
Ambroßj Ansberti
Pfil. 40.
4 7 3 ,_______ ___________
diccretur : Ira diftri&i iudicis a&um eft, vt qui charitatem
veri taris non receperuntvtfalui fièrent, opetationierroris
famulatum exhibeant vtpereant, id eft hbnorem quifbli
compétit Chrifto, deferant.filio diaboli. Et vt aperrius
propter minus intelligentes dicamus, prdpter plagani graduai
« Deiim blafphemare, eft, propter prxeedens peccati
mericum ira fùperni iudicis perrhittente^kfphemiaipla-
j gas itlcurrere. Sic ènim dicitdr; Blafphemàùérunt homi-
nes beura propter plagani grandinis: tanquam diceretiir,
îdeo idalphematierunt; quia ipfius blâfphèmixplagas à
gradine iiicurrcrunt. Poteft autem jfvt arbitrer) per gran-
diriëni dccoe’ô fiipfcr homines nientem, ipfa perfécutio
nouidîma intelligi, qux ira E>ei hominibüs irrogatur, vt,
quod fuprâ ïafti dimat , tërræmotus fà&üs eft wiagnus;
qùàlis himquam Fuitex quo homines fuerunt in terra,ta-
lis terræmottiSj lie maghus : hoc nünc repëtilfe credatur?
grando niagna fient talentum dêfcendit de coeloin hoini-
iiësi& blaiphemaiierunt hominesDeumpropterplagara
grandinis, quonia magria fa&a eft veheuienter : quatetius
ipfis témjioralib. flàgellis reprobi intia fàridam Ecclefiam
Chriftianhad blaiphemadiim Dèumcogancur, quern pride
m iam t eprobis operibiis blafphemafle videbantiir. Sed
ad fiiperiorem intëlllcdü le&oréni inüitô:quiaquofub-
tilio'r/éd.inueniturpbr omnia vefior. Hæcde hisfêptem
nouiftirtiis plagis,pacrum traditibnem feqüëntes, prout
Dominus largiri digriatus eft>difputaüimus. Nüncauteni
quia & finis earundem plagàirum adfutiirùs èile dicitur, &
hic liber quafi iriimmenfum tenditiif, nifi congruo fine
cermihëtur : aecipiac tandem dé vulneribüs difputans ;
qùietis repauiatioiiein vulnëratus.fèd diuina mifericordia
lanandustra'&ator, qui nôuitdicere: SahajmeDomine, &
fanabor: faluumme ftc, &faluusero. Et illud : Ego dixi,Donïtne
apertiora quxqiie tangere refugiflem. Ingreflus alle tam
ardux difputationis opus’,verum fate or, quia(vt eft hu-
mani ingeriij prxfiimptio) prius docere quam diftere co-
cupiui, ied egit hocdiuina gratia, vt vnde docere cupie-
bam, inde difccrem;i[uatehus & doceiis difeerem, & di-
feensdocerem; Et quia nunc vfqiieidipfumago, fitmiro
ömnipotehds Dei difpofitibnfs ordirie, vt quodheii ne-
feiebam, hbdieinueniam:& quod hbdie Cum magno dif-
ficultatis labbre compreiicndere riori valed,cras fine labo-
re percipiam; Quamorferem quia qubiidie in docendo
crefcit icientiae frubtus, dum ea quae nunc diflefo intendo,
dudiispbfttergümoculis.multaqute iani enodaui, iub-
tilius iterato tangendä, ii ipatium vitae adfuerit,percenfeo.
