itî6 P aß h aßt Ratberti
ftare*qualï ferais, ne fempet eum iuxta humanitatemvnus5
tenéat locus. Sednon ptiusreliquit Galilæos, quam con-
fummalfèt fermones iftosjid eft,dopée omnia quæ propos
â t coram eis,ad perfc&am condufionem pacis &con-
cordiæ perduceret. Sicque venic infinies Iudææ translor-
danem,vbibaptifmum dabatur hominibus» Et forfitan
dicitur de turbis lèquentibus, Et fanauit eos ibi\ Quia ad
hoçprûuocabat eos vtfanarentur.Quoniam nemo perfe--
£te iartatur,nifi renatus fuerit baptifmo Chrifti, quod in
ïordane prefiguratur ; qui eft ex duobus fbntibus, fecun-
dum myfterium Chrifti condituS»vt demonftret eundem
ChriftumDominütn noftrum exduabus fubftanciis,quafi
ex d uobus fonribus copulatum,diuinitaris fcilicet, arqué
humanicâtis.Sicque vnus faâus eft Chriftus,qucm fecutæ
funt turbfc,& lànauit eos omnes.Sed aliter fecuti iunt eum
Ap,oftoli,aliter turbæ. Sic & hodie, aliter fequuntur eum,
qui propter eum iplüm & propter vitam æternam fequuntur,
aliter qui propter aliud aliquid, eu fequuntur ad tempos,
etiam vlque ad fines Iudææ trans Iordaneravt rénale,
anturfontebaptifmatis.Ef4ff<$>W4d<!«mP(Mr^
tantes eum,& Attentes,filicetbomim dimitterevxorefuam qua-
cunque ex caufa ? Mifcra Pharilæorü cæcitai & duritia cor-
dis.Turbæ fequuntur eum quafi ad teftimonium iàlutaris
do&rinæ eius, & quafi oues paftorem quem dtducebanr,
quafi paruuli fili j pium pan em.peregrefeu longeproficif-
centem:& ifthmoxyt àd eos accelfit, tentant eum callide,
& quafi cornuto eum appetunthincindelyllogifrao, vt
quodcunquerefpondcret, captione teneatur. Sedegre-
giusMagifter fie omnia difpenlat,vt ipfi inexcufabiles fînt,
& ipfe in nullo teneatur. Vnde primum lànatis turbis,con-
rinuo dimifit eos, quia parati erant feqüi eum in fines Iu-
dææ;ne fortedetradores cæci Pharifiei, dicerent quod ad
diuulgandam opinionis fuç famam,& ad teftimoniumvir-
tutum fuarum, caufàia&antiæ, iecum hanc trahit multi-
tudinem, quos curauit. Et ideo mox fanatos dimifit eos.
Dpjnde fie tempérât refponfionem vt & illi negarénon
po*ffint quærelpondit,& in nullo eum tenere &inuolue-
re laqueo.quem pararant.Qüia fi dixiflet quod liccret vxo-
rem qualibetex caulà dimittere,pudidriæprædicatorDo-
minus videretur fibi docere contraria. Sin autem refpon -
diflètjnon omniex caulàeamdebere dimitti, quafi facri- |
legij reus teneretur,eo quod aduerlùs Moylên diceret; ac
Moyfen contra Dcum dixifiè forte calumniaretur.Neque
enim feipfos refpiciunt, quam impudenter interrogent
cumnullamalfignant caulam, ne ieiplbs infra anguftias
certarum caufàrum conftringerent, led aiunt ex omnibus
caufis,Ci ex vna qualibet earum, quia modum nefeit libido,
dimittçndafitvxor? fuaque interrogatione feprimumli-
gant,& adulteros fe conuincunt.Quia vbi lex de loluëndo
matriraonio requiritur, iam ex odio prions diuortiû quæ-
rit,& libido fequenti s adulteriumparit. Vndevir, autv-
xor.dum talia me ditat ur,& quæ rit quacunque ex caulà refol
uere quod Deus coniunxit, fi vir fuerit, lafeiuus eft, &
adulter iam in corde.Sivero mulier, meretrixvtique com-
pfobatur. Et idqp quam bene Dominus feripturam fà-
crâm adducit in teftimoniü, & non aliam qùam ipfeMoy-
* fes ccnlcripferat, vt decipulameorum illæfus tranfèat, &
eofdem luis alliget f unibùs, & conuincat ab initio non fie
fuilTe,au doritate diuina. Non legiftis,inquit,qiïta qui fecit ab
initio mafculum & feeminamfecit eosf Et dixit, propter hoc dt“
