A
Reliquahu
ruO fu fa t-
la habetur
fu p ra priori
parte hui
t # Stcult,
hosGSmtn-
tarios in
Mattheit,
ére- ferius
accept os ,ad
fine h u h #
pofierioris
p a rtis ad -
iunximus..
Lupus Ah-
has ep.j6.
” 8 96________ ' _______
PASCHASII RATBERTI ABBATI
S CORBEIENSI S COMMENTARIORVM IN
Euangelium Libri XII. Nunc primum exm.f.Codd.
editi, à Iacob.Sirmundo Soc. I e s v
Theologo.
V I T A R A T B E R T I *A B B A T I S
C O R B £ I E N S I S.
A schas i o Ratberto prima Ghriftiana; inftitutionis tyrocinia fueruntapud
facras Virgines Sueflionenfesjquarum cura & ftudiopuerulus educatuseft,cum ea-
rum ccenobio przeflet Thcodrada regiae ftirpis Antiftita, conia^iguin^a Caroli
Magni.' Monäfticam iridc vitam aggireflus in Monafterio Corbeienfi, ianctioris
difciplinje magiftrum & ducem habuic S.Adalardum Abbarem, Theodrad# eiul-
___________ demfracrem,&: WalsComitis, qui& lpfepoftmonachus & AbbasAdalardq fuCr
ceffit. Ibi ergo florentem & idoneam ftudiis fui$ palseftram nadus,cum ingenio atque indole effet
eximia,miriticos in liter is &inommvirrutum genere progreflus fecit. Quorum alterum teftantur
publics diflertiones,quibus in fratrum confeflu fcripturas facras exponebat}&libri complures varia
eruditionereferti,quos feripfit: alterum declarantfuffragia,quibus.Abbas tandem aims, polt wa.
lam tertius,fumma cum approbation renütiatus eft. I n hac autem prsfe&lfa quam feliciter guber
narit, quam squabilem fein omnes prsbuerit,qiiam carus viciftim omnibus fuerit, non facile eft explicate.
Nam cum in eo plurims & maxims virtutes elucerent,tum prscipua qusdam morum leni-
tsis&manfuetudo,cumfingulariprudentia&pietateconiun&s,amabilemilium fummis zqueac
infimis redclebant,ytnon abs re bonis omnibus ampiedendus Abbas ab squali quodam fuo didus
videatur. Orisadhscdignitas inerat,& venuftas-.viuidi oculi,rofeus in vultu color,qui virgineüm pu-
dorem & modeft iam deceret, canities eciam in csfarie venerabilis. Nec domi folutn, aut a-
pud fuos erat in pretio : fed foris apud omnium ordinum homines pair gratia & exiftimatio.
tum maxime apud reges & prineipes; a quibus propter infignem dodrinam & fanditatem ex-
petebatur, ftudioque non vulgari & honore colebatur. Sed inter tot Ratberti laudes & omomenta
nihil illuftrius fuit fumma eius animi modeftia&humilitate, quadefe ipfe,cum maximi ab
omnibus fieret,modiceomnino fentiebat. Itaq; monachorum feomnium peripfema, Leuitarumq*
vltimumappellare folebat: & Diaconigradiicontentusad presbyteri; honorem nunquam adfpira-
uit. Quam fuidefpicientiam vt poft mortem quoq; fingulari exemplo teftaretur,eonuocatis fubvit?
finem difcipulrs edixiflefertur, ne quisde ipfius vita quicqua literis confignaret. Monafterium Cor-
beienfe multis rebus auxit & ornauitjdecretuniq; a Synodo Parifienfi am'pliflimumimpetrauit, quo
illiusiuraomnia&priuilegiaiamolim,Ö^tumpröximea diuerfis Principibus cpceflaEpilcopicom-
probarunt, aftenfuqj fuo confirmarunt. Synodis quoqj aliis,quq per ea tern poracrebrius agebantur,
interfuit; eiqj nominatim, in qua Gotefchalci apud Cariliacum caula iterum difeuffa atqj damnata
eft. Ingenij. vero & dodrinsmonimentalibris feriptis, vtdidum eft,plurima reliquit: in quibus no-
tiffimus eft Liberdecorpore & fanguineDomini,qugm Ludouico Pio regnantc,cumtemereanon-
nullis de fandiflimö Sacramento iadataqusftio elTet,compo{uit;ineoq} genuinum Ecclefis Catholics
lenftim ita primus explicuit, vt via csteris aperuerit, qui de eodem argumento multi poftealcri-
pf-re. MatthsiEuangeliumduodecim libris expofuit: quorum quatuor primos adhuc monachus
inchoaratjreliquosiam Abbasadiecit-äc priores quidem illos Gutlando S.RicharijapudCentiuam
^nonacho,reliquos vniuerfos eiufdem Ccenobij fodalibusnuncupauit. In Pialmum etiam XLlV.in-
fignem tradatum tribus libris,contexuit,ad ßmdimoniales B.Maris Sueflionenfes, gratiam illis re-
pendens primsus,quam abillis hauferat,educationists. Vitam prstereainftitutoris fui Adalardi,
& Wals item ffatris eius. agonemq; SS.Martyrum Rufini & Valerii i cum apud Bafilicas corruptum
&deprauatu offendiftetyclericorum eius loci rogatu,comptiore ftylo edidit acperpoliuit. Alia item
prater Epiftolas diuerfas noil pauca feripfit. turn deniqj inThrenosHieremismultiplicis expofitio-
nis libros quinque. quod poftremum Ratberti opus fuifle creditur, a iene feni Odilmanno,vt ex epi-
ftola conftatjoblatum. Senex ergo,coeloqi iammaturus, felici exituvita claufitdie S.Richarii,quern
prscipuo iemper amore coluerat,memorisiacro, v i.Kalend- Maias, anni a Chrifto nato dcccli.
