na malis illaca, cric & in hac generatione, quæ modo did
poteft omnis, fecundum diuetfos ftatus hominum-. & in
illageneracione quæ vna eric . videlicet in reforredione»
hoceft,æcernaeritv.lanaenimindpità primo iniquo,&
permanebit inæcernum. & ne aliquis irrationabiliter frétas
mifericordia Dei, püraretpoenam illam non eflè per-
petuam, confirmât fie : Vere vtrunque erit æternum, &
gloria iuftorunfy&poena malorum. quiafiddis dominus» id
eft, verax eft m omnibus verbis. Et fiipfe verax eft in omnib*
pro midis fuis, tunc & in promiffionegloriæ,& in cortimi-
nationepoenææternæ. Hoc valet quantum ad hoc, ne
quisappjaudat fibi, dicerts Deum mifericordemefie, Sc
ficnemmemxtemalitcrpunire.Etneiterualicui videatur
non r^&eagere, fi pro temporali commidione æternam
fernerer vindi&am, & ira velletremouerepcenam, dicit:
Etfanftusin omnibus o'peribusfuis, id eft, non eft ita vt tibi vi-
detur: fed iuftus 8c redtus Deus eft, non iolum in inferen-
do poenam æternam, fed in oinnibus quæcunque operà-
tur.Sola remotioefl. &quia tpfeeft verax in promiffione
gloriæ, idto Attestatdominus, id eft, ad fe leuat, id eft, glo-
rificatowiHM quicorruunt, id eft, omnis modi corruentes
feilicetin peccata, allelht dicit,iuxtaillud: Nemeafeenditin
edumfeiheet per fe, nififilm hominis. Ecvt illos afieuet, in
primiserigit, fed fecundum remiftionem peccatorum in
hac vita, omnes ehfs,\ d eft, omnis modi confra&os, fcili-
cetin peccatis. Erpoftqùam ere&i font, domine, oculiom-
niiim, C.in teriores.id eft,ratio & liberum atbittium,Jperant
in re,id eft, fpem fuam ponunt in te . expe&antes vt des il-
lis efeam,id eft, dodfcrinam fpiritualem.Ipfi hoc expetunt,
& tu das efcam illorum, id eft, illis aptam & neceffariam in
tempore opportuno,id eft,in hoc feculo.vbi opportunum eft
fideles fpiritualiter döceri. £ t in dadoilHs efcamipirituà-
lem, aperis tu manum tuam, id eft, largus es. & eft dj&um à
fimilitudine alicuius manum aperientis ad largiendum.
& per hoc quia largus es, impies omne animal benedi£lione,id
eft,large impies omném humilem & mafuetum fpirituali
do&rina. Etnonfblum dominus erigit illos, & dat abundanter
efcam(piritualem, fed etiam volantatem timentium
fe, id eft, diligentium fe faciet, &deprecationem corum exau-
diet, id eft,poftulationem eorum,hanefeiheet,/*/««faciet
illos. Hanc falutem dabit illis, feilicet bonam voluntatem
& bonam operationcm. Hoc inquam (ncietlußus dominus
inomnibus vitijsfuis. & per hoc pat et ilium'fa&urumvolü-
tatem eorum, quia & ipfe hafte tale m voluntatem haben
præcipit,& iuftus eft in hispræcipiendis,ideft,iuuabiteos
quia ipfe dat hæc mandata , tum quia iufta font, tum quia
ipfivolunt.&per hoc poteft videriquia facietvoluntaiê
eorum, id eft, quia non den egabiteisqùævolunt. quia
fanSus eft in omnibus operibusfuis.lpfe inquam faciet völun-
catem illorum, & deprecationem exaudiet.&fhoc noil diu
prolongabitjfedpropeefl dominus,id eft,paratus eft omnibus <
inuocantibuseum,illis feilicet qui euminuocanti« verdate,
id eft,veraintentione,feilicet qua: expetenda funt,<Sïqua-
litcrexpetendafontpoftulantes. Ec non folum facietvo-
luntatemillqrum.dandoeis virtutes 8c bona opera, fed
etiam cuftodit dominus omnes diligentesfefid eft, facie eos per-
feuerare in ipfis donis. illos cuftodiet, dr omnes peccatores
d;Jperdet,idc(i, peccatores commodis danyiabit, hiefe-
cundum maiorem excæcationem, in futuro fecundum æ-
ternam vltionem £ t quia hæcprædi&a bona dominus fa?
ciet,ideo non folum cor, fed etiam os meum laudationem
domini loquet ur os meum, id eft,ea quae ad lau dem eiusatei-
net,aununciabo. c^meo cxemplo bene die at omnis caro no-
meniànâum eins, id eft, omnis modi carnalis laudet eum,
feilicet benedidtionCduratura in feculum, id eft, per tt)tum
feculum. & in feculumfeculi, ideft, per aliud feculum.
