Infra.*.
Lui. 1.
Itf*.**..
Epbe.i.
t.Ptt.i.
B
lijk. u.
Pf*l uj_.
<c
D
jfron. i j .
Cant. f.
Remigij cyfntifftoiorenßs mkm
Iclum incecdocem tVuum Chriftidixerimus habere,nunc lampadis, d 1 v«4 àfiniflris eitis, &(.] In hoc loco Hcbrzb-
eum*uxtalitceram.accipientes , videamus quid angelus rura traditio talis eft. Candelabrum totum lolidum ex
hicloquens lefo dicat. AudiIefufacer dos magne, tu &a»iici auro, legem dicunt : lampadem vero, id eft Hammam in
t«i, ideftczteri Prophetz:nam &Iefos Propheta erat, verticccandelabnlucentcn>,Chnftum ,quieft caputle- j
quia Chriftum non verbis, led nomine & operibus prz- gi$ ,'quique ömnem homincm venientem in hqnc
figurabat. Propheta cnim dicitur non folum qui de mundumilluminat. Septem lucernz fuper candelabrum
Chrifto vaticinatur verbis, fed etiam ille qui eum hguris feptem dona Spiritus undi font fupm enumerata. Has
Arlimbolis delignat. Iubetur ergo audire Iefos: iuben- i lucernz fupcr candelabrum font» quia lex Spiritu fan-
tur&audirc amici eins , id eft cz.cri Projther* quod j (fto d ito te conferipta eft. Septem infuforia, id eft va-
dicitur. ; Ecce tnim egoadducam feruum meum Orientem : quia 1 feula, in quibus oleum eft quod infunditur in lucernas
ecce lapu quern dedi coram Iefu, fuper lapidem vnumfeptem oatli ! qux lucent foper candelabrum, hoc figmheare dicuht,
ßtnt.l Hzc iubentur audire quia viriportendAues font, 1 quod iftz feptem gratiz- ad hommes de c*lo per legem
hoc eft longe ante pranuntiantes. Ecce ego aiducam feruum j deicendant. Duas vero oliuas q u z erant fuper cande-
meum Orientent » id eftillum de quo dicitur : Erie vtr oneris labrum à dextris & a finiftris, inter quas llicebat media
H omen eins. Et alibi : Vobis timenttb us nomen meum orieturfol j lam pas, legem & prophetiam intelligunt. Quum ergo
iuftitu. In Euangelio quoque dicitur ; Vifitauit nos orient ex j interroganti Prophetam angelo quid videret, narraflet
alto y illuminate bit qui in tenebns&in vmbra mortis ftdent. vifionem , interrogat Propheta ipfom Angelum quid
Serutim autem eum dicit propter aflumptamferuifor- fignificatet ip(à viffo. Rurfos angelus interrogat eum:
mam ; Vteftillud:i*tf/êriw meus ffetpum eum. Ipfeeft | N unquid ignoras quidfunt hac ? Quo refporidentejNe^/».
lapis datus coram lefii, id eft prænuntiatus Sc promitfosi j Refpondetiam Angelas edocens vifionem : Hoc eft vet-
Prophetis. Hic eft lapis angularis qui duos in le coniun- j bum Domini ad Zorobabel : Non inexercitu nec in robore uui
xit parkte s de diuerfis partibus veuientes, ab hominibus in mulcaudme exercitUs 3fed inJpiritu ww redudum, vi-
quvdem rcprobatus, à Deo autem eledus & honorifi- delicerefle Dooulum caDtiuitate.St olenitts catus. Saperhanclapidem feptem-oculi font, quia foper
eum dona Spiritus iandi requiefeunt: quae enumerans
Propheta lefeias dicit : Requiejcet fuper eum Jpiritus Dominit
Jpiritusfapienti* & mttlleÿus , Jfaruusconfilij & fortitudinis3
Jpiritus fc'unti* & ptetatis, & replebtt eum Jpiritus timoris Do-
mini.[Ecce ego dabofiulpturam eiusait Dominus exercituum,
& auf er am iniquitatem terratUius indievna. ] Quiafopra
dixerat Lapidera, leruat metaphoram, & dicit : Ecce ego
dabo fculpturam eius fcilicet lapidis, & manifofte hoc de
Domini paffione probari poteft. Sculpturam enim lapidis
vulnera di€it quas aedpit in cruce. Dabo, inquic,fculptu-
ram eius,id eft facia m eum vulnerari clauis & lancea-hoc
enim Deus pater fecit; Ipfe enim pro nobis omnibus tra-
didit filium ad mortem.
