A
Gal. f.
m
Ambrofii Ansberti
Hiricpèr Paulum dicitur: Per charitatem feruite inuicem.
Tune enim nos chant» diugo culpi liberos teddit, cum
viciffîm nos noff ro peramorem feruiciO fdbhcit. Cutti ergo
aliorum bona, noftra credimus:& noftta aliis quâti iùa
offerentesfexhibemus, exmulris membris vnüm Cotpus
efficimur.Hinc turfumper'Paulum dicitur: Nàm corpus non
eft Hum mmbrtim, fed mùlta.Sï direritpes qurnodo nonfum
manus non fum de corpore nonideononêftde corporel Si totHm tor-
pus octthUiVbi audit us? Sitoturn audtttu,vbiàdoratutl Etpaulo-
poft: Quodftejfent omnia vnum membrum,vbicorpUs?Nunc aute
mulû quidem membra vitumvero corpus.Quià enim ftn&a ec-
clefianifi fuperrti fui capîtis corpus eft, in qua aUus aJcavi-
dendo oculusialius teôtz operado manus:aliusadiülU ail-
currendo,p©S : alius præcepcorum vocem intelligettdo,au-
ris: alius maloritm foetorem bonbrumque fragramiàm dil-
cernendo, ttaris eft. Qüi corpôralium more membrorum
dumviciffim fibi actepta officia impendant, vnum de te*
metipfis omnibus Corpus reddunt:& cum diuèrfà inchan-
tate peragunt, dhicrft eflè pêrhibent vbi eonnnentur. m
autem Vnum quid cun&i agerent, corpus vtique quôd ex
multis cohtinetur.Siautemvnum quid cuhCUagerentCo^
pus vtique quod ex multià continetur,' rton eflènt t quia vi-
ttelicet miiltiplicitef compaâum non eXifteret.fi hoc cdii-
corsfaémbrorpm diuèriîcas non teneret. Hihcrurfutn per
eUndem Apoftolum dicittir. Ê* quo totum corpus compadum
±ph*f. à. & connexumper omnem iunduramfubminîftrationis ,fecundum
(lias liiftinere.Sic quippe lata eft chàiritas,vtinamplitudinè 1 j
dileéfciohis füae capere etiam inirtticos poffit. Vnde & Dei
diledtoribus ÿtgcipimriDiligiteinimicosvcftros. bentfaiirebis -
■qui oderunt vos & or aie pro perfequeMibus & calumniantibus Vosk
Altitudo verb ëiüfdem ciuitatis iplà eft contfcmplatio diui-
nitâtis';qüia vnaqüæqueele&orüln anima de his quæ vi-
dentur.âd ea quæ non videntur,extenditur.Longitudoita-
que ciuitatis&latîtudo atque altitudo, iæqualia lù'nt : quia
qüantutp patie'nsiuérit mens per lbngânimitatem, tantum
lata erit per amorem & quantum patiens Fuerit pet lon-
ganimitatem, & altaper tontemplationenn Tahtum enim
ad ea quæ vitra nos fuht , per contemplationis excelTumc-
leuamur quantum ad toleranda mala proximorum per
charitàtis ftudiüm nofmetipïoS mittimus. Dicatur ergo de
lànda acnouaciuitace LongüUdo & latitudo & altitudo eius
üqüalia funt; aclidicerétur, In quantum longanimis inter
aduerlà, in quantum «^arîtateferga branes dilata, intan-
tum eft eleâotum tecclefia alta per contcmplationem.fe-
quitur :
o'pera'tonem in mm fur am vniufcuiuf^membri augmentum Cor-
ports facitin adiûcationemfui in chàritareSed cum miro conti-
üo autor ac difpofitor nofter huicdla largitur quæ ahi de-
neeat, alii hæc denegatquæ ifti largitur, extra menfuram a-
rundinis egredi nititurjquifquis poflè plufquatn accepent
conatur : vt fortarte is cui tânmmodo datum eftpræcépto-
rum occulta diflèrere,tentet etiam miràculis corufcareiaut
is quem fupeftæ virtutis donum àd folà miracularoborat,
etiam diuinæ legis paiidere occulta contendatilnpraécipiti
enitn pedem porrigit, qui mènftirarùm fuarum limitém
nonattendit. Explerunq;âmittit hoc & q» poterat, quiau-
da&er ea ad quæ pertingere non valet,arripere feftinàt. Na
&membrorura noftrotum tuncbene tainifteriis vtimür,
cum fuaeis otfièia diftin&e feruamüs.Lucem quippe ocii-
lis ccruimus» vocem vero aüribüsaudimus. Si quis autem
mutâto ordinevod oculoS, luci aures accotnmodet, huic
vtraquein caflum patent.Si quis odores velitdredifcerne-
re,fàpores nareguftare, vtnuiTqure fènfiis fibi minifteriüin,
quia péruertit, interimit. Dumenim propriis hæc vnbus
non aptantur,& fua o.fficiadeferunt, k ad extranea non af-
furgunt-. BeneDauidintra has diuinæ lârgitatis menluras
pedetn tfotdis prefferâtjCum diccbacNeq^mbulaujin
PM 1:0 gnis,neqüèïn mirdilibusfupermeàüpér fe quippe in miràbilitu5âmbttlaréc,
E t menfas ejl mur os eius centum quadraginta & qua -
tuor cubitomm,menJùra hominis qua efi angelt.
