeftionis èius nunc in pugno virtutis
contudèrù, deuorandtfs in tuas fauces non tranfibit. Iam
veto his ita pertradfcatis, quæad prædicatorem ecclefix
Smyrnseomm prolata lunt, ad fequentis ecclefiæ myfticas
locutiônes euoluendas veriiamus.Sequicur.
Bangelo Pergami ecclefia. feribe : Hac dteit qui habet
romphaamex vtraque parte acutam : Sciovbi habitas^
vbi Je des eftfathana.
Per romphæam ex vtraque parte acutam, ficut in fiipe-
riorilibro exabundanti iam diximus,& vêtus & nouum te-
ftamentum fignificatur. Bene autem vtraque parte acuta
elTeperhibetur.-quia hincludxosdum percutit,literaoc-
cidit : illinc ctedentes dum iugulat^fpiritu viuificat. Reâ:e
vtraque parte acuta deferibitur : quia Hmc hoftem necat,illinc
militem armat.vel certe quia htac culpas ope|is, illinc
relècat illicitas cogirationes.Quid autem fiüe ad perniciem
feu ad lalutem quorundam hac vtens romphxa dicat,audi-
amus.Aitenim: [Sciovbibabitas,vbifedesefifathana. ] Quod
nimiritm generaliter vniuetlali ecclefiæ dicitur,quæ mixta
cum feprobis,vbique làthanæ per orbem tentatipnibus ex-
erceturïQui enim alii per fedem iêthanx nifireprobi defi-
gnan tur? S icut econrta fedes C hrifti eledti vocànmr.I lia eft
iplâilla fedes belli«,quæ longe interiusin hac Apocaly-
pfi, effulà prædicatiôiiis phiala dicitut obfcurari, indeque
reprobos linguas fiias commanducarc.Vnde cleétos ad lo*
quendum linguasaccepilïè,nuüüs poceft dubirate.Dicatut
itaque vnitati ecclefix: [ficto vbi habitas, vbifedes eft fathana.-]
Acfi diceretur: Per orbem vniuerfum , quodiabolusrégnât
inluis^Nequc enim in fola Pergami ecclefia ledcsià-
thanæ tune erat,lêd in omnibus gentibus,in quibus iam le- |
dem fiiam Chrillus conftrui ccrnebar.in quibus iam agnos
inter beftias accubare,iam columbas inter accipit^s v olare
iam lilium inter Ipinas crelcere yidebat. O quâ magna laus
eleäotum eft,quod inter malof um prauitatemboni perfi-
ftunt:quod inter beftiatum læuitiam,agni innocentiam cu-
ftodiunt:quod inter accipitrum venandi aftutiam. colum-
b« fimplicitatem retinent: led prudentia lêrpentisedoéli,
nullis infidiarum iaculis caput rerire permittûtrquod inter
Ipinarum punéliones odorem floris émanant, quod inter
peccatorum tenebras luce iulliti« relplendenr. Hinc eft
quod fponfus in Canticis canticorumadlaudem lponlàe
loquitur,dicens: Sicut lilium interfpinas, fie arnica mea inter
filias Hinc Paulus air. : ln medio nationispraua &peruerfoe,inter
quoslucetis ficut luminariainmundo,verbumvitacontinen-
fw.Hinc Petrusconuerlàtienem. prioris vir«,in Lot prçco-
niis attollit,dicens.-£ri«/?tfW Lotopprejfum à nefandorum tniu-
riis,Connerfat tone eripuit. V ilu enim & auditu iuftus erat,ha-
bitans apud eos,qui de die in diem animam iulli iniquiso*
peribuscruciabanr.Hinccalium aduerficateiam probatus
leb quoq; zïv.Fraterfut draconum & foetus ftrutbionum. Hinc
Dominusineuangelioaddilcipulos diciv.Ecceegomittovos
ficut oiies in ngediolupor um. Hinc lezechieli dicitur :Filihomi-
nisifubuerfores funt tecum, & cum feorpionib. habitas. Subuerlo-
res Iciliccc, quia vitam aut blandimentorum fiialionibus,
auc terroiumcôminationibus à redlitudme inclinant. Scor-
pionês vero vocantur, quianonnunquam & in fâcieadu-
latibnis verba prætendunt,& à tergo obtre&ationisaculeo
püngunt.Scorpio enim palpando quiderhincedîc,lèd cau-
da à tergo ferit. Hinc eleêlorum ecclefia Plàlraiftx voce
ait : Circundederunt me ficut apes. Apis in ore mel portât,
in cauda venenum occultât. Sic nimirum hi qui fraudes
mqüuntur,dulciaapponunt, vtàmalisinficiant.Quod videlicet
agentes,ele6lorum vitam dum excruciant.à peccati
rubigine purg'anc. Vnde bene quoquePlalmillalubiungit:
Et exarferunt ficut ignis in fpinis• Ignis e nim. ft lubito afflatus
hfter Ipirçasvirentesflammelcat, non iplaarbulcula,led,ha-
rumaculeos incéndit.àSic nimirum,fie reprobi intralàn-
eçclefiam conllituti,dum vicam eleâorum duris ttiifiifetionibus
premunt , àdeli<ftorum tantum m odo fordi-
huVrnundant.Sequitur:
ipud vos, vb i fa t ban as inhabitat.
