368 Ambrojij Ansberti
tionetà, idgm ad diicipiilos ait : Oportebat mipleriomnîa,
qua fcnptafitnt ni legèMoj/fip' Prophet is & P faim is de me. H xc
de fëptefn ligîllis propter éiufdem iïuirïeri perfeétiöiïcni,
quivnraptifitatem fièpedçfignat, illis chéfcà fùfficerè pofi-
font, quitus afïïduitàs lfgèndi non tri buitur; aùt cerre col-
lata lin temporisiVftidmm çonuérutur. Cætérum quitus
ifec tempora in iegendo, jnpmenta pene fiifEciunc,
‘i£on’n^ihi-ÿidctutiJe Jiispleniitó ïarisfieri, Vndeliëet ïè-
pten 'dus nuifterüs vhiuerfitatem,ficuCpr«fatu^n^m
hàc ftnteritiàfqljtc compledhicur. n^ihcönueniënrer ramen
exiftimo leptem modo? tanqua\n fêptem ïïg;llam fa-
cri s volummibiis éxercïiiô fpicitaU quæri debére. Qhibùs
i n u:ncis,tàliâ per èosïùâlçia legémibus date, vt infra ï'pfôs
pmriiaChrifti Ëçcfefiæq; Satrameöra vïdeantur breuiter
polie comprehend!. Quodvtdccéhter faccre poffimus,
primunifelpipiiorum môdosiquosetiaraïpfi mundàniaÜ?
torcs in fuis diéfciohibus', Pëô reuelaiice, anlmàduertere
pQtuerunt, quaiî quædam ipiqtâiium ireritm lin-amenta
poUÏmhsL Saais igstur diligenter perfemcajis ^diùmitti-
bus, fëptcm primuirt modoSVcrboruni ^idem us facile cfe-
prehendi^id ejtindicaquum, proôûhâaciùiim, imperàti-
uumvoptaüuùir^co^ii!ièâiuUm>ûïïînitiùum>impeffona-
lem.Indicaàijusenimmodus eftineoquodlegimus :Egè
fiimÛmïimùiD^utup9^empey0ihgubfimans te m vjaqua
ambulas.' Alibi quoque: Indicabottùi homo quid fit borium,apt
quid Dominus qiurat à te. Vfciquetfiligere iudicium, .& fà-
cercmiiencordiairi. Itemque'cürnaPro'phetà0quaititur,
quit eflqçïijle venit de Èifom , tinétis vèfitkde fioy&tAïndicahdô
pro . uldubio rçfpohdetur à Ego qui lûquor luftitiam, & pro -
pugnatorfim aifduahdum. Prc^iumciaeiuui'autem, Audi me
iaiôb, & jftdelquem egj ypco. Ego primus&ègo noU.fiimïù, &
abfque me iron eft Deus. fît rutfuni i Quare diets idcob, & lo-
qticris ifrael, àbfcondita eft via me* à Domino, & À Deo meù iudicium
meumtoanfijt ) Isiunquid neficis aut non auiifit, Ùeusfem-
piternus Dominus, quicreaüijt ternnhos terra ? liïondeficiet,ér
non labor abtt,ncc esl tnùcftigatïofitpientiaèius, qui dut lajfo Vtr-
tutem. Necnon etiam in eo quod aliâs dicitur : Eue dies
renient, dicit Dominut^& confummabofuper domum Ifrael &
fùptrdonium Iuda t eft amentum rieuum. Imperatiuus y'eïb :
K on accipies nomen Domini bet tui invanum :8c, Non habmis
Deo s alums prater, me. Et, Clama, ne cejfes, quâfi tuba exalta
y deem tuant. Op taciuus, quoque : Vtin am àtïétidijfci manda-
tamea,faftafaijfet fictif lumen pax tua, ér iuftitia tuaficutgur-
\Pjal.n$.a gitesmaris. Et, Vtinamdirigant.urv.iamc&,adcifi'ôdSendasiü-
Jlificatiöntstuas. Et, Quis dabit tnt lu pennas fie ut columba, &
\ txod. 19, , Vg[ai0 ÿ . requtefeam r'Conjiin&mus etiàm : Si audterkis
'vocemmeant,es cujlodièritispactummèum,eriiis vdthi tnpecu*
hum denmei is popults. Mea est cn'nn vmnis terra, & vos eritis
I mi In regnumSacerdole, & gens fanlta. Alibi quóque : Habi-
! tabo in tilts & inambulabo, & ero tllonnn Uem , &ipfierfintmb
! bipopulus. Yel ibi : Sifietijf ntinfubftantiameà, vtiqueduer-
! ttjfm eos apeftmis cogationibus mum. Jnfinitiuus porroino-
!dmvqui&ihordineîbxtuseft,itâ](è habet : Scire & inttU
hrem.^o. hgtrc Dommum, & facere iudicium & ïufiuium in medio terrai
Xom.h. jtemquc ; Cóntmere à ma]o, inttüigeniià eft. Imperlbnalis
ad extremum : Quu adiuuitJpiritumDomini Î cum qttó conflits
inqti& infiriixit eum femitam iuftitia, & viam prudenttaoften-
dit till ? Alibi etiam : Quu est In vobis quiaudiat hoc. Attendrit
& aufcultet futur a ? Ei quis eft homo qui timeat Dom 'mum ?