Sed iam nunc quia dobtbrum mundane ^pientiae difeipu-
iurn me eile veiaciter denego, dicat beatus Ioannes qui fit
qui in ipio me doceat, Ait enim:
Et veniiadme vnus ex fiptem angelis, quijjabebant
fiptem phial,is, d r loculus eft mecum, dicens: Vent, dr
oßendam tibi damnattonem meretricis magna, qua f i -
det fup'er aquas mult as ± ,
fet cuius hoc loco tohaftnesperronam gerit, nifiEccIe-
fia: ? Cuius veroynus de feptem angelishabentibusphia-
las, niii Domini lefu Chrifti,vel certe Prophetaruin & A-
poftolorum, atqiie omnium dö&orum, qüi>Spiritu fän-
£to repleti,qti* fit damnatio impibrum, Ecclefiam inftru-
ünf.qua'tehiiscum malos in pr«fentiflorere,Iequecoh-
fpiciunb egere, dtiöisad remuneratiohis terminü oculis,
nihil de eorumpfolperitatibüsäppetant,quos tam feue-
riter damhaiidos in futurum coghofcüht ? Dicat ergo
Ecclefia de Chriftöjdicat de fandis prxdicatonbus: Venn
nûferere met, fanaanmam meam, quiapeccaui tibi. Qui- _
que Samàtii^ni illius medici fahitare infufionis catapia- 1 ad. me vnus defep'tem angelis,dicens :Veni, & oftendam ttbi dam
fmmn, fuisvulUeribuspoftâlia cordis cioquiafîdeioculis natinnemtneretrieismàojig Acfidlcat Drxfentiüm re
caelitus cbnfpicitadhiberi, quia nec immemor efle cogno-
feitur bèàtaîilliùs fèntentiæ qua dicitur : In quàcun^ diepèc-
cator conuerfus ïngèmuerit,faluus erin 1
D. AM B R O S I I
ANSBERTI PRESBYTE-,
r i , i n a p ö c a l y p s im i o A'Nh
i s A P o s i o i i ,
- •
Liber Odauus.
A ri s siMos tradatorum fideliuminuë-
nimus quos non feculi literaturaprius im-
buerit, quam ad diuiiias tranfierint enodan-
das feripturas : quofquè deÆgypto exSun-
te s , non Ægyptioràm diuitiæ locupletaf-
fèntjvt Hieronymumj Auguftinü, Cyprianum, Hilarium,
Ambrofium & alios multos, quod tarnen mihi vltimo o-
mnium, euenifîe minime cognofco. Non enim oneratué
diuitijs exiui deÆgypto, quia^nequaquam me in ichola
mundanæ fàpientiæ erudiri cohdgit. Nihil mihi Plato,
nihil Cicero, nihil Honiërus,nihil Vir'gilius,hihifDona«
tus,nihil Pompdus, nihil Seruius,nihil Sergius, nihil Pd-'
feianus Cóntulft, fed liquid fortafte habere videor?hoç de
horreo dominiez p rædicationi s a C hrifto accepiiTe me fa-
teor,non quö mihi&eörum fëiéntia fuefit denegata j fed
quo plus deledaciis fini verbis hiimilimi pifeatoris, quam
fuperbiffimi oratoris iplusdiuinis intenderim, quam humains
eloquijs. Et vt verum dicam, ecce coram Deb in
Chrifto loquor, quia Cum ad hbc opus trànfiré veilem,
mo.dbs diuinæ locutionis ignorabä, qui fi feire tUhcpotu-
iftem, quantum laborem, quantumque füdore'm coeleftiû
Sacrameijta depofcerenc pertradanda: non folUm hunc
cundis diuinarum feriptutarum fvr mihi VÄecur) obfeu-
rioremlibrum aggredi non præfumpiîlîem, verumetiam
nationem meretricis magna. Ac ii di'cat : Vt præfêntiüm rerum
voluptàtës qüibus müiidiis à Deo fotnicando inhiar,
prefliir^q; ac tribulatiohes quibui fandos mali excruciat,
pro hihilo ducam, præfêntià Chrifti iti càrnë appàrentis»
eiufdemque prædicatorum , edoda fum. Ec notandum
quod & angelus vt Iohanném doceal, venic & idem Io-
hannes vtdocendiis veniac, inuitatur. Grefliis etenimaii-
geli funt ad Ibhannèm venientisÿ fiüeihterxià'Chrifti afpi-
ratio ,fiue vox exterior-préèdicantium trahfiènsad córda
auditorum. Gréflùsvero Iohannis funr, fides auditorum,
tlequens verba dodorum. Sciendûveroqûiavoxdolentis
eft,qua dicitur: Venh& often dam tibi damnationcm meretricis
magna. C ui fententiæ Paiilùs Apoftolus con corda ns, ait
iidelibus : Multi ambulant, quos jape dtcebam vobis, mine (totem
& flens died, 'mimic os crutii Chrifti, quorum Deu§ tenter,&
gloria in confufionem ip/orum, qui ténefià fapiunt. Hinc Ifàias
ait : Ouomodo cecidtfti de coelo lucifer ? Vlulä fili diluculi,fiib-
àudis, lamentü aflume,vel ficutalia translatio habet, quoin
odo cccidifti de ccelo lucifer qui maneoriebaris? quod
magis ad corpus diaboli, quam ad fpfiim referendum eft,
quodqueper qüotidiana incremen ta coeleftibüs Ecclefia
propinquante, ab eius conuerfatione per præccps ad ima
vitiorum mir. Cönfiderans autem Spiritus fitndus corpus
omnium perditorum, qüodditierfis quidem, fed c5 -
gruisvocabulisnominar,innumeris iam dudum exceffi-
b us progredi, corrumpi flagiti js, erroribusq; raprari, tan-
taque impietate fieuiite, vt mitibusetiam aduerietur, con-
gtuàperiturum circunfcriptionedcpingit, meretriccm Cc.
