i i n
l i l t
H A u !■
7'
2r0.16.
K^Ämbrofijj Amber ti
A f oen. 14,
P/^-43-
eft in fedudorib.fedu&i exprimantur. Sicut autem dç bonis
prsdiçatoribusdomino dicicur : Afcendens afcetides fuper
equos tuos, & equttatus tuusfanitas : & rurfum , Dminusin
iuisinSinain fanfto, afcendens in alt um : econtrarioiftima-
lignos fpiritus feflores habere merentur, non à quibiis re-
gantur, fedàquibus prscipitentur. Quid vero hoc in loco
loricarura nomine, hinimpiorum tormenta figuran-
tur ? Hyacinthinas porro loricas, pro fumeis intelligere
debemus. Ex igne enim fumus egreditur. Hocetiam
ipfe color hyacinthinus indicac , qui fpeciem aeris tenet.
Hoc quoque indicat, quod in (gquenti verficulo de ore
equorum ignis & fumus 8c fiilfiir égrediens , sertiam
partem hominum occidit : quam ft flores equorum lpri-
cas habentes, iugulare narrantur. Igne itaque , fumo
& fulfurediftnnguntur h i ,qui in sterna poena damnan-
tur. Rede autem per loricas sterna ngurancur tormenta:
quia nimirum armata, confirmata at nulla pre-
ce,nulla miftricordia euacuanda. Vnde & de eiflem mali*
gnis fpiritibus has loricas habentibus, per quendam fapi
entern dicitur.SuntJpiritusquiad vindiftam créait'tint, &in
furorefuoconfirmautrunttormentafua. Quod vero ajiia tianft,
fatio (pinëas loricas adiecir,ad equos magi s quam ad fe flores
pertinet. Quibus nimirum vitia carnis aptiffime figu-
rantur, quatenus reproborum hominum prscedensme-
ritum, litfubfequens sternum fupplicium. Has. denique
fpinas prima tranfgreffionis terra protulit, cui d idum eft:
Maledifta terra in opere tuo, fintias & tribulos germinabit tibi.
Quod Apoftolus quoque eXponen$,ait de fimili terra , eo
quod ipinas 8c tribulos germinans maledida eft, cuius
; confummatio eritin combuftionem. De his per Salomonen!
dicitur : Spina nafiuntur in fbanibus temulentu Spins
enim inmanutemufentinafeuntur , quia videlicet in o-
peratione cuiu slibe t infenfati,vitia carnis,fomentum prs-
parant ste rn s conbuftionis-Sequipiri *a
Etcapit^equorum er ant v t capitàltonum : d r de ore
ipforumprocedit ignis drfumtts çrfitlfur- Ab his tribus
plages qcciß eß tertiapars hominum, detgne drfumo d r
ßlfure,qua procedebant de ore ipforutn:
J n capi ti b us equorum, auto res figuran rarerrörum. Red
e autem capitibusleonumcomparantur, quia nimirum
& fortes funtàd conterendos in firm os :& cum ie fimulent
bonum efle odorcm,fcetoribus inueniuntur repferi. Vte-
nim fupra meminimu s,os leonis 8c corpora dilaniat,& naturalem
fcetorem egerit. De ore autem equorum, ignis &
fumus & fiilfur egrediens ,tertiam partem hominum occi-
dit:quia vidéiket malorum prædicatio, fequacibus fuis æ-
rernafuppliciaprsparat. Et non inconuenienter peruerfà
prsdicatio tormentum impiorum vocatur, per quam ad
illud muhitudo impiorum perueoit. Genus enim tropics
locutioms eft ab eo quod procurât, illud quod procu-
ratur,oftendens. Sicuti cum nos in manibus hominis pla-
gaseflè cor r edi onisdicimus, per quam plagas accipiunt
hi quicorrigtantur.llli etenim red e intcoducuntur hsc habere
8c ex ore proferre,quorum noxia prsdicatione fedu-
d i intereun t, cr uci andi igne,fumo &fulfure. Dica tur ergo:
[Deoreipfirumprocedit ignis d-fumus &Jùlfur.Abhis tribuspla-
gis occifaeft tertiapars hominum.] Aç fi diccretunPeruerforü
hominum dogmatibus illud mortis fupplicium incurrunt
iedudfde quo fcriptum eft:,?/ quisadorauent beftiam & ima-
ginem eius, & acceperit char älterem in fronte fua & in manu
fia bibet de vino ifaDei,qui mixru&ft mero in calice ira ipfitis>&
cruciabitur igni&ftilfure m conjpeftufanctorum ange!oruui,&
in confpeftuagni ,,&fumus tor ment or um etrum injeculafeculo-
rum afcendet. Quæ fcilicèt verba illos tantum non detèr-
rent, qui hsc aut ventura non credunt,aut certenongra-
uia,led leuiaputant.Gum aüt in ilia incmrerint,tunc expe-
dentur quam amara mors fit ftmper igne cremari,nec fun-
dicusmori.'ftmperfumumpati, lucemnumquamvidere:
femperfoeroribusrepleri,luauitatisnilodorare,Horrenda
funt prorfus ptruerlorum dogmata,quibus peruenitur ad
talia.De quibus adbuc fequitur: .