legemfiatuet ei in via qupm elegitP V el certei Scire legemsfen-
fus est optimus. Vel, Quis loquetur potentias Domini, Auditai
facietomnes laudes eiusJ Et bis fimilia, q u i iirigulis po te-
runt modis congrucnter copiofius applicari. Hæc iraquè
in verbis facile réperimus, fèd iuftusnuncordo dèpöfcit,
vt in ipfis proprie rebus tanquam feptem figillis, régularis
inet lligentiæ formas cógruis teftimonijs coaptenvis : imo
ip fa potius tçftimûnia, e ifde m regu 1 i s fêr uire pro babi li te r
doceamus. Prsmiflbsenim locution;s modos inuenifle,
etfi congruum vtcunq; videtur, ad illud tarnen quodquæ-
$imus> exiguumiudicatur. Ideo quippe fcriptor huius re-
ueliHonis librum ligiiatum fêptem dicit .figillis^tpra ie-
crecos in eo altiu* modos admonet indagandos, quos an-
* te redempcionis quidem tempus abfconditos,ipfo veto
H || jredèmptionis tempore perChriftum atqueflln Chrifto nbr
uimus reuelatos. Inquirentibus itaque nobis fcijpturas,
Jfai. 48.
Milk. 6.
y*i. <* J-
y*i- 48.
lftti. 4 0 .
c
Exod. 1 0 .
H gSB
ll'ai. 48.
Leu. i6 .
lerem. 13.
ltrcm.9.
Mich. 6.
Iobz 8.
Rem.11.
9ft* HPap.
6.
Pfat.io,f.
primus h iftoriæ aótiphis textu s occuait : iccuiidus autem
allcgoricus geüus, tertius vero vteique modus agnofci-
tur, â^ïonià videlicet & allegoriae: quaitus qdoque de in-
commùtabïndiuinæ trinitatis eflèmia, quâhdo propre,
quando figuratim facris infinuetür oracui is :quintus etia
parabolàrum. quibmrelatùverborum,quamâSd cóhfi-
citur'öperum : quique intantum eft myfticus,..multiplex
^atqiie occultu^ vt non fèlumcuSVfta qiiæ iùxta|îterâm in
ereaturi» rerimilftare hoh poflimt, in fe rçcîpiat, verumef-
iam quibufdam in lods myftiçà narraturus, reftimohium
de hifto'r|a allunieris, ipfins liter* geftum imriiuteg : qui-
buidam eriafti, deïpÏÏspeccatis huminum & ci^n^eflio-
Uibitè adulcerorunV,aut Pfophetiam anhunciet opetuin
-futurdrüm auc fecreta Ipiritalmmfehfuum. Sèx.rus por-
'ro de geminoSaliiaroris aduebtu, vel ad 'eos peifihcn’tià;
'ne abc pnmüà.pvo föpUndo, aut Ïècun'dus intelligàtur pro
primo. ,Quaè difcrét^iis régula ‘fi Iudiorpi|n ëqrdibus,
a^dueniente Domihbln tarhë, reïuliillèt,nunquatb gJbr.iac
Dbminum crucifiiitiTlgr. Septimus àtq-, fex'róhVüsiq'up fit
dillihis præcepnsinQxUimiir,vfcerris qüidtm loi.iè lôrmà
,vitæâgehdaîicertis verofiguràvicae fighificahdæ regulari-
terper eum itifihuetur.. Et b ic certc ënifmerahdiptBsTe
cucurrimus.fèdnecledë eft^vt iam præfatos mbcfosfcriptu-
raru'tri teftimonijs robotemds. .
n Primus, idemqj hiftbricus, ihdicar nóbis vrium Deiim
efle,hoc mbdb s Audi lftatfl,Dominus Deus tints, Deus vrius eft.