Tuncdhniitetur terra mtquitat iiius:m paffione enim eius
dimiftà eft ihiquitis & donata iuftitia indievna3de qua
Pfelmifta: Hoc eß dies quam feat Dominus-. In diejUa dicit Do-
minus txerettuum, vocabitvhr amicum fuum, id eft ctedentes
exludasis vef certe Gentilem pOpulum , fubter vineam3
id eft Chriftum,quiloquiturin Euangelio, Ego fumvitis
verd: cuius ifuftus lztificat cor hominis : & fubterficum3
id eft ad germ en Spiritus fimdi, cuius font poma dulcsf-
fima: vt fob tali vmbraculo asterna pace reqûielcant.'Hoc
ipfom &MicKæàs propheta peneipfis verbis pridixit: In
dieâBainquiéns,vocâbic vnüfquifque proximum fuum &
■ftatrem fubter ficum & via earn foam, & non eritquiexdel'cctefle
populum de captiuitate, dCplenius reducen-
dum aducrlarios’ eius deuaftandos. Quod vero fe-
qui tur; Quü tu mens magne coram Zorobabel ? Ad Diabolum
didtum exponunr. Qui, vt fopfa legimuS,ftabac a dextris
lefii vt aduerfttetur ei, & le eleuabat contra Zorobabel
Sc popul um 1 udaeor u m, nolens eos profperari & te m-
plumrezdificari. In planum fiubfternere & a tua foperbia
deiicere, humiliatus fob pedibus Ifrael. Educet enim Dominus
lapidemprimarium, id eft Chriftum, qui femper affuit
populo Ifrael a feculis, & exaquabitgratiamgratia eius, fd
licet lapidis. Q^od eftaperte dicete: Gratiz eius qua edu-
xit eos de captiuitate exaequabit hanc gratia in quam ex-
crcuit. Erga patres corum, fimilem eftis mifericordiam
impendendo. Hxc eft Hebrzorum traditio. Dolores
vero Ecclefiaftici hunc locum-ita exponunet Candelabrum
totum aureum fa&a eft Ecdefia quz in diuinis feri-
pturis lenfom magis quam verba requirit: lam pas fopet
candelabrum,dengnatDominüm Chriftumquiillumi-
nat Ecclefiam: qui de fe dicit: Nemo accendit lucern.im
& ponit earn fub modio, id eft fob raenfora legis »fedponit
earn fuper candelabrum, id eft in euangelii libertate quo
Ecclefia illuftratur: Lucernz feptem & infuforiaeorum,
feptem font gratiz Spiritus lan<fti, per quas oleum mife-
ricordiz diuinz cuntftarumque virtutum Ecclefia fofee-
pit. Duz oliuz,Mofes &tElias qui in monte cum Do-
mino transfigurato apparuerunt & loquebantur ea
quzpalforus erat in Ierufalem. Nonnulli duas oliuasa
dextris & a finiftris Euangclium Sc legem acdpiunt , vt
in dexcraoliua euangelium, infiniftra oliua lex intelliga-
tyr.. Monsmagnus coramZorobabel,diabolus,velan-
tichriftus qui feerigebatcoram Zorobabel de quonafei-
turus erat Chriftus. ipfe quoque Chrifto in ^Euangelio
E T reuetfutefi AngAus.qui lo.juebatur in me, & fufeitauit! olUnfismundi regnis& honoribus aufus efftdicert;Hac
'wequafivirum qui fufcitatur dtfomno fuo.-] Qxiid eft ' omnia tibi Dabo,ficadtnsadoraueris me. Et ipfe Dominus in
quod dicit, Reuerlus eft A ngdus ? Quomodöenjmab- Euangelio Diabolum montemvocit ,diccns :<St habue-
ierat qui in Propheta loquebatur, fed lciendum,quod ritisfidemficutgranumfinapis, dicetismontihuic\Tranfihinc,
quando humana fragilitas foz relinquitur imbecillitati & tranfibtf. Sed huius iuperbia complänanda erat & vf-
Deiangelorumque eius Äixilium longe videtur ab ho- queadpuluerem humiljanda. Lapis primariiis illeeftde
mine tile. Propheta itaque magnz vilionis ftuporede- quo dicitloanaei; In principle eratverbum ^ Quod vero ie-
tentus ftupebat, Sc velut mente fopitus, verum lumen quicur.: Et aquabit gratiam gratia aus, id eft quod idem
yiderenon poterat. Quapropter angelus qui eum pa- Apoftpius aitibidem:Noromnesdeplenitudmeetihacceptmus
rumper fibi diraiierac, & quali ab eo recefterat, rurfos fo- gratiam pro gratia, id eft gratiam Euangelii pro gratia legts:
ftitauic eumvt videret quod antea claufis cordis oculis \ t parem&zquaicm gratiam•accipiant,& ex Ifiaelcre-
vid ere non poterat. Polfiunus quoque fomnium Pro- dentes 8f ex Gentibusad fidera veniqntes: hinc per Ioan-
