Pafehaßj Ratberti
Cap.
XVIL
AÜoquin Apoftolijfiifî ex omni partefirmarentur, ne in-,
cetti remanerent,ambiguitate Ipei remorati, ça quæ ptatfenrisvitæfuntblandimenta,
8c gaûdioramobleâamenta,
deferere non polfent, neque ea quæ erneis 8c mords
font, appetere, & femetiplbs abnegare. Propterea quolibet
pa£to ea videront Apoftpli, & perfcâi quique in vita,
vt nô dubitarent deinceps pro his guftare mortem» Nam
duæ mortes elfe dicuntur (licet & tertia peccari anima di~
ca tur) prima & fecunda;fed primaquç eft corporis,guftus
mortis dicicur, fecunda vero vera mors, qua inaeternum
damnantuthomines, appellatur. Quod fi dehacmorte
inteiligendura eft, quod non guftauerunt mortem illic
liantes, donee vidèrent filiumhominisvenientem in regno
fuo,confequens eft,vt poftea guftauerint, abfque ara-
biguOjiÂortis guftum,quia hac momentanea morte mor-
tuifunt. Si autem de ilia*terna morte repr'omilium eft*
quod hi qui iuxta vitani quæ Chriftus eft perftiterint.non
poflînt mori,quia æternam vitam iam habent, cum Chri-
ftum venientem in regno fuo vident,quia intelligunt,cre-
dunt,& confitentur, venerantur,& adorant: & ideo diâfi
eft, quianonguftabunt mortem hi tales, eo quodperfe-
£tius ftentapud ëum qui eft vita. V nde & porrç inferorpm
non pneualebuntaduerlus eos,qui mortem guftaturi non
funt in æternum, nifi forte quod ait donee, quaft poftea
guftaturi fint, cum viderint filium hominis venientem in
regno fuo.Quod omnino credere de fànâis impijffimum
eft,quia non diflinit tempus, vtpoftquàm tranfierit illud
donee fiat,quod ante non foerat fâ£tum,fed rem, quæ ne-
ceflària eft, exponit. Simili modo alibi dicitur ad difeipu-
lo s,F.go vobifcumfunt omnibus diebusv/queadconfummationem
ftculi. QuafiiamnonfitcumilUsfuturus poftquam con-
fummatum fuerit fieculü, ita vt melius effet difcipulis hoc
tempus quod eft ante confummadonem fæculi, quam illud
futurum ,in quo eos cumChrifto regnaturos dicimus.
Idcircoperneceflàriumeftcognofcere, finos vlquead fi-
nem fieculi non eft rcli£lurus,nenobilcumfit omnib.die-
bus fæculi, quod multo magis nobilcum erir poll fine læ-
culi,quando plenilfime mortalitate exuti,fan£li regnabüt
cum Domino.Etideo hoc loco,donee,non pro finira po-
nitut terraino,led pro infînito. Quando quiftmel vident
filium hominis venientem in regno luo,&in gloria fiia,5c
vident venientem in regnum eius, in virrate, iam nequa-
quam guftabitmortem in æternum. Quod fialiquisquæ-
r ere voiuerit,quid fit inter mortem guftare, & mortem videre
? Quia leriptura diuina, in his verbis variare vide tur,
dicit enim & mortem venire fiiperaliquos,& morte non-
nullosfeqfii,feu mortem ablorberealiquos.Quçrit autem
harum Origines differentias, ne fbrte grauius fit guftare
mortem quam videre, 8c peius fit fequi earn, quam gufta-
re.Sed 8c vt veniat fiiper eos quos fequebatur, & compre-
hendar, n ihilominu s grauius elfe vide tur ; abforbi vero à
morte omnibus,illigrauilfimum elfe videtur. Etideo, vt
fiipra dixeram, non guftare mortem , de hac temporali
morte, hoc loco magis di£lum efie videtur.
