tafihafij Ratberti
Pfal.X' 6‘
PfalW
Pfd 97.13
D
P/4/.113.
dicköifitm at, Quodfmpfitfmpji. nccmulus coömdm.-
num pnefagium inaliqao cormmpaemr. A c it d ie « « ,
quod fciipu.vaque vcrura fcripfi, nonfolum, quuipfèth-
x it, vtvos dicitis.fedquia eft vete R ex[tuteorum Qui.dc
fc loquitur in P.filmis, tg , a am confiutmfuiuK'xab'i, ld
eft,a Deo Patte, Super Simt, vm tm fanRttm em. Ecce w
cernicis fratres,fiuc oefcafiorie, fitte ex ventate,fitte altaqua-
libet excaufathriftfis annuncietuiKex&Deus, Scnpn
rarum omnis litteriteftarar.regnutn eluS, ic g"“™
cernum, fiue H eteotum ï fine G aco iu tn ImcLacmo-
mm. E t ideo noil fortuitu Pilatus fe a t, fcddiuinoappul-
fus nutu. Scribitur autem caufa Ie&fupertapittciul, & ponttutaefi
corona facerdotalis, quam pottabatiacerdosex lette
» in t^colacmapinitae mfucoo,n fofcrmtipatnatm hafberecnbsa Ptoaunrttefaicmatiunsfc Conhttlcf.tvt.t vEc-t
turopratfignaretPontificemlefuni.cuiusnnncutulusqim
fit, & quid fit, vete finecomtpiione,f tp « ertteem, aclt m
frontcponitur.vt amais liqueatlegcnttbus .quodipfccft
Irfus verus Pontifex, Hex Iudatomra. Tune
nefeaumeft, ex magna prouidenna Dei ,qma Rex eit o
tnntumSanftorum, nefolusleuateturincntce;tim um
Chriftiac ft tribunaliudicanttsengttur. Etldeo duo cruct-
Mhrturcum eo.vwotafimulincruce cauiäiudiaiformettnfc^
öiu duo rei hincinde ponuntur. Vnus quidema dex
S & v n u sifin iftris.tn e d iu s yeroChnftus tnnocens da-
mnacur. Par liquidem pcena,fed dtipar caula: non emm y -
„nm omnibus fententiaiudicantis, fact meritum, neque
poenaatqualisomnesadvnulrt ductteximm. Ideoq,B.ex
Chriftusinnocens, in medio tullus affltgitur, acfi de hts
'iudicaturus, quiindextris.aut finiftrts erunt. AUoquin,
nift Iudex efreunnoccns&omnipotens.necreisclementer
veniara in dextiis date polftt.nec fuppltaum hts qui in
finiftris erunt, iufto fuo determinareuudicio. Quapropter
innocentiaquamuis iniufte damnata, glortofius clanficata
abfoluiwr, & reorunrpcenadecerratur. Quaimus enim otnnesreifmtptopoenapeccari.&
memopuni^turraroen
hrfoUÊluanmr.quibus aiufto md|ceDeo tndulgentia&
pietatis confeffiodatur. Etenina qui m fintftm eptnr, blaf
phenlia& infidèlitas,fecundum dutittain cordis eoumv,
qnqttibüspunientur,infte reünquttur, E tid eo ,jt dtxi,
tota caufa ïLtdicii.&üatuscaufamm, ac ft ante tribunal 3:-
terni iudtcis,pr*ftruitur. Vnde quod menace faänm efttv-
niuerfitatis indiciiadimpleti6 eft, & prophetl* exhibitto 1
dequadidtur, Cu,nmquiiicputAmtjl Etnonquali-
tercunque, fedmedius pönitur ,acfi Aex & Iudex, inter
Iudteos, ßc Gentes. V t oues quidetn flatuat in dexptis,hce-
dcH autem deermat in finiftris, apaulufittupUtu tSl dextera
cius. Faaumeftitaque itavt in medio duorum ammallum
cosaofcatur. Quodfi beneperpendis.inuemes quodtn
hoe titumphociuds, omnia detertn.nanmrfalutis Sacra-
menta, & concluduntur vniuerfaiudiaa, & praltantur * -
tertia: vitae pracniia. - . . .
