B
C
0
U o i
Dominium manduearecccnam,8c nonalcerius. Etideo ilium
panera, qüia à pâtre accepit,gratiasçgit Deo patri, ac be-
nedicit.vt Poncifex, 8c frangit. Quia vt Hiercmias plan-
git ,nemo iriuentus eft prius alius, quiparuulis frangeret
pattern petentibus.nifi folus Ielusjquiaa pâtre ilium acci-
pieus, dat cUfeipùlis & membris fuis, fecundum quod v-
nufquilqseorum fide capic,& poteft accipere.Vnde mandat
Hin. ». tl
Apoftolus, <^ffotawfl«e,inquiens.p4»«B hune màndu-
çAtis, &c ali cent bttnchibitis, mortem Domini annuncübïtis donee
veniat. Donee veniat,inquit,non mors qux annuncia-
turinhac immolatione,fed ipfe ytveniatadiudiciü qu&n-
do iam vitra non erunt hæc my fticafecramenta in fide,fed
ipfe veritas, quæ adhuç redeagiturin myflerio, lucecla-
rius referetur,& erit omnibus palam in fiuitione, quod
mine fumimusin myfterio, Hinc quoque fois ipfc ait, Et
ego de pâtre j&Lmannunciabovobis. Hoçquippenàbethoc
I myfterium mortisChrifti,in commemoratione,quQd hâta
it caroChrifti & languis femei in pa(fione,vt ipfefit yna
I caro & languis in foertrncnro,qua pafeatur homo, mem-
Krum Chrifti, & fundatur feüguisinablurione peccati in
præfemiarum,finequoiuftusnemoviuithomo. Quoniam
hic eft fenguis noui teftamenti, in cuius figura quia
& reliqua Scriptura in quampluriipis lociSv sDp qua fane
vinca Dominus dicir,nequaquam fe bibiturum pocuium
fuauitatis,nifi in regno patrisifo. Quodregnum iure Ecclefia
fondendus erat olim Moyfcs, dicebacpopulo.hic eftfan-
guis teftamenti. Et non ait noui ,.fed quod mandatât ad
vos Dominas. HiC autem noui teftamenti eft, quia non
acni illius, non yituli.non taurorum neque hircorum,fed
proprius languis Chrifti, cum quo introiit infen&a fe-
mel, offerend o fo pro nobisDeo, qui 8c quotidie in hoc
fecramento offert ur, quia quot idiepe c camus, vt fi ne pe c-
tiato fimus. A'ioquinquomodohoftiavocatur, nifiim-
moletur Chriftusin eo ? Non enim im molacio rede dici-
tur, iuxta ptoprietatem nominis, autverbi,nifi St mada-
tio vi&imæ confequatur. Attamen in pane ifto &vino fe-
cerdosrede immolate dicitur.quoniam in eoÇhriftus.vt
ita iàteair, Deo patri in hac oblatione, ac fi hoftiapro pectoris
noftris,feuin,cibo felutisnoftræ. vidimatur.
Am e n dicovobis, inqnit, nonbibam amododehocgtmmmt
Virer, vfqùe in diem iüunixum illud bibam vobifium nouum in regno
patris met. ] Sed & depanefimiKterLucasdicit, non
manducaboillud.nifi impletum in regnoDei. Ecce, vt di-
xeram,de carnalibustranfitadlpiritalia. Idcirco (pirirali-
ter accipienda font hæc omnia quæ traduntur in fecra-
menco. Quia fi caro nihil prodeft,nifi Spiritu yiuificetur,
tnulto minus panis ifte& vinum.quod languis & caro ef-
iè creditur, prodefie poteft ,nifi totum fieri in Spiritu in-
telligatur. Alioquin ex hisin nohis quod digeriturfvelin
palato oris fenrirur,quid prodeflè potentîNifiquiafe-
cramenta font donee ipfe veniat Ghnftus, & palam fe ex-
, foibeat & patrem oftendat nobis. Interim vero mens Deo
deuota & fides integra, intelligibiliter vere fumit in his,
quod nouum creatum eft, fcilicer corpus Sc fanguinem,
à fi corpus digérâtquodexuaeft,quiaficinfacramento
nobis à Domino traditum eft. Interea, feulegamus, de
4i0c genimine vitis, feu de hac creatura vins » vt alii codices
habént,rede quæricur vtrum pius Magifter,ad panera
& odicem ac fi digram demonfttando extenderit,ante-
