'kerhigij Antijßodorenßs Epifi.
i t . Tim. I.
[lean. 4 .
& cundta nephanda in &Lpetpttrab\irituT,vaftabuntur do-
mas habicatorum, & mulieres violabunt ttr, ad maiorem do-
loreftimaritorum.qui fins vxoribus fubuenire non pote-
runt. quo nihil Crudclius hoftilis immanitas agcrc poteft.
[ Bt egredieturmtdia parsciuitatU in captiuitatem,&reliquum
popv.il non auftretur ex ex,] Rcfert lofephus qui ludiiicam
feripfithjftoriain , feptentrionalem Sc inferiorem vrbis
partem primo captam ä Romanis, partem yero templi Sc
Sion in quo ar x erat multo poft tempore remanfille, nec
‘ftatim potuifle capi ibique Romanorum diuremoratavi-:
ftoria erat: & hoc eft quod dicitur: [ Ef reliqtium populi non
auferetur ex ex. Ef egredietur Domin us &praliabitur contrage-
tes itiasfitut praUatus efl in diecertaminis.] Quum audimus e-
gredi vel ftare Deum flue aliquid tale, non-deb emus in eo
j corpus autaliquem motumcorporalem'intelligere,Deus
j enim incorporeus eft^De quo Apoftolus: Regi feculorum
immortals, inuifibili,foU Deo» honor & gloria. Et in Euringe-
\io.Deusjpiritusefi.'Quumergo Dominusin fcriptuiis flare
natiis eft, & ob hoc lepra percufliis, & a facerdbtibus de
templo eiewus eft: ob quam impietatem terrzmotus fa-
(ftuseft. Meminithuius terrzmotus Amos Propheta in
principio lie dicensiVerbaAmcs Propheta inpaftoralibus The-
cua qua vidit fiiper Ifrael in diebus Ofia regie luda ante duos annos
fmvwwcfitf.Hzciuxta Hebr^oru traditionem adliterSqu^
omnia illi putantin aduentuCh rifti implenda.Videndum
liuiic quid fpiritualis do&orumEccleuz intclligentiac5 -
tineat. MonterfiOliueti diximus fignificare Dominule-
film Chriftum. Quum ergo monsifte diuifus fuerit in O-
rientem & Occidentem, hoc eft quum Getes qua: per O-
rientem defignantur fuerint ele&z, &Iudziqui per Oc-
cideiitem intelKguntur fuerint reprobati, alia feiflura fiet
Aqailonaris partis Sc Auftralis: & Aquiloiungetur Occident^
Abfter Qrientali plagz fociabitur: & ad finiftram
ftabitcircuncifio,addextrara veropopulus Ctiriftianus.
Nam per finiftram &Aquilonem glacialem acfrigidifli-
tr/umventu diabolus intelligitur, caput omnium repro-
boru qui ad finiftynn coll ocandi funt in iudicio: per Au-
jlru vero dextru,folis luce & calore femper illuftratum,
fan<ftifigurantnr,&charitateferuentes, Sc in gratia folis
velambulare, vel membra hnmana habere defcribitui
pro cauflarum varietate accipi debet.-Egredi enim dicitur
vel exurgere quum fen&os in tribulation e pofitoshberat, ^ _
vel quum perlequutores eotum iu fta vltione condemnat. refulgen res, qui ad dexcera iudicis ftatuendi lunt. Hinc
Ait ergo Propheta: Egredietur Dominus» hoc eft cletnenri-
am & manfiietudinemfiiam quam per naf urara habet co-
gefur dimittere: quum enim naturaliter dulcis fit, noftro
yido fit amarus, quia nobis mala pro peccatis patientibus
■Malae. j. amarus-eflc videtut Dominus, qui femper idem eft: quiq;
loquitur per Prophetam, Egofum Deus & non mutor : & di-
citur egredi Sc pxzliati fieut in die certaminis quando pro
populolfraeiitico dimicabat contra Phztnonem.Erftabitt
pedes.State pugnantis Sc adiuuanris eft. Stantitaque pedes
Domini Ulis pro quibus pugnat ambulat quoque & mo-
uetur-illis quibüs iratuseft. Sicutde Adam legimus,poft
cuius pcccatum deambulabat Dominus ad aura poft meridiem
.Stab it autem non in valle. led fuper monte oliuarum »
quiluminis/fpacis>& mifericordiz locus eft : ynde &no-
men àmiiericordiaaccepit ;Ipfe quoq; momeflcontra le-'
ruftlem ad Ortentem, vnde nobis oritur loi iuftitiz. Hinc
MaUe 4 ' Propheta: Vobtstimentibus nomen meum orieturfoltußnia&■
Pfal.117. fanitas inpennis eius. Ifte mons Chriftus eft confinas illiso-
jfi liuis,de quibus in Piàlmis àiciviv.EiliituificutnouelU oliuarum.
