1*54 iPajch'aßj Ratï'érït
nenequenubent, neque nubentur, ƒ’dtruntfiait Angsli in toelo. ■
Deinde protulit , vt calumniam eorum contereret, j
fcripturæ au&oritatem, ita dicens, Derefurrettione au- I
tern mortuorum nonlegifiisquoddictum eft, Deo dicente vobis,
Ego fum Dew Abraham , Dew ifaac , & Deus lacob. .Sic & i
nos interrügancibus nos, quocunque mentis propofito,
priùS rationem exponere debemus, poftea ldipfum au-
ttoriratf firmare,vt 8c fi calumniàcft,conuinçatur,fïnau-
tem(implex interrogatio,doceatur.Et notandum quod
Temper infirmior fit Iudæorum congrefliO contra-lefum.
Nam (upra prima eorum intetrogatio, cum terrore&po-
teftate minaciter fadtaeft, cum dicunt, In quapotefia-
tefactsijla ?Secundacumdolo:necenim terrent, led cir-
cunueniunt, 8cdeciperegeftiunteüm, laudibus. Contra
qüam acu^maoccurrit fepienria, ficut & contra tftro-
res eorum, inui&iffimaforcicudo; Porrôhoc tertio loco,
neque cum terrore neque cum mitlto dolo, (èd ex magnà
præfamptionc,&ignorantiacxcttatisæflimantes fè vin-
cêre Chriftuiqrefurredfcionem prædicantem. Quod auté
noftri Codices habent,neque nubent.Latina confiietudp
Græco idiomatino relpondet.Nubere ènim propriè mu-
lierum eft,& virorura, ficut alius interpretpofuit, vxores
dUcere.Sednos'fimpliciter hoc didfcü accipiamus, quod
nubere de vins, nubi vero de vxoribus diâum eft: Sed &
ad comprobandam refurreétionis veritatem, rhulro aliis.
euidentioribn s vti potuit eèftimoniis, è quibus eft illud.
Sulcitaburitur inortui, & refurgent qui in monumentis
funt.Et in alio loco, Multi dormientium de terri puluerë :
confurgenc, alii in vitam, alii in opprobrium & in confif
fionëæternam. Propter q> iure quæritur, cur hoc Domi-
nUsproferrc noluerk teftimonium; Quod forte videtur
ambiguum, vel non Tatis ad comprobandam refurreâio-
nèmidoneû. Vndé & hoc prolatoiquafi probauerit quod
vole bat, ftatim confirmât 8c concludit dicens, Non eft Deus
m ortuorum ,ftdviuentium. Cuius rei gratia, curbæ, audié-
tes myfterium, 8c cognofeences admira tæ Tunc in do-
dlrfna&refponfione illius. Quoniam quæ nefciebant &
in quibus errabant, ex automate Dei, & fcripturæ tefti-
monio,pIeniflimcedocuit,& virtutemDeioftendit,cum
& refurredtionem prædicauit, &confbrcium Angclorum
declarauit. Non quod corpora, feu membra Corporis, &
fexusvterq; non debeat refurgere, ficut quidam hæreti-
corumfènferunt,hoc dicit, led quia immortales erunt
homines, (piritaliaeruntmembra corporis. Nam in hoc
foculoquiamorimur ideo nafcimur, & quia nafinnir,
ideo vxores ducimus. Tolie moriendi neceflitatem , &
nafcendivrilitas nulla erir. Toile rurfiis nafcendi vrilirate,
& nubendi caufa (bluta eft.Et ideo erunt in fiia natura homines,
non in Angelorum natura translati, fed in (ha fpi-
ritales effedti,ficut Angeliin coelo immortales, & incor-
ruptibiles,in eorum gloria fine huptu coæqualesconfbd-
ati. Veruntamen, vt propofiieram,ideo Dominus de re-
furredtionehocvfiiscftteftimonio, quia Saduçæi, cum
necangelum efle credant,necSpiritumaliquem,neccar-
ni^refurrecbonem confitentur, animarum quoque inte-
ritum predicant, non nifiquinqUelibros Moyfi tantu re-
tipiebat,Prophetarum vauciniarefpuentes. IdcircoJlul-
tum erat inde proferre teftimonia , cuius audloritatem
non recipiebant,nec Tequebantur dodtrinam.Hinc quam
prouide ad comprobandam æternitatem animarum, de
Moyfè ponit exemplum, Egofum Dew Abraham, Dewjfaac,
& Dew lacob, ftatim que infert, Non eft Dew mortuorum ,fed
nttentitm, vt comprobaret animas permanere poft mortem.
