11,6-8 -Pajchdßjilätbeirn
fermone fuo rëftaürat vniuetfifiälias autbrri no^rè|ifique-
tur in ea läpfisfoper lapidém/quahdö cöjgicatiöhcs präüö*
rum & opéra deftruéntuir. Qttia dunï peraerfamensper-
uerfiêcogftatiöni adhüc peruerfioitefti fupèradiiti’t', nihil
aliud quam lapidem fopte lapidertl pohit. Sed in deftru-
&ióneiVïifer® duitatii ,fopêr lapidèili lapis nonrelinqui-
fut, <|üia curft ad vltiönfetri diiiirii exarainis animairifelik
düeitiir, öitinis èxea mälarurif cogitationum ftruétu-
fa diflipäifur i & totiriinc vaftabitur ciuirarrhentis, ac
fiin väftitatehdftili,ctirti miferafiu&deftituta operibus in
mortem dücécur ab hoftibus, quibüs in vita captiua ma-
lefemiuit.VndeqiüaDominus ad montemÖHuetipro-
perat,& formb ptolixior e(l5qüe m in eo habirurus eft cum
fois, quia éum omnino refeinderenon oportet, fedfimul;
cjuidquid|p co focratiffimo'monte loeutus eft > pertra-
ëtahdüm. Ideo tandemfiniendus Iibcr,ne autifte exten- |
datür, &graQeturlegentisanimus, autformoille, quod ,
hon congruitjdiuidatur.
PROLOG VS LIBR1
V N D E C I M 'l f
N t E R altafilentiacqräisj^negötiofiffima
Mpnafticac difei'plih® otia, nös qui diuinis
adftrihgimur votis, ne fine fruëtu ®tern®
qontemplatiönis otiöfi inüeniamuhqptabi^
le Tatis nóbis effe debet illud Catqnis exem-
plum, mä^einihifonifi'forte v^ü am ac yere poflim
dicere, quod ipfe iam fonexde ëo foripfit qui AfriCanüs
primus appellätus eft; & ait quod folitus effet dicere,nun-
quam Ce minus otiofom effe quam cumotiofos, nee minus
folum quam cum (plus elfer. Qu® nimirum vöx mä-
gnificaeft,fratresmei,& viro magno ac ßpienti dighä;
fednulli magis quam nobls Monachis decens & perne-
cefTaria. Qu« declarat talem tantumque virum, 8c iri otio
de fftgo dis bon« Vit* cogitaffe,& infolitudine focum lo-
quivtilia fblitum faille, neque ceflaflc vnquatn de bonis
neceflariifque rebus cogitate. Quarito magis nös chatiffi-
mi oportet nunquä celiare,in ötib, ne diiiina cogitemus,
qui cceleftibus mancipamur difciplinisjnunquam noiib-
los effein folitudine, qui femper ybicunq; cöram Deo
ver(ämur,I» quo viuimus,mouemur»&fitmus:cot&tncfae omni
frequentia fopernorum ciuium,ne forte derideant nodes
nöftri fab bat ha noftra, fi aliquahora, non folüm intl-
tiles fimus nobis, verumetiam (quod f®pe ebntigifledo-
lendum eft ) pernidofiinuériiamur & aliis» Idcirco intet
confinia vltim* vit*, vt fiepe di&um eft» decreui fiortan-
tibus vobis, & interreceflus interdum, folitudines filentii
noftri, pertraäare opus quod bmiferam, vobifque illud
confocrare deuotus. Vndé rogo diligentiflime cönfideret
vnu(qui(que,vtiamfopraraohui,quomodo finguliEuan-
gefittarum foum tèmperent ordinem, vt omnes vnum di-,
cant, & vnufouifqpe eorum aliquid proprium habéat, li-
cefaliu? excellentiusln aliquo loquatur, alius vetofob-
miflius, omnes tatÄen 8c propria dicunt Sc cum aliis com-
irunia, qu* omnia quomodo fibi viciflim c.ommunicant:
vt dicat vnus cum altero,vel cum duobus,fou cum tribus,
piumeft opus confiderare.&inueftigarefingulorum propnetates,
in quo non modieus éft fr udlus laböris. Qtha in
nis nihil inuenies vacuum a myfterio,nihil foperfluum ni-
hilque pr«termifium de do&rinaChrifti, quod Spiritus
ßniftus iudicaiiit nobis heceftarinm foire; fed omniaita
font contexta, & ita figuris decorata geftorum atque di-
(ftorum, vt & vna veftis inconfotilis, defuper contexta per
foftfwyideatur, &mira pulchritudo operum infingulis,
aqmultipfex variara fententiarum^floribus cèmatur. In
quibus non hiftoria tarttum texitur, more eörum (olüm-
. modo qui res geftas narrare probantur, fed diuina return
myfteriafoisin löcis ordinantdr, aefigemmaruth ihter-
pofitiones, vbi vëlybi Spiritus ßniäus eandem veftem
Ch'rifti éxprnare decreüit.Qu* ideo fontad plenum per»
ferutanda, vt&fenfosfingulorum foisintelligätur inlb-
cts,.& vnitas totius intelligent«® per Spirirum Czhtitum,
hinc inde,acfiab vnbfonte diffüfa, hon corrurnpatÜr.