Hxclocutio quern habebat interius fenfum, vtcunque
agnolco:led textumliter« exterius plene non capio. Si e-
nim diceretur,non negafti fidem meam in diebus An tip
teftis mei fidelis,qui occifus eft apudvos,planus eilec pro-
culdubio lenfiis. At cum dicatur,non negafti fidem meam,
& in diebus Anciphas teftis meus fidelis qui occiluseft a-
pud vosiprorfus quid dici velic,ignorare me fateor,nifi forte
aut vitio leriptorum,aut certe more feripturafum,adem-
pras credatur habere qualdam orationum particulas, q 11«
lubauditioni deleruianc. Addamus ergo iplas fubauditio-
nes,li quomodo luperficiem eius comprehendere pofli-
mus.Puco enim talem elfe huius locurionis textum, vt cu
dicitur, tenes nomen meum& non negafti fidem meam,
& in diebus,protinus addidebcat,illis.-ac deinde cu exequi-
tur, Antiphas teftis meus fidelis qui occiluseft apudvos,
adhiberi ftatim lubauditionis fententiam qua dicatur, non
negaiiit fidem meam.Et ell lcnlus:Tenes nomen meum,&
non negafti fidem meam,& in diebus illis Antiphas teftis
meas fidelis,qui occifus ell apud vos,non negauit fide mea.
Huicpenefimile ell illud quod in pfalmo canimus: Nolite 7 4
extol: ere in altum cornu vefirutn, & no fite loquiaduerfus Deum
mquttatem'.quia nequeab accidente, neque a defertis montibus,
quoniam Dcus index eft. Cum enim dicit: nolite extollerein
altum cornu veftrum , & nolite loqui aduerfus Deum iniquita-
tan: ii fubiungerec ftatim , quoniam Deus iudexeft, aper-
ta lententia videretur. Sed cum interponit, quia neque ab
oriente,neque ab occidente,neque a delertis montibus,ac.
deinde lubneftit, quoniam Deus index ell, in media pro-
culdubio lententia verborum mtelledus plenus non eft.
Sed quia quafi minus dixit, fubauditionem nos in ea qux -
rere monltrauit.Cuius videlicet lententix tails eft lenfus,
vc cum dicimtis,neque'ab oriente,neq;ab occidente,neq;a
delertis montibus:fubaudiamus,patet adieus fiigiendi,pro-
pterea vnq;quoniam Deus index ell.Si igicur hxc Rfalmillq
locutio fimilis eft hutc,quam ventilamus.bene lermo diui-
nusagenere recurritad Ipeciem, vtprxdiftum martyrem,
& fideiem & pro fide redfcadoceatinterfeftum,qui fortaf-
leaqLubufd.un infidelis & pro perfidia putabatur occifus.
vcl certe tales lubauditioneshuic lententix applicate de-
bernus.vt earn ita prominciemus. Et tenes nomen meum , &
non negafti fidem meam. & in diebus illis extitit Antiphas teftis
meusfidelis,quioccifuseftapudvo.Qupdfi(ytmome{l)in hac
iplalpecie genus declaratur, multi in vno,imo omnes in
vno,ltue nianifellofiueocculco martyrio relies ,xeperinn-
turprxconiolaudisattolli. Quod autem apud'fen&oste-
ftemfuum Dominus commemorat interfedtum,lic intelli-
gendum ell,non quo ab illis,led quointeriilos fiierit inter-
emptns,ab his videlicet,in quibus lathanas inhabitat. Ipfi
enim funt ledes lathan«,ipfi& habitatio larhanx, Atrendac
etiam ptudens le6tor,in hac locutione plures in vnapetlo-
naafferri.Pr«mittiturenimfingulatinumero tanquam ad
vnurn, [lenes nomen meumt & non negafti fidem-meam. ] Sub-
iungicutautem plurali numero,tanquam ad multos qui dc-
fignantur per vnum, [& in dieb. Antiphas teftis meus fidelis. qui
ocei6 tseJlapudvos.]Sicpcncin fingulislocutionibus quxad
fep tern fiunt angelos,& vpus in m ultis, & multi in vno de-
fignantur.Sequitur:
Sedhabeo aduerfus te pauca: HabesilUc tenentes do-
firin am Balaam, qm dace bat Balach mitterefcandalum
cor amfiliis ifiael, edere & fornicari.
Nequaquam iftailU conueniunt,cui prxmilerat, Tenes
nomen meum, & non negafti fidem meam: led alii, quern
hxreucam perfidiam minime redarguentem inlpexit.
Nunquid nam qui praua doceje tacendo permittac, hdera
iple non negat ? Quis hoc dixeric?Sed videamus quam do-
ftrinam Balaam tenere dicantuc hi, quos xgra pJrsan-
geliredargaendo minime lanafleconuincitur. Etquidem
fettur.eundem Balaam hariolum fuifle, & artis lux libros
Condidifle.^*ed non ilia hic dodtrina interferitur, cum de
Biblioth. Vet. Patr.Tom. Pars z. F f eodem