Denarius nanquenumerus per femeripfum multiplica-
tus.in centenarium furgit.j Vnde& redeper centcnarium
magna perfedio delignatur, lîcut de ele«5tis dicitur : Ornais i
qui rehquent domuni,velfratTes,autfiroresyautpAtrem aut ma-
tremyautvxore, autfilios■, autagros propter nomenmeumteentu- !
pluni accipiet, & vitam atemampofsidebit. Nequeenim iàn-
âusquifqueideo terrenadeferit, vthæcpoflïdere in hoc
mubdo multipiicius poffit ; quia quifquis terreno ftudio
terrain telinqui t, terram non relinquit,lëd appétit: nèc qui
vnatn vxprem deieruît,centum rccepturus eit:fed per cen-
tarium numerum perfeCtio defignatur. Poftquani etiam
vitaæterna promitrieur,quia quifquis pro Deinominc té-
poraliaatque terrfena fcohtemnit,& hicpérfeCtionem métis
recuit,vt iâ ea non appetat quæ cotemplit,& in fequen-
ti feculo ad ætëtnæ vitæ beatitudinem peruenit Centies
itaque rédpit quod dçdit,qui per&Ctionis fpiritum accipi-
ens, terrenis noh indiget,etiam il hæc non nabet.llle enim
pauper eft,quiegetillo quod nph habet. Nam qui & non
nabens,habere non appétit, diues eft.Paupertas quippe in
inopia mentis eft, non in quantitate poilpffionis. Nam cui
cum pauperrate bene conucnît,hon eft pauper. HincPau-
lus di ci t -.Tanquam nihil habentes, & omnia pofiidentes.Quddta-
genarius autem numerus in lcriptura ft era multimoda ranone
fj'appetçre magnavjtraiiaaih jpote^ufe- ;
reret.Super le nânque in niirabilibuS attdllitUr qui & in his.
àd quæ nônfufficitjViHèriConatUr. Beheintra has hienfü-
ras etiam in ipfa Paülüs pr^dicarionis fax fe làtitüdiné co-
àttabat,crtmdicet^a»nd» iùdeoaiiquidpqüieorum, quaper
menon efficit Chrifius. QUodvidelicetdüm éledihumilitei:
peragunt, tanto in cbrtfpeâu métientis ih his quæâcCépe-
runt perfediores apparent »quaiito & ad ea qu* faécdüm
acceperùnt,pra:fiimpti6 hispedês nôn exfendunt. Quià igitUr
omnium virtutum ddha ÿi fîngülis ecclefîæ meiitbm
diudachàtitatis compâginéinübniuntUrjperfe£tài bené de
ângelô dicitunMehfûîf eft ciuitatem de àrühdine per ftadia
duodédra millia. Seqüiturt
totigitudo frUtitudo & àltitudocius tyuttüafunt.