V ocans: qüia relido creatore * dxmönibus fe proftituit co-
ftuprandam. Magna autem, vtfiipraiam diximus,aut propter
imanitatem præuaricarionü, aut propter multitudi-
nem popmorum. . Cui â Domino perllàiam Prophe-
iam fiib fpbeie Ifiaelis dicitur : Super montem excelfum &
fublimempojuifticubile iuum, & illic ajcendißi vt immolares ho*
ftias &po& oftium & retropoftem> pojùifti memoriale tuum : quia
iuxtame diftooperuißi,& ftiftepifti adulter um : dilataftt Oublie
tuum, & pipigifti cum eis fadust dilexiftiftratum eorum manu
aper ta, & ornafti te regio vnguetoy & multiplieaßi pigmenta tua,
nufifti legatos tuosprocul, & humiliât a es vfjue ad iqferos. Cui
etiam per letemiamProphetam dicitur : Leua oculos tuos
in direßum, & vide vbi n an proftrat afis. ln vijsfedebas,expeftans
eos quafi
A
Etclef.}.
P/W.71.
Eztch.16.
D
‘Zäfilatro infoütudiney&poüuftiinformcationibus tuis terrain
Etiterum: Frons meretricü mulierisfaäa eß tibi, erube-
fcerenoluifti. Hinc fpeciaUter de Ifrael &Iudaadeundem
Ieremiam Dominus loquitur, dicens: Nunquid vidiftiqua
feceritaduerfatrix Ifrael ? Abijt fibimet fuperomnem montem
excelfum, & fi*b omne lignum ftondofum,& fornicata eit ibt.
Et viditprauaricatrixfor or eius luda, quia pro eo quad machata
ektaduerfatrix ifrael, dimififfem edm, & dedijfem iüi libellum
repudij, & non timuit prauaricatrixftror eius luda, fed abijt &
fornicata eil etiam ipfa, & facilitate fornicat 'misfua comtami-
nauit terram, & moechata eil cum lapide&ligno. Hase de vna
fpcie fornicationis dixerimus, caeterum paulo inferius de
generealiofimulatquealia fpeciedicemus. Quia autem
hic meretrix nunc fuper aquas multas, nunc fuper beftiam
coccineam,nunc fuper fepremmontes, quUunc feptem
befti* capita, federe dicitur: cum hoc totuml vna fit mere-
trix,fcilicetdiaboliciuitas,Babylonis nomine dgfignatai
quam difficile fit minutiasfacri eJbqui ad liquidum cuili-
het attingere, prüden s ledor facile animaduertit. Non
folum autem,fedeftadhücad explicädum difficilius, cum
gehus quo generaliter totum compleditur, fic variäs di-
uiditurin fpecies, vt in ipfis etia fpeciebus inueniamr genus
expreffum. Sicq; neceflitatenarrationis fpecies,quar*
libet generirefpondetyvt fubito & quafi ex obliquoipfum
genus ab ea procedat. Ec quis erit tam eloquentifftmus
traftator,vt cum htec forte explananda fulceperit,non fta-
timeius lingua balbutiat ? Sed eft nobis ad htec magna
confolatioipfa humilitas mentis, qua vltra vires noftras
progredi non tendamus. Scriptum namq; teimas: Alt'tora
tenequaßeris. Qu* videlicet nobis cuftodientibus, fit miro
atq; ineftäbili diuinx pietatis modo. vt plerunq-, quod
lingua carnis minime pofle prtefumic, Spiritus S.linguaeli-
ciar, qui nosinomnem veritatem inducit. Dicam ergo
lingua noftra,prout loqui tri^uit lingua Spiritus fandtL
Dicatinquä, v t nequaquam in dicedo mmeat, quia Spiritus
ian&i locutionem non explicat, nifi lingua eiufde Spiritus
fandti eam ad loquenduni moueat. Cum igitur fvt
didtum eftj hoc fintaqu« multte, quod eft meretrix fuper
aquasfedens, feiendumnobis eft, quia idcirco genus in
varias necefTario diuiditur fpecies,vt oftendatur ex ea parte
amplius diabolum regnare in fuis, qua kDeofotnican-
tes reprobi, principaliter perire probantur.De quibus per