E X PO S I T IO N I S I H
M â t t h æ v m :
L I B E R F N D E C IM V S . ■
E feflîone Chrifti ih monte Öliueti primutii
trandtandumeft, fiequé déiucepS-éundém
fermonem ibidem prbli^iuS iinerroganti-
bus difcipulis habitum per p'ârtfcs diflèren-
dum. Quem fermonem Matthæus 8cMarcus
att^ué Lucas, nili in paucis, Vnp profequuntür te-
nore, quia in eo maghadiuihituspanduntiulatrarhen-
ta. Etidcpfficüt quamfepedixi) nihilvacatimyfteriö,
ifoh tefopusi non ordoinohiöats,«on hdbitüsihbh fitüs',
nee biiæcunqhe in eo monte dkuhtuf. Quohiatn ficut
eximia font.qùàe fopra iam4lft aliqmbiite'döcütt,atque ini
ëffobilià:irà'& ifta, vt ita fatear, etiam & nbnnUlla obfcüra
8 c ihèbmprehei^ibilia. Vbi ipfe rnons non folum qüia
möns eft,yerum etiam quiamons Öliueti, id eft Iumiiiis.
m m ad Öriehtèm illius ciüitatis, ineffabtle continet
fecramèhtiim. Namegfèdiente Iëfo de templö,:& de illa
Idibr'ufalem'terrenarelitfris Iud*is 8c (ynagóga ; afefendit
fiiper eühdem montem, in ^uo frugiferie oie®, plantât®
eràht, 8c planiantur con:idre;in qüibuS hofteï, tjürà fradti
fohtxami, infenüseft oleaftet. In qüb (àne monte 8c de
duo vénêni Dominus ad palfionèm, orauit ad patrerii; 8c
inde rurfos.expletis omnibus noftr® redemptionis fecra-
mentisyad ccelös afcendit; & idep ibï plura dë futuris
prædicit, néé immeritoquandöqüidem; quiafficiitmul-
ciDoftorum tradunt)adfoturumiudidum peragehdum,
ibi defeènfortfs eft Dominus, quemadthodum ab Ange-
TiS ptædiftumëftApoftoliSôc prædicatum. sicveniet fin-
buiuni l qùeihadmodum v të fè eüm àfeertdehtem in coelum,
Q^amuisehim de hocalfi aliter fentîanf, nôstahièn *fti-
ihamUs buôdfîcutde tems ad ccelos afcehdit, itaiuxta
vQcem Ahgèlorum decoefoad tetram verituriis fit,aciii-
dicium in terra përa&urusï Et ideb non immeritoputa-
tur iudicfom eo in loco fùtîiruniyin quoâétor vitæad-
iudîcatus eft ad mortem, vt iiiëb Ib'co excipiant împii &
•pecèâtorës fententiâm damrtatiphiàv É|ttffompdt thalue-
fahtpermanèrein rnortéirt.' Vhde àd littèfoin Pïopheta
fortaffis dicit,quia Egrtdïetur Demiritu, &praliabiturcôntra
Genies, &Jiabunt pedes ejtis fuper montem oiutarufn ad Orientent
; quia deillo, qûi lumèh interptetarar ;montè; vénït
adpalîionem, dêquôpaulbpoft.àfcehdit ad locum lucis
&glori*, qui eft veralüx mfindi,Semons eleiiatUSinvër-
ticem omniummbntiUni, Acperhochoninirôtigtuedi-
citur, quiavenitih montem Oliuèti, 8c ibifedebat cum
difcipulis fois, qüiâ eu ipfo 8c ipfi ih iüdicio fefluriléguh-
tur, vrtde âfeenfori font omnes eleóti ad locüm rèquiei 8c
quietis, per Chriftuni, qui icons eft ; & yera requiesani-
marum. Séd Sc dèorfum vallis eft, qüæforte ex præfegio
futurorum, vallis Iofàphat, diciturèc iôterpretatürvâuis
Iudicii. Nam per montem fignificatur Ecclêfia, qu* fut-
fum cum Chrifto afeenforaéft, 8c pèt ValIém iudicii fo-
cietasperditorum,qüiin iudicio damnati,adimacumfod
capite, diabolo, id eft * ad inferos, defeetifon fiiht. Nec
îmmerito igitur, pefftiihe montem Ecdefia defignatur,