Neq; enim Deus veritas eorum fèdiceret Deumeflè
quinequaquamfubfifterentjVtcUmdeanimabus ex eorum
libris obtineret palmam vidtoriæ , confèquenter li-
centius introJuceretur côrporum refurredlio, quæ cum
animabus bona malave geflerutit.Nam Abraham, cxteri-
que Patriarchs, non Deum habere poterant,fi non Crant
quia in natura rei ell,vt id efie neceftè fit,cuius eftalterum
illud. A,cpèrhqcPeus viuehtiumëft,& non eorum qui.
non (untv Nani & Deus xternitas eft, & non eft éorû quæ
aiit mortuâfùnt,aut omnino non Tunc. Quomodo ergo
eorum ncgabinir Deus,quorumfè.efleprbfiterur Deum
ïpTa æcernitas? Deus enim qui eft,ip(è de le dicit, Egofum
qui fum. ôc hoc mihi ijôtnèh eft in îfctÇïrhüm.'Vhde & ima
poffibilecft,vt diçatutreorUih Deus elfe!: qûi nôh Tuhr. Et
quia hoc impoffiblle eft,ergo eorum eft Deus qui fhdt.de
qui viuunc, 8c Tentiunt bénéficia eius,& incelligunt Te Dé-
um habere, cuius & ipfi fiint. Sed quirendüm quid eft
quod per finguloß dixit,Ego Juin Dèw Abraham, Deuslfàati
&DewUcôb,c\irri pofletmcereiegö ram Deüs Abrahamj
Ifiiac,:& lacob? Sicut alio loco , in' comm une omnium fè
dixit elle,cum ait ad Moyfen, Vade & die Pharaoni, Detis He*
brxorum mißt me. Non enim ab re i ta diXfffbputand u m e ft.
Qüöhiäm etfiomniiim ynus efti perfe<Stimme tarnen eo14
rum eft,qui circa Deum, & apud Deum perfetftiores cæ1
terishomrnibüs ifiueniuntur, 8c ideo plènms totum De-
urrih^bbritinle. Proptèrëaiftoràmnohcommuniter.ftd
totus vnicuique éoriinifingulariter iuré Deus dicitnr. Vt
puïâfidicatürjagerille ilîorumeftiôftehdimas quod v*
nuTquiTque eorum patreni po.flidêar illius agei qualem - :
cunqueV&non eum habeat totqrh .Si äuterh dTçimus,quià
ager ille illius efti demöftramüs quia tbtum ille cum poC* )
fidetific& cum dixit ego fum Deus Abraham, ofteiidit
quiatotumhabeteum Abraham vtperfewuS'Patriâfcha,
& totum habet eumi(àae;Ô£ toturn lacob. Et ideo îrô dîL J
citurincorfimuneDeüsëôrnm,(ed Deus Abraham, De-
Us Ifaac, & Deus lacob, qiiia fingüli eorum totum habé-
bant Deum. Sic & alibi dicitur jDew Elfe, Chrifti aütêm
longe aliter & Deus & Pater efti Potirô Deus Hebræo-
rum quod dicitur , impttfêâiô dchlôhftratur eorüm;,
quoniam vnufquifqae'eorumaliquid vel modicüm habe- i
barde Deo. Quod bèneficium Clirifti pro magno mune- ;
re Apoftolis indplfit cum ait, Afcendo ad patretn mtum &
patrem vefirum, ad Deiùnmtum, & Deuni veftrum.