PfälmiftamDeb dici;ur ; Perdes omnes qui fomicantur abs
te. Qua* videlicet fornicatio non folum fpiritalis, verum
etiäm & carnalis intelligendaeft. Vnde& cum de buius
meretricis capite Dominus ad Beatum lob multa narraf-
fet,principalemeiuspotentiäexprimens.ait: Fortitudo eius
in lumbis eius, & virtus iüius in vmbilico ventris eius. Semina-
numquippe coitus,vtfcriptura; autoritate beatus docet
Gregorius, viris in lumbis, inefte autem foeminis in vmbilico
cogüofcimus. Quia enim feminariüm coitus viris in
lumbis fit,Dominus indicat, qui de refrenandis luxuriae
moribusdifcipulosadmonetjdicens: Sintlumb't veftripra-
cinäi. Hinc Paulus cum per Abrah® facrificium Melchi-,
fedec tempore Leui Sacerdbtium diceret deeimatura, vbi
time in Abrahaj corpore Leui lateret,oftendens,ait: Ad-
buc entmin lumbis patr is erat. Quia v.ero fenpinarium luxu-
ris foeminis in vmbilico fitiPropheta teftatur, quifiib fee-
mina: ipecie proftituta^Iudsaepetulantiam increpans,ait:
ln die onus tut non eil pracifus vmbilicus tuus. In die quippe
ortusvmbilicum prxcidere,eft, conuerfionis tempore
carnis luxuriam refecare.- Quia igitur in vtroque fexu po-
teftas diaboli per luxurix inquinameta principalis often-
ditur, rede fortitudo eius in lumbis eius,& virtus illius in
vmbillico ventris eius.eflp perhibetur. Sciendum1 etiam,
quia hx c ipfa corporalir fornicatio, propter diuerlitatem
cau(arum,diuerfitatem qciam gignitculparum, cumfitfo-
lummodo vna carnis qorruprio. Verbi gratia, cum quis
petulantia carnis deuidus, virginitatem carnis illicite cor-
rumpit, alterius posna peccati eft, fi Deo dicatus eft: altc-
riusvetOj-fivotum fanditatisnimime profeflusfuit. Similiter
etiam maioris culpx reatui tenetur obnoxius., qui
viuente iugali, illicitis fruiturconcubijs,quam is qui de-
fundo fubfternitur. Excelletautem reatus criminis omnibus
iftis, cutn quis relido naturali vfu, fiue inceftis,feu
■ ■ ■ ■ ■ _ I 477
irrarionabilib. iurfgituramplexibus. Quia ergo fornicatio
inreprobis principaliteriuspoteftatis excrcet,rede fuper
aquas multas raerctrix (edet.Sciendum prxtereaquiahxc
quidem ad concupiicentiam carnis, fpiritalis vero forni-
catio ad concupiicentiam oculotum pertinere probatur.
Vnde & Johannes in Epiftola fiiadicic: Omne quod inmun-
do ell, concupiftentia carnis e ll, & concupifcentia oculorum.
Cumenimeoneupifeatcaro cibum, potum,fomnum, &
extera huiufmodi, non tamen incongtuc fpecialiter carnis
concupiftentia, ipfa fornicatio appellatur, qux omnibus
voluntatibusantefertur. Hinc eft quod cum Paulus Apoftolus
mulca opera, qux non nifi per corpus aguntur.enu-
meraret'dicens : Neque fornicarores,neque idolis fer-
uientes, neque adultcri, neque molles, neq; mafculorum
concubitores,neq; fures,neq; auari, neq; ebriofi, neque
maledici, neq; rapacesregnum Dei poffidebunt: fubiun-
xit, dicens: Fugite fornicationem fratres. Omne enim
peccarumquodcunq;fecerit homo,extra corpus eft. Qm
autemfornicatur, in corpusfuumpeccat.Vtn.de exteris tacea-
mu3,nunquid fur vel ebriofus vel maledicus vel rapax,extra
operationem corporis ad effedum ipiius nequitix, cuius
vocabulum (orriuntur, poteft peruenire, quamuis nec
ipfa idololatria , nec ipfa auaritia aliter exerceri poflint ?
