, i 8
Paßhafij Ratberti
filTorumDei, & hW p e renm ,qm v em sa ep ro p riu s I
eft filius *«rni pittufilii. Nec immerito lgitui per fineulo4iU
e s,k a rarth o ^iii.E ctleftap n fti,q o 4iiminp-
moriam, Uudes Deo concclebrat, vtfc reuocet, ade s qute
intus fuPt.&adPcum menstotatedeat, Vndeprim. mane
tota collirftur in laudibtts * quando mamtinos dicere
hymnas conTueiiit, aim eifdeq; Trmm iungens,fe totam
Deoconreaat.Sicquer«/a»,^Si«a”- .N' " " | “ P 'r*
aaens.paffionis Chrifti rccurrens veftigia, vefpemnis lau-
S b u s,'4C fifit ftduiflima hora diet , quinanam vocation
s noftra fofmam in laudibus explct; « P erfho“ d
-iaudem ac glonaro Creator* fm vnufquifquc fe refe.
C V m boautm faSunt efit,dixit dominm tinea procurator!
fiio.Voca ,pewits, & reddeiUu mncedemfmm.Ms;
tur, cum finis fit ipfius diei qua mlffi funt operate m vinc-
a'm.Knon^n aliomane. Vnde in ipfo codemque fine
ftempbris;anrequanrilbbeataillucelmtdies,iudiaumeft
fniimim. EtdiTcemendifuntiufti fipeccatoribus, vt tol-
lattirimpius ne videacgloriamDei, In quo proietto iu-
dicio, fmguiiruarecipient quit geiTerunt, fcllrcet opera-
rii vines. vel finguli palmitcs fruftam labons .q“' man^ -
riihtlrivite,quibus reddendus eft denarius, id>eft dla ar-
ternavita, quoniarn ipfa eft mrrees beatorum, qua! omnibus
ac fingulisvna & fempiterna erit. Sed in eadiuerfi
gradus meritqrum, propter illud quod d iciV . QSJ1 tedder
Vnicttiquc iuitta opera fua. Procurator autem quls
fit.cui dicit paterfamilias, Voca operarios,& reliqua.non
immerito quaeribir. Praffirtim cum Arnani ex hoc loco
laborentfuum firmare etrorem, dicentes ahum patrem-
familias Chriftum effe, alium procurator™ »?>"? »P1'
rituthfanaum 1 eo quod nonvnius, inquiunt, hibltantiipoffunt
effe.nkvnaperfona.nequceisvnaeft dtgnitas/
Si autem, inquiunt, alter paterfamilias eft, & alter
his incipiturremuneratio, qui fub gRitiaverfantur. Semper
otodjratot, aonefteisuqualicas cum patre, quibus neev-
na diqnitas, nec visa fiibftantia eft. Er ideo1 minor films
quim pater, minor etiam & Spttitus fanftus quam iplen-
litis. Proh'dolor/quam parataeft hiretica prauiras lem-
per quae redfa funt deprauarc , & veris venena lalfitatis
mifeere. Et ideo diligentius pcrquirereopOrtet.iftequis
fit procurator, quem Dominm vine* ac fifubieaum vo-
ca tine forth inTrinitite, qus Deus eft , gradus ( quod
abfit YvtArriani volunt", vrtvtla diferenua fingatur ln-
ter Patremi na Dei & M M W * • cum “ '** tas,vUaiubftantia, Pater,&Fdius;&SpiritusftnaUs.
vnaque iqualitas. Quapfopter licet Spintbs lan-
ftus iute did pofllt procurator, ficut St confolator, tamen
abToturiUsilte ordo An geUcus procurator diettur .quicuramgerit
EcclcfiariitnDei. QuoiiiamficutaitApottolus,
quanto tempore hatres paruulus eft, vfque ad prafinttum
tfcmpus apatrefub tutoribus eft& curatoribus.- ita & t c -
defaCbrifti Tub cifdem procuratoribus feiiRturSpintus,
qui conftituti funt d Chrifto in rainifterio faftftotum,
quo* Oeconoirio^iure vocamus , proptcr eosquihaere-
^litatem accepturi funtfalutis; Necmireris, u vnus eo-
rumpro muftis inttoducitur procurator, quomam & in
fxcularibus litteris, quamfaepevnus pro multis, trbpice
dfeitur. Ciii dicidir, w a operarios ? quoniarn in tuba p ei,
& in voce Archangelt, mottui qui in Chrifto funt , relur-
g^rit ptimi, quod eft fero vocare ad praemium. Quor um
officio etiam & nunc, quando animae Sandorum ad rc quiets
deferuntur, denario a:tema! vit* remunerantur. Sed.