P h a R i S Æ i aittêm àudietim quoifilent ta tmpofuiffet Sa-
ducais. cottuenerunt in vnum,&interrogàùit eum Vnus ex eh le-
guDoâortentanseum.'^ Quoddc Herodé&Pilatolegimus
in Dominipalîi6 rté, redilTeeos in concordiamj hoc et-
iam riuncdèPharifçis acSadducçiS cetnimas.qui priusad
inuicéinimicierant jlèdadtentandum Dehmpari mengte
conlènriüut.Nam qui contra veritatem cettiat,licet ma-
litia eius vin ca tur, nunquüm tarnen placàtùr« quia veritatem
non quærit defendere, (èd fiibuertére.Et ideo ifti, licet
filuejtint, muti fàdti, hou tamenTùht placati, Vt con^
(èntirent ex fide in omnibus i véHtàrë deuhfti.’ Sed
conueniuntpaTiter,quirâriohe non pote;rànt,multotieS
confutati, vt multitudinëfimiil Valeant decertare. Et quia
viderant faâionemSaducçorum tam (ùbit©corïui(Ie,dé-
buerantexemplo eorum moneri, ne vitra flli luolirentur
infidias.’Sedmaleuolentia (èmper ac liubr magis magif
qüe impudentiam nutritv Hinc (elàtis callide multitudi-
nearmarunt, quamuis vnus loquatürpro omnibus ,'quia
omnesilli decertânt, 8c loquuntur per vnum, vt fi quidam
vicerit,oraneî videantur viciflè,fi auté viîftus Fuetit,
folüs videatur confufus. Magïflcr, inqtlit, qUod efi manda-
tummagnum integer Magiftrum vocat,cuius forte noh vult
elle difcipulus j quia fie ihtertogat de magno mandate, &
non de maximo, vt quidquid ille relponderit, quia q'uæ'
Deusiuffit , omnia magnafunt_, occafionem habeat ca-
lün^niandialiudaflèrensmagnumeflè de plunbus.Nam
qui fi<fte Cum dolo intetrogac, frater & particeps eft hu-
ius Pharifæi Quia omnis difcipulus Magiftri difcipulus
eft,ficut&MagifterfiiidifcipuliMagifter eft. Propterèâ
nemo dicit bene Magifter, nifi difcipulus; Et ideo quia
tehtabateùm,iure falle dixiflè probatur, nifi foxte intel-
ligamus, qitod hic non Tua fpontelefùm tentare voluerit»
vt Kiatthæus.’ait, fed quia perfuafiis d Pharifæis, quantum
ex Te fuir, non tentando, fed quærendo aefi minus
doftusaccefîit. Vndé & Marcus de co harrans, licet in
multis diftàré videatur, tarnen non ilium tentantemjficut
Macthæus in troducit, fed & i n fine fèrmonis, Dominum
dixiflè àd eüm ait,Non es longe iregnoDer.Qmsi 8c hoc modo
fieri potèft, quamuis tenranls accefïèrit,aut etiam inui-
tus.& q’ùantûm ex fe erat, deuote interrogans, vcDomi-
ni refponïîoxie verc ad fidem correëlus fie.Vel terre ipfàm
tcntatiônem, quam Matthæus pofuit,nonin malum pro-
pofuiflè tanquam decipere Vellet eüm vt inimicum, fed
, curiofepotius, quia dehoc diu quæfîtum erat, vtpoffit
. y./ ~ __________s " experiri,
expert« vtrumfciretDominus, 8c difeere an ignararet,
quodadhucab omnibus, aefi incertum, quærebatur.Lu-
casvcroialealiquidex vicino videtur dicerc, fed longe
alibi illud interponit. Vnde re&ius videturalium eflè, de
quo Lucas taie aliquid nartat, non folum propter otdinis
diftantiam,vernmetiam quia cumintetrogat Dominum,
Quid faciendo vitam æteinam poflidebo ? longe aliter
Dominum refpondiflè nartat, &muita propofuiffe quæ
huic non videntur congruere loco. Ifte veto, quem M i t-
thæus& Marcusallùraunt , accepto refponfio, filuiffe
benequidemcommendaturàDomino,cum aie c i, N«»
es longe à regno Dei. Et quiaforte interrog.it fideliter, quod.
mandatum magnum inlege fit , Dominus non folum
quod fit magnum, verumetiam & quodprimum re (pondit.
Vndequxrendum atbittor mandatorum differenti-
am,quin vbi eft magnum&primum, ibi & fequentia,deque
per ordinem quærendum forte donee petuenias ad
illud minimum mandatum, quod qui Toluctit, 8c docue-
rit fie, minimus vocabitur in regno coelorum. Vnde confiât,
quiafi eft magnum, & minimum eft vtique, & me-,
dium,atquchincindemultiplicia perordinem. Interea
Dominus refpondens ci, doCet 8c npsquia non folum eft
magnum mandatum diligere Deum, verum etiam & primum.
