A
If»-1©•
I .Cor. t.
B
loan. j.
c
rfalm.%\.
T>
loban■ f.
0 + 2. Remtgij ^AntiJfwdirenf Epifi.
Kqlfc.titio. Vèl exaltarCjideft, magnitudinem ôcpotenn-
am tuam etiam in illis exerce,faccos flagellum tuum.ute-
re cis ad tuorurrt fidelium làlutem,&luaùi damnationem.
Virgafuroris mei Alîur, ipfe aütem non cognouit. Exurge
domine, i. altum' Sc infcrutabilcm & inedgnofeibi-
lcm ilium te faC. In prxeepto qttod mandafti, ideft v iri
humilitatcvfdcanttc humilern, Sc noncogriolcànfc De-
um. Si enim cognowffent > ntinquam doniinum gloria crU-
cifixiffent. Et fynagoga populorum circundabit te» Iftud
exponiturvt fupra. [ Dominus iudicatfiopulos. ] Hoeduo-
bus modis accipi poteft. Vno ita : Ego dixi, fegredcre
in altum, id eft, aliunde ad patrtm vnde venifti. Sed ego
cuiiamreüelafti lècreca tua, video quod aliis adfalutem
ell,aliiseflead damnatiohem. Ideodfèo, dominus iii-
dicat populosoccultoiudicio. ideo rogo te , vtmeiudi-
cesad lalutem. Alio modo ita i Appâte in hümilitate,
& reuertere in ccclum, & ,pdft non yénies nifi ad iudi-
candum manifefte. & hoc eft, dominusiudicat populos,
id eft, iudicabit. Notandum quod diçic, reuertere. Di-
uinitas quaudaiqueeft , neque delcendit, neque alcen-
dit. Hum aimas non delcendit, quia de virgine aflum.-
pta eft, cum tamen dicatur î Nemo afeenditin caelum, nifi
qui defeendit de coelo. Sed eft dicendum, quoddiuinitas
v»rbi hoc modo defeendifle vilàeft, cum perddminici
hominis carnem le nobis manifeftauit. Rediit, cum nobiscam
iubtraxit. Et quia in futuro iudicabis manifefte,
antequam illuc veniam , indu a meb.ic prius. Flagella,
vre.probaatuum tuum. V el quia hie etiam iudicas occul-
toiudicio,aliosfaciens flagella,aliosflagellari, iudtcame
dominé, puni.flagellayJrwnd«»; iufiitiam meam, id eft, ad
probationem. ita enim pdftulat iuftitia- mea qui enim iu-
ftuseft, non habet quod purgetur, ficut purumaurum
non habet quoddeponat inigne , ita& iuftusadhocfla-
gcllatur, ad hoc iudicatur, yt eius iuftitia augeatur. [Ef
fecutidmu innocentiam meant. ] Iuft.tiaeft, fhecre bonajin-
nocentia, deicrere mala. Que vtraque non à me eft, fed
fupermefideft, defuper. , Ec quia hoc eft probatiomea,
nondamhario , confummetur,ideft, perficiatur in me
nequitia pecca orum. Execceantin me iniquitatem fuam
quoufque poflunt, quia quanto illi magis fçrdelcunt,
tanto ego purior fio. fictu ignis quanto plus lordium con-
trahit ab auro, tanto illud ht purius, & de (ua natura nihil
amittit, Viuit impius pio, & hoc modo diriges iufium, id
eft, iuftit:a iufti crcfcer. Sicut enim nequaimexercendo
nequ:tiam iniuilo, fit nequior, itaiuftusperpatientiam
fitiuftior. Et hoc eft dirè&ïo iufti, vt procédât devittute
in vututem.Tu Deus hoc fa*. ies,qqi perfedus.es medicus
qui (cis quod in nobis puniaj. quia tues Deusfcrutans corda,
id eft, ednfiha cordium quae recta filh t, & rents, i. dele-
datiwies quae praux funt. quia in renibus viri, luxqrix le-
deseft, i. tu icis quando anirhüs conlentit deledationi
carnis,velquandocaro fpirituiobedit. Vel corda, id eft,
