pulam. ;
Dent x i.
Matth. I.
vfi. +.
Raptor«
f Tunt latro-
1 hcs 8e hô-
nncidx.
Nullum
$»ter rapfares
far*'
ptam rha~
trimonium
\6q.x.e.
€
i t puellis,
p S p
nullüs. Et
Jl6.. if. X, c
flatntum.
Vfd. ro©,
lacoffc4.
W m
Cap. VI.
SEd&tam fan&um atque inuiolabile voluit elle lex Dei
fâdus & vinculum nuptiarum paren tali au&oritate &
légitima. poftulatione iniciatum, yt puellatn defponfittam
etiam ante copulam nüpciarum, vxoremeius cui defpon-
fàtaeft, elle confirmet, dicens Sipuellam Virginem defponde-
rit, vir, & inueticrit earn aliquis induit ate, & cubuerit.cum ÜU
educat vfque ad portam ciuitatis illius, & lapidibus obruentttr:
puella, quia non clam amt cum effet in emit ate vir, quia humilta-
uit vxorem proximi fui. Inde eft quod etiam in Euarigelió de
beata &gloriofa0èigenetrice Maria, cum effet defporifa-*. a
ta Iofèph, diçitur iui per Angelum. lófephfili Dauid,
noli timere acciperi Mariam comugem tuam. Et in Hbfea
Propheta » fi puellæ delponfàtæ ab aliis violatæ puellæ
fuerinr,adulteræ nunctipàntur, dicente Domino. Non
vijitabo fuper filias vefiras, cum fueriritfornicataneque fu-
per fponfas vefiras , adulterauerïnt. Vos autem raptores
& oppreffbres ac viölatprcs, Lex Dèïlatronibus &nomi-
cidis comparât, & interfici iubet, vbi de puelli quæ in àgro
violenter opprefla fueritloquitu'r, dicens: Si» autem inagro
vir reperertt puella, qua defponfata efi, & apprebendens concubue-
rit cum lila ,ipfe morieturjölus- puella nihil patietur, nee efi rea
mortis. Quontam fiçutiatro confurgit contrafratrem fuum, vf
o c ci dat animant ei us,it a & pueÜaperpejfa efi,fila er at in agro,cla-
m m t & nullus adfuity qui liberouït earn.
B g l g Cap. VII.
A Cnpfcant fè ergo, quieiufmodi funt,&: latrones &
x"V homicidas,& animaru interfèâbres, 8c dignos môjç-1
te.Necdiffataliquidinterillosqui inagro tantara violén-
tiam,perpétrant, & iftos qui fiué in ciuitati^us, ffue in viis
veldomibus,*’ etiam cum turba&armis fimilia commit"
tunt: niff quod i^iffmiles funtlatronibus, qui in fyliiis &
defèrtis iocis occulte tnffdiantur, ifti veto fixniles attociffi-'
mis & apertiflimis prædonibus, qui vel noâurgo filentio
vél ckraluceciuibusinfefti&perniciofi exiftunt.Qùi cam
nec diuinæ legis prdiitei nec parentalis voluntatis auótori-
tate, necEcclefiaftic«|an(3atatis.pietate, coniugalem copulam
iprtiti funt, fèd infiïper pro bénedióHone làcerdo-
taliexcömmunicationeid publicamex auâoritare Q»bo-
num meruerint, quàironte fàcrilegium videri volunt effè
coniugium, & latrôcinium matrimonium, & violeiitiam
pietatem?Cum nec fine fundamento poffit confiftere çdi-
ficiumV&extirpata atboris radice nequaquâm rami vindes
pullulent. Et de huiufmodi nequaquam legitimo connu-
bi^; , fedadulterinocontubernio, nullatenusdici poliàt,
quodDominus in Euangelio ait : Quoi ergo Deus coniunxit,
homo non fepàrefrScd potius. Quod homo impie & improbe coniunxit,
Deus fuitaquitate dijfociet. Ifti iunt, qui per vi oientiam
& potentatüm iuumpoft contemptum omnipôtentisDei,
côntemriunt etiam Ecclefîam Dei^ontemnuntiacerdptes
Dei, nuWtbt excommunicationis CKrifti reuerentiasn ha-
bcnces, qui miniftris & reôtoribus Ecclefiæ fiiæ hanc pote-
ftatem contulit, diccnsljQuodfiEçfiefiam nonaudierit ( vide-
licetquilibet praefumptor 8c contumax, )fit dbi ficut ethni-
cusérpubUcànus.Et^âmStAymîmt: Amen diço y obis, Quia
quacunqueàtUgaueritii Jkper terram, erunt ligata & in colis, i
au tem è ,cdntràti° Eççlefîæ inpbedien|es, ac per hæc velüt
ethnici & publicani habendi, &temporaIi iudicio excom-
municati, violenter Eccleffas ingrediuntur,'& diuinis my-
fteriis iniuriam faccre nontiment,&ad ChriftianiCatis cul-
tum non bumilitate & pietate,atque obedientia, fèd cbn-
tümacia& improbitate ieipfosaggregare conantur, nôrè-