e uam caro eflet&iângui s,an ad ea quæ prius legalitergel-
«t^certe vtiplàmfynagogamoftenderet,quar vineaDo-
mini erat Sabbâoth.quam ipfe de Ægypto tranftulit,quia
ytrumque congruere videtur.Verum fi ad panem refpici-
mus,& calicem,vtique ex his vitra non manducauit, neq;
bibit,donee poft réfurtedionem, cum eifdem difcipuUs,
iam incorruptibilis & immortalis manducauit & bihit. Si
aute m de his quæ legalitergefta funt,d icit ver um,quia de
Èoftiis Iudæorum &yi«ftimis nulla demumguftaiiit, donee
omnia in Ecclefia translata font iàcramenta 8c inno-
uata. Quod fi de ipfa fynagoga fermo eft, d quo calicem
paffionis illatumfua fponte fofeepit, nemincm eorum
per fidem intta foum corpus » quod eft Ecclefia, traiecit,
donee poft reforreiftionem^er S piritus fànéii gratiam in-
nouatosquamplurirnos foftepit. Quod vineade Ægypto
tranfplantata , iynagoga Iudæorum lit, Hieremiasexper-
fona Domini oftendit,cumquafi deplorans Dominus di-
i. cit, Ego te plantant vineam meant eleitam, qttomodo contterfa eft
in amaritudinem vitis aliéna î Similiter & liàias in Cantico,
Deiaccipitur, feu fides credentium, d» qua dicit A-
poftolus credentibus,R^n«w Dei intraxosefi. Ergoqiud-
qfod horum genimen vitis acceperis, de quo non fe bibiturum
dicit,donee illud bibat nouum in regno patris fui:,
confiderandum eft quanta vnitas commendatur corporis
cumfoo capite, cum ait»Donee illud bibamvobifiitmQ*iia
cum repromitric fe bibiturum in regno, nqp tamen fine i-
pfis, fed cum ipfis fe nouum vtique biberein regpo patris
iqi oftendit. Quia nouum vtique vinum.nonnili innouari
poflimt bibere, veteres autem noua non capiunt,nec non
& ipfi noui nifi cum Chrifto, ficut nec Chriftus fineipfis.
Qid ergo foos non fegregauitaconfqrtio regni,nequea
conforcio fox potatipnis.& dulcedinis.,nullo paftocre-
dendum eft a lua eos fequeftralfe^ixfentiadignitatis&
glori*. Etnotandum quod ai t, iw regno patris met. N on e-
nira dixit in regno Dei, fed »» regno patris mei. Quia Or
mnis pater nomeneft filii, Et nemo venit ad pattern, nifi
per filiura, ficut nec ad filium,nifi pater attraxerit eum. Et
cum pater adduxerit foos ad filium,tunc de vino kriti* &
iocunditatis eorum bibet Dominus Chriftus cumeisin
regno patris foij&inebriabunturomnes yinocharitatis
Dei, ficut in fimilitudinem inebriatus eft Iofeph meridic
cum frstribus fois. Atcendite quxfo,fiatres mei,qu ooio-
do bibere y os oporteat inpracfentiarum^el manducare in
menfa Dei, & in regno patris Chriftt; qfoa non alicubi bibit
’lie illud vobifeum nouum, nec alio in tempore quam
in' regno patris fifo A ttendite quod ait Apoftolus,quia Be-
gnum Dei non eftefea & pot us, neque quod corporalitercar-
nc fomitur, fed efca Sc potus ifte quern de altari fomimus,
Angelorum eft cibus.Vnde Saiptu.ra dicit,usbotnosjui
manducauerit panem in regno Dei} quia alicubi nunquam pa-
nis ver* vita comeditur. Hinc quippe iam in regno Dei
patris,fedadhug in fecramentoi illuc vero cum impferum
fuerithocregnum in nobis,euacuabirar iftud quod e ft«
pane, tuneque fruempr facie ad faciem, cumvenerit ipfe,
& quod perfe&um eft. Heia fratres,vt cum venialoquar,
ideo in hac ca?na Chrifti proiixius elaborauiquam bretri-
tas pofeat tra6tatoris , quia in his myfticis rebus pluresa-
liudfapiunt,& c*cutiuntmulri,dum panis ifte & calixni-
hil aliud eis efle videtur, quam quodoculis ccrnitur, &