mittet homopatrem &matrem,& adharebit vxoriJùa,&erunt
duo in carne ma. Quod lane capitulum aliter in Genefi ha-
beturjquia illic,fi verbis Àdæ, res omnis refertur; hicau-
tem Dominus indicat ab eo, qui hominem figurauit, &
roulrerem fecit dé coftaviri, omnia di&ahaec elle. Vnde
admonere curaui legentem,vHplè fe de hac quçftione co-
îulat, & quaerat diligenter vbicunque taie aliquid in feri-
pturisinueniturdiuinis. Nos tarnende hac re» quidquid
Adam probaturdixilïe, in Prophetia verediaumaccipi-
i^us.Ètideo per eum quidquid diâum eft,Dominura,qui
de eiusbrere vxorem formauit, dixiHè minime dubita-
mus. Quia ipfe ædificauît coftam, quant tulerat de Adam,
in mulierem ipfius;& làcramcntum futuru tirerat qui tune
per Adam in myfterioloquebatur. Quod cognofeens A-
po(toias,SacramLntum, inquit, bac magnum eft in Cbrifto &
i EPh' 1- j*
in Ecclefta j quia ipfe eft caput corporis, Sc oinnisEcclefia
corpus & membra capitis, ac per hoc fe&i funt duo in carne
vna.Quapropter,vtdixi, perpendat diligentiffimus le-
6tor,vimverborum,&quibus Dominus refponderit, &
quibus difeipuli vfi fint verbis. Confident etiam Pauli A-
poftoli de hac re affe£tum,vel filentis, velinterdum fub a-
uis locis traûantis ; quotnodo Dèioccultum expendat là-
cramentumîQuomodb Chriftus pattern rcliquit,quando
femetipfiim cxinaniuit formamferui accipiens.ac matrem
fynagogam videlicet,& adh«fit vxori lilac, id eft Ecclefiæ,
quæ de latere Chrifti formata eft,& «dificatur quotidie in
mulierem, ficut Sc propagarur omnis ordó nafeentiumde
vxore & viro.Itaque iam non (tintduo,fed vna caro.Quod
ergo Deus coniunxit,homo non feparet. Ecce benignifli-
mus Ielus eonlaentiam ad teftimonium prouocat diuinæ
audoritatis, vt conuincat eos qui non ideo interrogant vt
dilcant, & fe contineant, fed vt calumnientur eum, &
exculabiliter faciant , quod inexcufabiliter peccabant.
Mqfculum&fceminam, inquit, non mafculum & multas
foeminas, vt vni liceat multas vxores ducere. Neque ma-
fculos & feeminam, vt vni foeminae Uceat multos virosac-
cipere. Non enimduasveltrescoftas auteoampliustulit
Dominus de latere vin. Et ideo teuocandus eft animus ad
continenriam, vt pollis dicere vxori tuæ, quod Adam di-
xilfe legimus, Hoc, inquit, os ex oftibus meis, & caro de came
mea. Alioquin etfi cofta eft ilia mulier quam vitra vnam
duxeris, de cuius fit cofta, tua tamen non eft. Etfidixe-
ris,quiatuaeft,vide me mentiaris ; eo quod ex vno A-
dam, non nifi vnafiimpta eft, vtvnius coniugis confortie
nederetur. Qu* nimirumconiundio, quia naturahs lex
eft, primam Dei fententiam approbat. Secundæ vero nu-
ptiae, non ob voluntatem Dei, fed fecundum peccantium
neceffitatem concelfae fiint. Et ideo oftendit Dominus
his verbis, quod fecundaconiugia vitanda funt, cum ait
delibellorepudij, Quia ab initio non fuit fie. Sed qui fecit
ab initio mafculum & feeminam fecit. Propterea, inquit,
relinquet homopatrem & matrem,& adharebtt vxorifiu, & e-
runt duo in carne vna. Vbi cum dicit, Propter hoc, caulam
exprimit propter quid. Quia ex viro eft vxor, & quia ex v-
na came lunt ambo.Licetfioc iuxta Apoftolum, magnum
fit làcramentum in Chrifto, &inEcclefia, tamen fecundum
naturam carnis ita eft, vt creatio docet. Et fi alij ve-
lint dicere, quod maior diledio debet elle inter fratres&
for ores, quia idem ex eildem parentibus exeunt, nunc
autera interpretatur iam,ex diuetfis, & nonficutexillo