Qui vidëiicet eatahtiim ïcripturarum ëloquiacóprchen-
tdit.qu® nihil myftidum figriifi'cànr, fisd firóplicinarbtió-
nererumcaufaseuoluunc. * '■
Secundus allegoricus geftus óccurrit, vt eft illud, quod
Abraham fèruqm fuum cam nouo öc iiifolito obcinet iii-
ramento, dicens : Mittemanumtuamfubfemorehuo, & uird
mihipet Deimcceli. Qui proculdubio cum -»liquid geftum
. narrer, idcirco camé geftus ille allegorieus reputatur, quia
non vfii omnium generajirerfrèqueritatuf,hifi Abraham,
Ifäac & Iacob, Propheticis fpiritaliterPatriarchis.de quorum
fefnore Chiiftus fperaretur corporaliter nalcituriis.
Inilloenim Abrahæfemore.redemptorisnoftiiintclligi-
cur incarnatio. In qua videlicet rede per Deiim cfceU m7
raremandatur,quianimirum is qui de ftirpè Patriarchaal
rum fècundhm carnem térhpbfaluéi: natus apparuit, in
^fiibftantia patrisDeus ante tempora manfic. Iritra hunc
modum illud etiam concluditur,quod in omixibus finibuè
Ifiael, puella régi Dauid quæritur, & ihu'enicuf tam fep
uens, vtalgentis membra fêniscógriio fouenscalbremul-
ceret:tain cafta,vt tàlefâdum,adlibidihcm hon ptbuócaret!
velilliÀI, qhpd populus in crertioignitis lèrpehtibüs
flagellatus,ænéi confpeclione ferpchtis àfèrpelitum mör-
fu typicc lànabatur, & fi qua fiihf lirai lia, qùæ iî ad lit cram
difcuflà tradentür.ludicrapro tempore putabuntm.SiVe-
ro illis qurous iulfa lune depiitanda my fferi j s app li cen 1 ur,
magnarumhobis rerum inlinuat Sacraméta. In i. la namq;
virgine fapièntia figuràtur, q u i cria infehib.confènefcJt :
îèd frigefcentibiis membris ,sdilcdbres fubs intémeratö
amplexu conftringit, ignequë diuiniamotis fuccendit. In
iërpé^é aut æneb, paflio mediaroris rioftri exprimirur: qui
Vcnos a morte veniëhslibérât«,mortem quoq;yöluic de^
uotefiifciplèrë, ÿt IbKtct fèrpëntis niorlufid eftfdiaboÜ )
lua morte frhftratb arqué deftrudo, beat* immbrcalitatis
remédia fidelibus condonarer. Quod iniàpiénria quoqué
fie pjrpbatür expteflum , vbi eu m au toi' ciufdem hillori*
dicerec, morlibus colubroruril periieiforum extenliina-
bantur,fèd nondiü permanfitira » conrinuo fubicdi11 Qui
enint ïoiiuertebatur, non pèrhàc quod videbatfaùabatiir,fed per
te omniumJànatorem'. Qubd vtiqjifîli'o Dei puïdentér àlîi-
gnansj adhüc inculcando fiibiunxit ; Etentm neqne herba nt-
quemalagmafanabat eos, fed tuus Dom niefenno qui omnia curat.
Qtiod qüidem fèrmo patris in Euangelio expoluit; dicens
: Suut Moj/es exaltante f t r pen tanin er cm 0,1 ta txaltario-
portetfiliumhominis iy t oninis quicredit m eum, nonptreatffed
babeat vitam aternam.