orelenritur. Idcirco vtmanifeftius cognofcant,quanta eft j
vnitas corporis > intelligant quibus inodis dicitur corpus j
Chrifti, quia eft illud Doiriinicum corpus in quo paifos j
eft Defis,fed non fecundum quodDeuseft.Ecefthoccorpus
in hoc myfterio quod creator in Spiritu & virtute ver-
bi,Yt Chrifti fit corpus,& non aliud quam id quod paflum
cft,& propriucorpus. Eft & corpus Chrifti,omnis lan^a
Dei Ecclefia, de c a rn e t de ofiibus eius, in carne vnafqr- ■
mata,&»nvnitate corporis eius fociata-Quapropter Veritas
eft in vtroq; & vnitas corporis,& ideo .hdc corpus q
medium eft quo pafeimur in via noil diuiditm ab.vnitate
corporis Chrifti. Neque quia caput eft Chriftus Ecclefia?,
rede a fois pneciditur membris, ficut nec membra diui-
duntura capice,vt membra &caput,vnu fine corpus quod
iacramen turn iuxta A poftolum magnum eft in Chrifto &
Ecclefia. Etideo quivult viuerein vnitatecorporis, haec
tria,my ftice,vnum fentiat efle corpusj queniam teftame-
tum Dei «sternum de his firmatum eft in fenguine Chri-
fti.Et ideo itjre non ait,hie eft panis aut corpus noui teftamenti,
fed hie eft calix noubteftamenti in (anguinemeo
qui provobisfundetlit. Necimmeritoigiturfiocmyfte-
riutri jure dicit teftamenrum, quod morte teftatoris fir-
matur. Nam iuxta Apoftolum,vbiteftamentumfirma-
tur,ibi profe&o necefle eft, & mors teftatorisinteruc-
niat, quia fecundum ipfom omne teftametum in mortuis
confirmanir. Nam & hoc more foo Apoftolus cum Hc-
brxis, ipfe Hebrxus, in Chrifto commendaret, aftruit
teftamemum nihil yalere hxrcdibus,fi mbrsnoninter-
cedat teftatoris. AUoquin nondum valet, dum viuk^s
qui teftator. Hinc fratres , teftamenrum quod difoo-
foit ab Abraham , dc illud feedus quod pepigit cum I-
fiael,in monte Syna, quia per mortem nequaquatu
ltan .ii. *■
IdmiS.i.
litmiyty
D
Maf.vj.x 8
fuiteiiis qui teftabatur,ideö infirmum foit,doneeDomi- i nafle.In quibus nimirum conuiuiis,quisnefeiataudoreni
« T.C. . . / l . l______ l - i _____ b./» ' hi hoftri lefo Chrifti qui teftabatur, vnica morte & fingu- o . , , . r < • A 1 • r -
lari firmaretur. Quæ nimirum mors,vere mortis exftitic
mors .Et ideo quam pulchre &quam per ne c eflarium, ho c
iacramentum in memoriam mortis Chrifti immoiatur,vt
fit corpus redemptionisnoftræ,&alimentum vitæ in no-
bis.necnon & fanguis noui teftamenti in morte ipfius teftatoris.
Alias autem teftamentum vetus,quamuis habeat
vfiiuerla folemniter teftamentorum iura feruata,tamen
quia per mortem xnediatoris non erat roboratum,infir-
mabatur pÄcarnem, ficut Apoftolus docet. Hocautem
teftamentum nouum, quia imminente iam morte teftatoris
confedum eft ad viaticum,in hæreditatemlàlütis,
idcirco firmum eft ratumque in perpetuum,& permanen
t in seuum. Non enim nifi vniusnodistahtumniodo
fpatium interfuit, inter promulgatam haneferiem teftamenti,
& mortem piiflimi teftatoris Chrifti. Vnde&in
eadem node (peciafiter quos hæredes in huius teftamenti
paginaindidic,ficut de fingulis edocuit quæ feruare de-
bercnt:ita & dc hoc (àcramêto calicis, id eft,pa(fionis fuæ,
inftituit, vt in memoriam mortis eius hæc age rent; ac per
hoc camis eius atque (ànguinis participes fadi.vnum ma-
nerent corpus. Ecquiamortalitas noftta quotidie prola-
bitur in mortem peccati,quotidie neceile eftreparetur
homo in vitam iuftitiæ. Quibus omnibus in eadem ccena
rite expleris, mox Euangeufta.