qu® t hronus D ei éft, in quâ fedebit Dominus iudicaturüs
orbem. Quoniâitialiiërunt,quinon credunt,&iamiu-
dicatifont, &ali.i cum quibus in iudicio iudicabit alios,
& alu qui iudicandi font; in quibtts admixti erdnt eleôti
cum reprobis, fedelcóti ad foüm colligenttir caput, 8c
tranfplantati ac fi oliu* frugifer®, radicabunt fupra montem,
quæ eft Ecclêfia,& fiapbitur radice charitatis,he vitra
moUeri poflî t ; quamr^pingul® po(Tint dicere i Ego au-
teficut oliuafiuâiferd in domVei.rNec dübium qüinin hoc
monte Oliuarum quia eftChrfftuS.ptimumfoiife fynago-
gam pla n ta tam, ibiqi radicaftè, de qua niminim fradti font
raidi, & inlêrti font oleaftriin Ibcoranîôrum, qui ex in-
fidelitâte font faëti.In cuius cacuthihe m ontis,ac fi àgrico-
lareödeni Dominus, AccefferuntadeUindifilpulïfecreiodi-
centes.Vbï c onfiderandus accèftus difeipulorum ad lefom,
qui cü eo federe drciihtur,ac fi in iudicio. Deindë quidam
ln Mdtth» Muoiïg. Lib. X I. u O
àccedunc fccretius, vt ex hoé m riorem fe habere often*,
dan t fidüciam apud cum, quafi domcftici,quod c tiam fupra
ad in terrogationem parabolai u m fecillé manifeftmn
bft. Quidam vero non fecrcro|(cd in mahifefto commu-
niter cum interrogant. Propt erëa obferua leëtor different
tiam eorum vbique, qui accedunt ad Chriftum. Quo-
niam aliter accedunt qui ficut Pharifoi tentantes accedunt,
&interrogantquolibetm.ado,nonexfide, neque
rogantaut orant ex fide. Aiitcrintetdum aliidifeere cu-
piences qu®tunt& interrogant,nnnquam tamenfecre-
to.fed infra muldtüdinem. Aliter nunciftipræcipui Apo-
ftolorum, Petms fcilicet, lacobus, & loan nés, quibus
nuncetiaraadditur 8c Andréas. Et ideo quia magnifunt
qui accedunt, magna & qu® interrogant non fiâo corde,
fed quia terrore perculfi ex verbis-Domini, aliud pro alio
«Aimantes, dicunt ei,Die nobu quandohac erunt. Quæ font
autem h*c quafi demonftratiue interrogant ? nifi ea de
quibus fopra coram omnibus dixerat, non ftabit hic Lapis
fupra lapident, qui non deftruatur. Inde quippe o ccafi on em
fompferunt intcrrogandi.& fimul tria interrogant, quan-
do Hieruiàlem deftruendafit, & omnia quæineaerant,
vel quo in tempore ipfe rurfiis venturus fit Chriftus, vel
quando confommado fieculi fit futura. Qui non folum
hocaddifcerevolunt, quand© deftruenda fit, verumet-
iamfignum aduentus eius quærunt, & fignum confom-
madonis fimul fieculi. Quiaputabamyvt homincs.quod
nonante deftruenda eflèr quam ipferurfusSc finis fieculi
veniret. Et quætebantfi forte templi deftniâio fignum
aduentus eius eflet 8c confommationis fieculi. Quoniam
hæc multi credebant, fed quando futura eftène, penitus
ignoraban t omnes, & ignorant adhuc hodie. Qui bus re-
(pondens ïefos dixit eis, Videte nequis vos feducat, quia fignum
quærebant aduentus eius ,& multi pfcudo-Chrifti
in domine eius, venturi erant in mundo, qui figna facc-
renc, vt Simon Magus, 8c alii : proptcrca pr® ftruit eos,&
dicit, videte ne quis eoiumvosfeaucatper figna, depro-
digia,quæ reqniritis.