Tertius modùs , vtefque eft, hiftoricus fcilicet arque
allegoricus : qui qùadam lucis i n d agi né ad m 0 ne tri os, v t
fecundum Apoftolum duos filios A brahæ, vntun de ari-
cilla & vnum de libéra, duo rcftâmen^myftice cogno-
_ __ /» Afocaîfipfim,Ltb‘ér7^reHïus. .. 369
(camus. Dé quibus idem ApoftolustLu<^ns,âic<5 bÿf«;Mitrit&lFauet!èam,fictit & Ch ri (lu s Ecçlcfiam : quia m ém bra
eft*quphiamAbraham duos film habuit, vnumdeancilia, & v- ! fiiihus'corpbriseiûsdëriàtneëius, 8c dëofîibus eius. Prp-1
num délibéra* Sçd qui de anctlla,fteundum carnem natus eft : I pter hocreliHquéchomb pâtre m fiuim & rriatrem fuam,
quiafternde liftera, pér r:epromfionern,<fiix^^Irinifper^ilëgo-1 &adhirëbit vxori fiiæ,& eriiricduoincarnevna. Sacra-1
riam diéta. ^Hæc enim Tunt duo teftamenra. In quibus j mentum hoc ihagnuttieïti Egbautéhi dièo in Chrifto &
videlicëc&ludaicam'plebemtanquarnirmael.figurarim
(iruire d ocet: & à feruitucelegis abfoluros, cmleftisleru-
falempopplum,'tanquam Ifàac liberos denunciar. Vnde
&fubcili iriftigacione idipfum eXplicacydicens : Hdc emm
finit duo Teftamenta. Vhum quidem à monté Sirià, in fer-
uituterilgenerans.quæeftAgar. . Sina ériiiri monsieftin
Arabia, quiconiunétuseftpi quæ nunç'ëft lerufàlem-, 8c
feruit cuin ; QÜid
auteni dëlfaaç filio Hberæ ? Nos autem ftatrés, fecuiidurii
Jfttac prèmiftionis filqfunm. Atqriepoft pahea:^Ita queftatre^
nonfummanciüaftlij,fedltber£. .QualibercateChriftusnos
liberauit. Ecceetenim in ddpbus^atriarchæ filïjsî& veritas
hiftoriæ manet, & Prophëtiafucqri^rhm çértiffime clà-
rer.incrahuncmodum& illud concluîlicur, quod Ifaàc in
holocauftùmpaceniadeuotioneciifpofîtüsvligiïaifîb.icÔ--
portans, Chrifti paffîoncm figuraliter defignauit ; quem
patërpro nobisbmriibuscradens,propriambaiularepaf-
lus eftcrucem.Nbcnbn&illud.quod'exprimi hominis latere
cofta detrada, atq; in muliéremædificàta,âdioné fi-,
mul ipfius opérîs,& Proph etia,eiufciçm hominis, typicum
Chrifti Ecéleûæq; figuraiiit Sacramentum. De illonâtriq;
& caro de carne mea.. Hoc yocabltur virago a quoniam de virât
fumptaesl. Quamobrem relinqüet bomopatrem & matrem,&
aibarebit vxàn ftsa,& enint duo,in carne vna. Adam quip- ;
pe dormiente ycoftaex latere detrahitur : detraôta,inmu-
lierem ædificatur : quia videlicet rederriptöfi noftro in
crhqe morienti, làncea latus percùtifur : percüifiimVÿim
Sacraméncorumehianat, perquam lànda Ecclefia fjpîri-;
talis, viri fiii vxôçaptatur. Os ex oifîbus, & caro de carné,
fiibaiidis, forces atqueinfirmi. Q ^m obcaufàmipfàrile-
dprum Ecclefiafigiiratim mulier limul &viragd'^ppella-
,uirrMuliern.infirmitaterti^yifagofortitudinemoftendit'.
iHàriim duacum inEcclefiafigürasperfonàrumcapUt cor-
porisj)ritédebat, cum& ex yigbre fpiritus paffionënaor-
tis appëteret, &çx çarnisinfirmitatecriftaretur,mu2ftus effet,
ac f Spiritus quidem promptus eSl,caro auteminfir-,
ma. Hincetiam fottis» fimul&iciensferre infirmkatein,
pernibètur. Quamobrem rèlinquet bomopatrem & matrem,
&adhareb. i vxori fin, &eruntduo in came vnai: Vbfpu*ri-
rnu^, quo modo propre|fùfcipiendaim.Eeclcfiamred6m-
ptor nofterpatrem reliqueric, cum firit ipfè ôc-^ater infèinEfeclefia.