vno Adam fuit. Vbi rogo ledor diligentius paulilper in-
tendas, quia& fecundum hanc copulam coniugij, magnum
eft nimis vinculum nupriarum, & pietatis in Chri-
ifto làcramentum.Quiaetfi dicunt dc fratnbus nunc,quod
ex vna nafeantur carne iam feda, tamen iplà vnitas forrior
eft aprincipio fada vna,qijx maner. Quiafortior creden-
da eft Dei conftiturio ab inirib quam deinceps virtus human*
naturae. Non enim præcepta Dei nature fubieda
funt,fed naturapreceptis Dei obtempèrent necelfe eft.Et
ideo in fingulis ita eft ficut & in tribus; qui licet ex vno
nalcunmr coniugio, tamen deinceps &ipfidiuerlasvias
petunt. Coniugiumverofemperadprincipium redit, vt
fintduoincamevna. Quiquamuisexdiuerfo nafeantur,
tamen ex preceptó Dei, vtmultiplicentur, ideo nalcunmr,
vt in vnum conueniant. Attende quælo legem diui-
nam exquifitam fecundum omnes voluntates Dei Fratres
quamuisfintexvno&forores,fiçcreatifuntà nature, vt
non conueniant in vnum. Mafeulus autem & feemina
quamuisnonfintexvno, tamen ita creati funt vtredèant
Î adprincipium.quifuntexvno, quia ad hoccreatifuntvt
fint vnum. Idcirco omnis natura,non tarn feiplàm, quam
otdinationem Dei fequitur. Et quia haec copula coniugij,
quatnuis gratia Dei f it, cum legitime fecundum Dc-um
coniungitur Sc feruatur;tamen vir Sc vxor, quia carnaliter
interdum fe diligunt, Et erunt duo in carne vna, rede dicitur.
Sed Pharilaei quia lanam dodrinam non recipiunt,
Sc hancreprchendere non pollunt, redeunt ad duritiam
cordis,lui & interrogant, Quid ergo Moyfes pracepit dare libel-
lumrepudij? Écce quantumdilplicetpcccatoribus&lafii-,
uis dodrina iuftitiæ, quia grauis eft fotnicariis prædicatio
^ cafti-
Gen. l.n
ln Matth. Euan g. Ljb. IX. fm eaftitatis. Sedquia contra rationenÄelpönderenön pof-
funt, veritàti tamen credere non acquiefeunt. Propo-
nuntpatrociniumMoyfis, cuiusperfonaaefi Dei; abo-
mnibus reuerebatur, & timebant omnes ei in aliquö contraire.
Vnde dodrinamChrifti, quam rattone vincere
non poteranr »per audoritatem ac fi validions perfonæ
deftruere moliebantur ; vt dum Moyfes irteprehenfibilis :
cenfecur ,& timetur reprefiendi,, veritatis irtterpretatio
taceatur. Hinc quoque dicuntei,Quid ëçgd Moyfes man- ;
dauit dare libellum repudii & dimittere ? Aie illis, Qtu>-
niam Moyfes ad duritiam cordisveftripermifit vobis dimittere v-
xores veftras-, ab initio autem non fuitific. Hæc eoi um inter-,
rogatiod^magno venit fupercilio, Sc de mu Ita arrogan-
riaMoyfen proferentes,in animo Ghriftum qiioquede-
fpicienres aefi dicerent, Quid ergotuconcrad'Cis, quod
Moyfies tantus preoepit i® lege * & taro magnus ? Quid fu-
itquafivifibilislingi<a,inuifibiiis Dei. Quiincorruptibi-
lemglorianiDeividit, 8d teftimonium diuinitatisin vultü
fuoportauitadpopulum. Tu autem homo vil- Ifimus, fet
briftliusjquidergo tudeftruis quod ille conftituit ? Sed
mirilfimus Dominus ad ha’c non celfat docete eos, & re-
fellere. Moyfes inquippropter duritiam cordis.-veftri,per-
mifitvobiS dimittere vxores veftras. Acfi dicei et i, Moy-
fes quàm fæpe vobis mulca talia permifif propter duritiam
cordis, Sc improbitatem mencis veftcae, qua? Deus non
roandauit ; ficut in h erémo hoftias Deo qua? oner re pre-
eepit, quas ipfe per Proph ecas impropeja t , àc dicit,fe nolle,
neque de his aliquid man dalTe. Sed quia videb at eos
Moyfes necdum meme ab Ægypto exilfe, neque hoftias
quas dæmonibus öfifecre qonfueuerant, deferuiU’e.Quin-