Rytejias equorum in oreeorttm e ß td r incaudis eo
rtm.
Inorenamque dodorum (cient ia,in caudh vefo (vt fiipra
méminimlis) iccularium potentia figuratur. Per caudâ
quippe qîis retro, eft, huius ftailipoftponenda tempo-
ralitas defignatur,de qua Paulus âpoftolus dicit: Ÿnum quod
retro oblitus, ad eaqm in ante funt extentus. Retroenimeft|
omne quod tranfit,ante vero eft omne quod veniens per^
manet.Iftisergo equis,id eft,nequiffimis prsdicatoribus,
Vbiquc carnaUimpulludiicurrentibus, in ore Ôtincauda
poteftas eft:quiaipfi quidem peruerft fiiadendo predicant, I
icdtemporalibuspot.eftatibusfulti, per ea qu s retro funt I
eXal tànt uf.Hinc eft quod de eorum principe, id eft, anti-
! chrifto.per Plàlmiftam dicitur:5 tté lingua eius labor c'r dolor:
& , Sedetin infiiqs cum diuitibus in occultis. Propter peruerlà
etenim dogmata, lûb lingua eius labor & dolor: quia mul-1
to labqreac cordis dolorefttagitjVtplutimos peruerlà prç-
dicatione decipere valeat, miraculorum Ipecie inerrorem I
conuertitjtedein infidij s federe dicitur. Et quia quos nec
dogmatibus,nec miraculotumIpecie decipere vafet,pot€.
ria feculari conatur op^timere, bene cum diuitibus : quia
vero fimul& miraculorum fràude&terrena p^pftatevti-
tur, & inoceultis& cum diuitibus Iedere perhibetur. Sequitur:
Nam cauda illorumfmilesferpèntibu6,habentes capi-
ta:dr in his nocent.
In prscedentiyetficulo.per hos equos,prsdicatotes er-
rorum: per caudas vero, iecularis poreftas fuerat exprefla.