pereofdem Angelos, iubente Domino, anouiffirais haec
remuneratio incipitur; quia priores fadi funt > q“* fob
giatia nouiffimeveneruntadvineam, quam qui iub lege
onera legw portauerant, & proprus dfcfiidarunt labori-
bus. Quoniarn maiora funt dona Chrifti , quam iner-
ces legis; &ideo ab Apoftolo inaftimabilcs diuiti* C'hri-
ftidicunturdona mifericOrdi«, &bonitatiseius. Mam
merces exdononullaeft,quiadebetur ex opere;fed gratuitam
gratiam Deus omnibus ex fide, 6c iuftificatioiaem
dedit,&nonex mercede legis tantum. Etideoquia crc-
didit AbrahamDeo, reputatum eft ei ad wftitiam. i At-
tende qusfo , quam naturalis tatio-pra;texitur,xun aab
enim libentius damus aliquid eis, quibus pro folo
honore &-bonitate noftra dàmus, quam his quibus co*
gentó meiitcde quippiam reddimus. Nam omnes qui
ante àduentum Chrifti fuerunt,quafi ex operibus legis,
eUam in fide Chrifti iuftificantur. GentesverojDro fola
mifericordiaDei,dona percepcruntfalutis. VhdeaitA-
poftolus, Genies autem fuper mifericordiam boHOrare Deum.
£tideo quidem ad rem pertinet bonitatis D ei, vt nouif-
fimi graruitam perciperent gratiam , dum nihil ptiori-
bus in.illo deftaudatur, vel minuitur merces. Ergo vt
oftenderet Deusinæftimabilem milericordiam fiiam, &
diuitias bonitatis iïiae, ordinem non alpexit hfimanas præ-
fumptionis. : .. V
. Vnde cqm veniflent primi, & vidrflent eos qui circa
vndedmam vénérant, accipere fingulos denarios, arbitratefunt
quod flus ejfentaccepturi, non recogi tances ex con-
uentione de denario ad eos fa£la, Cum vi'diffint bonira-
tern eius, qui fingulos quando voluit conduxerat. Nec
enim confiderant qua bonitate Dei, quaue dftpofitionp -
& poteftatecondu«ftiiunt finguli ; quia non in eorum fit
'it arbitrio vt prim i nafcecen tur, ficut nec iftotum vt-nooii^
tflmi. Et ideo non iufte murmurant , quia &accepernnt i-
pfi fingulos denarios. Alioquin fi in hominis effet pote
ftate quando nafcetetur, vel quo ordine ad vineam Chrifti
ope rarius veniret ; fortaffis exigere d eberet vt prioraaeçi-
peret , qui primus in opéré vine* veniflèt. Veritntamen
etfi vnus omnibusredditur denarius, in quocundis Chrifti
imago oftenditur, & vita præftatu r aetema ; profedo in
ipfa eademque vita sterna diuerf* funtmanfiones, iecun-
dum mérita fingulomm. Et ideo âttendete oportet qu*
dixit Dominusvineae procuràtori (uo, vt incipéret anouiC-
fimis, ficque^endendo , quo vfque perueniret ad pri-
mos j vt primi quidem accipiant qui circa vndedmam
! funt condu&i, ficut latro file decruce , fécundiautem,
qui circanonam, teitii, quidVeafextam , quaftfqui'drca
tertiam, nouiffimi veto, qui mane. Hoc enim dederateX
co quod dicit, Redde illis mercedem,inciftem a nouifimis vfque
adprsmos, qui quanto pfoximiores gratiae redemptionis
noftr*,tantoprioresaccipiantper êaioem lineas vocatio-
n is human*. Per quasiàne lineas, & horarumipatia, v.
flip ra iam dixi » quafi noua lux exovta poft ten ebras caecitaris
human* ad nos exiuit, vt conducerèt Operarios in vi-
neam,quam plantauit dextera fiia.* Sed nonomnes pöf.
tauerunt pondus diet & ajlus, &ideo non otnnes murmurant
aduerfiis patremfatnilias. Non illi qui circa tertiam
& fextam, neque illi qui circa nonam, quofilam hi non
totius diei pondus fuftinuerunt. Sed forfe partem diei- *-
n . _irniifnn1U1l!P nfAllT Vnfl
IOUU9 UJC1 p u iiu u a a u ju u u w » ..* . „ . » . . . . . j . ,— --------------
ftusaeponderis portaucrunt, vnufquiiqu&prout vocatus
eft JK id um menfiiramhorayim,6c fpatia temporis. Et
ideoqui primi venerunt, cum quibus conuentio fadaeft
ex denario, murrauraflè dicuntur ; quamuis nullus mur-
muraus, aut iquidus , regnum ccelorum accipere poffit.