intentionesy & tenes ,i. fines intentional^ quia omnis
inicntioaùt tendit ad bonam deledationcm, autgd raa-
lam. iufium adiutoriufnmenm à domino. Ç^afidieat: Ego
nontimeotormcntàimpiorùm,curafimiuftus, quiaad-
iuto.iummeum iuftum eft; à domino, nam ialuat omnes
redo s corde. Vel non tiroeo vt dominus me iudiçet in fa-
tiiro iudicio, id eft, manifçfto, quia niodo in occulto iudicio
hocoftendit; Nunqutd irafeeturperfingttlos dies ? Et hocfa-
cit,vtconuertamini. Non enim vult mortem peccatoru, fed
Vt Conner tatur.Et À poftolus : Nefeis quiapatientia Dei ad pee-
nitentiam te adduciti Quod fi ideo quia differt pcenam,pu-
tas eum non iudicaturum,& ideo Iccurç peccas, thelàuri-
zas tibi iram in die irx & reuelationis iufti iudicii Dei. Et
hoc eft qtibd fèquitur : Nifi conuerfifumtis, gladium fuum
vibrabit. Reuera in futuro iudicabit manifeftè, quia nunc
iudicat in odculto* Arcum fitumhm tetendiu Arcum .i.di-
uinaitifcriptutam iam tetendit, qui3 duritia veteris tefta-'
menti, flexa eft nemo noui. Ibioculumprooculo,Hen-
tem pro dente : hic aurem, nolo mo; tern peccatoris, fed
vt conuertatur & viuat. vel hoc modo flexa, quia intlina-
taeftad capacitatem fidelium per expoficores & prxdica-
toreslandos. drtendendoparauitilium y vt efletaptusad
intelligendum. Etineo,C ^rcu parauitvafii mortis, id eft*
prxdicatores ftndos, qui falutiferum liquorem inde ac-
cipientes,infunduntxgris & fauciis mentibus hominum,
vt expellaqt^àjii&Tpencis mortiferum venenum» Vel vaû
mortis in malum, eoflem apoftolos, qui contcnmenti-
bus eorum dodrinam, vala niortis fiunt : recipicntibus,
valavitae. Alijsenimfiuniusodormorminmortem^alqsodorvita
invitam. Et hoc eft quod fequitur: Sagittas fuasardentt-
busejfecit. Eofdem prxdicacores efFecit wgittas (liai, qux ,
ftimulant corda fidelium ad amoremDei. Sc hoc fecit ar- ,
déntibus charitate. Aliter : In eoparauit vafamortu, hxrc-
ticos qui venenum praux intelligentix inde fiimentes,
mortificant Sc le alios prauç dicendo. & eoldemeffecir fa-
gittas fuas.id eftdlimulos ardennbus in diledioneDei &
proximi. Excitauerunt enim multos ad dilcutiendam Sc
aperiendam diuinamfcripturam,vtait A poftolus, Opor-
tet bare fis ejfeyvt qu't probat ifunt-, «; anifeftï fiant. Dixit, Dette
vibrait gladium fuum, id clEmanifefte mittet filium fuum
adiudicandum.& hoc inde poteft fçiri, quia iam occulte
iudicarin facra feriptura, alios in mortem excxcando, alios
in vitam illuminando. Et vt oftendat illam manifeftam
damnationem non ex iudiciscrudelitarefuturam, led ex
propriis impiorum rheritis ,fubiungit : Ecce parturit iniu-
fiitiam-iScconcepitdolorem. Quafidicat; Nonnevidesquo-
modo thelautizat fibi iram iq die irx ? Vel poteft did de
hxreticis, hoc modo: Verc funt vafa morris, Ecce pa m it
I iniufintam, &fconcepit dotorem. Si de omnibus iirpiisdici-
I mus,ita:Ecceconcepitdoloiem, ficut muliercum volu-
ptate (emen coirtipit, vnde poftea habet magnum dolo-
rem: ïtaifte çoncipit in cordaideledarionem earum return,
adiutotium meum à domino iuftum, dum me flagellai
temporaliterpeccantCm temporalitcr, in cxemplu..