Alleluia Haggei&Zachariæ» CXLV.
Auda anima mea dominum , laudabo dominum
invita mea, pfallam Deo meo quam diufuero.No-
lite confidere in principibus, in filijs hominum in
f '/dibits non eft falus. Exibit Jpiritus eins ,& riuer-
‘ tenir in terramfuam : in iüa die peribunt omnes
COgitationes eorum. Beatus cuius Deusi lacobadiutoreius, Jpes
eiits in domino Deo ip fuis, qui fecit calum & terram, mare &
omnia quaineisfunt. Quiatftodit veritatem in feculum,faiit
iudicium iniw iampatientibus ,dat efcam efitrientibus. Dominus
foluit comp edit os, dùminus illuminât caecs. Dominus erigit eli-
fas,dominusdiligit iuftos. Dominus cuftoditaduenasyupillum &
vidaam fufeipiet, & viaspeccatorum dijperdet. Regnabit dominus
infecula Deus tuus Sion, in generatione & gen erat tone m.
Inhoc pfalmo admonent fideles perfe&i minus perfe-
<ftos,vt non eonfidantin carnalibus dominis.ponentes in
eis ipem temporalis fuftentationis qui nec velle nec poftè
habentnifi gratiadiuinæ permiffionis, quæ confidcntia
multi s fuit caulà horn ici dij, tk cætera nefanda operari:
fed Deum laudent, 8c in eum tantum fperent, à quo omnis
falus procedit. Vt autem ad moniti o eorum commen-
dabilior habeatur, primum oftendunt fe in eo elle ,ad
quod alios hortancur.
LAuda anima mead minum. Sunt hæc verba cuiuslibet
periecftifidelis, feipfum exhortantis, 8c fibi refpon-
dentis propter diuerfes naturas, feilicet rationabilitatem
& fenfualit.uem hoc modo: T uanima mea, quæfenfibns
tuis maie vtendo, à domino dileelfilli, lauda dominum
feilicet bene vtendo vifil, auditu, 8c cæteris fenfibus tuis,
& fic erit. Vere laudabo dominum in vita mea, id eft, in omnibus
fenfibus meis ,hoc eft, in redtaadminiftratione fen-
fuum meorum. Et hoc non ad horam {cïliçct, fed pfallam
Deo meo, id eft, laudabo Deum meum, feilicet hoc modo,
quam diufuero feilicet in hoc feculo. & eft hie polkas effe-
dtus pro caulà, laudapro confide.Confidentiaenim,caulà
eft, vc aliquis laudet eum in quo confidit.Dixi quia laudabo
, quare 8c nos laudate dominum. Et vt ilium laudare
poflitis, nolite confidere in principibus ,ideft^ non ponite
Ipem veftraminhominibus ea confideratione, quia iunt
principes êc potentes.infilijs hominum. Quad diceret : Licet
ftnt principes, non tamen alijs hominibus digniorem
& honeftiorem geni turam vel natalem habuerunt. In qui-
bus non ell falus, id eft, in quorum poteftate non eft lalus
temporalis, id eft, heque vélie neque poftè habent,vt vo-
bis profint in hop mundo nifi Deus eis dederit, & idco in
illis Iperandam non eft , fed tantum in domino. Et per
hoc patetqpiailli nihil poftiint ex fe , quia exibit Jpiritus
eius, feilicet principis ab eo, & reuertetur in terram fuam, id
eft , non Iolum morietur, fed etiam redigetur fecundum
corpus in puluerem vnde faftum eft. detune in ip fo exitu
per Hunt omnes cogitationes eorum, id eft,nori Iolum ami ttent
velle & pofle alicui obcfle 8c prodelfe, fed nec etiam inde
vlterius cogitabunt. quare miferi funtquiin eisconfi-
dunt. ille vero beatus eft, cuius dominus DeusJacob adiutor
eius, id eft > qui eum quem habet creator era, habet & ad-
jutorem. & non alium Deum, fed ilium qui eft Deus la-
cob, id cft,ludantium. Hoc dicendo,admonet qui à Deo
adiuuari volunt, opo rtcre ludlari cum vitiis,non ocio fefe