pheezin bonytfpartem accipere, iuXtaquod Salomon nemdicitur:LexperMqfendutaefi,grandautem&veritaspef
. didt Siderir.'urif nontimebis , quitfcas & fuauis eritfomnus lefumChriftumfaäaefl. f Etfaftum eß verbum Dommadmt
[ tuns. Qui ergo a feculi curis Sc percurbacionibus dor mi t, dicens: Manus Zorobabel fundauerunt domum if am, & manus
| Sc poteft dicerc? Ego dor in to dr cor meum vigilat3 meretur ab | eius perfictent eamf\ Hoc qui Efilram Prophetam legerit in-
i angelo lulcitari, & angelica vifione atque alloquutione ueniet,quod fcilicet remplum i Zorobabel fhndatum
[perfrui. Et dixit adme: Quid tuvide>? Et dixi:Vidi ,& ecce t fit,&vlquead fumma faftigia perdudlum. Quit enim de-
I tandi labrum aur eum totum, & lamp as eius fuper caput ipßus,& Jpexit dies paruos! Quit, hic pro Rarus accipitur/hocautem
\jiptem luiemeeiui fuperillu4 ,&feptem infttforiqlucernis qua referendum eftad regiam potdlatem.quam tunc teir po-
\erant 'upetcapat eiur.& duaoliui fuperiUud3vnaa<bxtr& ris adueifarii in. Zorobabel deipiciebanc & pro nihilö
! " " } " ! - ' ' ' r - - : . , . d n c e b a n t
Matt. j.
G
Matt.*.
Matt. 17
loan. i.
H
Expofitio in Zàchariam Prophêtam. 607
I ducebant. Monet etgo Zorobabel Sc Iefiim atq; omnem
I popuIumzdifi'hntemvt nontimeantaduerfariosquieoS
zdificatè prohibebant, fedpotius audiant Dominum co
liortantem*& foù.n illis auxilium promitrentem. Sequitur
enim : Et Utabuntur, ide*ft, pro paucorum dietttm
defpcftu maiore gaudio replebuntur. Poteft & ira in-
tclligi: Rarus eft-qui paruos dies huius feculi defpiciar,
quia nimirum multi font qui hoc feculo deieétantur, ad-
eo vt fi pofient,femper hic viuere valient. Quum ergo vi-
derimUs hiiiiis. feculi amatores folgere auto, purpura,
gemmilqae rutilare, ftipari officiis miniftrorum, poflu-
mus hocafliimere, Sc dicere : Quit defpicit dies paruos} Pardi
enim font omnes dies ptzfentis vitæ, quamuis lon-
gidimo temporum (patio tendantur. Vnde&Iacob di-
cebat : Dies mei parui funt & malt. [ Et videbunt lapidem
ßanneum in manu Zorobabel. ] de cuius ftirpe nafeefur :
lapis autem vocatur propter fortitudinem infoperabi-
1cm. Quare autem lapis ftanneus?^Bnni naturam dicunt
vt alià metalla defendat ab igne. Quum enim fint
duriora'per naturam zs, ferrum’, caiteraque, fi ablq; ftan-
nofornaci fuerint tradita, vruntur. Sic angelorum Sc ho-
minum fortitudo fi non habuerit diuinum tiuxi lium‘, fra-
gifts & imbecillis eft. Lapis ergo (tanneus vocatur Chriftus,
qui, ficut ftannum metalla mixta & adulterina diftb-
ciat, ita Dominus & Saluator de quo Propheta «licit :Se-
debit conflans &emundansargentum bonorum operum,
auriun & argentum ab zre plumboque Vitiorum fecernit,
vt purum autumargdntumque remaneat. [ Etrejpondiçr
dixiadeum: Quidfunt du* oliuaißaa idexteram candelabri &
adßnißram eius} Etfejpondtfecundo&dixi odeum ; Quid funt
duajpua olittarum qua funt iuxta duo roflraaurea,in quibusfunt
dhbfuffufertU ex auró?~\ Interrogat Propheta. Quid fint
duz oliuz ad dextram & ad finiftram candelabri: fed an-
I gelus qui loquebatur ,noluit refpondere fibi,quia de dua-
I busoliuis fiipraaudierat,ideo nunc non*mererur audire
j re(pönfom Angeli. Velvt Hebrzi dicunt, non feip’ondic
j ei.quia non bene interrogauit, ncc totum quzfiuit quod
J feire’debuerat. Nam de oliuis interrogans, nihil de Ipicjs
j oliuarum, nihil de róftrisaureis aut de infuforiis quiffe7
rar. Ipfes autem (picas oliuarum dicit arborem translate
ferifione qiiodifi mbdumfpicarümreâz finc,&fi‘cut fpi-
cz vallantur ariftis, fie iftz quafi quodam vâllo ramofum
& fóliorum rede iiialtum forgunr.- Qmdam duas fpicas
oliuarum duo teftamenra intelligunt,Euângelium & Le-
gem,&hos efle filios fplcndoris,qiii affiftuntdomina- !