Omnipbtcns t)eus qui necin maghistenditür, riecin
minimisanguftatur lie de tbfâ fiiïndecclefià k)<|ùitur, ac fi
de vnaanima loquarar. Etfiepe quod ab eo de vba ànimà
dicitur^iil obftath de tota fîmulécclëfiâ intelligatûnLon-
gitudo quippe ciuitatis ad longahin^itatem patientiæ.quar
exhibetiirproximo, poteft fererri.Latitüdo autem eiusil-
lam fihedubio'ch’aritafédcfîgnatVqûae finum mtntisaperit,&
amicos fimul àtq; inSinicos in amoren*recipitjde quà
Pfâlmifta d\dv.Latumandàium tùum «jrti».Nihilenimlanus
pfal.iïî: quam omnes in finu ampris recipeté, & nuüasodu artgu-
habetur perfedtus, fiue fcilicet propret quadraginta
dierum inundationem diluuii,inquâeftufione iUXta fen-
tentiam apoftoli Pétri,baptilmiimnguratuni eft: fiue propter
fteratum ieiunii temp us quod dominus & Moyfes atque
Elias ieiunauerunt:fêu etiam propter qüatuôreUange-
lia.in quibus decalogus legis quater multiplicatus oftendi-
tür. Quatérnarius vero,uùe propter quatu or fiümina para-
diii, quæ Ètlangelicam fignificant do&rinam : fiue propter
quatuor catdinales cæh, feu etiam prbpter quatuor principales
virtutes, de quibus paulo fiiperiiu latiffime diflèrui-
ihus.ftcratus monftratur.Quid quoque per cübitum, nifi
operatio defigViaturvirrutümî Qdaenim manus in cùbito
eft,re6te per cùbltûm bpus manuum eXpqmitur. Mehfiis
eft ergo ahgelus muros ciuitatis centum quadraginta &
quatuor eubitorumiquia tedernptbrnoftcr quotidie (piti-
talium donotum gratiam diftribuens, velin exhibitione
boni operis per fidem, Vel in ftn dis defideriis per contem-
pla ti ohem,ele£tor um per fielt vitam.Et quia ipft perfeétio
Virtutum quàndoque eleâos ad angelicam ce{ntudinem
perducit,teâ:c îubmngitur, Menfura hominis quæ eft an-
géli.Àc fi d'iceretut: Ecclefîæ menfura quæ nunc eft hominis,
quandoquefit angeli quiaquç nunéinperfe<ftipnevir-
tu turn foli datur,quandoq; ad ingeniram angelorum dignitatem
perd ucitur.Idcirco autem non dicitur, menfura hominis
quç eritangeli aavtmôriseftdiuinç lcripturç,prç-
Matth.
Extd.j
teritum tetripiis profuturoinnarratione contexitur : vel
cerce menfura hominis qùæ eft angeli,ciuitas metitur:quia
tanta ad æternâm pa triam bene operântium graditur mul*
, titudo hominum,quantosilliccontigiteleâ:osangelosre-
mwGfîcyndcfciiptumçfcstatuitierminosgentiumficundiï 1
.• . . .. * numerum
1
fiûmwîiit angelorum 'Dei. Sic q’ùippe dicitur,‘Ûenfus êfl müros 1
(iuitkiismenfura hominis qtuefl angeli : tanqüam dicCretur,
Taîem in ea mbnïùralortem in numéro acperfe’£fcione htf-
tninem habefe ffecit. qualem habet & angelus. Quia ergo
tkhominibus scangelis conftar, tahtaqufe in ea mûltitûdô
érithominnm, qUantaèft & angelorum : reâ* tttenfitïa e-
ïufd€ciuitatis, h‘ominis & angeli clfè perhibettmSequitur:
Et erAtßruäura muH eius ex lapide ériajpide, ipfa
vero mitas aùrum mundum,fimtle vitro mundo,
Superius iam diximus 4idcirco per lapideihiafpidé, qui
Viridis eft coloris,eleâos defignari-.quiadum internæ viri-
ditatis gaudia quotidie appetunt,ipla eos diuinæ contem-
platipnis lux dura illuftrat.pafcit.Hinc P(al.ait:Do»«»wrf-
git me, & nihil mihi deerit, in locopafeua ibi me collocabit. Vnde
èc ipfe primùspaftor eCclefiæ auditores lùo's ad pafcuaæ-
ternæ viriditatisVbcans,de Deolc%uitur,dicens,-Sw«»d«>»
magnant m fencorAiam fuam regeneraucrit nosinjpem viua, per
refurrectionem IefuChnfli ex.mortuù,in hareditatem incorrupti-
bilem & inc ont minatam, & immarcefcibilem, confiruatam in
calù. Structura ergo mûri ciuitatis ex lapide iafpide eflè de-
(cribitur,quiaeicCHquiquc eoinatporem charitatis eon-
iunguntur aliis, quo ardentius ad æterna pafeua mentis dc-