Quia &ifta itaque murmurârio, non deiuftitia, fed profe-
ÛO ex inufdia: nafeitur, eo quod nouiffimi coæqua'ntur
eisin pr*mio , qui prima horqconduâi fuerant, licet ipfi
acceperint denaiium, de quo cdhuentio fada fuerat. I
quibus prófeöo rebus ac verbis, nimia óbfcuri tas eft, ■
u diUgentius h*c > vt parabola difeutiatur. Quoniarn
non perfonarum accéptio, led tota iuftitia eft, cum voi
reddidit quod debuit,alteii dojiauit quod voluit} Ahoc
eft, iuftc Facere > quod volo. Vtrofque tamen gratis vó-
cauit, 6cin labore pr*fecit , vt\mererentur accipere. VM
tota Iud,aicanatio,qu*vocata eft per hos quinque gradus
ad, culturam vine* umuldepineitur,acfi v,no corpote, in
nuo&murmurantes fuiffeVnulli dubium eft, atqrte inui
dos. Qui quafi feniorfrater, ex alia parabola in agfo pp
fitus & labote, femper fecum patre fuifle caufatur , 6c
nunquam mandatum eius præterilfe Sed quia iunior
frate£,cum ifteforis effet? intus clementerà patrerccipi-
tur, eique conuiuium paratur,ifte indignansintrare contemnii^
acmurmuratinuidiaipermotus. Nor> quod pater
nollet cum fufeipere idler epulas &gaudia, fed quia iunior
frater,id eftuouiffimaGcntilicas, coxquatur, intrare no-
luit. t .........................
In Matth.Euang. Lib. IX.
prbpter quod&hocloco idem populus-,forte parabolici-
C,.fne y murmurans,iinnrit-rfot/dlnuic-iirtiuirr , exr tmlAoTrfie i lml AaDgISis e eOot rUutmn . ,C qÏ tuili
femper in lege gloriabantur, 6c arbitrabanturiemeliores
ciirt&is Gcntibus,non gratiaDei » led fuis operibus. Vn-
de &:h) ex cisqui l^luantur non fo.lumex öperibus legis,
ve'rum etiam ex fide iuftificati, cuni^deli PatriatchaA-
brahâm, interdum ec^ifnurmuraiîè amuntur more generis
nocantur,nori ideo tamen itaaCcipiendum eft,vt mur-
muransaut inuidus,Vt praemifi -, aliquis* rpgnum Deiin-
troire debeat : fed: mutniuraflè éprum flit dilationem ad
regnum viquead Chrifti àduentum;, longe diu que mu}co
cumdefideriofiiftinuiflè. i - - ' -
Qua de caùlà quærendum , quare non ad omnes qui
primi venerunt j &*ftimauerunt quod pluseCfentacce-
pturi, paterfamilias relponderic, cum & murrnurafle di-,
cancur ? Sed vni eorum dixit, Amice non facto nUiniuriam,
eo quod ex denario conuenißi mecum.Vbi, quantum mihivi-
detur, etfi vpus pro omnibiis accipiatur, prior ordo defi-
gnarur, licet omnes Iud*i portauerint onera legis,&pon-
dus, omncfque a^ftus concupilcentiacum fiiarum^ Soli no
iniuriarumilli & denârium acçipiunt repromiftum pro
laboribus fuis iuftis,qui manferunt in vnitate fidefChrifti
cum pàtribüs & Patriarchis, quibus:nuUa illata eftiniufti-
ti* iniuria, cum reciproco gradu & ipfis collata eft gratia
Chrifti quia ex operibus legis jteftc Apoftolo, nemo iu-
ficabitur. Quôd ptofedfco pondus & ællus diei pprtafie,
non ideo dicuntur , quafialiquis eorum per omne hoc-
tempus legis iugum, 6c çoncupifcentias eritvquiomnes
in vi.néàm fint tranfiniffi,5c ad culturam çpriduétil"
Vnde & fero vnum omnes denariurp^pç.vl^a^xcçptiond
accipiunc?;& nemo eorum excluditura praemio,(v.tipu.
volunt) quicunque vocatifunt. Qriod valde tufecTenten-
tia contradicit, cum air, Qifct multi funtyocati, pauci verd.