T | a n s EVNTES autem blafphemabont turn* mouentes
capitafua,&dicmtes, V i ï quidefiruis TmplumDei, &intr i-
duoreadificai.] Hoe ergo dicebaht, quafi dixent,poflum de-
ftruerc& resdificare. V b i& aü i codiceshabent, qmde-
ftruu Templum, & iniriduo readificas ,falua, temcttpfum. Sed
vrins eftfenfus, quia fepe intèrdum ïnrultandojhxc ad tur-
bam & ad ipfumloquebantur. Sed quod ait tranlcuntes,
melias in Gr*cb habet pr*tereuntes,vt fignanter illudde
Pfalmo intelligamus, vtquiddefiruxiftimacmam cm, id eit,;
vineb,quamdeiïgypto tranftulerat, èrvmdemanteam, in-
quit, omnes qui pratergredimtar vlam. Prxtercuntes autem
etant, qui edam macerie vine* diffoluta, vmdemiabantc-
os qui remanferant in fide, laudantesDeum. Quamdiue-
nim quifcjuc nondeclinata via Dei,poteft ^icere Deo, fta-
tuifti fnpra Petram pedes meos. E t ideo non blafphemat
Iefum qui eft caput Ecciefi*, quia in eo, fide fixus flat, nee
poteft mouere caput, ficut qui pr*tent, vehranfit, vel de-
clinat ä via D ei. Quodfi feeerit, tune eum blafphemat, «
infultat,dicens,Vah.Iuxtaillud. Vidermt&mouerunt capita
fua. Vah enixh interieöio eft infultantis, vclimdentis. O -
mnes enim nonhabentesfitmum caput,fed mouentes eum
furfumatque deórfum,non funt prudentes, nec-habent oculos
in capite fuo,neq; caput firmum infidetencot, id eft ,
mentem, ne mouéatur,{èd rotatur vt funda mens, Sc côlcieptiaeorum
ad fingula.Noluerantigitur hi ambulate reâo
jtinere Scripturarum, neque vias vit* cognofçere,vt ftarent
'in via Dçi. Et idco pnetergrediebantur, mouetttescapitafsa»
quia mouerant pedes ne ftarent in petta, qu* Cluiftus eft.
Et dicebant,Sdluatemetipfim, ftfitius Dei es . defeende de truce.
Fatui enim.fàtuaihfultando dicebant,Vah quideftruitTé-
plum.Dicebant ergo îllud,quodfalfi teftesfuprafibi men-
dofe confinxerant. Nonenim dixetat quod iplc deftrueret
T empl um.De i, fed Soluite, & egopofi tridUum readificabotllud.
Quia quodaHideftruuntjipfe rc«dificat,fiuetempj.um cor.
porisfuijfiue tQmpluui Martyrum fuorum, & omnium eo
rum,qui habent teftimonium Dei in 1?.Vnde ipfe ait, Venit
enim bora, quando omnes qui in monumentisfuntaudient voient
filii Dei,Sc rdurgent.