Ipie oriens iplendor patris.Sicut enim ipfe eftianua,
& ipie ianitor, ipie via per quam venimus ad ipfiim : fic i-
pie qui ftat,&ipïè mons fiiper quem ftat. [Erfeinde tur mons
oliuarum» ex media partefiii ad Ortentem »& ad Occidentepra-
rupto grandir aide.] Mons oliueriquemdiximus Chriftum
fignificare quum vnus idemque femper fir, icindetur ac
Pfal st diuihonem faciet duorum populorum. Media pars quà:
icindetur adÔnentem,Ecclefiam defignatin qua planta-
C38 oljpæde Gennbus,quarum vna loquitur: Eg® autemfic-
ut ûlïüufruftiferain domo Dd.Alia pars mediaqux icindetur
ad Occidentem prærupto grandi valde,circitncifionis eft
populus ièqués occidentemliteram. Etnon dicithmpli-
citer Scinde tur, fèd ad dit, Prærupto grandir aide» hoc eft magna
perditionis voragihe. De qua Sc Michæas Propheta:
Detraham, inquit,in vallem lapides eius, icilicetleruiàlé,
Sc fundamenta eius reuelabo.[ Etfeparabitur medium mantis
ad aquilonem, & medium eius ad meridiem, Quum<mons
OUuetigrandivoraginepræruptus firent, itavt vna pats
voraginis ad Aquilonem, altera ad Auftrum reipiciattre-
pente in ipia voragine Sc pr^rupto alia vorago rumpetur,
Sc vraam ieparabic partem ad aquilonem aliam ad auftrum
& fiet pteruptum quadrâgulum vtquadrÜàriamin quatuor
mundi plagis vorago ilia tendatur.[ Etfugietk ad ral
fponiainCanticis Ganticorum dicit: Surge Aquilo & rent
Außer, opt ans Aquilonefrigidum: id eft diabolum recedere,
& Auftrum, id eft feruorem diledionis venirc.Et per Ha-
bacuc Prophetam dicitur: Deus ab Außroveniet. Quum ergo
canrafüerit'diuifio duorum populorum, Sc alii ad Orienten!
& ad Auftrum, alii ad Aquilonem Sc ad Occidente
fuerint feparati,iubemurfugere ad. vallem montium Dei,
hoc eftad duo teftamenta quoniam vallis,id eft vorago que
primo fedlaeft vtriulquemontis, coniungeturvfcfead proxi-
wum: fiuevtSeptuagintatranftuleruntitt/do?««»; Dei, pa-
radifum fcilicet Sc cceleftem lerufale. Quia veto fupra po-
fitfi eft vfq-, ad proximum, fignificat iumfta quide nbi efte
duo teftamenta,fed nonitavtvnüfintper omnia,fed ma-
gis vicina. Multa n. ex veteri lege omiifimus & accepim us
quxerat in nouo. Et ficutterrxmotus fub Ofiarege mor-
talium corda perterruit, ita feparatio duorum Orie ntis &
Occidentis, Gentium &Iudseorum, rurfiimque creden-
tiutp in vna fidefociecas, quam defignauit Orientis & auftralis
dinifionis coniun<5tio,in ftuporem me tumque con
uertet animos in ferutabilem abyfliim iudiciorum D ei ad*
mirantium. Quumaut hocfa«ftum jfuerit,&Iudzi Gen-
celquein vnafide fociati fuerint, tunc [veniet Dominus Deus
mem ad iudicium & omnesfanliicum to. Et erit in die ilia,
non erit lux»fedfrigus &gelu: &erit diesrna qua not a efl Domino,
non dies neque,nox: & in tempore reßeri erit lux, &c. J
Quum Dominus venerit ad iudicium vt Ioannes in Apo-
caly pfi dicitiecce venitcum mbibus,id eft cum Angelis & mi*
niftris fuis & Apoftolis & Prophetis. In die ilia aduentus
xius non erit lux, fedfrigus &gelu, refrigefeente in omnibus
charitace. & calore fidei tepefcente.Poftquam aut omnes
reprobi dänati fuum frigus geluquein infernum portaue-
rint.mr vna dies &perpetuafandtorum,non dies neq; nox,
ncquaqua fibi viciflim noiftis & diei horis fibi fuccedenti-
bus : qua dies nota efl Domino, quia Dominus dies eft omnium
ele<ftorum,de quo Iefaias dicit: N after itfulddluctndum
per diem, nec fllendor luna illuminabitte, fei Deus tuus erit tibi
in lucem fempiternam. Et Pialmifta: Melior eft dies vna in atriis
tuts fiiper millia: Et in tempore vejperi erit lux (amftis & ele&is
Dei Ilia ergo dies nota eft Domino. Non enim potefti-
gnorare quid i pie ensmit. Quum autem dicit: Nota efl Do-
! mino oftenditignotam eile hominibus ipfifque Angelisj
Domino dicencc:Dedie ilia nemo nouit neque Angel't,Scc-fEt
Itfa 60
lent montium nieorum, quoniam conhngetur vallis montium vf? erit in die ilia exibunt aqua viua de lerufalemmedium exrtim ad
queadproximum.] Duoerantmontes, fcilicetmons tépli mare Oriëntale,& medium earum ad mare nouiflimum.] Mare
j Sc mons Sion,qui Dei montes vocab§rur.Et hoc eft quod Oriëntale ad literam mare mortuum dicit, quod Grzce
dicit: Confiigiecis ad vallem montium meorum. Quod j A/pra dff<puKrln<;, id eft lacus bituminis dicitur; k nobis
autem fequitut, [ Quoniam coniungetur vallismontium vfque autem mace mortuum vocatur,quod nihil in eo poffit vi-
adproximum, ] oftendit quod vallis quz prxrupris hinc inde
mon tibus feinditur,'vfque ad montem templi- qui fan-*
<ftus eft fiiam voraginem trahet.[ EtfugietisficUtfugifiisdfa-
! cie terrxmtus in diebus Ofia regis luda.] Tangit hiftoriam il-
• lin s temporis quando Ofias rex luda, qui alio nomine di-
j ctus eft Azarias, illi ci turn facerdotium filfi vendicare co*
m
uere. Mare aurem nouiflimum, dicitur mare Tyrrhenum
quod ducitad digyptum,&: facitlittopa Paleftin^.Hoc eft
ergo quod dicit; Aquarum viuarum qua egrediuntur de lerU-
fidem media parsibit contra Ortentem, cadet in mare morttt•*
um ift quo & lordamsfluit: medta alia pars deflitet in mare Occt-
dentult, quod Vocac Nou 1 Annum, quia ibi finis eft ludatx:
'in aflat*
I tftL 8.