Conditus primumin Ecclefia S.Ioannis Euangelifts inaditu facrarii, perdiu ibidem iacuitannis fere
ducentis.Pofte^cumadeiustumulumcrebramirandorumoperum, curationumq; prodigia nerent,
translatusinde, iedis Apoftdlicsaudoritate,in maiorem S.Petri Bafilicam a Widone Epilcopo Am-
bianenfi, at6s inter Adalardi>.Pracordii, aliorumq) Sanftorum reliquias, vt congtua deinceps in ve-
: neratione omnibus eilet, collocatus eft 1 v. Idus Iulias. Extatde S* Ratberti laudibus Carmen Engelmodi
EpifcopiSueflionenfis; quod cum fuperiorapleraque veldoccat,vcl illuftret, non incommode
hoc loco in lucem proferetur. ,
ENGELEngelmodi
Verjus ad Rat hert. Abb. 897
ENGELMODI EPISCOPI
V e r s v s ,
AD R A T B E R T FM ABBATEM*
S Loquij cultuvernantcm texert mitram,
Bradeoliiq; auri fulgens diadema polire, ;
Quo te, iand»Patet, deuotio dulcis adornat,
Ingenij Vires,dociliiqueinduftriaÄndi
Ndbilium potent doftorum,corapotè voto,
Qui te fertilibus (atiati rite magiftro
Dodrins dapibus, iälientis dogmatis vndas,
Largifluosqs vomuntarguti carminis irabres*
At nos exiguiim fterili de ceipite gramen,
Deuotumtibimet carpentes munusamoris,
Turpiloquis iiquidastemeramus luübusodas»
Materiefqjvirens calamo m ar ceffit inerti.
Vftdefuit pigri fttiusprefliflè labelli
Organulum, laeiae vocis cohibendo fragorem:
Ne quid rancidulumlepidae mulcedinis aures
Exciper ent, nectar ve faui tur baret amaror.
Sed tarnenigneolus deuonpeótorisardor,
Qu o te, carus amor,pladdo completäor honore»
Non modo reflex* tenuit retinacula haben«,
Septorum pariter prsdura repagula rampens.
Cum campo federnm feie committitaperto,
EiFrjenifque iubis aurarum flabra lac'eifit,
Non fe carceribus fufum per inania ferri
Sentit, & oppofi tas ludens pede pr oteri t vl uas.
Ergo,beate Pater, decus'&lux aurca mundi,
Ecclefl« colum en,paradifi maxima cedrus,
RelligionisapeXjfidei fortiflimus vmbo,
Ergo preoor üceat eurfim mihi plaudere agreftis
Ingenij nugis, rauca reboante Thalia,
Feftiuos ludos, fimplexque retexere carmen.
Nam dignum tibimetiaudum prsconia ferre»
Mirandumque decus vit« vulgare verenten
Lampade iuftiti*, qua cundis cellä beati
Prxmonftras iteris tendentis ad atria vits$
Et qua iam felix meruftipatris inalbo
Confcribi, c«li fbeiandus ciuibus almis.
Gloria te magnum pisclari monftrat honoris,
Quo tibimet cundi, latus quos continet orbis,
Obfequiisparere piis,& fupplicevoto
Exoptant, gaudent>certant,eupiutó,iataguntque,
Gratia ièd potior virtutum culmine iurgit,
Atque iubar fidei prsfulgens iblis ad inftar
C«leftis penetratlolij lubiime tribunab
Qui meritis florens,morum probitate relucens»
Ingenio pollens, (ènfus moderaminegaudens,
Obfequio feruens, pietatisq; ignibus ardens,
Manfuetus, placidus, prudens, iuftuique, bénignus»
Deuotus, humilis, mitis, bländuique probaris.