Pcimum autem, non ordinem Scripturæ rcfpicit,
(èd ad dignitaté virtutis intelligendam, & hoc quaficon-
ucniens huic loco attendendum. Quiaquafi multis præ-
ccptorum mandatis confti tutis, fie nunc hoc magnum ac
primum dixit mandatura.Secundum aut eft fimile priori,
8c propter fimilitudincm magnum ytyeRyDiligïsproximunt
tuum ficut te ïpfum. Forte fècundumhocintelligere poflîi-
mus, 8c aliud cfie, quod fit magnitudine & ordine teiti-
um, ficque aliud quod quartum, & deinceps perordinem
legis mandata din urne rare. Sedhoc Tolius Deieft ordinale,
ac perccnfère.vfque ad minimum. Quia nifi Chriftus
hocexpleat,quieftPeivirtus&Deifàpientia, nemo alius
fàntftorum eft, qui hoc audeat. Fortaffis ergo i tempo -
ribus Moyfi vfque ad Chriftum quæreba tur, in lege quod
effet magnum mandatum inca,nec ramé fuifïè qui hoc ad
liquidum definifler. AlioquinPhaiifçus hoc noh interro-
galïet .nifi diu multumq; apudillos quæfitu.n eflèt. & non
inuentum, neqj præfinitum, donee veniens Chriftus do-
cuit, non folum quod cflèt magnum, verum etiam quod
cflètprimum,deinde &quod cflèt (ècundum fimile priori.
Cuius & opus eft, fi vellet cxplere, vel inuenire terri-
um&quartum,fou per ordinem reliqna. Eft tamen &
hoc mandatum alibi, quod primum dicitur , (èd non fimile,
vt & magnum dicatuc& primum. P c que Apoftp -
lus ait, Honorapdtremtuum, & matrem, quod eft mandatum
primum in promiffione, feu in lege, quia in fècunda
tabula legis primumpofitum legebatur. Et ideo licet primum
queatdici, non ftatim & magnum, ficut forte & a-
liud magnum, quod non ftatim primum. Vetuntamen
confiderandum quod ait Saluator, m bit duobw mandatis
totalexpendet& Proper*.Deinde quod ait Apoftolus ad
Romanos, Non moechaberis, non occides, non furtum faciès,
8c fi quod eft mandatum ,in hoc verbo inftauratur , vel
ficut alii codices habentrccapitulatur,D»/^«proxw«w ttt-
ufnficut te ipfum. Quidquid igicur eft quod in bis duobus
pendet, totum in hoc vno inftauratur vel rccapitulatur.
Idcirco quærendum fi aliud fii^nendere inb.is duobus
mandatis legem Ôc Prophetas, & aliud récapituler i omnia
in hoc màndato. Vnde quia vnum iam prioribus Patrib us
vifum eft eflè, neceflè eft intelligerc, quod otnnia mandata,
feulex&Prophetæ, inVtroquependent & récapitulante,
vel inftaurantur mandat o, quia nec Deus fine
proximo,necproximus.fineDeo-rede diligitur. Ac per
hoediledtio DeiacproximijVnum mandatum eft, vna-
que charités integra,& vera dde&io. Vnde, v t ita fatear,
in eo quod ait Apoftolus,Etfiefi aliud mandatum in hoc verbo
infiauratur, etiam & iftud, Diliges Dominum Deum tuum
extoto cotit tuo, & ex totaanima tua,&ex tota mente tua, in
bocfecundo, ( vt verum fitqu od Apoftolus ait) omnino
rec^iiculaUir vel inftaeatur^Et fi primum mandatum re-
pitiilatur in Tecundo, neceflè mains eft 8c, (ècundum in
turin fecundo, recapitylatar etiam hoc magnum & primum
, & in his duobus, iure totalex pendet8c Prophète.
Necimmerito igitur magnum o ptimum mandatum
in lege à Domino d'efinittim eft, Diliges Dominum Deum
tuum ex toto corde tuo, & ex tota anima tûa, & ex tota mente \
tua. Cm fi aliquid fubtraxeris de magnitudine eius & de I
primatu ipfius,de totoid fubtrahisJEt qui de toto illo ma-
dato aliquid fubtrahit, id eft, aut de eo quod eft, ex toto
corde, aut ex tota anima autextpta mente.quod magnum
8c primum eft,ni ex toto Teruetnr comimpitur. Propter-
ea qui vult Dominum Deum Tu um diligere ex toto, exe-
quatur partes plenædileëtionis, & impleat c^c totq , vc
non folum Dominum Deiim totum. ex toto diligat, verum
etiam tria ilia, ex quibus diligitur Deus ex toto exhi-
beat, id eft, ex toto corde fùo apud fè Deum totutq in[
corde aefi thcfàurum,rcçondar,in omni operarfone 8c co-
gitatione Tua, & ex totaanima Tua, itavt paratus fit pone -
re earn in morte, pro eo qui vniuerfàcreauir, ne vlla, parai
animædiuellacurabeo, qui illamdedit, &extotam|entc,;
vt nihil aliud intelle^ftu noftro verfètur, quam anteiligere
& cogitate de Deo. His tribus itaque partibus, totus 8c.