In hoc autem lublequenti, contraria vice per càudas, ini-
qüi dodores : pér capita vero , ipfa Iecularis potentia defi-
gnatur.Sed nec mirum,vt in nacratione fibi altrinlècus vel
anteponantur, velfupponantur, quivt plures decipiant,
honoremfibi prstendere videntur. Nam & temporalis
potentia,cauda elh& propheta docensmendacium, cau-
da eft:& rurfum qui fallàiuadet.caput eft : & qüi fallàcon-
fentire violenter cogit,caput malorum efttftd congtuis fi-
gnificationibus in narrationenautaHtur.Cum autem fiipe-
rius de locuftis fimili bus equi s, didum fit quoclhaberent
[caudas fimiles fcorpionum:aptcnunc per aiiamfignifica-
tionem ièrpéntibus fimiles dicuntur,vt fcilicèt pcruerforu
j dogmatum prædicatores.illius ftrpentis voce hominibus
fiiadere per uerfa demonftrentur, cuius fibilo mulier in pa-
radiio fee. uda ,au d ader i Hi ci ta retigifle pro ba tur. Et quidë
antiquus hoftis fola rune fiiafione decepit. Ifti autem non
tantum'fiiafionibus, verumetiam patrocinijs ptincipum
fulti, viole nter multos ad illicita pertrabunt.Vhde 8c rede
cauds fimilia ferpentibus capita habere perhibentur,qus
I iuxtaaliam trailslationcm capitadraconum vocantur. Dra-
I cones etenim ( vtaiuntqui nouerunt jl lspe aquis inhabitant,&
omnibus pené beftijs gran diores lunt.Per quos videlicet
non incongrue poteftas huius ftsuli'figuratür,
i Quod nimirum Iezechiel propheta confirmât, qui ex
perfbna Domini loquitur,dicen s :Hac dicit Dominus Deus,
Ecceego ad tePharao draco magne, qui cubasin mediofluminum
tuorum. Hincleremias quoqueformam deftrùdæ Ierulà-
I lemaflumensjait : Comeditme, deuorauitme Nabucbodotfofor
j rex Babylonis,reddidit me quaft vas, mane abforbuit méfiait dra-
co.Principum ergo patrocinio fulti,prsdicatotes errorum
ampliusnocent, quam filblolermohe fiiaderent. Vt autem
ad hunenumerum &ad hoc corpus illi'etiam depu-
fari credantut , qnitalium fuafipnibus non eflè décepti
proban tur, fed folo gentilitatis errore perempti , nue
Jcilicet in retroadis témporibus , ftu in remotis tunc
terrarum Ipatijs , fi tarnen ab ilia extrema ftdudione
corporalitérquifque poteliablcondi:vt inquam folögen-
tilitatis errore detenti, ad hóé corpus pertinere credantur,
apte fubiungi tur;
E t cateri hominei qui non flint occiflin hisplagit , ne
cjuepoenitcnttam igerunt de opertbus rnnnuumJuarunt,
v t non odorarent damonik d r jhnulacra aurea çr agen-
tea & area d r Upidea d r ligne a , qua neque viaere
pojfunt, neque audire , mque arnoulare »• d r non
ei*'
} m l
In Apocalypjlms fiber fpuintti*. 403
per j^etram aquafum fluenta manantem, modo per lapi-
dem vndum oleo, modo per lapidem anguiarem, modo
per viam, modo exprimitur per librltm, & fi qua fimt fi-
milia.ille enim fingulariter templumDei,eft in quo omnis
plenitiido diuinicatis corpbraliter in habitat, iplb atte-
ftaiite,qui de ft in Euangelio Iudsorum principibus ait:
Soluite temp him hoc,&in tubiu die bus exc tab 0 illud. Ille o ftiu,
quo ad templu(id eft,ad ipliim^intramus, cum ad sternam
yitamquseftipft,pertingimUs,'iplo dicente: Egofumo-
fliutn. Permefi quis ihtroieritfaluabiturt&ingredietur&egre^
dietur, & pafcua inueniet. Ipfe propitiatorium, qui in^
ter Deum & homines rnedius propitiator interuenit.
De quo videlicet per Apoftolum dicitur: Qucnipropo-
fuit Deus propitiationem per fid$ni in fanguine ipfi us- Hinc
Iohannes inepiftola lira dicit : Ipfe eft propitiatio pro pec-
caiis noflris. Ipfe candelabrum aureum, fuper qUod.po-
fita lucet fandorum ccclefia. Vnde idem ipfe teftatur,
dicens: Nemo acccndit Jucern.im & ponit earn Jub modio,fed
fupra candelabrum, vt luceat omnibus qui in domo funt. Ad-
denfque quid diceret: Sic 'luceat,intuit, lux vefira coram
hominibus, vt videant opera vefira bonds & glortficeni.patrem
vefifum qui in coe!is eft- Hinc ad Moyfen dicitur: Facies
& candelabrum deatiromundifiimo. Quis enim redius per
candelabrum aureum,quam mediator humani generis de^
fignatur ? Qui in eo quod naturs humans infulfic,lumeii
diuini tatis oftendlt, vt mundicandelabram fieret, quatenus
ineiusluminepeccator inquibusiaceret tenebris.vi-
derec. Qui etiqjn pro eo quod naturam noftram fine culpa
fufeepit, candelabrum tabernaculi ex auro puriflimo fieri
iubetur. Quid eft aute quod dudile fieri mandatur?Omne
quippe quod dudile eft.feriedo producitur. Dudile igitur
candelabrum fuit,qUia redcmptor nbfter qui ex conce-
prione & natiuicate perfedus Deus & homo extitit, pat
ggerunt-pcenitentiant ab homicifhisfltis,nefck fornica-\
itontfit.*» neefue. a fu rtis fuis.