Si m 1 n ter ô" Principes Sacerdotwn illudentes,cutn Sfoi-
bis & Seniortbus, dicebant, Aliosfaluosfecit,feipfitm non poteftfaltt
«w/ucere.]QuaramiferiSaccrdotes&Scnb*,quilegerant
omnia deChrifto qu* à Prophetis diâafunt, qui videranc
quod confitentur, viderant v tique quod alios laluos fece-
nt,&irrident. Vcftra vositaquePhari&icondemnatlcn-
tenria, qui credere noluiftis. Ad damorem namque vul-
gi excitantur.V ulgus itaque dicit, quamuis infiiltando, Sal-
uatemetipfitm. Et Siftlius Dei esi,deftendat de cruce. Iftincgan-
do è contrario clamant, quia[emeitpftm non potui t ftditum
facere, Sc tamtn confirentur, quia alios faluosfecit. V nde détériorés,
quàm vulgus hint, quia quod iegerunt, quia filius
Dei eft, non credunt, nec requiriint, & quod videmnt co-
temnunt,& quod omnino potuitin alios, negantin fe quod
poffit, N egant Sc confitentur. Qui veré fi vellet & feipfum
làluare poterat, qui potuit feipfum rcfufdrare a mottuis
tertia die,vtpr*dixera t. Si Rtxlfraelell, defeendat nunc de truce
, & credimus ei. Fraudulenta nimis & falfa promimo.
Quid fuit plus de cruce adhuc viuentem defeendete, an dc
Kepuichto mortuum refurgere ? Surrexit tamcn -, Sc crede.re
omnino noluerunt cum refurrexit, verumetiam. copiofam
mili ti bus pecuniam dederunt ,ne tefteseflent eius refurre-
clionis, & méntirentur eum fublatum fuifte* Sciebat énim
omnia lefus, & præfc;ebac ; ideo magis quod ©portait, fecit,
quam feciffet fi defeenderet propter eorum irrifionem.
Hoc quippe fecit, ad quod venerat. Forte & hoc aduerfà-
riorum inftind:u,Seniores populi.non (up confiliqdixerutj
quantum mihi videtur. Quia vt çruçifixus eft DominuS,fta-
tim crucis fenferunt virtutem ,& intellexerunt vires luas eC-
feiamftaftas. Vndemllidehocaguntpereosquos inuafe-
rant, vt de cruce defcenderer,priufquam triumpharetde il-
lis Sc mortis deftrucretimperium. Sed Dominas feiens eorum
infidias , permanet in patibulo, vt oranes tartareas
Dan. j. 1:
vinceretLegiones ,vi«ftorque remearet ab inferis. Hinc
morefiioDiabolus, vtin prima tentatione adhibetpr*di-
camentaéxhorûtionis iniqüæ. Confiditautem in Deo, liberet
eum nunc ft vult, dixit enim quia Deifilius ftm• Hoc & lupra
requirebat, fi Dei filius eftet, callidus explorator,hon vt
deuotus ,fed vtinfidiator. Et ideo ad confidentiam eum
prouocat,ficut Sc fupra ad Angelotü auxiliu,non vt eripiat,
fed vt exploraret,exploratoque eo,pcr fraudem vt decipiat.