* Post diet autfjnfexajfumpjttlefus Petrum, &lacobum.
loannemfratrem eius: & duxit tllosfuper montem excelfumfeor-
fum, & transfiguratus eft ante eos, jQuare autem Petrus, &
Jacobus, 8c Ioannes, in quibulHam Euangeliorum locis,
fequeftrantur à cæteris, aut quid priuilegii habeant, res in
t aperto eft,fi Petri dignitas meritorumque eius,8c firm i tas
' virtu turn compenlàtur, quoniam ip fi lunt qui Videbantur
colu mnas elle,de quibus dixerat, Sunt de hie ft antibus, qui no
guftdbunt mortem,donee videantfilium hominis venientem in regnoy
«o. Inter ea quælo fe<ftor,non parum tibi videatur ftare
, cumlefujquia nifi prius ftabilirentur vr ftarent fir miter fu-
pra pe tram,nequaquam eum lèqui pofiè nt,præcedentem
8 c ale en den tem fiiper excelfiim aftenfionis lùæ montem,
5c con tcmplando introrfiis diuinam introfpicere Maiefta-
cem. Et ideo licetalij.Apoftplieadem vigeantin Chrifto
fir mita te, iiti tamen ob dilpehfationis gratiam, eliguntur
abeoquicorinlpicitfingulorum. Nam hi duo, Iacobus
ftihcet&Ioannes, filijTonitrui dicuntur, quia natifiint
gun tu r, vtducanturaJexcella; non quod Andreas inferior
cenfepdus fit, qui 6c prarponitur in catalogo Apofto-
lorumillis duobus, led ob myfterium, vt ihtelligamus,
quod hi loli non guftabunt mortem, qui cum Petro fir-
mantur in petra quae Chriftus eft, 6t fobs datur vt ftabiles
petmaneant. Ipfiquelunt filij Tonitrui , quia non aliunde
percepemnt dodrinam,quam de ccelo, ex voce Topantis
altilfimi Dei. Quibus profedo clamat lefus,& intonat co-
ridie,itadicens, Qui babetauresaudiendi audiat. Tresnam-
quetantummodoideoaflumuntur in monte, quiainhis
regni ccele ftis ordo, 5c numems pnefiguratur, quod ex o-
pgine trium filiorum NoecolligendaeftomnisEcclefia,
5 c (utura ex his omnis eledio eorum, qui cum Chrifto in
coclis afeenfuri funt. Quorum firrritas 5c fortitudo Chriftus
eft,quorum do&rina in voce tonitrui de caslo fonuit,
5 c perterruit vniuerfos corufto pratdicationis in rota,ita vt
conculfie fint finguke partes terrarum , qua: lub tribus de-
ftribuntur nominibus, ne aut Alia fola credidifle dicatur,
verum 5c Africa fimulatque Europa Chriftilanguinere-
dempta, deimisadluperna perducitur. Etpoftlex dies,
aut o&o ficut Lucas teftatur. Quiainhocloco vbiMat-
thxus ait poll lex dies , Lucas poll o<fto dixille legitur.
Neutrum tamen eorum a vero iuxta litteram difcrepalfe
creditur, neque a veritate quilquam diflentit dum fibi ad
inuicem quafi neuter confencit. Sed ftiendum quia Mat-
thaeus dierum fa£la mentioned toto totum dixit, 5 cLucas
a toto partem exprelfit;quia in ea die qua di^lum eft, Sunt
quidam de hieft antibus,qui nonguftabunt mortem. Ia pars pne-
cellerat, 5c in ea die quando eos aflumplerat, montem-
que afeen derat,pars quxdam diei reftabat.Propterea partes
illas quas Mat thxu s omifit tangere, quafi duarum eX-
tremitatera partium, Lucas pro totadie vtralque compu-
tauit partes,vt o£lo fierent dies. Vbi Tropus conliietselo-
cutionisintelligitur, qui Greece Synecdoche appellatur,
quod Latine dici poteft,vel a parte totum ,vel pars pro toto.
Qui profedtoTropus in feripturis lacris quam fiepe in-
uenitur. Ethic vterque Euangeliftarum eum non abfque
magno rerummyfterio fignificatarum poliiit. Quoniam
cum dixillet Iefus,5««r de hieftantibus, qui nogufiabunt n: or-
tem y vnus eorum poll lex dies dixit, alter veto poll odto.
Quia vnus Euangeliftarum,primum 5c nouilfimum, vt o-
d o fierent,connumerauit, alter vero fex tansum in medio
tenens,duos extre mos prxtermifit j vt finitis lex xtatibus
fieculi,claritas Dei,qux in leptima,id eft, in finem vita: ap-
parebi t,prxdicaretur. Lucas vero, qui eos allumptos poll
dies o&o dicit, infinuat, qui cun que poll Chriftum ierit,
5ccrucem eius tulerit,animamque luam propter eum per-
diderir,perfiftensinfide, ifte mortem non guftabitin Xm.