fideiio. quotidie tranfeunt»
Pfalm.62,
Iam ve.ro quod fcquitur, ipftciuitas aurqm mundum, fi
mile vitro mundo: non ad prælèntis,lèdad futuri temporis
cccie.fîam referendum eft. Aurinanquemetalla nouimus,
potiora metallis omnib, claritate fulgere. Vitti vero natura
eft, yt extrinfecus vifum,pura intrinfecus perfpicui-
tate perluceat.in alio métallo quicquid intrinfecus,côtine-
tur, abfcpnditur: in vitro yero quilibet liquor qualis çonti-
netur interius,talfs ex'teri* demonftratunatqjVt ira dixetim,
oinnis liquor in vitteo vafculb claulùs patet.Quid ergo aliud
in auro. vel vitro accipimus,nifi ijlani fupernam patriam
illarabeatorutïjciuiuinfocietatem, quorum eprda fibi in-
uicem & claritate fulgent, & puritate translucent Quia e-
nim fanCti omnes fuinmain eabeatitudinis claritatefùlge-
bunt, re&eaurum mùtidum ipft ciuitas eftèperhibetur.Et
quoniam ipft eorum claritas viciflim fibi in alrernis cordi-
bus patet, & cum, vhiulcuiülque Vultus attenditut, fimul
& confcienria penetrattir. hoc ipfum aurum vitro mundo
fimile eflè memptaturdbi quippe vniülcuiufq; rnentem ab
aker-ius ocujis membrorum corpulentia non ablcondet:
fed patebit animus, patebit corporalibus oculis ipft etiam
corporis Harmonia,Sicq$ vniilqùifquetüncerit conipica-
f)ilis alte.ri,ficùt nuceflè non poteft confpioibilis fibi» N ûc
autêcorda noftraquandiù in haç vira finnus quia abaltero
inaheru videri nonpoflùnc,nonintravitrea,lèdintralu-
teà vaïcula concluduntur.Gui C. luto per paffionem mentis
inhærcrepropheta formidabat, cum dicerevEripe mede lato
vtnon inbtream. Quod nimirum habitacuium corporeum
Paulus domum terreftrem nominat,dicens:S««n# quoniam
fi terreßris domus noftra hum fabitationis dtjfohutur, quod adifi-
cationem habemus ex Deo domum non manufaftâ Atem minxa-
lis.ln hac itaque terreftri domo quoufqueviuimus 4 ipfum
( vt ita dicam ) corruptionisnoftræ parietem mentis 6 -
culis nullatcnus pénétra mus, &c viciflim in aliis videre occulta
non poflùmus. Y nde ftmäa ecclefia Iponfi fiii fpeci-
em videre in diuinitatede'fiderans, née tarnen valens: quia
æternitatisilliusfbrtnam quamincucri côcupiuerat ,abe-
iusoculis aflumpta humanltas abfcondebat, in Canticis
cantieorum mioerens dicit : En ipfeftatpoftparietem noftrum.
Àc fi aperte dicat: Ego hune in diuinitatis fuæ fpeçie iam
Videre defiderp, fed adhuc à vifioneilliusperaïîùraptæ
carnis parietèih, exclùdor. Quoufque vtique in hac çorru-
Jitibili carne vidimus , eogitationes nôftras in akerütrum
non vjdemus. Vnde rutfum per Paulum dicitur: Qttisfçit
nbmùrtm qua funt hominis, nifijjtiritus hominis qui inipfo efti Et
rqïlùm:No/i«4»/e tempûsiudicare,quoadufque veniat Dominus
qui & illuminabit abfcondita tenebrarum, & mamfeftabit confi-
liàcordiutii.Ula. vtiqUe ciuitas quaîfîiayidffiin fingtilis corda
manifeftat, eX auro dicitüreflè, fimili vitro muhdo.vt
defignetur auro clara» vitro perfpicua.Sequitur.-
fundament a tüuri ciuitatis omni lapide preciofo ot- j
nàta. •
De his lapidibus venîenti eeelefiæ fier prophetam Do minus
pollicetùr, dicens: Ecce ego fier nam fer ordtnem lapides
tu'os, &fundabo te in fappbiris ,&potiam tafpidem pràpngtucu-
latua,&portas tuas in lapides fculptos, & omnes terminas tuos in
lapides (lefiàerabiles, & vniua fos filios tuos doctes à Domino.S trà^
tut nanque in ilia per ördinem lapides quia in ea fànCtas a- I
nimas meritorum diuerfitate diftinxit. Fundauit earn ih
ftpphiris.qùi fcilicet lapides colóris àerii fimilitudtnem te-
nçnt, quiarobur eccldïæinanimabus cæleftia pctentibùs
jfolidatur. Et quooiam ( vt iæpe iam diximus ) iafpis viridis