Ac fldicereturiEt hi tales, ad fupradidum riiimerum
pertinere videntur. Incoveroquod ideo adorafle dsmo- ^
hia^c fîmùlaçra dicun tur, quod de operibus manuum
fuarum poenitentiam noii ègille fedarguüntur,præcedens,
meritûm fequentis culps monftratut. Quiaenini crimR
noftrumactif fandorum hominuin, vel filiorum fùorum
imaginesbl^eeordationismernpfiam habèfe volucrunt,
ad hoc vfque' perdudi funt, vt cas iti deorum numéro
computantes adorare nr. Vhde &per quendam fàpientem
dicitur : Àcèrbo luftti dolent pater, cito fibi raptt filij fecit imaginent
Ilium qui tunc homo niorruus fuerat, munc tah-
quam 6 eum colère coejit. Et 'cpnfiituens inter feruos'
fuos fàcfa & fàcrificia, deinde interueniente tempore,
conualefeente iniqua confiietudine, hie error tanquam
lex conftitiitus eft,& tyrannorum#mpe|io cblebântur fi-
gmenta.Notandu vero,qua poena pledendi funt hi,quibus
iufliim eft non adorare idola, non pccidÀe, non fornicari,
non facere firrtum, & fecefrunt, aepro his poenitentiam
minime gefTerunt: fi hi qui lëgem non àccèperunt, ideo
damnandi fimt,quia de his poehitentiam non egerunt.Ce-
dat itaque pcenitudini omnis exorfationis tergiuerfatio.
Exbrdiùm enim prsdicationis fus in hac mediator nofter
conftituitjEuangelifta atteftânte,qui ait: Ëxiirtfc coepit lefus
prkdicare&dicereiPcenitentiam agite, appropi iquabit enim re-
gnum coelorum. Vbi fiibaudiendümeft,quià fipcénitenti-
bus reghüm ccelorum àppropinquabic, vnq-, impoeniten-
tibus non appropinquate Ab hac prscurfor eiuldem np-^
ftti mediatoris coe,fit,hanc auidusyeftigiorum eius executor
Petrus, àb infidelitate ad fidem redeuntibus propofuit.
Attendat igiturprau.tsduifquefidelis,qua cordis a - *
maritudine, quo mentis dolbre, poftfidei agnitionem , fionum d o lo re sp e rtu lit,& ficadrefurrediomsgloriani
perpetrata crimina debeat lugere: fi ad fidem venienti-
bus ptitni ecclefis prsdicatores, ad abluendam priftini
erroris nequiriam, lamentum pcenitentis indycerunL
Audiat quicunque impcenitens fidelis, quid ei Apoftolus
dicat: An ignoras quoniam benignitas Dei aipoenitentiam
teadducit? Secundum duritiam autem tuam& cor impcenitens, j
tbefaurizas tibi tram in die tra & reuelationit iufii iudicij Dei,.
De qua profetSkocbnuerfonim ptsnitudine, fufeepti nunc
operis intentio noh finit atnplius’ loqui, prsfertim cum
& Hie liber in longum protradus, debiti finis teriiiinum
fpedet.
D. AMB ROSI I
A N S B E R T l PRESBYTER
I, IN A PO C A LY P S IM IO H A N N IS
A p o s t o l i ,
Liber Quintus.