dareaut voluptati. Et inde conftatquia Deus adiutor erit
eius,quoniam^« eius in domino Deo ipfius,id eft,quia fperat
in eum & non in alium. Et non fruftra Iperat, quia ita po^
tens eft,quod fecit calum & terram, ware & omnia qua in eis
funt. Et quia omniacreauit ex nihilo, confidentem in ipfo
facile poteftadiuuare. Et non felum potens eft,fed etiam
verax. Hoc eft quod dicit. jQuiatftodit veritateminfeculum,
ideft, fimilis eft alicui obtinenci illam vim animi,
quod illud i mplet quod promitric. & hoc non ad horam,
fed per totum hoc feculum. &ideo non fruftra fperat in
eum,quiaipfetam potens eft, quod patientibus iniuriam,
id eftjtribulationes feilicet pro nomine eius fiacit iudicium,
feilicet illos hic magisac magis cuftodiendo , 8c tandem
glorificando,&malospuniendo& etiam dat efcam efurb-
entibtts, ideft , Iperantibus in ipfo neceftàrium vi(ftum,
quantum ad èorpus fuftentationem fuggerit. Et præterea
dominus foluit compeditos feilicet praua confeetudine pec-
cat i, vt libeçe ci valeant famulari. Et non Iolum hoc fecit,
fed etiam illuminât cocos feilicet fecundum moralem fei-
entiam, quod necefle eft omnibus faluandis : aliquos veto
, videlicet perfc&iores., fecundum fpiritualcm intelli-
gentiam.& inlupererigit feilicet feoundum remilfionem
pcccàtopeccatorum
elifos,id eft j fraiftos in peccatis. & poftea illos .!
iuftos feilicet fadtos dipgit, id eft, promouct ad al tiota, 8c
deinde cuftodit aduenas, id eft, fecit perfeuerare in bono illos,
qui hicle cognofcunt elfe a ren a s & peregrinos. de
pupillam, id eft, illos qui à fe vero patre per criminalia dif.
ceftcrunt propter auaririam. Et viduam, id eft, illos qui fe
àmarito vero amandb temporaliaper cupidicâtcm dif-
ceflerunt fufeipiet, id eft, etiamillis condonabit peccata, fi
digne pqeni taerint. Èt non Iolum remittet, fed etiam vias
peccatorum, id edprauas confeientias qiiæ funt via ad peccata,
dijperdet, ideft, prorfiis deftruef. Nota hæc omnia
quæ hic didta funt j videlicet quod dominus faciet iudicium
iniuriam patientibus, .& foluit & erigit,,&cætera
quæ féquuntur, elfe caufàs & quafi probationes, quia ipfe
vere porens eft adiuuarefperantes infe. Regnabit dominus
in fecula Deus tuus Sion, id eft, O Sion, hæc prædidla facit
gubernator 8c creator in fidelibus fuis. & hoc non hora-
rie, fed ifto modo regnabit in (ecula, id eft » talicer opera-
bitur in eis, quam diu hæc fecula erunt. Etnonfolumi«
gtnerationepvx(eatua\ker regnabit in eis,fed in generatione
futura regnabitin illis, feilicet ætcrnaliter illos re/
munerando.
Alleluia. GXLVI.
Audate dominum, quoriiam bonus esl pftlmus,
Deonoftrofit iucunda decoraque laudatio. ALdi-
ficans lerufatlni dominus , dijperfiones Ijraelis
congregabit.Quifan at contritos corde, & alligat
i ontritiones eorum. Qui mimer at multitudinem
fteüarum,&omnibus eisnominavocat. M gnus dominus nofter,
& magnavirtus eius,&Japienti.e eius non eïl numerus. Sujcipi-
ens manfuetos dominus, bumihans autem peccatores vfque ad terram.
Pracinite domino in confeßione,pfallite Deo noftro in citha-
ra. Qm operit calum nubibus, & patat terra pluuidm. Quipro-
ducit in montibusfaenum& herbam ftruituti hominùm. guidât
iumentis efcam ipforum, & pullis coruorum inuócantibus eum.