N on enim patua effet dcceprio, fi extra rationem ad infill*
tationem eorum contra propofitum fuum, contra audto-
ritatem omnium Prophetarum, contra omnemordinem
fàlutis noftræ, contra vôluntatempaternam, de crucis fa-
ftigiodefeenderet, priufquammoriens, mortem debella-
re t, & vidordeinferno afeenderet. Idcircocauend* funt
femper infidi* peflimi infidiatotis, ne à bono propofito e-
ius reuocemur fraudibus, antequam palma vidori* vin-
centibusnobis-deturinmanibus. ldipfttm autem drlatrones
quicrucifixierantcum eo, improperabant ei. Vbi Lucas longe
aliter dicit, cum ait, Et vnus de his quipendebant latronibm bla-
fphemabateum,dicens,Si tu ts Chrifltufaluumfac tmetipfium &
nos. Deindeait, Refpondensautem alter increpabat iUumdicens,
Neque tu times Dewn, quod in eadem damnatione es ; & nos qui-
dan iufte, namdignafattisrècipimusjncvero nihilmalsgeftit, &
dicebat adlefum, Dominemementomei, cum Veneris in regnum
tuttnu Et dixitiUilefus. Amendicetibi,hodiemecumerisinPa-
radifo. H*c omnia dixi vt videas quam longe * aliter fc
iHC.iy
40.4»-
4 J.
ÏH Mattb. Êuarig. Liv. X I L ' r j . j
«^ia f*pc loquuntur inter fe Eulgelirt*, vel qua diuerfe,v- quo crucifixus eft, vfquead teneLras ßdas, quia Marcus
ntr quid5lpiritu,fed no diuerlb intelledu. Etfiplus alius
loquatur,quaalius,vel fi diuerfe loqui vidcacur.vc hie, vbi
•,. Matth*us & Marcus du6s blafphemantqsintroducfit. Et'
jatrotfes in^uiunt qui crucifixieramcumeo, conuitiabantur
«.feublalphemhbanteum. Vbi Lucas, vt dixi,non duos
blalphemafTe, fed vnuin tantummodo dicit; alterum vero
non folumbredidifle, verumetiam &fbcium compe-
fcuifle,acproferogafie. Vbi ipfa diuerfitas, auditorem
requiritprudentem,& nop lirigatorem veritati contradi-
centem. H n c mpdusrequirendus quo loquuntur, quo-
niam pro vno latroneduo dicuntur blafphemafle, ye! co-
uitiafle Dominum,ficutquaml*pe in Scripturisfolet fieri,
non fblum diuinis.vet umetiam &iiumanis, vt pluralis
pro fingulari ponatur nUmcro, ficut hoc loco breuitatis
uudio Matthaus & Marcus fecerunr, pluralem pro fingulari
ponentes. Hincquoque in Epiftolaad Hebraos Pau-
lus ait, Coticluferuntoraleonum,cum folus Dani; 1 hocfeqif-
feinrelligatur. Etiliud^c«?;y«nr,plu'aliter, cum folus Ifei-
as a vertice capitis fecratus.per, medium vlque dcorfiim
tradatur. Sed quia Pagani lolcnt calumniari Euangelio
C h rifti, videant&ipfi quemadmodum locuti funt Au-
dores eorum, Ph*dras ,.Med*as, & C ly ta*mneftras plu-
raliterdicentes.cum fingul* fuerintfeemin*. Q u i enim !
tropus vfitatiffime ponitur , quern Synecdoche dicunt,
quando vnus pro mulris,autmu!ri pro vno ponuntur,feu
pars pro toto. Verbi gratia cum dico,Ec ruftici m ih iin fu l-;
tantinfipienter,etiamfivnusinfu'tet. Nam&inPlalmo
dibtum eft, AftiteruntRegesterra, & Principesconuenerunt in
vntim pluralis quide pro lingularipofitus eft. S ic , vtin A -
dibus Apoftolorum expoficum eft, vbi Petrus Rcges
i propter Herodem, & Principe*; propter Pilatum intellex
it, quando teftimonium eiufdemPfalmiexhibuitfPote-'
ratenini fieri vtprius ambo imp; operarent ei deindeynus
eorum conuettas, vidensmira qu*fiebant,confitcretur
Domino,eo quod e:us dementia commotuseffecadpee-
nitentiam. Quodlat'S congruit ad vtrumquc populum,
dum ambo infultabantei, fed poftmodum vnus blaiphe-
mus remanfit,alter yero cbnfeflor Chrifti fa&us, veniam
| implorare non ceflat. CuibenigniffimusSaluator.acfiin
tribunali fuo pofitus, Hodte,in<]uk,mecum erisin Paradifo,
quia hi cum Domino erunt, quibusveniadonatur. Nec
videtur con traria ifta ex po fi do ad concordiam Euangeli-
ftarum,fed abfolutior fenfiis fiiperior effe videtur. Pr*-
ferrim quia non ifti dixeruntambos Ijtrones Domino co-
uitiaffe, qui.itunc non pofletfubnumeroplurali vnus in-
telligi. Nunc autem quiadiftum eftfolummodolatrones,
velquicum eo crucifixierant,necadditumeftambo,quia
vnus hoc fecit, potuievt. dixi, eo locutionis genere per
pluralem riumerum, vnus fignificati; eo quod in his duo-
bus ele&orum brdo monftratUr acreproborum. Quia I
ficut qui in dextris eruc nunquam finedono veni* faluan- 1
tur,kaquiafiniftris, nunquam finefpiritu blaiphemi*,
qu* eft imptsniiudo cordis, damnari iure creduntur. Vn-
de ille qui laluatus eft myfterium portat Iud*oium<& co-
rum^ qui poft multas iniquitates & peccata credunt in
Chtjftum. Quipoffuntdicereconfigurati in mortcChri-
fti cum A poftolo, Nobis autem ab'itgloriari, nip in cruce Domini
noftri lefts Chrifti,per quern nobis mundus crucifixuseH , &
nosmundo. Illi alter in fuis permanent blufphemiis,tos in-
finuar,qui nec poft triduum re*dificatumDeftemplum,
inChnftum,necin corporerefiirfetftioniseius credunt.!