N Scriptdrafàcra, qtfsfpiritum sterni-
tatis cslitus miniftrat cognofeitur,re-
demptöris noftri Deihominisqj perfb-'
na,modoper terrena,modo percoele-
$ ftêm fubftantiam defignatur. Et nunc
quidem per infenfibilem intelle&um,
•vitaque carentem, nunc autem per vi-
ta'mhabentem,fed infenfibilem ,intelledumque non ha-
bentem;Nunc vero per infenfibilemyitamque habehtem,
fed intelledu carentem : nunc etiam pet fenfibilem crea-
turam, intelle&um & vitam habehtem, cpngrue figuratur.
Cum itaque per terrenamsque infenfibilem,intelle&u vi-
taqbe carentem fubftantiam defignatur, modo' pèr tem-
plum, modo pet oftium,modo: perpropitiarorium,mo-
,do pe*r candelabrum aurçurri, modo p'eraltarb aureum,
niodo per altare de terra fàdum^ modo perareäm tefta-
rhenti, modo per vrnam auream manna habentem, rao-
döpersneum ferpenrem, modo per montém, modo
peruenit. Ex auro ergomundiflimo candelabrum dudile
fuit, quia & peccatam non habuit,& tarnen eius corpus
per paffionum contumchas ad immortalitatem prd-
recit Qui videlicet iuxra anims merit um, quo percuffio-
nibus potuifletproficere,omninpnonhabuit,in membris
autem fuis q u s nosiumus, quotidie proficit: quia dum
nos tundimur, vt eius corpus efle mereamur, profedus
nofter illius efle probatUr. Ipfe qupque altare aureum eft,
in quo aromata ere man t u r, cum oration urn noft rarum ft u-
dia per ipfurtvDeo Patri offeruntur. Ipfe altare de terra fa-
dum,quia veritas de terra orta eft. Vnde etiam in lege prs-
ceptura eft: A lta re de te rra facietis m tb u Altare enirri de
terra Deo fäcere, eftincarnationem mediatoris expedare.
Tunc quippe a Deo noftru munus accipitur,quando fuper
fuper altarbjid eft, fuper Dominies incarnationij fidem j
noftra hurtiilitaspofuerit quicquid bene dperatiir. In al-
tariergo de terra, oblatum munus o£ferimus,fi adus nci-
ftros Dominies incarnarionis fide foiidamus, ipfe etiam
area teftamenri qus intra velum eft, iure vocatur, in qub
oranes thefauri fapientis & feientis abfeonditi efle pro-
bantuc. Bene autem area intra velum eft. Area enim infra
velum,eft redemptor nofter in ccelo. Ipfe nimirimi vrria
aurea congruevocatur, qus manna re. oäditum habere
perhibetur. Vrna enim aurea, caro mediatbris intelligi-
tur puraatque fyncera,qusrccoriditumin fe manna pet-
petusdiuinitatis conferuat, &angelici illius panis peren-
nem cceleftemque gerit dftlcedinem. Ipfe proculdubio
per ferpenrem sneum exprimitur. Quid enim aliud fignix
ficabac,quod morfuS mortifeti ferpCntis, cxaltaco 8c re-
fpedo sneo ferpente, fanabatur: nifi quod nunc antiqui
hoftisvenena,a fidelium cordibus per refpedum mediatoris
in cruce pendentis,euacuahtur ? Qui enim vere er-
prefleque imaginem filij Dei aepaflionemeius confpexe*
rit, ipfe antiqui ierpentis venena euädere potent. Hoc
certe indicant verbaipfius Domini, dicentis: Statte xalta-
u it Moyfesfirpentem in e rem o,itdexaltari oportet filium hominis,
v t omnis q ui credit in eum.non pereat,fid habeat v itam aternam .
Aptc autfSneus ferpens lignofufpenfes eft, vt DomÄtus
& in ferpente mortuus, & in sre fignificaretursternus: videlicet
vt & indicarctur mortuus per humilitatem,
8c quafi efle sneus per diuinitatem. Ipfe qupque digne
!3 -'' i i S
È
Col. i .
to an\i.
loan.io.
Roman.].
uloan.%.
Matth j.
Exod. i j .
F
&
Pfiilhii 84.
texod. lo i
BJiti
Htbr.9.
H
ttamf;