E t hjmno dido, inquit, exieruntin montem Oliueti.'] Hoc
namque eft quod in Pfelmo legimus,Manducauerunt&ad-
orauerunt omnespingues terra ; quoniamhemo huius adipe
frumenti lariat us; neque huius dulcedine fenguinis Chri-
ftiebrius, iam replecus,cdïàtàlaude Dei. Sed qualis hy-
mnus ifte fuerit, quibusque verbis cditus,notlfacis moit-
ftratur abvllo Euangeliftarum. Hinc inde & multi reli-
giofi vîriquærunt, fi forte tantæ dultèdinislaus, (altem
obfeure in Euangelio alicubi conferiptus,vel abvllo A-
poftolorum traditus inueniatur; certe aut ab omnibus ta-<
tæ fuauitatis tancæque dulcedinis hymnus fitprætermifi
fus curiofe fatis a c foil ici te feire deftderant, nolentes ac-
quiefeere quod Euangeliftæ omnes hoc prætermiferinc.
Vnde quidam volunt, hanc ilium efle hymnum, oratio-
nem mirabilem quam Ioannes commémorât, quando e-
leuato vultu ad ccelum orat ad patrem, icaincipienspoft
multa quæ in çoena locutus eft di(cipulis,Ef fubleuatitin
ccelum oculis inquit,Pater venit hora,clarificafilium tuum, vtfi-
liss tutu clarificet te, vfque ad id cum ait, Hac cum dixiffet e-
greffusefttranstorrentemCedron. Quodfiibiinquiuntlcri-
ptus non eft, nec alicubi in Euangelio feriptus omnino
eft. Sed ilia ineffabilis vt ita dicam oratio vel gratiarum a-
<ftio, non ad eundem locum pertinere videtur, neque hymnus
ille quem poft cibum (olicus erat benigniflimus
Magifter dicere,iure efle creditur. Quoniam quidquid
per camis dilpenfetionem agere dignacus eft Saluator,auc
myfterium foit,aut exemplum. In eo namque quod ora-
uit, magna font (àcramenta ; in hoc vero hymno, exemplum
eft, fiçut ipfe air, Exemplum dedi vobis, vt & vos ita facials.
Magnum eftitaquepiccatis exemplum, quod &ad-
huc hodie non minus ante cibum quam poft cibum, Ecclefia
à Deo inftituta,agere nonprætermittit. Sed quæ
fuerint verba ilia,quibus benignus Dominus Deo patri
tunc hymnum decancaueric, non laris apparet. Sicutnec
quando clamauit de cruce iterum Voce magna, & emifit
Spiritum, Vbi quid dixerit manifeftum non eft. Nam &
quando accepicpanem &gratias egit,vtrumne corde tantum
fine verbis ,anvoce,npn euidenter elucet, ficut nec
de calice;in quibus &inhuiufeemodicaufis,vixvllale-
guntur verba compofica. Sed tamen quatnuis non legan-
tur, quia ipfe agendarum non eft feries explica ta gratiarum,
nulli dubiurn, quia verbis, feltem propter exemplum
, di&us eft tunc hymnus laudis Dei, ficut & gratiarum
a&io, quamuis non fint Euangeliftis, vbi velvoi,hu-
iufmodi verba tam diligenter exprcflà.Scimus tamen Dominum
noftrum Iefum Chriftum,& ante hanc myfticam
& fingularem ccenam in domo Matthæiconuiuafle,fimi-
hter &in domo Simonis leprofi benign ius recub uilfe,led
& in domo Mariæ &Marthæcumeifoemdi(cipuliaccpvitæ,
& Magiftrum felutisnoftræ,priufquamcibumfo-
meret,pro eo quod homo erat,Deo patri gratias retuliflè,
deinde poft cibum ex more decantafle hymnum? Qui ni- ;
mir um hymnus iam ex confoètudine omnibus notus erat
SC manifeftus. Idcirco ad alia properans Euangelifta, fu-
perfluum daxit eum feripris retexere. Hymnus proprie
IausDeieft; necenimeft hymnus nifi in quo Deus lauda-
tur, & voce in laudem Dei cantatur. Etideo hymnus ifté
fuit,qui cantabatur Deo in omnibus conuiuiis, in quibus
quotidie confoetus erat Deo patri gratias agefe,& hymnum
dicere.Etideo forte,quod tara creberrime agfeba-
tur feribere poftpofuit,vt dixi,Euangelifta;quoniam in o-
mnium eorum ore femper erat. Q^o àiOta,Exieruntin