integer conftrare dicitur homo, non quod tribus, vc quidam
voltmt fubftan tiis fit compaiftushomg, (èd duabus,
id eft, anima & cor pore. Ljcec Apoftolus dicat, Vt integer
Jpiritw vefter, anima, 8c corpus, quiaaniqi^ v tr u m q u e, efi
& anima, 8c Tpiritus. Veruntamenip^rs eiusqtià viiufica-
|tur corpus anima appellatur, eminens vero pats eins
quaintelligimus 8C ratiocinamur, mens dicitur. Porto
cor pro parte çarnis.accipitur, v t & caro Deum fi rire, Deum
que diligere poffic, ex to to élaboré mjis. Pro quo Pa-
uidDeo pollicebatur,Siri«ir in te anima men,quant multipli-
citertibicaromea. Quibus profedro partibus. cum ad Dei
dile&ionem torus homo integer ex tofo ttahsfortur, maximum
Dei inandatum complete iure creditur. Etfi diligere
proximum magnum eft noqtamenprimum vocatur
fed fimile. Quia & proxim us in Deumdibgitur, & Deus;
in homine, cuius eftimago,amatur. Nec immerico igicur
fimile, maxime propter myfterium Chrifti qui eft proxi-
mus nofter, fufeipiens carnem noftram, & faétus eft, fic-
ut ipfe in alia oftendit parabola, proximus nofter. Ec ideo
primum mandatum & maximum eft Dominum Peura
diligere, fecundum autem fimile per omnia » Filium Dei
fcilicet, quia mediator Dei& hominumfadus eft, fimtr
liter ex to to & fine menfùra diligere, CQgnofçere, ôç ve-
nerari. Deinde pro^imos in ipfo ÇhriftoleTi),cu mmen-
fura, ficut nofmeripTos a mare &C diligere, vt'vnum in o m- !
nibusper Chriftum compleatur mandatum. Alioquin, ;
ficut ait loan nés, Qui dicit fiDeum diligere, &fratretn fuum !
non dtligit, rnendax eji, Et, Ompis, qui diligit iniquitattm, edit
animamfit am. V nde elaborandum cum Dei gratia, quia
fimile dieitu r mandatum indilediooe proxim i, vc eodem
modo proximus ametur ex toto corde, ficuri aman prte-
cipitur. Quis enim non toto corde, & non tota anima»
& non tota mente Te amari opeaflèt, cum dicit, Shut teip-
fum? Sed interDeum 8c proxinjuro quafi quædam difere-
cio ponitur,eo ne quis proximum quefxi diligere tanquam
feipfum iubetur quafi Deum adorare velit, quem plus
quam feipfum,& quam omnem hominem diligere oportet.
Propterea cum ait, Secundumfimile eft huic,àd di le 6tio-
nem Chrifti referenda eft hæc fimilitudo, vt ficut Deus
Chriftus patris fiiius, qui eft nofter proximus, diligatur.
Et quiareliquos nos oportet diligere proximos,in ipfà ca-
demque dileëtione menfura ponitur, ficut teipfum. Pro-
prerca(ècundum fimile eft priori,.v.t diligatur Chriftus,
nulla adhibeatur menfura, fèd extoto corde, & ex tota
anima,& ex tota mence. Et vt hæc dileétio vel chantas or-,
dim ta fit, Diliges proximum tuum ficut topfum.
. Et ideo quia in his duobus mandatis,ficut ditftum eft,
tota lex pendet 8c Prophetæ,melius ad Chriftum quia vef
re proximus nofter eft, referrur hoc (ècundum fimile ma-
datum , quia lex 8c Prophetæ omnes Chriftipræfigna-
bant aduentum,& ad eum pendebant.omnia legis ænig-
mata & figu ræ. Et aduentus eius per fupplementum eoru.
cognofcendi Deum intelligentiampræftauic. Alioquin fi
primoinftaurari. Ecideo fiomne mandatum recap:tula- < æqueaccipiendum eft de dileâione Chrifti & proXimi
, 7 ~ ~ ' fiH)üoth.Vtt.Eatr.Tom.i).Ears i. Eeeee ï quomo