tèrivniuerfie carnist alij fecerdotiumi &legcfn: rfontuillf ■
Eliani & Enoch, quorum alter in ^rzf>utio>alt«r incir-
cuikifione placuit'DEO.
C A P . V.
U t conuer fus funi & leuaui oculos meos, & rtdii & ecce vote
b-^men volansdonghudèeita viginti cubit or um, & latitudo eius
decent cabitorum.f'Côn'açrCus eft Prophetaab yna vifione
ad ajiam,&àlætis&profperis adtrifoa mentis oculos ex-
tùlit. Neènim eleuâfetur cor eius quia Omniafoelicia &
plena gaudio nUhtiabat,Videt & èa q u i font triftia. Vider
ergo volumen volans, in quo feda omnium deferipta
étant. Hoc volumen vtriufq&e teftamenti feripturam
de%nat:per viginti^ubirùs lorigitudinis, Euangelium:;
| p?rdecern autem latitudinis» decalogus legis accipitur.
f Viginti autem àd decern, duplufn font ad limplum': quia
»1,1 riecàlogispeccàtabjpërumprohlb'ehtUr,in Euafigeftcr
f; cnatri peccata cogitationum refccàntür: verbi gratia, Lex:
I pffifii^t homicidfomi Euangelium ’{ram. Adultérium
j dàhîiiàtur in Lège, in'Euangeftocoficüpifeentia punitftr:'
Iquia quivident mulieremaiconcupifcendam e*m,ïammoecba- ’
'tulméam incorde fuo'. In legèreumïàcicrapina,inËnarii‘
jg^lid flàmmis gehennæfiubditurjtenacitas. Septuagtnta:
interprètes pro volumine facèm diXerunthabentem eiüfi
!abtft'm:cnfiirz lohgifudinem&làtitudincm. Faix iftafe-
^tàeémd iu im fo d i^ efig n ao Sicutenim faixcunda
dnb attumitU’imbitëX'terius Sc inrériüs fncidit, ira diui-
næ^nimadiïerfioni’s ^océntia vniiiérfe forinfecus com-
iPleditùrdntrirtfedisdirimit&:difecrriit,diiu<ficansdpei:à
&cogitationes. | Quiabmnisfurfcùt ib fcripttitii eft, iUdicà-
bitur,&omnis Jurons ex hoc fimliîer iuduab'ttur3 v(que quo
confwiet euin <ÿ ligna élu & lapides eius.'] Multifoncquifiur-
tum&perjuriiimparuaautnUllaputartceiré crimina, nec
attendant quodmâlédidfôvoluminis huius venire dic.i-
tur addomttmfuris & mendaever iurantis in nomine Domini,Sc
cohfomere ligna & lapides eius .fd eft, duta Sc grauia pec^-
cataillius. Quid degrauioribusergopêccacis crit,qualia
finit homicidia, adulceria,cztcraq; carnis opera,fi furtum
Sc periurium (ali p'cena pleduntur?