ternum, donee gloriam odaux relurredionis videat, 5c
glorietur cum Domino 5 c ipft allumpcus in monte. Nam
■ qui hie verbaChrifti audit de ccelo in voce tonitrui fonan-
t ia, 8c firm at gre llus fuos in petra qus Chriftus eft, ipft
gloriam Chriftividebit, qua: odauo die fadaeftperre-
fu r redio nis gratiam.V nde 5 c plerique Plalmi,p r o o daua,
feribuntur. Quia is qui propter Dei verbum animam luam
perdiderit, faluam facie t earn, cum Chriftus promilla lua
in odauarelurredionis fine die compleqerit, Sicu 15c poll
lex dies,in quibus mundi opera limt creata, vt per dies 5 c
tempora mundumque in te lligamus finire. Quibus exple-
tis refurredio lutura monftrabitur. Et qui fuerint cum his
tribus edudide feculo.ita vt lupramundumafcendanr,&
huius fieculi volumma 5c momentanea vitae curricula
tranftendant, velut in fublimicollocati, futurx refurre-
dionis daritatem videbunt, 5c frudum percipient ftmpi-
terna: vitx. Et haec eft Euangeliftarum varia fen ten tiaru m
contextio, variaverborumcommutatio, 5cnonnulla la-
d o r um interpofitio, 5c quafi quaedam, in quibulHam locis,
recordatio. Qma varia conficiturveftis Chrifti in Eu-
angelio,8c depingitur coslefti textura,necnon 5c multipli'*
cilententiaram intelligentia, atque ornatur quafi gem-
marum infignita pretiofifiimatum lapidibus. ita vtcon-
textadefuper videatur per totum, quod vna fit tunica de
_magniloquio Deîtonantis, 8c magnifiée ad eos ccelitusl vellère Chrifti, quae decorator diuerfis atque ipnumeris
damantis, Venitepofkme. Idcircoftquuntur eum. Quam- virtutum 8c miraculorugi floribus. Cuius in Ipeae, quid
uis & A ndreæ hæc ipla dida videantur, tamen hie foli eli- J primum admirari debeas diligens ledor,vixinucnies. Et
în Matth. Ëü4ng>Lîb.VIli.
ideo longe vt fiipra,iarrt diki,non lyllabx, non verborum,
vel fententiarum Vila com pofitio in Eiiangdio, Vel dido-
rum vlla pérmucàtio in ttanfitu legenda eft \ quia in nis nihil
vacat à myfterio > led Omnia plena futitiacramehtis.
Maxime in hac tfahsformatione, quæ fada eft in monte
Ian d o , Vbi très tantum funt,qui Vidèrent eledi difeipuli,
Mu, it.ii Quia fa breduoriim vel trium teftium,ftatùmnè,verbùm. Etduo
ex omnibus Patriarchis eliguntur, qui cüm Domino ab
ciflem tribus videanturin teftimonitim. Quorum vterque
numems 8celedio perfonarum, magnum eft exhibi-
tionis facramehttim. Très fiquidem -t de quibus iam diXi-
mus,ob hoc eriam fortafirs amimuncur, quia nemo poteft
rclurredionis videre gloriàm, nifi qui integrum myfterium
Trinitaris, in corr up ta fidei finceritaté leruaueri t , ex
omnibus ttibus partibus mundi in hoc collegio fidei ag-
gregatus. Quorum primus j ncc immerito Petrus, quoniam
ipft prior ciaues regni ccelorum accepit;.deinde eft
Ioannes cui mater Virgo commictitur,obpriuilegiüm vir-
ginitatis jlacobus quoque qui primus ex collegid Apofto-
lorum folium lacerdotale proprio purpuratus fanguine,5c
dealbarus in Chrifto vidorafcendic. Pro calibus igitur 5c
huiufinodi caufis,quas lupra paucis enutneraui, hi très ad
fublimiaducuntur,quoniam 5c ipfi iam fiipra mundume-
ranr, vt vidèrent Chriftum, non in forma ferai, fed in forma
claritatis Dei,quoniam qui deorfum lunt,non polfiint
eum videre in forma Dei,fed in forma ferui. Propterea 5c
ipft vnicuiqüe,ftcundûquodvidetexpedire, femetipfum
oftendit.Sed poll lex expletisdiebus die odaua,iam lupra
montem excellum,5c folium eleuarum, non nifi in forma
Deiclarificatus apparebireledis. Neque enim fimpliciter
didum,quod transfiguratus eft, quia transfiguratus eft ante
eos, vtique qui afeenderuntcumeolupermontem exeel-
fum fecreto,8c ftorfiim, ab omni frequentia fæculi acftre-
pitu terreux perturbationis (ègregati. Quia licet Iefiis in
valle humilitatis venerit, tamen rede,non nifi lupra montem
etiam crucifixus conlpicitur. Nam 5 c llàac in figura
Chrifti cum offerrar, non nifi in monte oblatus legitur.