Quar'tus modus eft,.quo n obi s all quando proprid, ali-
quaii'dbverb myfliee ,crcarofis no'ftri didinitas lacris inti-
maturiomculis. • Eroprie'fcilifcbfc ^ficutipfeMoyfi locutus
e^Mgofiitn quiftum,ftc dices film ifrael :Qui eft,mifitmeadvos.
Vel ficiif per Malachiam iderii aif i E^o film Dominus Deus refer,&
non mutor. Yeletirinillud, quod eidem per Pfalmi-
ftamdicitu'r.Ttfveroidem ipfees. M^fticeautem.ineb quod
adaltare Deigradibusafceridefe prohibemur. Siquidem
nbnnulli patrum rfoftrbrum, peraltafe Dei, ipfufn Deuni
;bmnipb'tentemfiguraridixera'nt;Vhde&beat*re'cbi:da-
tibni s Augitftinus, vt de c*cerist'aceam,bumiIlumPfalmi
verficulumexplanara,iquodicicur,ri»it'0'^o adaltdreDeh
dicens : Ad Deum qui l&tificat iuuentutem nieqnr. Non eftau-
tem rtlirumjfialtareDeiDtpsyocetur. Si enimeft,iriitum
quod charitas Dei,ipfeDeusihtelligatur: vtriimque'enim
legimus,^«w charitas Dei dijfufit eft. Quid eirgo eft dicer e,
:Noft dfcittde's per gradus ad altkremeiim, mfi > non gradatim
vpumalceri pfsfeffiftsy ad me peruenies: rieque priorem
atquepofteripreiri teiripore difcerrieS/ quiadiuifu'rtt& fe7
queftraturii, propicium nbnhabebis ? Hbceriitri Arriani
fa'ciuuc, qhiinfeparabilem patris ^ filij & Spfrjiu's landi
fubftantiamriiuiduht.'Myftice
•ficu t plailftrUm bnuftiim ftridere fe dicit i cum gVauiahb-
minumpeccata portare fe indicari' Myftice huncIlSiaS fit^
per folium excelfum 6c eleuatum federe defribit, fubau-
dis •, Angelicsfubftahti* dignitatem, intemo difqretionis
examine ad (|u'od volitoit fibi'lubilcete; Myi?ice idem de
feipfoaic; Ccelum mibi fedes eft, terra autem fcabeUum pedum
rneorum. Myftice cmlos palmo thetiri,ac tribu's dighismp-
lem terrxappendere perhibdur, 8c c*tera innumerabil^a
«que fimilia, qua: deincommutabili diuin* maieftatispf
fencia, translate & lion proprie dici pollunt, de quibus
nunc loriguhi eft difputar e:
- Quintus modus eft parabolaruni,qui trim relatu verbo-
fiim, quam abluconficituroperum , quique (vfprjedixi-
mus)int9ntumpftmyfticus, multiplex atqvOcculfus,vt no
folum cun eta, qux fuxta literam increduris rerum ftare
non poftunt,irilerecipiat,verutheriani quibu fdam in locis
narraturUs,teftimonium dehlftoriaadfuum ipfutrilitter*
geftum immutet-: quibiifda m vero, etiam de ipfis pdccatis
ÈxoJ: 3. ■
Mal. 3.
‘Pfal.xóv. :
Exiti. xom
i.lohah. 4
JR om.-fy;
ExoU.ro.
Ambs t .
M !