iufti iudicii lui, Cc. Vt per hoc oftendat,quamiufte xterna-
liter peeçantem xternaliter puniat,v t qui nott parcit filioj
non parcat& feruo. Temporaliter peccat » qui pecc^re
lpon te définir* Æternaliter peccat, qui fi lempet viuerer*
icihper peccaret* Et quia fatuos fecit rectos corde i nolite ergo
iuftrtimere, Vosautcmimpiicauetevopis,quiaDeuS
qui modo occulte vosiudicat excæcando, vibrabit gladi-
lum fuum,id eft,filium fuum, quCm Vagiriacârnis tedum
. nnfericorditervobismifit. Vibrabit,iaeft, deteget,cum
manifeftc per eum iudicabit. Pater enim non iudicat quen-
qtumifidindicium omnededitfilio, & hoc ideo, quia Deus eft
iuflks ludex. Nec vlla iirfpoténtia impedit eius iudiciüm,
quia/orr« eft. Quad dicat : Si iuftuseft ^cfortis , quare
eigo peccantem alfidue non iudicat? Quia eft puftens. Et
qux magnos dolores ei facient, curh nec fine maxt-
nio do lore derelinquuntur, nec retineri poflunt. Et ideo
patturitjid eft, medjtatur parère per conlênfum iniuftiti-
am, dum cogitat pcrficere malum. Ex eoeUim quod mala
concepit,tncditatur fieri rhendajc.periûf us,iniuftus, &
extera huiufmodi. Etpeperit iniquitatem, id eft, in a&rnn
perduxit Lacumaperuit.Talis fimilitudo eft. ille qui aperit
foueam,& efFodic earn faciens profundam, poftea incidct
in earn foueam quam fecit aliis iple prior, quia in ipla me*
ditatfone iam peccauitjn le» Omnis enim priuspcccatin
fe, qiuminalterürit > cui hoc fblum nimis nocuit quod
voluit.Velexponitquod dixit i Eueparturitimufiitiam&
concepit dolorem, lacum apftuit, ad hoc quod dixit, concepit
dolorem. Aperuit lacum,eum confenfit in malum. Ef effo-
diteum, cum fraudi operam dedit, vel cum laborauic vt in
adum perduceret. & hoc ad illud. parturit iniuftitia^Ef
iMtditinfoueamquàmfecit,ad illud, dr peperitiniquita^n*
C 6Huertetur dolor eius in caput e\us. Si ad fimflitudincm, ita:
Siputillé qui magnam parat foueamtandem incidir in-
cam : St quicquid aggregaüit,rüens lùpef eius caput, eum
bpprimit :itaquicquid maliimpius xdificauit intotavtta
fiiaycadetluperelimcum tatidemittde damnabitur. Aliter
: Conuértetürdolor eius in caput eius, cum cogitauit
malumforis operari inproximum, antequam proximo
forisnoccat, conuertetur intus in caput eiusi id eft,in.
meptem , vt illam prius percutjat, & non Iblum in caput,
id eft, in mentem, led iniquitaseius defeendet in verticem iplt-
«4, id eft dilïretionem * vt illam périmât qux eft mentis
vertex,id elt, lumma pars. Didum eft hoc ad fimilitudi-
nen>,quia in vcitidt capilli leparancur, in diuerlas partes
capitis
In Pfidmos Emrratimes.
cîpitis delcehçjentés. Si accipiamus de folis hxreticis,
diedpus : Ecce, vidé quömödo fiunt vafa mortis. Concept
enim ifte ex illo àrcu dbloreni, id1 eft, vehéniferum
intelledum. Sc ideo parturit iniuftitiam, dum conatur
prauum intelledum fuum aliis aflèreré. Qui enim verum
dicit, non laborat. Èt peperit iniquitatem * cirni
aliis perîùafit. lacum aperuit, errorem prxdicando àd
cafum multorum. Sicut in lacii profundo obfeuritas eft,
ita in hxreticorum dodrina. & efFodit eiirh iiiulro labo-
re, Sc muhis allertionibus confirmando. Sc inddit in
ueam quam fecit, non lolumih futuro iiidido inde da-
mnandus, led etiam prius in occulto dum permittiturin
cxcitacelua viuere. Oftendit quomodo incidir. Conuertetur
dolor eiusin caput eius. Increduli Sc hxreticiocculte
iudicantur, & poft manifefte. Ego autem leruus tuus,
qui cognolco ad hoc fieri occultum iudicium tuum modo,
v.t ihllus iuftificetut, Sc crelcat d e virtue e in virtucem.