Idcir. o hoc loco quod geffit, 5 c miraculum coram viden-
cibusquod refulfit.ipfa res geftà longe alrius quam ipfi vi-
détant,multa defignanit,ita vt locus 5c ipft transfiguratio
alritudineminfinuetdeitaris, vt ibi transformatiofieret,
vbialtitudoiudidj figuraretur, 5c contemplatio veritaris
apparerec. Qusritur tamen ilia transformatioqualisfit,
verum priftinam formam amiftrit 8c veriratem corporis,
an (piritale corpus fuerit quod apparait,velaerium : Quod
neutrum hprum credo, vt aut priftinam corporis formam
feufaciem perdiderit, aut aerium corpus vel fpiritale ad
prsftns illud commutauerit. Sed quomodo transforma-
tusfic,Euangeliftademonftratdicens, quia Rejplenduitfacies
eiusficut Sol, vef intent a autem eiusfaSafunt albaftcut nix.
Non enim ex his verbis aliud praedicatur, quam fplendor
faciei eius 8c candor veftimentorum. Idcirco vbi fplendor
oftenditur faciei 5c candor deferibirar vefttum, non
fiibftâtia denegatur auc tollitur, fed gloria 5c claritas com-
mendatur, augetur, quæ fulfit ac fi de thefturis Dei ; ita vt
5 c veritas non fiibtraheretur corporis, 5 c gloria quæ fucu-
ra erat in Chrifto,non celaretur. Vnde liquet quod claritas,
qu* forisperveftimenta Chrifti manauit, ab ilia èius
interiore luce proceflit, quam nullus humani generis
corporeus oculus poteftintueri, ficut ftriptum eft, Deum
nemovidit vnquam. Vnde fic tetnperauit diuina M aie lias
huius vifionis formam, vc ôc mirabilis effet vifio qua diui-
nitas prædicaretur inChrifto,5c humanus earn morralium
ferre poffit vifns, Sed altera fuit figura in veftibus, altera l>
fpecics invultu, vtraque tamen mirabilis.Ideo,vt qui erat
in carne confpicuusy ft bito appareret coram fuis corul- !
eus.Sed non immeritoquæritur, cum de lànâis ftripeum !
nouerimus, quod Tune iuftifulgebuntficutSol in virtutefisa.
In regnum Patris eorum, cur hoc loco fecies Chrifti Solis '
clariottti redle compareturJNunquid igitur ran ram clarita-
tem (quod nefts ell cre!dere)in regno Patris habebunt ftn- i
(5H, quantam isquiinftillosiuftificabit ? Quisergo hoc '
nifi hæreticus dixerit ? Quapropter quia diuinum eft ÔC
mirabile,quod in difpenfationefalutis humanæagitur, id-
circo credendum quod non abfque magno documento ,
D
io § 3 .
fic ofteriditiit. QupH ftiihi Videtiir inter Cætera quatuor ex
dàlifis faiftum fiiifle j Videlicet, vél qiiià adhuc mortalis e-
râl, 8c ipft carnis m or tali tas claritatem di u i ni taris eius, vt
efat,ollendere nori finebat, vel qiiia ânte videntium ocu-
lb i , vt intueri ^oflèt ipfam liilgoris füi magnitudihem,
lemperabat,ne lèptetnplicitCt lux Solis in eo, quam nunc
eft,appareret. Vel etiam 8c ideo lux claritatis eius, ficmd-
dificatain eo tunc eft^vt forihaftiillam tanrammodb præ-
tenderet, quam in die iudicij eleâis 8creprObis dftcrifii*
ram fe elle præfciebat. Et vt amplius lôquar àtque com-
modiu&jipftm figuram membror um fiiorumj quali quati-
taque gloria in futuro ipfi fulgëbünt ftnâi iti lùa claritalë,
iampræmoriftrabat.Qüiaç«i vocat ea qua noilfuntytdtlquam
ta quâ funty fecit ea in Cfoifto appareré, qu& hOhduni e-
rant, vt ex eo certius cognofcërentur eaqüJvifafuntin
eo,5cfututaeranc. SicquetratisformatuseftDomihusiri
earn gloriam qua vèhtums éft poftea in regrio 1Ü6 , qüæ eft
Ecclefia.Etideo'ifti très non guftatlint mortem j donee fîi
lium hominis viderant venientein in regno fuo.Quia hoc
ipfiim ita conlpexilfe oansfiguratUtti in formam clarità-
tis, iam vidifle euih ficiit venientem in régno gloria fui.