imo circa ftudia (àcrificioru m carnaliter indinatosjfi man-
dalfet eis reçedere a lacrificiis &hoftiis., nequaquam eum
audirent. Quiatamdiuturna.palfio,Vel tam crudelis morbus
difficile curatur , iufiit eos (àcrificâre quidem , fed
D^d. Ae non iam datmonibus. Tali fiquidetti rarione per-
dtJCe taudöf humatiæfalutis fa ft um fuilfe Sc hoc , quod
praateiidunt fceleftilfimide libello repudii. Quia feui-
us iuditauit propter duritiam cordis ëôrum , Moyfesli-
bellum dare repudii, & matrimonialblui. quàrn in corde
femperodio habere* & homicidiafieri* Non quod bona
elfetifta refolutio, fedpermifiteis malafacere, aefipi-
usmedicus, ne peioraincurrerenrcrimina ;ÔC morbi ge-
nerarentur quotidie inter eos pelïimi. Ab initio, inquit*
nonfunfic. Ecce quam valideiefellit, Sc quam fortiter re-
pereutit, quod probat ex diuina audboritate, quod ab initio
mnnidèJeDs coniqgiiqiMereniduhi i vtrumnë Denafitjh
caulà,&legitiniéfecundum Deum cpniundlo, Wtt de-
muro de diuortib difputandum quia tjon btuhc coniugt-
umaDeoeftjnequeperDeum. ,Alioquin quomodb A-
poftôltis diceret £ Infi delis ft difcedtt, difeedat. In quo nimi-
rumoftendit, non omne coniugium à Deo elfe, qtiod
loluçndumeft/Qiiapropceretuadulterattir vxôfâtit vit,
mon eft coniundio Dei, cumquibusDeilex non eft, nèq*
lex pâture fer u atu r. Quiconque e rgo feu quæcun que coh^
uaDeimandatum aicechuseft^ jamipfea luo corpore &
âbeagratjaquæëftinlegitimo criniugio, ditiifusëft. Maxime
brunimerctricis,cflm,qua meretrica^us eft. .Idcftëd Hon
æftimo leue elfe ,fi merepix retineatur, & abiitaturfemâ-
le duabusin partibus-, cum iam quiàadulterafe^, ’nullielte
videturlegitimayxpr. Çfndelfs.eft&ihiquus;
qui caftam dimittitqualibetexcaulavxoreftj: fie fatuiiS &
iniuftus, quire.rinetriierètricemaut ftagitiofam; videtuf
namque patronus turpitiulinis eius plie , qui crimetl Eé-
latj&CQnfentic vxqri: fîçüt e coptfario premium poffi-1
det nupriarum,, è dpabus curU vnam fecerit caftitas caf-
nem. Qupn}ap\;iPnda (piritui caftitas. vftus in e iie ffic i;
tut-fefeitus ,;vnaquë carp, quod néqüaquam fieri .p,6teft;li
vnaeorumadultcratur caro. Idcirco cum yilatn çârnëm
mulier in aliam d i u i feri t ,&fe fornicatio rte feparauetità
mari to , n&n debet te n eri .qpiamceebata eft, heforte v if
j ru in , q u i feferuauit caftum fub m a k d id o faciat v enire,
‘ diçënte fçripmra,quiadulteràm tenet j ftultps St impius
eft. Vbicunque ergo fornicatio eft liber^yxor dimitritjirv
Sed quia poterataccidere , vt aliquis calu mniam, qiioli bet
2elodudus,faceretinnocenti; & oH fediridatiicOpulam
nuptiarum,fuæ legitimæ vxori crimen impingéret adulter
rii, llçpriprem dimittere iubet JDpminus æqpilfimus iu-
dex, vtfecundumpripia viuente, non habéat ; qtiam nec
pccidere Dominus , ficut Moyfes in lêge iubet » heC teriê-
re. Et notandam quia ait, Quod Demconiunxit s bûmonbn
feparet. , Non enim itp;erdixkfeparar[ vbi Caulà copr ADe-
Upa eft, &Dçi çoniunâio non eft, neque vt proDeicau-
là,nonfeparentur ex confenfii, qüiàtempüsptéiiééftv£
dpin.eeps liberi, vapent Domino, fub lanâo propofitd
conrinentés. Quia.vbi Deuseftin caufa, ibi& légitima
libertas. Veruntamen, quiaiam aliarri, vidente ilia, qüæ
adultéra eft, noq licetaccipcre , ficut nec vxorêm viro alii
npbere,fi fuerit prior adulter Sc reppdiatus ab ea. .Vbi
nplla alia via reftat eis lalpris, quàm aut poll dignani lâ-
tisfaftionem Deo vel Eccleiiæ,ininuicemfe‘fipi tepoti4