Confitebor domino &gratias again & laudem dicam yfecun-
dam iufiitiam eius, qua me caftigat vt p'’f*ff.$Jiip>m. & non
lojnm laudàbo ore, led plallam, id eft, bene operabor.
quia non elt (pectofa laus in ore peccatoris. Nomini tuo ,id eft,
ad laudem tuam , non 'meam. Aliter : Dicit Hieronymus
Ghufi,non fuiflè filium Iemini, led Arachi. &lecun-
dumeiim Chufiinrerpretaturxthiops. Per hunc poteft
diabolps accipi & eius membra, fcilicet omnes perlecu-
tores. Qui Cnufieftfilius Iemini. Ieminus de progenie
Beniamin fuit, ficut &Saul&Semei, qui capite alperfo
puluereinfulcauit Dauid, vbcanseum virumlanguinis,
I virum Belial, illi omnes perlècutores Dauid , de progenie
Beniamin hiermit. Et lecundum hoc poteft legi in
perfona Dauid prophetæ, velalicuius peifedi de priori
jpopulo. Quern cantauit, id eft, exultanrer operatus eft.
pro verbis, ideft, pro minis vel blanditiis Cnufi,ideft,
perlêcutoris filiiIemini. In perlbnaillorum poflunt legi
plâlmus, ita vt lùprain principio. Dominé Deus meus,
mtejperaui, Jhluum mefac. Quafi dicat : Veni domine & noli
tardare. Aliterin perfona capitis. Plàlmus Dauid,id eft,
Chrifticapnlis, quern cantauit, id eft, exultanrer com-_
pleuit. domino, ideft, ad honorem dpmini, pro verbis
Chùfi ,ideft’, pro manifeftationc illius leereti quod per
eum difpofuic Dauid. dica filii Iemini, id eft , propicii
Dei. Nohquodhxclocutusfitquxinplàlmodicuntur,
ledquodineuidentiarei oftendicurhoc pqfuifle fieri &
dici j ficut in omnibus plàlmis eft habendum. Vox do-
minici hominis: domine Deus meus, in te Iperâui,quantum
ad humanitärem, faiuum mefac caput & membra.
Ex omnibus perfequentibus me Iudxis, & libera me à
perlèquenribus Iudxis, vt per me mei làluentur. J^e-
quandq rapiat vt leo animam meam iudaicus populus.
animam, id eft, vitam. Dum non eft quivredimat neque
qui laluum faciat, fi tu non redirais. Domine Deus meus ,fi.
feciifiùd, fi elt iniquitas in manibiu mets, id cft,fi obedien-
tiamàteiniun&am & humilicatém non impleui. & extera
, vt lupra. Dec: dam merito abinimicis mets , perfecu-
toribusludxis, inank, id eft, vacuus à gloria relurredtio-
nis. hocmodo Perlèquarütinimicus animam meam', iudaicus
popultisjierfequaturvt occidat. Et conculcet vitam
meam in terra, me morti tradendo. Etgloriam meam,
mei capitis & meorum, in puluerem deducat,vt tantum
corpus méunrfiluatur in puluerem, &nonrélùrgar.
Si autem ego Sc feci quod iuffifti , £u5tus tibi obediens vC-
que ad mortem, Sc reddidi non mala pro malis, led bona
pro malis. Exurge domine, ideft, recede ab eis. Excx-
ca cor illomm vt me perlequantur. Si enim cognofcerent,
non crucifigerent. in ira tua. Nifi enim illis tratus effes ,non ad-
eo recefiiffes. Et exaltare in finibus inimicorum meorum,
id eft , non tantum apparent magnitudo potentix
tax irtbonis, led etiam in malis. Vtereeisin bonum, fac
eos flagellum tuum. crucifigant me & interficiant, ad
oieorurn vitam & fuum interitum. Exurge domine Deus
rneus.ab illis re cédé, meis autem exurge, id eft, cognitio-
nem tuam illis prxbe. vel exur^h, id eft *fac me exurgere, ;
vt ^endahi in ccelum, & mittam ineis fpiritum lànâum, !
^aicharitateimpleatcorda eorum. In prxeepto quod ,
Mandafti, ideft, in charitate. Hoc eftpraceptum meam, vt
dihga< is tnuicem ficut dilexi vos. Sc , in hoc eogitofent vos quia
m ei eft is difeipuli yfi{Mettionem babueriris itmicem, Etlynago-
gapopn’lorum circumdabir te,id e ft, cbngregatio fidelium
ad imitandum. quia in hac fidelium lynagoga ertintquidam
habentesChriftianuni nomen, non opera
ideoigldit etiam, propter hanc, non Ibluhi pfoptcr iyna-
gogam perlequentium in alcum regredéré. recédé ab eis.
hoc eft quod Apoftolus dicit. J« illis diebus inftabuiit iem-
porapericulofa, & erunt homines feipfos amantes See. Sc rtfri-
gefeet c bar it as multorum. Ad quid ilia omnia fiant, lubiun-
git. Dominus iudicat populos, laluandos Sc non laluan-
dos.rionfaluandos, prxeedentibus meritis htc excxcat,
vt in futuro damnentur. Saluandosiudicat iuftificando,
vt in futuro corbnéntur. Et quia tu domine pater iudicas
populos,hosadlaluandum, illos adperdendum.iudica
me in méis lecundum iuftitiam meam. & extera vfque in
finem,vtfiipra;
Infinempro torcularibuspfahnusDauid. VIIf.