cogitantes Icriptum etiâipfo DominoChiifto dicente.No»
habit abit in medio domus mea, qui facitfupàbiam. Etfattentes
prauarïcationesodï. Etiterum. Deusfuperbis refififc, humilibus
autem dotgrattam. Et quoniamexceljus Hnninté 4» & humilia
refpicit, & alla à longecognofcit. Si enim hæc cogitaredigna-
; rentur deponerent fuperbiam fuam,& illud potius pet pi-
am humili^tem promereri ftudetentiquod icriptura alibi
promittit, dicens: luxta efi Dominas bis qui trik'ilatofitnt corde,
& humilesjpifïtufaluabit. Et Iaçobus A,poftolus, qualiter
vnuf<ÿiilque & àDiabolo longe fieri,&Dco appcopinqua-
. re valeat, itaadmonet, dicehs: Subditiigiturefiote Deo, refi-
fit tt autem Dfabolo,& fügtet avobis appropinquate Domino, &
appropin^uabit Vobis, Emundatemanuspeccatrices, &purificate
eprda dupl'tces animo. Mifiriêfiote, & lugete &plorate. lïfus ve-
fier inluélum conuertatur, &gaudtum in mterorem. Wmiliami-
ni in confie du Domini» & exaltab it vos.
Cap, V I I I .
NVncautem violenter in Ecclcfiasimiunc, cumiè tur-
bae fidelium indifciplinitate Sç improbe permifeent
cum ipfis iàcerdotibus, nifiillis prsfentibus diuina ^crifi-
cia ceiebrauerint, exitia comminantur, quid aliud faciunt,
riifi quod bis fe fiio gladio confodiunt,Ecclefiafticum con-
remnendoiudâiium, &fàcri altaris myfteria temerando?
Quæ ficut fidelibus & humilibus, ac ptis ad remedium3ita
contemptoribus & impudentibus pfoficiunt ad iudicium,
& tormentum. Q u ib u s e ti^ p illi ftulti & improbi funtfo-
ciandi, qui ab aliis Ecdefiis Sc Sacerdotibus exeommuni-
cari, in aliis,atque apud alios fraudulenter communicarp
p o fle fe credünt. Cum omDiibus fidelibus ctrtiffime mani-,
feftum eile dèbeat > in vniuerfomundo & ciuitatibus &
po^ülisnoneflenifi vnam Chrifti E cclefiam, & vnum
Chriffi altare,^c vnum iacrificium, q u o d vbique vni Deo
& vnaieligione Conftituitur & ofFertur; E t ideo nullus o-
mnino poteft in parte effè exeommunicatus , & in parte
communicans: ièd vnde in vna Eçcl efia meruit ièparariin
nulla prorlus, nifi per legirimam iàtisfaérionem pore ritlo-
cia ri, ficut memStum de lö cö lùopræciium in nulla vlte-
rius Corporis parte v#let aptari, nifi forte diuinæ virtptis
miraculo, vnde diuulfiim fuerat,potuefitreformari.
Exhisnonnullitamimmites, & n o n humanæaffeâio-
nis, ièd belluinæ immunitatis inueniuntur, vt prioribus v-
xocibus e^fiil^icione adpltern, nulla lege nulla tatione,
nullp iudicio, lola fua animofitate Sc ctudelitate occifis,
adhuc cruénti Sc iànguine madentes,non folum nulla pee-
nitentia compungantur, aut aliqua hu mill täte Deo &
Ecelefiæ fatificàciant , fed exultantes in fiiperbiis fuis in-
cunélan ter ad altarcDomini accédant, & indifferenter fa-
cra myfteria contingere præfumJ[tt. Cumetiamfiillæmi-
fèrrimæ muliertulæ vera citer ädulterium perpetrauerint,
& ob hoeiufte punitae eflç videantur, ta ite n Lex Dei ( ex
quaomnis Chriftianus in die iudicii iudicabitur, v t rçcipi-
Uf lècundum opera fua ) nullum reum, nec ipfos adulte*-
ros, yeladulteras puniriperraittit, nifi fttb legitimisiudici-
bus, &teftibus,quos etiam publicoiudiçipabopiilolapi-
dari præcipit. Vnde & admirabiUsilla Sufanna, cum falfb
adui terii crimine accufàretur, & publico iudicio condem-
nata, & publico legitur abfoluta. Et ilia mulier in Euangelio
, quç veraciterin adulterio fue&t deprehenfa primum
iuxta legem ad Pharifços,qui po teftatem iudicii in populo
exetcebant: deinde etiam tentandi gratia ad Domini indicium
perduétaeff, vbi eius' admirabili pietate, & alapida-
tionisfupplicio,&a criminis reatu ra eruit liberari. Et in
libro Numeri prçcipitur, vtfi qua muliet vel adulterii rea,^
Vel talfi fii ic^pione fueri t appeti ta, Sc vir eius zelo adnerfus
eamadducatçoncitetur, illam ad fàcerdotem , &|diuino
iudicio vel damnandam offerat, vel liberandam.