Q voni am multivenient innomme meo dicentesquoi ego
fitm chriftus» & multos fiducent.] Qui autem fint ifti multi
qui venturi dicuntur in nomine Chrifti,non làris apparet.
Quoniam ficut hiftoria le&ionum manifeftat, non mulri
fuer un t homines in tempore Apoftolor uni, qui fe Chri-
ftos elfe dixerint, nifi forte Dofithæus San|ar«us,& Simon
Magus, de quo in Aâibus Apoftolorum d ici tur,
quod fe Deivirtutem magnam elfe pro ui ncia bat. Tamen
foeruntmulti bæretici, qui forte in nomine Chrifti ideo
vénérant,quiadoârinam Chrifti fe habcredicebant,&
in eius nomine aftèrebant multa, etiam fe victutes facere
minndas valde præmonftrabanL& prædicabant,ac pro-
uocabant multos ad credendum ea quæ dicebanrur;in
tantum vt feducercnt plurimos, & per varios dimerge-
rent errores. De quibus Ioatmes in Epiftola foa dicic, ficut
audiftis, Antidmftus veniet » nunc autem Anticbrifti faclt
fient multi ; 8c Antichriftus qui venturus dicitur, quem fe
aliumefiè quàm Chriftum Deum didurus eft ) Et vitra
omnenomen quod dicitur vel nontunatur,eleuaturum
Ce, ftripturatefte, pronundatur. Vndefi multi iamfont
Antichtifti, quid aliud dici poftunrcum (îiq capite, quam
pfeudo-Ghriftiîquia contrarii font Chrifto,quia profedo
om ne verbum, quod à veritate extraneum eft & alienum
dfide,&allerit feelfe verbum Dei, quid aliud eumdici-
musquam Antichriftum elfe?Et ideo quia hoc vnum verbum
eft verum , fi quod aliud eft quod dicitur contra
Chriftum,quieuni portât in corde foo, iure& ipfe dicitur
Antichnftus. Et ideo iam multi venerunt 8c ventu-
rifnnt pfeudo-Chrifti, in Chrifti nomine, 8c multos fe-
duxerunt à fide, 8c feducent. Propterea monet 8c dicir,
Videte ne quis vos feducat* Nequilibetfallax ignorantibus
foggercret falfitatèm,& ne fides re<fta peftifero mendado
detrahi poflèt, admonitio pii Magiftti præceffit.Nec hoc
quidera folis didt Apoftolis, fed omnibus fois per eos
quicunque futur! font memhra Chrifti vfquë in finem fieculi.
Vcruntamen hæc figna 8c alia quæ fequuntur, ex illo
iam tempore coeperuntpene quo futura eflè dtcuntur.Et
ideo quia tria quæfierunt Apoftoli, quando deftruenda
Matth, i t ,
«4 -
Èfa.t.6.
Biblioth.Vet.Patr.Tem.ÿ.Part î.