quoniam hoc. permaximurn & difficillimum eft, vtcre-
dant. Idcirco conditionem Chrifti & paftionem exprobrant,
in qua pofitus,maiora virtutu !n opera egit,cum to-
tius communione n a tune. Nanv mortem moriendo de-^
ftruxit;aereas poteftates deuicit,inf.rniiuradiffipauit,fii-
ofq; inde liberauit. Terratremuir,petr*,vbi,vel vbi,con-
feifiae fiint,monumentaaperta fun t , & corpora mortuo-
rum viua reddita fiinr, velum templifeiffukn eft, a fummo
vlque deorfiim.
A s E X T a autem hora, tenebra faila /unt fuper vniuerjam
tenant,vfque ad horam n o r iam Fueruncqui dicerent. Do-
mimim hora tertia crucifixum,a fexta hora tenebras fadfas
Vfque ad nonam, vt confumpt* inteiligantur tres hor* ex
sût,er at autem hora tertia,ér crucifixer tint eum. Poterat ira-
quchocreâjffimc itaintelligi, nifil'ianflésdiccrctj&crj
quafifext.1, Pilatum fedifli p(o tribunali. «; loci qui diii.ur I
Licoftratos, Helraice au ; em, Gabbatha. Sequitur enim -, Er at
autem parafent ?afihthora,qutfi{cxta, & dicit lu iU .m tR tx
Vtßert 6i ca ten, Q ttodilihoraf xtaeratPilatolèdente
pro tribunali, quandurradiiuseilludilsj tjuoniodo hora
tertia ctucifixuscfti ficut verba bcati Marei quidam inteU
Itgcntes, volucrutir r lam enim retro dixerat MarellS. Er
(rHtißgtnteieum, diuferunt veftimtntaeiw. Si ergo eiu rrti
geil* tempt!! tloluit cónimemorare, fufficeretei dice-
re [antum, Erarautemhoratcrtia. Vtquidergo quod re-
tro lam dixerar.adiunxir, Staucifixarunt eaiitîNifi^rfiia v0»
lmtaltquid recapitulandofighificare, q u o rÿd o âiflim ij
Spiritu û nao référante,qu*fitum,iuueniretur.Namicii
pturailUiamtemporibusbeatiMarcilegebamr, quando
vniuerf* Ecelefte noriffimum erat, qua horaDominuiin
dtgno.crurisfufpenfuïeilet. Vndepodtreiuserrorvel
corrigi, vel mendacium a:pIurimis.confutari. Sed fadfurn*
eftexdiuinoconfiyo,quiaf'ciebatEuangainaàraihribus
Pilan Dommum cruqfixum.A nond iud*is,vt ip fi aimit
Qmanobisnonlicet inrerficcrequenquam, vtfrau, Iu-
dæorum amplius parefaceret. E r hoc voluit oflend ere in
noedtclo,eosmagis crUcifixifleDominum, q u ielama.