Cap. ' IX . • l£
a Vod eriam antiqui Romani legitimo coniugio fieri
debere, legibus fuisantiquitus i&tuerunt,Acfetuauc-
In mundo
vna tantum
E.cddïa al.
tascjfaaifim
runenon folum iam effe cliChriftiani,fed etiam Cum adhuc
effentpagani,ficut apertiffime o ftendit lex Antonini pa-
ganilmperatoris, quam B. Auguftinus quodam loco hoc
m odo commémorât, &commendant, dicens- Qmbus dif-
plicetyt inter vir um & vxorem parpudicitiàformaferuetür, &
potius eligunt, maximeqUeinhaccaufa,mundt legibusfubditi effe
quam Chrifti, quoniam iura for en fia non tifdem, quibmfeeminas,
pudicitia nexibus virosvtdentur dißringere,legqnt quid Imperator
Antoninus, nonvtique Chriftianus de hac re conftituerit,vbi mari-
tus vxorem de adulterii 'crimine accufare non finitur, * qui mor 't-
btisfuis non prabuitcaftitatisexempium, itavtambo dam nentur,
f i dmbaspariter impudicos confiions ipfe conuicerit.Namfupradi-
ä i Imperator« hoc verba/urit,.qua apud Gregorianum leguntur.
i
Jug.
folitia
cap. S.
aßbMI
lob. f i .
D
Viri 8c vjco-
tis quanta
tfledebcat
dileftio.
Epb. ƒ.
lSanè,\ïiàpx\i,literamèAhuUàpàrtccaufapmudicabunt.Nequèn.. (fàlüa tarnen inipfb coniugio prælationé viri,& fiibiediö-
fipèhes te culpa fuit,vt matrimonium folueretnr, & fecundum le- ne foeminæ, ) vtin illacbninndbione fèmel à Deo ihftirntà
gemluliam Eüphàfia vxor iua nubereifpropter hoc * refiyipto meo Sc legitime con&liata maibr effe hfec debeat, nee pbffit.
adulteriidamnäta erit,nificonftet ejfecommijfum. Habébunt ante Qùidénirtl venerabilius, quam vt cÖiugium myfterium fii
ante bculoshocinquirere,àn cum iupiidiceviueresMiqu'oque bonos Chrifti & Èciclefiæ^Quid ländius, quam vt fic diligant viri
mores colendi aü ftorfUifii. Perihiquum enim mihi videtur effe vi Vxores füäs,ficüt Chriftu s dilexit ecclefiam, tradens ie 16-
pudicitidmVtrabv'xoreexi£ai,quamipfenonexhibet:quarespo- j film pro ea vtillàm fànââficaret atque mundatet? Quid
teft &virum dämnare,non obxompmfatmem mutuicrimims rem carius atqüe coniun&ius,quam vt vir caput fi t mulieris iic-
................................. üt ChriftuscaputeftEcclefïæ j ipfefaluator corporifc ? Qui
etiam in Eüangeliö de hac coniugii vniohe teftatür,dicens:
Itaque iam hon funt duo,fed vna caro. Erunt enim iirtquit, duoin
carne vna. Addit adhuc Apo ftolus, di ccns.viri diligite vxores,
•& nolite amàri effe ad Mas. Si ergo viri erga vxores iuafc hon
debenteitèamari, quanto minus fàeui,crudeles , crùenti,
hullam eis fèruantes legem, nüllam tarionem, nullum iudi-
Cium,(quöd etiam erga feruos Chriftiana religiöne cufto-
diehdum eft)ièd mox vt eis placuerit,indignatione & fiiro-
ire irtipio concitati, tanquam ad macellum illas deduci fa-
tiafit laniandas, Sc cocorum fuorum gladiis more veruecu
atque poredrum emadtari prâîcipiant, vel ipfi etiam manu
&mucrone proprio eastrucidaüerit, nequaquam femeti-
pios ad imitarionem Domini Iefu Chrifti tradentes pro eis
veillas fandlificent & qiundent fèd potius zelo libidinis fiiç
ipiàs in æternum diiperdentes, Sc fe earum fanguine impie
pölluerftes.Cum in eiufmodi caüfä tahJb iuftius expe&an-
dum eflètlégitimumiudicium,quanto facilius maritali zelo
poteft perpètrari homicidium.