elecli. V ndf,fetenduti,n,quia npfi feçundum eléûibni«.grâA
tiam vocati fupt opines;’ neque omnés, fed mufti,ypeati
funt,&;çxipfis pauçi eledi, Quoniarn &'lud£i omnes
ad culturâp1 vine* vocatiiunt, & tamen quia pott perk
manferunt in fide Patriarchamm Abr.iham, Kàac, & la-
cob, uequein repromilfiope,,qu*ad eos fa<fta.eft,ideo &
ipfirepidûfunt.'&pm^çs'qu^npa perfeueraïunt in cul-
tura. vine*, vt permanerçnt ,in fide Chrifti ,qu* per dile*
itioncm operatur. Idcirco nqnde (bljs Genfibusjfl ac-
cipiendum eft, Vt ipfi volunt hæretici, fed de omnivoeà-
tione quinque horarum ,,ex quibus & reprohi i*ucniun-
tur & fidèles atque cle£ti. ^o quodjPemo^eccqnarium
ad ppus quod conducit ,.tantum vt manduçc c & bi bat atque
torpeur otio, fed vt lab.dret & excola t, qupd ei iiiiuti-
dum-eft. Nam in foro, id eft, in negotiis imius fiectui,
à quo voçari finit, multi,àut tnp.ctûi funt. aut qpo tor-
pcnr.In qulturavero vine* Chrifti nemo, oripfus efie dë-a
bet, fi vuft maneve in vite. Alioquin&ipfe exçîdeçur, li-
cetpalmçsefle videatpr, & jn ignem mittecur,» qiiia ne-
gligit ferre fruétum boni operis. Idcirco primp laus eft
Chriftianpialienum e(ïè,àf p ro n e g a ti i s huiiis feculi,
ac fraudibusVnullam caufam habere cum vUo fttigio, quia
tempuslegisiugum.de concupifcentias pertu!erit,qui- nnuulllluussiinn froorroo,, mniifriliuucariic caauu.faa,, adceCccelrltaat,t a ,quao vOmpneus v.t
busr itetnSim,C^C.» « f iy S i rW “'#i'-«“» b ^ iri« ^ op«emut,i v o c m R m m ^-Se<iq™a omn* hsc.paCabok
adu&rm u m m . Sed quia omnisiUa aadoydoncc Chrifti! hiKticormnfraudibilsefldeptauata, caiiendaefteorana
gratiarefriserauiteorumaidbres , & telcaaoit pondera inteIllgenua,quadicunt;quoiqaotvocaa.funVnterppe-
deli&omm, immenfis facigata eft concupiCerniamm*.-1 rariosvliiaai.ponntttaerabuncar ad.pramium inter eos,
m & depteffapeccatotum oneribas. VndeSalaator i fiptolapfi fint,iff egteffi de vinca, & turfiisad foramre-
a d e o ia fi .p L e I m e m n e s q u i M o m « & o m « i e p ,& i diemtiuera toW is ;(na C^antes; necp°l& rutfus
eg.retftMWVM. Quoniarn toriusdieiponderagrauitettu- quafi pcemtemesabmitioyineamopecati.CJ^arion ppE
leranc, qua necipTinec Panes eomrn portate poteram:
ideo1^ipfigraticffedebueranc,magi,quam ingrati,eo dndienirafueraqtfecnndnip tepipus primup, quando
quod&ipiu gratia dabatur quie& Gentibus , vt omnes filnt.vocati ad fidem. Sed neque ditetureis, inquiunt,
quou « i f sg n . i — ftmerenL Ouid Ritit i Praifertim quia in Aortem quoa K ^>119 guiu* uauaiiU. -J“— — ; « —
monde fuis, mentis, fed de bonitate, Dei præfumerent.
Vndeaic aefi inuido, An otuluituut neqttam iU p t /u ü ego bo-
n u s f u m lSemper namqueinuidns dolet,quafitotumfibi
firfubfttaaumsquidquidalterieftfiiperadditum.Totum
putat fibi minui cum videric aliquem fe fieri ditiorem ; vel
etiam fi viderit quemiibet fibi coæquari. Ethoctotumei
ex vnaglorianafeitur. %perhoc magis ex more &con-
firctudine eorum loquitur,quicarnaliter in lege gloriabantur,
quam£x àfifeâuillomm qui remunerantur, lieer
poft longam dilarionem. Su trimt, inquit, aomfimi primi,
^pni»iB»ai/iw<.R.epctiteandemqu.impKmifitieiitentiam,
de ludais Sc Gentibus; quia licet Iud*i in pnmplo.
co fint vocati ante Gentes,Genres tamen quibus eftre-
prQinifius*, eum fiifcepetunr, & faifti fjnt in gratia, primi.
Et cum plenitudoGeutiuminnoierit,turn dcinumfud*i
nouiffimi feluabuntur, qui étant olim ptimi.Hærqiiippe
eft totiu»parabolae fumma; hæc omnis .eiuS ablolutio.