Vbi transformatio claritatem addidit ex Maieftate diüini-
tatis , fed faciem non fubftraxit humanitatis. Êtgo vbi
fplendor faciei eius 5ccandor VeftimefitorUtti bftendittily
vtdixinec facies neeveftimentum verum habuilfe nega-
tur, fed quorum fit Iplcndor aut cahdùrquirefulfit luce
clarius declaratur. V nde quidam volunt aftrUÇré in refur-
reâione iudicij çterni,non nos nudâ corpora quamuis in-
corruptibiliafutura fint habitüros -, fedliheamentis veftiu
circumteâa Ipiritaliter atqüe iricorruptibilitér cptitextii.
Idcirco veftimétaeius Candidaftâafûilfeleguhturvihix.
Et vt alius Euangelifta^dicit,QUaliafullo fuper tefiunonpoteft
facere-,quia quæ fuJlo faceré poteft îùper terram y corpora-
ie eft,8c taâui fubiacet,hon (piritaleÔC ae'reüm quod illü-
datoculis , 5 c tantum in phantafmate confpiciatur . fitut
nec ilia quæ in futurd erunt tegumen ta corporis fi foire e-
runt, non alia quam lpiritalia & veraêriint. Porrd quod
Marcus ait,Et veftimenia eius fatla funtJplendentid, & candidd
minis velut nix,quatiafuüofuper terram,non poteft Candida facere,
(piritale loci huius infinuat intélligënfiam , feu mora-
lem.Vnde quia veftimenta Chrifti,qui bus præclarifiimus
induitur lçfus,Euangeliorum credo elfe documenta, quibusindutus
fecutqafccndemibus in montem eXcèllufti
Candida fiunt ni mi s, 8c Iplcndentia. Sed quia veftimentorum
m6 ltæ funt difterentiæ candidorum , ilia quæ dd
Chrifto funt in Euangelio documenta, qüibusyft induidi-
gnatus eft,.fiunt diuina çontempiantibüs, non qualiter»
cunque, fed Candida 5c fplendcncia ficut lumen; Quod fi
ita illuftrata Iplendore conlpicitur hümanitas Chrifti in
diuinitate fua cum adaltioramens ppouehitur,qùid putas
quanta claritas rcfolgct diuinitatis in humani ta te carnisf
Vnde fignanter vterque Euangeliftarum ait, quia PatteseJ
tus ficut Solfatta eft, veftimenta'vero cattdtdaficüt nix\ qu‘o-t
niamiple eftSoliuftitiæquiilluxit 8c illuminauit ad iufti-
tiam credentes. Sed talis tantufqu^ non alibi qu;fin in
monteexcelfoconlpiciturab his, qui aim eo mêrucrinf
afeendere ad fùperna, 5c intelligere quæ diuina funt '(h
Chrifto & humana.Quoniam vtraqué natura in eo candi-
da eft 5c prædara Sed altera pars de cCélo fplendidior Sold
ccrniturabhis qui ea tantum ftpiunt quæ furfufrï fimfj al-
tera vero candi4 ior niue quæ de terra eft y dufn cognolci-
tur eius gloria 5c.videtur vnus idemque Chriftus vnigëni-
tusà patte,pletjusgratia&verifatis. Sed omnia m Étrange-
lio veftimentorum eius quæ de illo 8c pet ilium fiint,hune
habent Ipléndorem infâcie, hune 5i candorem in omni
verborum aç fcntcnriaium contextu, quia hæc vfiiuer^
fit de eotam Candida funt y tain fplertdida, QitidfuBo nul•*
luspoteft facere fuper terïam. > Fullonesergio iftos, vt Qrigé-»
nés , dogmatizauit, qui talianon poflhnt facere velli-r
tu enta doârinarum , faluo altiori inrelledlu , fapientes
fæculi huius poftùmiïs intelligere ,-qui Phfiolbphiæ. & o-
mnium liberalium artium h^tbenf ^figentiatn, & ftudenC
m his quotidre & deledlantur, v t fifa facun dia po ffint per-
fùadere homines ad fuam doârinafti, 8c inciirîare anim os
finguforum ad fàsfallaciayquæ mukum ïaâitant elle pue--
Rô. 4.
M a t. ÿ.j;
Idem-Et
fupra
H
ioan.ii i’4