Omine dominus nofier, quàm admi,rabile eft no-
men tuum invniuerfit terra ? Quomam eleuata eft
magnificentia tudfiuper coelos. Ex ore infantium &
latteniitimperfeciftt laudem propter inimicos tuos,
vtdeftruas inimicum&vltorem; <Quomam vitte-
bo ccelos tuos opera digitorum tuorum , lunam & fiellas qua tu
fUndafti. Quid elt borne quodmemor es eius} aut films hominis
quomam vifitas eum ? Mintiifti eum paulominus ab angelis,gloria
& honore coronafti eum,& conflit uifti eum fitper operam annum
tuarum, Omnia fubiecifti ftibpedibits eius, oues & boues vniuer-
fas. tnfitper & pecora camps. Volucres cash & pi fees maris, qui
per ambulant(emitas maris, Domine dominus nofier, quam ad*
mirabile eft itbmen tuum in vniuerfa terra ?
Plàlmus Dauid pro rorcularibus. Nihil de torcula-
ribas agit hic plàlmus, &liic ticulus ideo non accipitur
adliteram. Pro torcularibus igicur,id eft, proecclefiis*
inquibusnuncagitur, vtafte<ftu& opereprobi leparen-
tur ab improbis, quomodo in torcularibus vina à vinace-
is, in area grana aj^leis. Sc vino tamen &granis, vt ad
maturiratem veni rent, necellària erant huiufmodi inte-
gumenta. Viuitenim impius pio. Aliter t Pro rorcularibus,
id eft, martyribns, quorum anima eft quafi vinum,
corpus quafi vinaceav&ncut in torcularibus vinum fepa-
raturavinaceis, & vinum portaturincellariaad leruan-
dum,vinacea proiiciuntur porcis comedenda: ita hie mar-
ryrum animæ prefliira mattyrii feparantur d corpore, Sc
mittuncurinxcernamrequiem: corporavrro proiiciun-
tur, cpmedenda à terra, Aliter ; Verbuih Dei eft quafi v-
ua. quod dum peruenit ad aures hominum per prxdica-
tores, quafi vua ad rorcular venit. ibi verbunt quafi^pte-
gumentum remanec, intclledus autem ficut vinum re-
conditurin memorial non acefcit, led diffundimrindi-
Iciplinam morum & habitum mentis. Prophetaloquitur
in hoc plàlmo, prxuidens filium Dei in hunc mundum
venturum in forma humana, ad redemptionem hominum
Sc ad xdificationem ecclefix fus. hac in ten ti one,
quia credimusquod non vidimus,ideo pluribus atteftati-
onibus opus eft ad fidem : ideo etiam toc prophetix de
Chrifto datxliint. Sequitur:
D(^me dominus nofier, f t q#i per naturam omnium es
DAis, fa Û us riofter per gratiam. quia cut#volunta-
tem fuam dignatus eftiudaico populo perle^hm aperire,
quafi Ipiritualiter per gratiam Deus eorum fà<ftus eft,
Quàm admirabile elt nomen tuum, ( fama tua,) in vniuerfa terra
, qui prius tantum in Iudxa notus eras. Bene, in vniuerfa
terra: quia non eft gens aliqua, de qua aliqui non fint
inecclefia., Hie ticulus aperitur'pro torcularibus, id eft,
ecclefiis. Vere admirabile, id eft, valdçlaudabile, quoni-
am eleuita ell magnificentia tua fuper ccelos. Tribus modis
poteft hoc dici. Magnificentia tua, id eft, magnificus tuus
Chriftus, qui emphatice ipla magnificentia dici poteft.
Eleuatus eft fuper ccelos^ hoc material!ter, quiaa-
feendit vfque ad odkauum ccclum. Aliter : lupec omnes
prophétas & apoftolos , qui magni quidem fu n t, led
omnibus
Pfalm. 7J.
Hhh