eft coloris, iaipidem propugnacula eius pofuit : quia illi
contraàduerftaios pro ftn<ftæ ecçléfîædefenfione obieCtï
feint, qui internis defideriis virentesj nulla temporalis rei
arfditare marcefcît. Portas vero eius pofuit in lapides ïcul-
pcös. Hi quippe portæfuht ecclefiç, pér quorum vitam at1
que doCtiinam inna eam multitudo credentium aggrega-
tur» Qui pro eo etiam qUodmagnisóperibuspollent,&
id quo d lóquehtes aflèrunt, viuendo oftendunt.ttonpüri,
fed icuipri lapides eflè^némorantur. In quorum ehitri vita
reCtaoperatio cernitur, quafi ineildem exprimitur quod
egèriint. Vbi ómnéiri quoque ftnCtorum numerum generali
cplleCtione concludens, fubdit: Omnes terminos tuos iii
lapides defidera1 tief. Et tanquam.fi audiehtes iftä, peteremiis
vt hos lapides qùoï dicëretiudicàret,fubiecit: Vniuerfosfilios
tuos dodos à domino. Quod ergo Iohanncs dicic, funda-
menta muri ciuitatis ommlapidepreciofo ornatr. hoc Dominus
per prophëtàm eidem.ciuitati repromittir, dicens : Ecce ego
fier nam per ordtnem lapides tuos,&fundabo te infapphiris,&
ponam hfpidem propugnacula tua, & portai tuas in lapides fcul-
ptos. Sequituraucem idem Iohannes & enumerat funda-
menta per oraihem^diccnst , f ''
EtcndamentumfrimarH, ihfftis:fecàndum,fapphirÜ4\
tertiumchakcdonivß:qttartKm,Jmaragdus:qumtHm,far-
dönix : fextum, fardites: fèfü nm m > chryfolithus : ocla -
m m , btryIltis: m n um , topafyus: dectmum,chryfipraftts
vndecimum, hyacint hus: duodccimum, ameibyjiut.
Iftis fimilitudinibuslapidum, fignificantur omtiia fir-
mamentavirtutum. Quibus &vnulquifq; ftnCtorum fpi-
ritaliterperomatur, &ipft tota ciuitas tanquam iifiiem la-
.pidibus & robore firma,&varietatis orrratu comptadercri-
bitur. Sed libet breuiter inquitere4 qaalitcrlapiüürniftord
fimilitudines congruant ecdefiæ virtutum ornamentis.
Primum enim fundàmentüm iafpis,Ghriftumdefignac,dc
quo per Paulurn dicitur: Fundamentumaliud nemo poteft pone*
re,prater id quod poft turn eft, quod eft Chriftus lefts. Qui videlicet
lapis ( vt fupra meminimus) viridis coloris eft.quiaftn-
âorüæternç viridi taris refe<ftio,GhriftuS eftiLapisftpphi-
rus in natura iiianequaquam eft precfófiis, fed in myfte-
rio vâlde inuemturpræelarus* Qui videlicet äeris fpeeiem
tenet, cum purpura habeas pulueres aureos.fi c quid in Co-
.loreaerio,nifi cæleftis cOnuerfatiof Quid autem in purpü-
raj nificharitasîQüidenim inpulueribirs a%ureis,nifi diuini
yerbi ftpientia demonftraturf Quia enim in àerio colore
cæleftisconuerfttioexprimatur , fcnpcoraftcra teftatur*
quæ ecclefiam ima defètlntem cæteftibrts propinquaté
docet,Suftollam te, inquit, fuper alfitudine's terra, & cibabo le
hareditkte lacobpatris tut. Hinc Paulus dicic : Noftra conkerft-
tio in calts eft.Qux ergo quotidie de imts ad fuperiora tolli-
turjnoneftmkumfiperhocquoeleuatur, vita éiiis figu-
retur. Q ^ a autem purpura charitatem defignet» hümana
fimul ac diuina ratione colÜgimuî. Vera enim,purpura,
iànguinisfpeciefulgec. ,
Et dominus in euangelio teftatur, drcêrts: tàahrerhf hàc
diledionem nemo babet,vt animamfuam portât quit pro antteufuis.
Quia vero auri vocabulu fàpientiam figurecjlcriptuira te*,
ftatur quæ diàt:Accipitefapientiamficut auru.tienc itaqjlapis
ftpphirus in natura quidem vilis, fièdin figurapreciofüs,in
fundamento ciuitatis ponitur.;quia taies ad pertandam ec-
tlefiæ fabricam à domino eleéti font,qui Si cælefticonuet-
fatione poilerent,&erga Dei &proximi amorem flagararét
&fupei
fe
lfa.fy
■ IF
G
lofa*
l-Cor.j.
Sapp-füms.
ifait f 8.
Philip.3»
H
idhan. ij.
Prou. 16i
iuxtA
quoJdarU.