Quid ergo eft 6 beate Apoftole, quod omne peccatum,
excepta fornicarione, extra corpus propulfas 1 Nunquid
nam tu non dixifti, manifefta funt opera carnis,atq; execu-
tus es, dice ns: qua juntfornicationes,tmmunditia, cotent tones,
amulationes,animojitates,dijfenfiones,harefes,imidia,ebrietates,
&his fimilia. Quapradico vobis, ficutpradixi, quonia qui taltaa-
gunt,regnuDeinon con/equentur1 Nunquidn.videnturextra
corpus fieri, xmulationes*animofitates, diflenfiones,
inuidix, hxrefes, qux tu opera.catnis efle pronuncias ?
Quid ergo inquam e ft, quod cunqta opera carnis extra
corpus excludis, folam vero fornicationem intra corpus
efle perhibes, nifi quia extera vitia qux a carKalibus com-
mittutur, nequaquam ita fibi vnireatq; vincire totum ho-
minempolledocesjvt folum facere poteft malum fornicationis
? Nonenimvtinalijsquibuslibet fcelerum tem-
poribusjita fornicationis tempore facultas eftanimo human
o,& vnum eorum aliquid operari, & eo ipfb tempore
aliacogitatione diftendi: quia fictotus homo abforbetur
ab ipfb &in ipfo meretricis corpore,vt non iam dici poflit
ipfe animus iuus efle, fed fimul totus homo did poflit«
caro fit, & fpiritiis vadens & non reuertens. Hinc eft quod
exprefliusatque inculcatius idem Apoftolus hoG malum
hominibus prxeauendum commendare volens, expro-
brando dicit: Tollens ergo membra Chrifti, facidm membra
meretricis ? Et execrans ac denegans, fubungit dicens; Ab-
fit. An nefeitis, inquit, quonian^jutadharet meretrichQnum corpus
efficiturl Erunt, inqu it,duo in came vna: quod otanino de
alijsatq; alijs quibusq; facinoribus hominum diicerenon
auderet.Quamobrem (ficut iam diximus)redeadcopara-
tionemlibidinis, extera extra corpus quxefiqi pficcata eX-
cluduntur; atq; hocfblo fornicationis malo in corpus pro-
priupeccarehomo dicitur, quo maiore libidinis ardore,
quo fuperior nulla eft voluptas ipfius Corporis,tenet feruu,
efficitq; captiuum. Iam vero fpiritalis fornicatio^q ad vi-
fum oculorum redigendaprxdiximusj quantum fit multiplex,
quis. noflrum explicet verbis ? Qgicquidenim o-
culorum vifu animus concupiftit, nefcio fi magis aliud
quam ad libidinem fornicationis pertinere videatur.
Nam ft idolorum culcura rede fpiritalis fornicatio intel-
ligitur, Domino per Prophetam d icen teVidit pfauarica-
trix luda, quia proeoquod moechataejfetaduerfatrix lfraeUdi-
mifijfem eam,&dediftlm tlli libellu repudij, & no timuitprauari-
catrix ludafor or eius,fed abijt & fornicata eft etia ipfa, &facili-
t ate fornicationis fua cotaminauit terra, & moechata eft cum la- \
ptde & tu ligno,& Pauli fentetia vera ejfepronunciatur,qua diet- \
tur: Et auaritia q eft idoloruferuitus: quit quid in mudo carnal iter
concupifc'tpot,iure adfornicationis vttium refer tur.Dum n.alius
aurea, alius argentcam, aliuslapideam ftatua pro Deo ve-
neratur,alius nummorum mulricudine, veftium ac lapidu
precioforum, alius prxdiorum fumma, mancipiorum ve-
hiculoru, iurrftorum copiam, humanx carnis ipecie epu-
larum indifferentem voluptatem plufquaraDeum amare
Gal. J.
Pjhlm.
H
term s.j.
Col. j.
Eph. j.
proba-1