Quem non ira fcrox,non atriruga tumoris,
Virus non odij, inuidisnon denique peftis,
Non laiciuus amor, feedus non ardor habendi»
Non mentita fldem flmulatio crimine lallens,
Non quoque latratus ipumantis iurgia litis,
Sordidul« labis cosnoib polluit a<ftu,
Aut tempeftiuum mentis tenebrauit acumett»
Sed pia fimplicitas, virtus Sc confcia reóti,
Qiiaram laifte facroprimis nutritus ab annis»
Virginciique flmul blauditus rite fomentis, -
Vt cuculum tradunt irrupris crefcere öidis,
Dum iucinamelos noduinis petfonat hymnis,
Inter florigeros diuini dogmatis hortos
Ataris ibhdum creuifti tempus adulqile.
Galbanei nitidö perflatum neötare toris
Ridentes docuere iugigauderefèreno,
Cunftorumqueanimis dulci bonitäteplaCert.
His etenim temet vegetartdum proüidus auftor»
j »mperio quicunóta tenens eXcéliaVel ima»
Æterna ratione régit quod condidit ipièj
Legauic tenerum, cum prima crepundia matris
Qu* genuit nigri fafeirenttegmina panni,
Expofitumque vorax ambiret mortis i mago.
Germine quæ lùpero diuini languinis ortaî,
Angelicique chori confertadote gregales,
Te quoque conciuem caeli iuper ardu a raptum
Rite minifteriis aptarunt cunâiporentis.
Nec incerta fldes,autrerum nâafàbella,
Vt quondam ftudiis pr*pollens doâa vetuflas
Prodigioià vomens læfi documenta cerebri,
Lafciuosfùper aftra toros, molleique Camilli
Amplexusftatuitrapci Çanymédis honores, %
Hocque Deum Saturninum venerata decenti
Sacrorum ritu ftupris maculauit Oly mpum.
Verum pro meritis imitandæ relligionis,
Quaiugibusvotis Chriftodomino iâmulàris,
H*c tibi chrifticolæ digno facramus honore.
O veneranda viri fi mplex & fin<ftàcolendis
Mens moderata bonis, fèmperque intenta fupemisî
Angelicis conierta choris exultât in aftri s,
Gaudet Apoftolicis felixlbciata cateruis,
Agmina Martyrij cernit decorata çruore,
Cum grege candidulo ipatiatiH Virginitatis,
In Patiiarcharum lolio requiefeitouando,
Confcno alioquitut vigiles ièrmone Piophetas,
Myftica percurrens epuiatur dogmata vit«,
Hiiqueiugi ihidio coenis iàtianda recumbit.
Acvélutexemptis zephyro/piranre pruinis,
Florida cutn tellus pu bences pare u rit herbas,
Vere nouo pingens diftin&a coloribus aruaj
Exercetur apu m campis diiperiâ iuuenrus
Præteritos hyemis metuens quaflàtalabores,
Purpureoique legit flores, & fluminalibat*
Nec mora,nec requies, quin aut liquentia melia
Includat tenui compatis ne<ftare cellis,
Glutine vel lento fundamina dura fiuorum
Exftr uat,aut c ro ce as diipo nat in ordin e ce ras.
Feruet curafrcquens.adolent puriïîima melk.
Sic tu,dulce decus, diuino captas amore,
Dum cordis fpeculo cælcftia fola tueris,
Liber inexcelfis animi ftatione locatus,
E loquiique facri ialu s, & amoena vire ta
Petaolitas, vit« liquido qu* fonte rigata
Jucundis vernant foliis,& flore perenni.
Quorum ror«. pio diftencusvifcerablande^
Exceptoqtîe recens oncratus brachiafiicco,
Impatiens animum fomno releuare quietis,
Autdocumentorun} neâarftillandô.refundiîi
Librorumve fauos operolb conftruis a€tu.
Et cum iam meritis cap ut inter fîdera rancis
EXtûleris,flauo redimitus tempora ferto,
Vt te deuota venerentur laude fupei bi
Im péri j fafceSjbc fulgens gloria regni, «
Plaufibus atque tuis populpfatheatrarefukentï
Ventofi nunquam blandkusfollefaupris,
Supplexatque humilis felici iure bearis.
Quemcum quiique adîic nebulofo pe^ore tr^ftis,
Defecifle gemens exhâufti farrisaceruum,
Vocibusautquerulis incufàns forcis iniquæ
Pondéré iê preflum raifèrandam ducerevitam-: •
Continuo largi reefeatus munere doni,
Conltlijve cati b.lando iolamine fretus,
Gaudens arque bilans propriam repedauit ad «dcm.
Quodque magis ftupeo mira ddeedinepaftas,
Corporis in geftu radiant infignia mentis,
Atcanumque animi valais redimicula fignant.
C*iàries eceninv niueo cahdore nitefeens
VirgineumCordi pr*pandit inefle pudorem.-
At rofulk fades fimilisformoià rubeicens,
Bellanristitulat vi^o fërpente trophæum,
Aut ardore firo flammas imitatufamoris.
Nam vifiis parilis ridens&honefta voluptas»
Caftons vt eredam lxto fulgere nitore.
ÀâUs