uerunt.vreruafigeretur, quam illosqjii Principifaqpa-
r uerüt,& legibus humanis. Nam minifterium militiæ fii**
adimplentes, hoc fecerunt fecundum officiutfi Roman*
difciplin*. Probatur ergo tunc hora tertia fiîiflè^quando
clam'auerunt lud*icr«fi^4f«r; & ideo veriffime demon*
ftratur ab Eifengelifta tunc magis eos crucifixiffe eu,quan*
dp clamau erunt. Quorum tumultum nonferens Pilatus,
tradiditcisjlbngediu def berans apudfc.v t crucifieeretut
Sed quia nolebant videri fehocfeciffe, vt eorum verba
declarant,maxime iuxta loannem, iddreo patefecithoc
Euageliftaeos fecifTe hora tertia; ac veriffime comprobat,
magis eorum linguam interfeciire Dominum quanfmili-
tum manus; quia lingua eorum stgladiut fieuiebat* u us, &
venenum ajpidumfub labiis eorum efferbuerat, Quifquis au*
temdixent non fuilfe horam terriam,cumhoeJud*i pri-
micusclamaueruntjlegatbeatum Auguftinum de tócor-
dia Euan gelift arum, & inueniet fe inanirer laborate. Etfi
aliam inuenerit rationem qua poffit hancexfoluere qu*--
ftione tn ,necifta omittenda eftexpofitio, quqniam plena
.-fuptfingulaSacramentis. Ec t an to fcecundior probatur
fingularamfentenriarum expofitio., quanto fuerit locu*
pletior fcnfibus.Quod fi forte inuenerit aliud quod dicat*
I non habebjtramen vnde conuincat non fuifletunchor!
teTtiam,quando lingrtis Iudsorum crucifixus cftDomi^
nus,dt h oram fex tarn quando faHafum tenebra fuper miner,
[am tenant, & Dominus ab eis fiifpenfiis eft in ligno.Siccf
neuter eorum diferepat à vero; neque Marcus quididt
Dominum hôrà tertia crucifixum,neque Joannes,qui a it
quia fwn* eratquafifexta cumfedit Pilatus pro tribunali, &
nondumplcnafixta erat,quamuis iam aiiquid defekte efi
feccepent.Sicquedeincepsper tot am horam illam pera-
ä a lunthxc qu* narrantur in crucifixione Dpmini noftri,
donee compléta fexta illoiam pendente, fièrent tenebr*,
quibus tres Euangelift* atteftantur,Matthaus fcilicet, Sc
Marcus, atque Lu czsJupemmmm terram. Quod fihoecfb-
lm ioalicui non fetiseïïèvidetur,ne Euangelift*diferepsu
re videantur, audiat qpkl Hieronymus dicat, potuiffè fieri
, yt vltio librariorum diflbnantia hqraruiniintcr -Euan-
geliftasproucneric, propter duasGræcQriimlittcras gam-
mam videlicet & epiforaam, quarum y. in numeroeo-
tum tres fignificat,epifoma Vero, fex. Vnde forte, quia in
charaâeribusfius nonnullam fimilitudinem habent, po-
tuit h criin Gr*co, vtaliquis Scriptórum epifomam pro
fexta vtafloletapud Grarcos,ppfitum inuenerit, & puta-
uerit elfe gajpimam.quæ tres exprimit i n n umero, & idco
pro fextahora,apud Marcum, tertiam pofuerit;ficque de-
inceps ex vnius codicis viriq,c*tèri_fuerintdeprauatk -Si-
uc, v ta lii volunt, vna eadcmque hora eft ab Euangeliftis
qu* varie narra cur tertia, feufex ta ; quia dcnodleinqua
eaptus eft Dominus tres hor* fupereranc vfque ad exÄ
4 ;
I
G
ordiuni.