inter vtrümqùe coinponeré,vel edufam fafti tôlier e. si hac obfer-
uandafunt prépier de eus iérrena cmtatis,quanta caftiores quant
caleftisp.aria & focietas Angelorüm. Hæc de legibus pagâni
Imperatoris Antonini B. Auguftiiiiis feribit. In hbro E-
fther mahifefte legitur,reginam Vaftè vxorépotentiflîmi
& ferociflimi régis Aflueri, cum eius animos conteptu 8c
contumaCia offèndiffèt, nequaquam folai^lius indignaÜo-
ne 8c furoté ex impeni honore depbfitàm fuiflèj fèd publi-
co iudicio &fèntenfia principum aciudicum Medorum
atque Perfàrum.Ira cum eflènt pàgàni&idoloriim cultores
naturaliterquælegisfùntfàcrentcs, etiam incaufis comu-
gum non crudelitatem &fæuitiam,fèdiuftitiam &æquitai
tem decernere ac definire deb|re docuerunt.
O d
Cap. X.
CErte diuina Lex etiam inter dominum 8c fèruum fiue
ancillam,iuftitiam & iudicium confèruari præcepic 8c
cum præcipiat publico iudicio taliùni fuæocùlu pro oculo,
ÔC^dentehipro dente reftituij tamen fi quis Dominas fèruo
vélancillæfuæpriuata indignatione&furore,vel oculum
erueret, vel dencem exciiteret ftatinj eum eiufdem fèrui vel
ancillæ amiftione damnabac. Ita namq; icriptum eUfSiper-
cujjèrit quifpiam oculumfiruifui, aut ancilla & lufcos eos fecerit,
dimittet liber os pro oculo quemeruit.Dentemquoquefi exeufferit
feruo velancillafiajimiliter dimittet eos libéras. Nôluir itaque
8c æquiftima 8c mifèricordiflima lex Del, neque ipfis fèruis
8c ancillis à d ominis fuis abfque iudicio aliquas débilitâtes
vel deformitates infligi: itavrii quis hoc præfiimeret,eiui-
dem ierni iuftaamiiîione ple6teretur,cuius ^bieâionèin-
iufteabufusfuiffèt.Multominusoccidi eum permifit pri-
uata Domini fui indigq|rione& furore:quod fi fecerit,reatu
homicidii condemnatur,dicente eadem lege} Qui per euf-
feritferuum fuum velanciüam virga, & mortuifuerint in manib.
eius criminis reuserit.
Cap. XI.
H Ane iudicii 8c iuftitiæ æqui&tem beatus lob, erga fà-
miliam fuam eriam ahtequam lex ilia per Moylen da-
retur,diuina infpiratione,& naturali confideratione,fèrua-
bat, fiait ipfe teftatur, dicens .• Si contempfi fubire iudicium
cum firuo meo,&ancillq mea,cum difetptaret aduerfum me.Quid
enim faciam,cum furrexeritad ïudïcandum Deus,&cum quafierït
quidrefpondeboilli î Nunquidnon in vterofecitme, qui & ilium
operatuseft, ac formatât in vuluavttus? Inde Sciàncfti Patres
noftri pro iftiuimodi reatu,ita in facris Canonibus ftatue-
runt;£i quis feruum proprium fine confcient'ta iudicis occident
excommunicationebienniieffufionemfanguinisexpiabit. Nam 8c
liber Ecclefiaftiçusloquens de diiciplina Dcynini & fèrui
hoc ^fum præfcribit,dicens: Veruntamen fine iudicio nihtlfit-
ciasgratte. Et præcipueApoftolus itaadmonet, dicens ; Do-
mini,quod iuftum efi & oquum, fèruispraftate,rémittentes minas,
fcientès,quod&vo> dominumhahetisin coelo. Si igitur indomo
vniufcuiufque Chriftiani tanta æquitas 8c bonitas etiam
ergafèruilemconditionemfèruanda eft, inter dominum
8c fèruum; quanto maior 8c vberior, ac plenior euftodien-
da eft inter maritum&vxorëm, inter virum 8c coniugem,
inter caput& corpus ? Quoniam ficut Apoftolus docet,
vir caputeftmulieris,ficut Chrïfttis caput eft Ecclefio, ipfe, falua-
tor corporis. Ira & viri debent diligen vxores fias, vt corpora fia.