Propter quod Sc nouiffimi acc^perunt denârium , qui
erant primi. Forte non vt nouiffimi fanaioteçaçdignio-
res crcdantur Patribus, fed vc co^quentur in v na ipe vo-
cationis, quia nullam differential^ facit temporis caufa,
fed mcrirotum gratia. Vnde omnes -Sandfei quail corona
fun t in malm Dei; eo quod ficut in corona, qu* quafi cyclus
in gyro" voluitur, nihil inueuiesquod inueniaturprimum,
aut habere initium velfiuemt fie & inter fanûos,
quantum ad tempus Ipeiftat in ilioiæculo, & ilia vita quæ
per denarium figuratur, nemonouiffimus dicicur, nemo
ptirnos,Etideoquamdecenterquiptius fiati font&vo-
cari.nQuiffime remunerantur;& qui noiiilumi lunttcnaci
in Chrifto primi, denario. vit® & ipfi remuneraptur, Vt
illiprimam gratiam habentes, iftis pet hatjc coæquentur,
fieut&iftipetipfem eandem Chrifti gratiam nouiffimi,
vt primi fiant in Chrifto concorporantur. Sed quia ram
priores operafij, quam nouiffimi, omnes f t vineam pq-
trisfarailias , ad excolendam earn , funteonduai , ’pon
funtaudiendihæretici, IopiniauusfeUicec & caeteri.qui
nullam inter eos differentiam volunt haben , eo quqd
"siHiotb.ret.Patr.Tom.0 ?ars 1.
lllliL VULmLI «U1 UUt-111. .yt-v* tlVVJUV V‘tv.0 . V
Quid hie fiatis tota die otiofi ? Pr*fertim quia in morteiji
;pfolapii funt„nolentes illu^ conficlerarc, quod (iregrcdi-
volueritit. & fiurgcreinde Vbi corrueranc,quod in Apô-
calypfi di&um lcgimus, Memento vnde ceciderisy&agepceni-
tentiam)&priera opéra tua fie. Seu & in quaiuplucimis aliis
locis, vbibenigniiTimus Saluacorpoft çulpasaeftveniam
inuitac. iQuod fi cui prolixa h*c expofiriodirplicqèrit.aç-
cipiac lingulas states human* vic*;& pritn* hor*;ppera-
rios intelligac Samuë: em ? Hieremiam, feu Ioannem Ba-
ptiftam, veltafeshuiufmodi qui poiruntdicere,Exvrtro
matris fltea Deus menses tu.Tertfte yero horæoperarij erpnt,
qui à.pubcrt^teDco fetuire coeperunt.Sext* quoque.ho-
r*funt hi, qui iam perfe&a æcace, id eft, in.iuuentute ,fufeéperuntïugum
Chrifti. Porro non* horæ operarij uce
immerito,accipiuntur, qui Cum rim declin^re videntur
adfeneélutem, ad fidem veniunL Sicque deinde hor*
vndecim* operanjin re ilia accipiuntur, qui valde fenes
iunt, quos Gr*ci non Preshyteros, fe^Gerontas vpca'nr,
id eft, mulçumdecrepitos : ÔC camen pmnes ætemæ vit*
accipiuntpr*miiim,quàuuus haiurn horarum diucriu^
fitlabor. Inqu%nitpirum yira &ïïvna femper eric «terniras,
diuerià tamen meritorum claritas;&idco remunc-
tap, in nullo ingrati elfe debent, ficut Pater familias in o-
mnibus clemens effie proftatur.& in nqllo iniuftiis.Quod
fiinalïqttoPaterfamiliasiniquuseffet, noninvnofedin
ojpnibus iniqiufs eïlèt. ,;V ndereéte probatur, quodrion
vlli ex me.rito operis, fed ex gratia Ghtifti,,cun«ftis vita ,
pr*ftaturxterna. j ... , »
A s cend eNs autem lefts Hierofolymam, ajfumpfitduo-
dectmdtfcipülosfeçreto, &aitiüis\ecce afeendimus Hierofoly-
mam&filitts hoministradetur Principibusfacerdotumx& Scri-
bisy&condemnabunt eum morte, extradent eumGentibùsad
illudendum , & flagellandum, & cirucifigendum ,& tenia die
refurget.~] Tertio iam hocipfum difcipulisreplicat,quod
&nos fupra expofuifle memiffimu^;nffiquodiUiç,.tantum
oecidendus dicitur, hicautem &ïpeciesipfaoçcifio-
nis eius manifeftius declaratur, curq dicit fe crucifigen-
Ccc c c dum,
tfal.ja^.
H