Non infortitudine equi voluntapem habebit, neque in tibijs virï
hemp’act tum erst ei. Beneplacitum eil domino fuper ttmenUi
eum,&ineisquiJperant fuper mifericordia eius.
In hocpfalmo prophetaexhortatur omues fidcles laudare
dominum ex confideratione fpiritualiunvdonorum,
feilicet fidei &remiflipnis peccaçorum ,& perfeue'rantiæ
in bonis”operibus,{ubdcndo multas caulàs quareid fàçe-
re debeanttad hoc feilicet intendens,v t h uic admonition!
aflenfumpræbeant. Dicit ergoIjwÉ
L
Cet illuminât! luc$ fepipntiæ vt perfèuerent. Nutftetat di*
cit,pro cuftodit. Ad hocenimres humeratür,vt ctlftodiatut.
& prêter hoc omnibus ets nomma vocàns ,id eft4 diuet-
fàdonaattribuit. i/«enimfec\indum ^poftolüm dat fer-
monem fipienïu, aliigénéra linguarum. Et ideo làüdate,quia
magnuszÜi dominas nofter, id eft, omnipotens eft Déùs pa-
ter. & magnavirtUs eius, ideft, fîlius eius fimiliter magnus
éft. Etquamuisdicatur pater magnus,&filiu§ magnus,
tamenfapiehtia eius feilicèt fili j,»dn eslnurtiemfcüïcét cutn
pâtre cid eft, fîlius non fecitnumeruiû cüm patre, hoCeft,
non funt 4 uo quantum ad elfentiam pater & filins, fed
quantum ad perfonas. Vtergo fideliter poffitis crederC 8t
intelligere patrem &'filiumdiuerfàs perfonas, &èandem
penitus eirntiamjeftotemanfuer.quiaJiiJcipienynanfuetoS
dominus, id eft, hümiles prornbuet ad intelligéndum, hu-
milians peccatores vfque ad terrain, id eft, fuperbos &indif
gnanres, quia non pofïùntincelligere ilips depritnit vfque
ad ter ram, ideft, vlque adinfidelitatem, yt nihil dè domino
nifi terrenuminteliigaht,licët,priusaliquid intellexil-
fent.Et vt dominus vos fùfcipiat.id eft, humifiet fecundum
intelle&um, pracinite domino in confefiione, id eft, primum
confitemini peccataveftra domino. ôcdeitiàepfal-
lite Deo noftrofid eft. bene operamini ad honorem ipfius.&
ho ci» cithara.i. inmortificatione carnisvèftræ. Etîdeo
laudate» quia ipfe operit calum nubibus, ideft, cælat arcânà
fuainferipturis prophetaruip & illud idem quod ibi ôc*
cultum eft, parut terrapluuiam, id eft, ecclefiæ foæ dodtri-
nam, feilicet per prædicatores qu bus ea reuekuit.& ideo
laudate, quiâ ipCéproducit de montibus, idjeft, defcriptüns
montium, ideft, prophetarum foenum & herbam, feilicèt
frumenti.i. hiftocialem iotellè£fcum&fpirituàtern,oxifté-
tta in ipfis montibus herbam, id eft »ipiritualem intelle-
âum dat iumentis, id éft, fimplicibus &idiotis. fcilicet ^ -
cam ipforum. id eft.doârinam illis çohùenientem. Et non
folum fidelibus de Iudæis dat fcenitm & herbam, fed etiam
pullis coruorum, id eft filijs gentium.qui erant denigrati
in péç,catis feilicet,dat herbam& foenpmr, id eft, efeam fimiliter.