Qui fuam vxorem dtligit; f i ipfum diligit. Nemo enim vnquam
carne mfuam odio h ab tnt,fèd nutrit&fouet edm ficut & Chriftus
Ecclefiam. Vnde rurfum idem Apoftolus dicir, Viri diligite
vxores veftras ficut & Chriftus dilexit eCclefia,&fe ipfum tradidit
pro te ,vt illamfanftificaret, mundans eam lauacro atque in verbo.
Cap. XII. »
FA Efendantfè quantum volunt,qui huiufmodi, fiint fî-
i - ' ueper leges( fi vllæ funt) mundanas,fiue per confue-
tudines humanas ,■ tamen fi Chriftiani funt,fciant fè in die
iudicii nec Romanis necSalicismec Gundobadis.fed diuinis
& Apoftolicis legib.iudicandos. Quarç^uam in regno
Chriftiano eriam ipiàs Leges pùbliças oporteac effe Chri-
ftianasconuenientes videlicet & confoiAantes Chriftiani-
tati.Lex namque omnipotent isDeiin très fpecies diurdit o-
mnia,quæ\iomines in mudanisreb.lubdita habere velpofi
fidere videntur,cum in Decalogi p^ceptis définit 8c dicit:
No» defiderabis vxorem proximi tut, non feruum non ancillam,non
bouem,non ouem non afinum,nc c omnia qua illius funt.In quibus
verbis fiuedübioaliter confideranda eft dignitas vxoris.ali-
tefîonditioferuorum&anciilârum 8c alirer viliras bruto-
rumvanimalium,fine iniènfibilium rerü, & ideo omnia ifta
fuis metis tradanda, fuisgradibus difcèrnenda ac diuiden-
da funt. Hæc dicimus vt confîderént,qui eiufmodi funt vi-
I*orem apud fè effè conditionem vXorum quam fèruulorfi.
Et de feruoabfque confcientia iudicis occifôDominus eius
homicidii réus exiftitnec effufionem fânguinis nifi peÀce-
nitentiam poteft expiare: quid dé coniuge ftatuendum fît.
Qui etiam vfque ad tantam ftultitiam & cæciratem proru-
punt,vt eas quàs imprimis contraomnés & diuinas & humanas
leges,& contra ipfius iura humanitatis per violenriâ
& raptum iïbi coniungunt, vel etiam ex profeYfione & ha-
bitu fàndimoniali facrilega impietate comma&ilare non
metuunt, poftea blanditns définiras 8c parencibus éarum
artificiofà,imo ignominiofà aduiationeplacatis, putant fè
&diuinum & humanumeuafifle iudicium. Ettamillici
tum atque iniquum contuberniuni,volunt videri velutle-
Jrimum& honeftum coniugiumjcumffîcutiamfîiprao-
ftenfüm eft)&fen»nas quæ raptoribus fuis confenfum prç-
buerint,& parentes earum,nifi reclamauerint, etiam witi-
quæ Romanorum leges pari feueritàte iudicent puniendos
& per Ecdefiafticum iudicium,quicunque eifmodi,fint vel
vfque ad f eparationem ex corn municandos fiueanathema-
rizandos,vel etiam poft feparationem ab omni afpe&u pu-
licoarcendos, & vfque ad diem mortis fu b ardtiffimapoe-
nitentia ih ergaftuiaiubeat contrudendosjin tantum vt ec-
iamfitim^epublicarumrerumad Ecclefiam raptor cum,
raptaeorinigerit.ipfà quidem quæ violenriam perpeflà eft
interceffuEcclefiæexcufàtapareritibusfeftituiiübeatur,raptor
vero.quia manifefte vim intulit, fimïliter ob reueren-
riam fànduarii Iegum impunitate conceflà, ih fèruitutem
Certeinhis Apoftolicis verbis tantairitervirum&vxorem I parenrum eihs quam rapuit,rédigatur,nififorteÜli, vtfè
& ram præcipua atque excellens diledio commendatur, I redimat, conccdatur.
Bibliotb. Vit.Patr.Tom.p.Pars 2.
Nuptiçcutn
fanâimo-
nialibus il- ;
IC,tH
Pxnainra-
Cap*