lfid.qii'' I
parabili?. Sed rfeliquit, didfcuni iritçlligerë debem us : mit?? hom in il m 8c trail (grefîioni bu s adulterölhicti| aun^rppiié-
lus apacre,förmamfèruiaccepic,per quàm &eandem Ec- 1 tîam annunciët operu futurorum, aùt fècreta fpiritaliûrrt
ciefiam fibi coniutîxic. . Talis etiam ilia locutio eft, quriirt fenfuüm. Pârabplisërtiiri vërborunv hic riîodüs Confici;
Euangelipdpfè dicit : Quis ex vobis homo qui habet çentum
eues, & fi perdideritvnam ex illis, nonne.dimiUitnonaginta.no-
uemïndeferto r& vadit ad tllam qua perlerai, donec tnueniat
eam. ?: Cutji vtiqué féipfiim in fioc intelligi voletis, iiurti
quamipfèdriinicusnonagincànouemoues^indcfertOjid
eft, angelicam çreaturam in coelo fèliquerit, cum per âiP
lump cam humanitacem irf terra vnam quærel^it. Quant
autemaliam eiusmatremrioc locomtêlligirnlis, riifi fÿ-
hàgpgam, exqiia nat'uram noftrum fùfcepiiT î Vt icaquë
vxori fuæ homo àdhæreatyfintque duodn carne vna' pa-
trem.& hiatremmlinqùitr,quiavidelicetrederriptor4io.-
ftervtEcdefiam.nBi exgentibus,coniungèret,eflëlq;vnu
cprpusçaput&mëmbrâjVnaperipnafpônfiisàtqîfponfà,
V1^ v x o r :a,pâtre rpillps, humanam nacnjçam fiilcepicy
oc Iudaicairifiebern ip iucredüliräris .perfidiâ remaneré
,Per™‘fic:>Q^Videlicet:&riiusèlàn!^ispatribusrfi:equen-
ter mculcatus^ab egrefflo. doétpfe primum ernicuir.Sic
.enimipfè in EÇlftola fiia a.d Ephefios dicit *S:Ÿiri,diligite
vfbfesvefirM,ficut&Chriftus dilexit Ecclefiam,&fèipfum tra-
dtdit.pro ea, y t illam fanßificareti mundans eani lauacroaqua
inyerbo, ytexhïberet fibiàpfeglortofiimtt non haben- '
^unmàculam, aut rugqm ,aut altquid eitifinodififèdvtfit fan-
cta &immacuiata. Ita&viri dçbèntdirigerèyxores fuafyt
corporajfiia. Qui fuam vxçtfêrri diligit, fèipfum diligic.
’ClTlO etlim vnmicim r«rnmi ffiam n^in hanilir (/>/) nn_
turexquibus eft illud quod legimus î ïérünt i ’tgnÀ Vt vti-
gerentfuperferegem. Nùnquid nam àmbulare pdflunt li'
gna,fibiqùeregëmçoriftituéré,curii hofc Vti^üé dèrieget
iràpoflîbllicasnatuialis?Sedaliudquiddampereohgiiam
fignificationcm metaphorice talibiisfcripturarunifenteri-
tij's profercur. Quia ve-rertatno^icuriflîmæ locütfohiS j
tamque iuxta humanamrationem cohcrari*, mëiitioneni
fëcimüs : fiipereft vttèxtus ipfius ldcutiohis exèiquêntëâ,
'.quid fingula myfticum deügneht, breuiter indagemus.
Dépiqué, v'tad hiftoriam ipfius IPcirccurrartiüSjCUrnAbi-
melech filius Gedeonis natus ex concubina, fèptuagintâ
fràtres füosfii per vnam pétram ihrerficëret : vnuscxtràïî^
los, ac nob i lior omn ium, Ioathan nortiine,aufugit. D unique
viri Sichéhi,;|ündem A bi m eleChfî b ir ége m dJpfti-
cüerenfhühciâtuiïiq; eftèc Ioathaftî,iüit 8t ftericin Verri^e
mpiicis Garizfm', ëleiiacaq; vôce, clâmahit& dixit : Amite
me virisichemjta vt audiatvoSDeui.letunt ligna vt Vngeretftipir
fvregem. Dixeruntfe ohm : Imper a tiobis. Qua rtfpondit: Ntln-
quidpojfum deferpre pingïiedinemmeam.qua dif Vtuntur & hommes,
& Venir&vt inter ligna tommotiear f DixerUntqué li* .
îgna ad arborent ficum f Vent | & fiipér itoS tegnüm À x l-’i
■ pe.,Qtit rejpondtt : Nunquid poJfuM de feme dulcédiriéhl meant,
finichtfque fiuauïfi imos& ire vt inter cotera ligna Ultimo*
Locuta filni quoque lighi Ad viteni 1 VetU ifr irttpe■
oeriirnvnquam carriem ^ r a nobis. QÙxteJpondftî NunquidpoJfumdefereŸevinuni rHeuni,
tudic$.
ibidem.
B