[ Et egrejfus eft Angelus Domini quiloquebatur.in fnef&dixït
aime: Leua bculos ttios&v'tde. Qtjtd hoc ijuoiegreditur? Et
dixi: Quidnam eft ?‘J • • '
Angelus Domini qui loqUebatür în Pirôphetà, égref-
fiis eft dè ëo, vt aliam ei vifionem oftendefret. Przcipit
ergo ei vtleucc oculos ad magna contemp’anda &videat
amphoram, id eft menfiirarh peccatorum Iftael cönfum-
màtam arque plénam. Amphora enim quz Hebraice
épha vel ephi dicitur, plënitudineiri defignat peccato-
rum. Ipfi quoque ainphoræ nomen imponit Angelüs di-'
cçns: Hic eft 0 cul us eorum in vniuerfa terra, id eft,oftenfid
omnium peeçatorum. Impie ta enim menluta pëccatô-
rum, iuxta id quod Dormiras ad Iudæos dicit: Impiété
inenfurampatrum veflrorum.Exin Genefi: Nùndmt compléta
funtpecikta Amorrhçorum. Reftat vtfit oculus,id eft,bften-
fio Sc vindida, foperuënientc ira Dei. Sic & deftda illiuS
populi làtueruntquurii nondum impletaeflèrit. 'lam vero
adunata pandeb.mtutomnibus Sc nàrrabantiir cundis
gentibus quales fuiflèntip tcfrafiia. Muiterfedehs ïn medio
Amphor a,vt ipfe Angelus ex'ponl’t, vocabâtur idololatria
Si negatio Dei. Et ecce talentùm plurnbi portabàtur. Tâlen-
tum piumbi maflam dicit: poftabatur autem vel foo im-
petu per aeremvel per iuifionem*Dei.Talehtümidplum-
bi veimaftrtjfîgnincat graUi/fimum pondus peccatoruni
quopopulus die prerhebatur. Angelus autem Domini
.arreptam mulieremproiecii in medium amplnra^vtin plenitii- ;
dine peccatothm portarecur in Babylonem: vt (ficOtin feJ i
quencibus legitUr)amphoraporcaretur, ibiquecaptiuita-
tispondéréprëmeretur: &qui in foo feelerf gloriabatur,
talentum vei majfam piumbi mifit Angelus in os eiüs, fcilicet
amphoræ, vtimpîëtatcmclauderet', & obftrudo orene-
quaquam fe vltfaiadaret iri foo fi e 1ère,fed zterno filentio
conticefeeret. [Etleuaui oculos meos,&vidit’ér écce dû a mu*
lier es egredientes, &jpiritm in Mis eartim, &c.] Duz mùlie-i
res funt decemrnbus^qüz dicuntUr ftfael Sc Iuda rSc de-1
cemtrtbiis cnptzfiint ab'Aflyriis&duz àChdldæi^. Spiritus
inaiis'earum. fifeft, poteftâs diaboli, qui vOcàtur in
Euangelio imrhtïndnsfpiritus. Etdfe quo SolomoniSiJpU'
ritus potejlatem habeutis afccnderir-fùpe. te, locum tuum ne âbfè-
: nw.Hocergb {pirifaC3pteiftçmuliéres,volatü'cëJèriquà-
fi Hàtuventiad ôm:ie nefaS fe'rebanrur. Hdbebarit alai quafi
alas milui, quæ eft auis rapaciffima & domefticis auibus'
femper infidians. Bené ergb hzc auis conûenit iftis-mü-
1 ieribus ludz St Ifrael,quæ propter nimia peccatâ tràditz1
! font poteftati dzmonuin,8c a b eis in capriuiratënv dudz.
Leuaueruntergo amphor ami ri qua erât mafia piumbi in clufa,
id eft impiëtjs,^inter. oélum,& tertam. Pcophëtâ veto hon
intei rogir, quæcftènt muliefes: feiebatenim prophetico
foiritu,nee quid pomntquia angelo docëtecognôueraK
fed qüo portent, inquiens:-[[ Qgo ijla déférant arliphontm?
RtJpèndit Angelus : Vt adifièitur ei domus in terra Sennaat 3 &
Jiabihatur & ponatur ibi Jùper bqjim fuam. 3 Sennaat eàtn-
pus eft C h a ld z o rum ,quo poil diluuium filij Adam
turrim'fubérbiz zdificare conati font, fed kDomiiid con-
fufe eft lingua quæ omnibus vna etat. Vnde & ipfe riui-
tas Babylon, id eft,confiifib dida eft. Amphora eqjo cuni
impie tare deferébaturin Babylonem, ve rihi foper bafim,
id eft,foper federa ftabilem ponatur,ibiq; ftatk^ietcqUie-
<(càt,Scnnaar iritërpretaturdentiumexcuffio vel foetoreo-
rum. Amphora ergo cutri impietate ad terram Sennaar
defertut Stibi locus ftationis,paratur,quia diabolus autoc
i mpietaris in cotdibus rCproborum, quz impietas vel fee-
:tor libidinis poflldet,requiefcit. Quod vero Sennaar ex-
cuflîo dentium dfeitur, fignificac quod reprobi velut ex-
cuiîos & perdiêos habent dentes, quibus verba Dei mo-
Eee 4 . Icie,
Mttth.
tac.tr. I
Bcclefià. i’