cilientur , autfibiiiigiconyinentia arnbofe fëdigarif, né
forte quod vnus eorumdeliqüit, alteripS culpa id contrât
xerit; ficut in muitis quam (aepe contingit , ybi non iurà
feruanturcafti amoris, nec curtodiaitilpenditurvel difei-
plina legitimæ obferuationis. At difeipuIi Chrifti hæc
omnjaConfiderantesdiferimina quæ contirigere pollunt,
& folent euenire his qui verlàntur ini feculocum vxori-
bus. Ac fi ftupefafli, pro nouitate didotuhi & êuen^
turcrum , dicunt ; Quod ft ita eft caufa hominis cutA voio-
re, non expedit nubere. Nbn, enim ex dubietate doflri-
næ Magiftri ifta dicunt, Quod fi ita eft, fed ex periejj-
lorum magnitudine,.quænubentib.pscontingcre lolehti
• Quiagi'aue pondus vxor eft , dum non licet eas dimitteK
virisjjiequemulieribusvirosluos, qualefcUriq; fueriHnn
inukem, qualibet çX caufa nifi çaulï fo rh i cation is * & ft o Ci-
pfum cum mulco diferimine mdicii. Ncfurte,vtdixi,qubd
alter corum peccdliit, alterius.culpæ fuerit. Vndt necef-
fe eft,vtrique cpgnofeant periculum fuutii. Et ficut ëgrëgi-
üs Doctor Auguftinus in libro dë adukerirtis cqriiugiis,
diffinir,nullus eotum exhorreat altëri poftpçeniteritiarii,
ignofecre : quod Chriftus adultère ignouit mUlieri fibi
oblatat, in adul tërio deprehçnfæ, ita vfambocogifefif periculum
fiction fuerit. Acfi dicat, quia ab initio fie non fuît,
nunquid poceft Deusfibi elfe contrarius, vt aliud ante iul-
feritab initio, Sc rurfus fententiam fiiam«4 uftiflime pcola-
tam, nöuo*frangat imperio .VNon ita fentiendum eft de
Deo; qui quod femel loquitur idipfum non reperit, eo
quod incommutabiliterloquimr* Sed Moyfes j vtdixi-
mus, in multisrebusfuovticurconfilio, de quibmpræce-
ptu m non perceperat à Domino, ficut Sc Paulus fefecilfe
teftatur. Moyfes tamen iuxta duritiam cordis eorum $.&
fecilndùm defideriura feciiodarumconiugum' quæ vel di-
tiores in-eo populoardentifiime quserebantut, vt vel pul-
chriores, veliunioreshaberent, luo talia permifit confi-
lio, &non ex diuino imperio. Vnde & Dominus non
dixit, lecundum duritiam cordis veftri permifit vobis Deus),
quia,fe.tuji£.mçmbrum Chrifti, ^-faâüs"çft, nieiri-,
fed Moyfes. Dico autem vobis quia quiconque dimiferit v-
xofemfuam, nifi caufa fornicationis, & aliam duxetit, rnceeba-
tur ; &qui dimifam duxerit, mcechatur. Eçce dc tam lata
occafibne, qua ludæi male abutebantur in repudiandis
coniugibusquàm breuis Sc abfoluta Domini fententia eft;
qua fols foroicâtio elfe dicitur, quæ vxoris vincat affe-
<fttim,qüoniam Sc ipfaeftquæ carnem prhis diuiditin du^
os. 'De qua fententiaqiiidam mlhus confiderantes,quam
male feritiunt, dicentes. Vxor fi adulteratur in potêftatc
Viri ëft, li velit eam retinereadulteram, Sc cum eaiacere
firut-eft* Sd^li vôlitaam dimittere. Tamen Dominus v-
•tium hotum quöd*liceat monftrauit, id eft, dimittere fi
förhicatafuit; retinere autem quod%eae, non dixit., ficut
fi fiat , nec interdixifle-hoe loco aperfe videcur, nifi cx
aliis locis Sc ex circunftantiadiâorum Id confiderefur, diî^
éfiim,Quod Dette coniunxit, borito non feparet. Vnde pri— perdpiant indulgentiam.
fuum,’fofte firnul morbo laborantes, '& àd éiüf
dem Saluatoris cdllfugiantpietatem ,vt deincepS vterqtie
eprumcontincnrërviuar. Aut fi pdft poenitentiani & fà-
tisfafrioncmdigriam Deb, èlegerint fibi ad inuicem rë-
donciljan ;laudënt in in fe Dcipatienriam, & âgaht fimul
dlebus vire fuæ poenitentiani , vt perfeâattl in fttturo