elïet Hierafelem, vndeorta eft infius ïncwrÿaflonisoc'
cafio, 8c quando ipfe vcnjuruselfet; vel finis fealli, Pro*
pterea quærendum eft, vtrum ad hæc triafigna qu® dinil4
ment ,pertineant, ac fingula fuisfinguîis reddendafinf
partibus. Quoniam aliud eft cxddium illius miferæciuu
taris, & aliud aduentus-eius in çorpore foo quod eft ËC-
clefia ; in quam ab initio fidei, vfque ad finem, venire non
ceflàt, &in fuis ipfe veniensagnofeitur, dura eius, Cotti-
die membre 8c ndêuntur.&colliguntur. De quo fane ad
uentu ipfe ait, Amodpvidebitisfilium hominis ventent em in nu-
bibus.De quibus nubibus diâum eft per Prophetam,M<M-
dabo nubibus mets ne pluant fuper earn irnbrem, necrtbn & aduentus
eius,de ipfo fine, quando venturus eft iudicarc vi
uos 8c mortuos, hoc loco interrogatusrede accipitur, vt
fiegeminus diftinguatur, yt aliud fitei, venire in corpore
foo,&aliudincapiteEcdefiæ,quod eftipfe. Ad horum
fignorum.quid referendum fit ad horum triura, vtrumne
fingula fingulisrefpondeant, an omnia ad fingula, dili-
genti examinatione confiderandum eft. Ne forte quod
pertinetad euerfionem Hierufilem, ad finem feculi referendum
putemus; aut è contrario quod ad finemfæcuti
pertiner, ad excidium illius mifèræ ciuitatis pertinere, fir-
memus; aut quod pertinetad eius aduentum in corpore
foo, quod eft Ecclêfia, dicamus pertinere ad aduentum
nouiftimum, quando venturus eftipfe per fe qui eft.caput
Ecdefiæ. Ac vero è contrario quod pertiner ad aduentum
eius nouiffimum per fe ipfom,affeueremus i urfos ad eum
pertinere aduentum qui eft per omnem Ecclefiam. In
quibus omnibus font qnædam manifefta, quædam vero
fontobfeura, vtlaboriofum fit ea vel temetarium diiudi-
care ;8c quamdiunon intelliguntur præfumptuofum valde
eft, aliquid de his definire. Et iaeo quia hæc figna in
Euangelio quæ futura narrantur, etiam Lucas & Marcus
pene fi m ilia dicunt, non enim diferepant rebus, etfi alius
aliquid quod alius taceat, aut altbmodo dicit, magis ex
collatione fe iuuanc ad jnuicem, vt legentis inteïleâus &
ipièiuuetur. Quis enim non videat ad iilam ciuitarem
Hieruiàlem pertinere quod diâum eft, Cum autem vtder 't-
tis cirfumdariab exercitu Hierufalem, funcfeitotequia appro-
pmquabitdefilatioeitu. Item quis non videat ad aduentum
Dpmini nouiffimum pertinere,quod diâumeft, Cum vi-
deritisbacfieri,ftitott quoniam prope eft regnum Dei. Potto
quod diéhun eft, proegnattbus & nutr 'tenttbus in illis diebus,
& orate ne fiatfuga veftra hjeme vel fabbatho» & erit tune tribu-
latio magna,feu cætera.Sic eft pofitum in hoc Euangelio, 8c
fecundum Marcum, vcad vtrumque poffint referri, &ad
finem fieculi, & ad excidium illius ciuitatis. Quæ omnia ;
foo in ordineexplicahimus. Quæ ideirep de fignis ifta di- ;
ximus, vt feiat prudens auditor ab exordio Ecdefiæ quædam
tune, quædam modo, femper tamen aliqua eomm ■
contigiflé.Etideoaic Apoftolis,&per eos omnib us,. Videte
nequis vos feducat', quia &feduâorës femperfuerunt,ac
corruptores fànæ doctrine,fen nonnullaalia quç fequun-
tur.Sicut8comnibusair,quando digit Apollolis,Vtgilate, , fi^atth.%4.
quia nefcitisdtem neque boram. Cum icaque omnibus dicat,
fie ramé dicit; quafi ad eos fblos pertiiyant qui tune erlht,
ficut & quam multa alia quæ in Scripruris leguntur. Eteo
modo ad omnes pertinent quæ ficditfta font, quia tuA:
vnicuique veniet d ies vl:imus,& finisfæculi quando hinc '
exit.Et ideo necefîé eft vt tails exeat hinc, qualis iudican-
dus eft illo die. Ac pet hoepronidere debet omnis homo,
ne feducatut, & vigilarc ceffet, ne impatatu inueniat eum
diesaduentus Domini. Qu,ia imparatum euminueniet
ilia dies, quem imparatü i nuenerit foæ vitæ vlrimus dies.
Nequaquam igTtur credo Apoftolis incertumfuiflè,quod
non in eorum diebus venturus effet Dominus adiudi-
ciumj&famenquis dubiteteos 8c ptæuidiffe ne feduce-
rentur,& vigilaffe, & fe malle omnia, quæ omnibus di&a
fknt, vtparaci inuenirentur î Et ideo femper duplex aduentus
Chrifti obféruandus eft; vnus quando veniet, &
ration®m reddituri limrns de Omnibus quæcunquegeffi-
mus ;alius vero quotidianus, quando:confcientias iugiter
vifitat noftras,& ad nos venir, vt cum venerit nos patatos
inueniat. Quid enim prodeft mihifrire diem iudicii tan-
torum conlcio peccatorum?Si Dominus veniat;vel quari-
F f ff f 3 doveniat,
Marc. ij.
H