& non omnibus, fed inuocantibus eum ,-fdeft , tan-
tumilli$qui fideles f ine 8c bene viuunt. Ulps, vt dîxi, qui
contrico font corde fanat dominus, 8c mapfoetos dirigit.
fed non infôrtitudine equi vçluntàtem habebit,id èft.foperbos
nondiligir. Necin tibiis viribeneplacitum erit fi,id èft, nec
d.ligît illos qui folie viriliter agentes in luxuria. Pèr tibias
denocantur luximofiyquia à renibus vfque deorfùm maxime
corpus vacat libid-irii. Vel per tibias poffimt inteliigi
quælibet criminalia, quæ cum dele<ftariouè funt, præter
fupetbiamquædenotàturinfortitudineequi.Tibiæ enim
muficum eftinftr umentum,deleâatione coôpertura.hûs
taies non diligit dominus, fed diligentes fe & itérantes in
j e , illos diligit. Hoceft quod dicit: domino feilicet proui-
denti & cefpicicntifupq'tmentes fe,id eft,diligentes, beneplacitum
eft, id eft,in ilfisiEf in eis fciiicet beneplacitum eft,
qui Jperant fuper mifericordia eius, ideft,qùi noheonfidunt
defoismeritisjfed de gratia ipfius,. Aliud eftdiligere,alij|d
fperare. ideo poftquam dixit cimentes eft, diligentes,
foppofoit fperantes.
Alléluia Hag'gei & Zachariæ. CX LVII.
Auda lerufalem domintim, lauda Deum tuum Siofl.
Jj 11 1 1 1 Quoniam confortauit ferasportarum tuarum,bene-
§M8 Ë d*xit filw tuis tn te- QÉ tuùspacefft%&
yts tzB , adipe frumentifatiat te QMepiitiit élt/qUium fuam
ferra, velocitercurrit ferme eius. Qui datniuemftcàt lanam, ne-
bulamficut cineremJpargit. Mittit cryftallumfuamficut bufceU
las > antefaciemfrigoris tins quis fuftiïiebit ? Emittetverbum
Juim »Cliquefatietea iftatttJpiritus ûm & fluentaqua. Qui
anmnciat verbumfuum iacob,iuftitias & tüdiciafua ifrael.ïkon
Audate dominum, quoniam bonus eft pftlmut. Inpfâlmo
tria font : chordæ, fbnus, motus digiti. Per cnordas,
carnis ficcationem: perlbnum,virtutes : permotuui digi-
torum bonam operationem intèlligimus. quibus modis
prophetain hoclbcbadlaudem Dei fideles hortatur.ita:.
Laudate dominum,agendo ei Pfalmùm hoc modo,vt ex-
pofuimus.& iuftuin eft vt eum fic laudetis,quoniam pfal-
mus,£ huiufmodibonus eft, id eft, fruCtuofos. & ideojtt
feilicet pfaimus datus à vobis Deo noftro: quia laudatiofciii-
cet hiliufmodi, e{kiu'canda,ïà eft,bene placens Deo. Etde-
cora ideft,houefta infe ipfà. Hoc totum eft dicere : Ijeo
agite pfàlmum domino, tum quia pfaimus vcilis eft, tum
quia placet Deo: quia honeftum eftinfeipfo. Et ideo lau-
date dominum, quia dijperftones ifraelis, id eft, illos'qui dîf-
petfi font ad diuerfàs cuituras idolorum, congregabïtÇcdi-
cet fecundum vnicatèm fidei, àd hoc vt fintlfiael; Et ideo
faciet illos hic effe lfrael, id eft,fideles & bene opérantes,
vtex illis tandem reædificet cæléftem'Ierufàlëm, quæ pet
apoftafiam 8c cafom primi hominis diminuta eft. Hoc eft
quoddidt:adtficanSIfrafàlemdominusStideolaudatèjquia L..-...................'-y . ,
ipfe feilicet peccataremittendo.yàiMt contritùs corde, id eft,. \fecit taliteromm nationt, & tadtciafua non mâmjejtautteis.
dolentes& humiliter ingemifcentes pro peccatis fois. &
non folum hoc facit, fedutiam ailigatcofitritiones eorum, id :
In hoc pfàlfflo rutfom exhortatut propheicà eoÔem
eft,reftauratdCCpftfoîidâttatioftem&liberumarbitrium ouos .......in r ptaïcedenti — admonuit 1 1 laudare .
dominum, fed ex
illorufn,f.in baptifmo,Scmultos ex illis facitftellas.Et nô ) diuerfa confidei^tione. Imllo enim illos înmtaüitadiau-
; folum Jade illos efte ftellas, fed ëtiam numéral multitudine dem ex ea coqfîderatione.qfta dédit eis fidem SC remiliio-
ftellarum,ideft,cüftoditillosin'hocqUodftellæfont,feili" nempeccatorum,& reftituit rationem& libernm are».