montem Óliueti.'De alto enim adaltioracôn(cendünt,quià
de vinute ad virtutes eos femper trahfduciÂîënignilfi-
mus Dominus. Sed longe ante non died quam hymnus;
verumeriam quam præmiflà oratio; vel gratiarum adio
funderetur ad patrem jmifer Iudas poflèflus àdæmone;
exiuit d confortio Apoftolörum omnium alienus antë-(
quam à/t fenguine Chrifti corhmùnicaret, vt gratiarum â-
<äio,&laüs pro ipfis effet, & in ipfis diâà qui cum Dbmi-
no permànluri eraht iam in vita^beati ; quafi hifoli bead
creduntur qüi cum eoafeenfori flint in montem Qliùeti,
ybi laborum eft refe&io ; doloris eft requies, Si veriliimi-
nis notitûu . vï ,
T v n c dicit iîtis îefusyàmnès vosfeandalum pattèmm in mi
in ifta node.'] Præuidebat autem omnia vt Deus,& prædicit
quod pafluri étant in^proximo, ficut protRdus Magifter,vt
cum paffi fuerint ne delpereht felutem,fed redearitper
poenitentiâm, vt liberèntur à feandalo infidelitatis,& ideP
moxaddidit teftimonium Prophetiæ ; quod èuehiré non
poterat,ne fièrent Sà complerentur omniâ, vt prædida e-
rant. Quibus,vt con(blarentür,feltëm poft fogam & feandalum
tanci paaoris &dilp erfionem nimiæ trepidationis;
continuo fobiédt,C«f» autem furrexero,procédant vos in Gd~
HUdm.Si quisaütem quærat pofttanta 6c talia virttitu m fi-
gna, & prodigià miraculorum, poft tôt documenta,in-
numera prædicationis Chrifti fecramentà, déitati fou ë ripera
8c exemôla, quomodo difeipuli tam fubitri fcaridali-
zantur,fine vlla mentis cpriftahtia,fîne vllius vigore forti-
tudinis? Sciât qüia, Nemàpoteft dicerè Dominum lifuniinifiiti
Spiritu fando: Sic nemo poteft fine (càridalo tanta 8c hüiufe
modi foftinere, nifi Spiritus fendri gracia. Necdürh enim
erat Spiritus fenâusdatus jqüia lefus nëcdùm ëratglo-
rificatus. Et ideo prouidusdifpeüfetor Chriftus, ficVni-
uerfe difoonit, vt ipfe vnus pro omnibus appareat paflus,
Sc nemo de fe præfomat;qùia (olummoad, qui Spirit U
Deiaguntur,hifojpt tantum Dei filii, &permarientin fide.
Et notandum quod addidit Saluator : in ifta node, vt feires?
ficut quam (æpe dixi in his quod nihil vacat à myfterio,
non tempus, non locus, non ordo, non vllafenâi EuaiB
gelii narratio. Quia ficut qui inebriantur, telle Scriptura,
node inebriantunita 8c qui feandala patiuncur,node fr^-
dalizantur, qui in tenebris font & ignoranria nod is. A c
vero qui dieiluntScluminis,non oiJendunt,eo quoi nox
illis præceffit,diesautemappropinqüauit.Vnde Saluator
ait,Quiambulat in die,non ojfendtt.Quod autem fcriptuJh dfe j ï
cit cüe,Pmutiampaftorem,8c non dicit vbi, videtur fenforrt UA.it.ÿ. ■
I aceepiffe de Zacharia Propheta,&nonproprietatemdi- I
1 dorum,quiaibi ex perlona ProphetæadDeumdicitur,
percute paftorem, hic autem ipfois Dei patris perferna in- ■ *
troducicur dixifle, percutiam paftorem, de quo in Pfelmo ;
dicitur, Quoniam quem tupercuftfttperfequutifunt. Necigi- Pf.6i.t-jt
tur minim fi dicat Deus pater percucerefepaftorem,id
eft,filium foum in mortem,qui pro nobis omnibus tradi-
diteuminpaffionem.Nequemirum fi difperganturoties
geegis pro (ua infirmitate admodum paflt fcandalum ti-
moris,vc demum congregentur in vnum refurgenteChri-<
fto, 8c fequantur eum inGalilæam gentium,vbi,qüia in tenebris
fiigerunt omnes iuxta PropheCam , videantlumert
magnum. Et quia in regia ne vmbræ mortis feandalunt
perpelli font formidinis, lux cis oriatur efe m'ortë Chrifti
lliin tranfmigratione.
R e s po nd en s autem Petrust dixit et, Etft omnesfcandd*