I VMSm
i. 1;
OP
i p
iH j E ■ I
I
in aft ate & byeme erunt ,y t riec gelu hyemis conftringan- , denotatur, in granorum ordine grad u s cbtius Ecclefnfti-
tur,neczftarisnimioferuoreexfiecentur,fedfemperpIe- - 3 - —
no alueofluanc. Quumq; hoefadrum fuerrt crif Dominiu
rex fuper omnem terrd.lmta. fenfummyfticum, aquz, quz
àminoribusirtchoatur omnis ordpEcclefiafticus.vc can-
egrediuntur viuz de lerufale,hoc eft de Ecclefia,do&rina
eftSaluatoris.Dicitn. Prophera:DeSionexibitlex, & ver-
bum Dominide lerufalem.HiLtummedia.paTS ibit ad mare o-
ricntalc,ideftad populum Iudzorfi, qui primus lumen
Aporta Beniamin, qui interprèratur Filius dexrepitrtam
diuinz agnirionis quafi ortum accepit in Apoftolis, & per
eos dudtu s eft ad fide: medium autem earum ibitad mare
nouifiimu>id eft Occiden tale,hoc eftad Gentium natio-
nes.Per has autem plagas Orientis & Occidentis, omnes
dngulorum, id eft Chriftum, qui lapis eft angularis*
mun'di partes debemus accipere, in quibus aquz diuinz
continens & coniungens in fe duos parietes. Super hum
feientiz deriuatz fujit. Vnde Dominus, M«/ri,inquit, ab
lapidera aèdfficanrrif alii angulares lapides, yidelfcet A po;
Oriente& O'ccidente vehieiit & recumbent cum Abraham , lfa~
ftoli & Apoftolici vîiicontinentes anguios Ecclefiæ, de
ac & hcob in regno ccelorumJPoQamm quoque per mare O-
quibuslûquirur Paulus: Vostftis duesJàncto/um & domefii-
riencale Sc mare nouiflimum vtrunque teftamentum le-
ci Dei, fuperadifteatifuper fundamenttim Apoflolotum. Ædifi-
giS Sc Euangelii accipere, quz necefle eft vc faluatoris flu-
catur quoque Ecclefia à turri Hanancel > quod interpret
mine, id eftfpirituali fenfu dnlcefcant,- % amaritudine de-
racur GratilTimus Dei, fundamentum fidei & charitati*
ponant Occidentis literz. Hz aquz in zftate Sc in hyeme
AdqüodperueniffefegratulatiirPfalmiftadicens: Dedu-
erunt,quia nec in profperitare quz per zftatem, nec in ad
xifti me quiafalla eft fies mea turrisfortitudwis à fade inimici,
uerfitate perfequurionis qu§ per hyemem defigrtatur,do-
qua terra nihil Deo eft grariusv
drinacceleftis manare defiftir. Notandum q, in Septua-
Hincperüeniczdificatio vfque adtorculària regis, in
ginta non habetur, In hyeme, fed In vere & in aflate erunt: Sc
quibus exprimitijipaffio Chriftï quam ipfe prfus calcauit.
idcirco aquam quidam ad baptifitia referunt,quod in vere
Yndeper lefàiam dicitur: TonuUr calcauifolus, & de TJenti-
&inzftate, ideft inPafcha& Pentecofte generaliterab
busnon eftvirmecum.ln bis torcularib.calcanrur botri mar*
omni Ecclefia celebratur. [ In die ilia erit Dominus vnus. &
tyrum, qui vëfti^ia paflîo^is feqüuntur. Et ficut ille pro
nomen eius vnum,&c. ] Hzc omnia de extruftione Ieruia-
eisanimam pofiiitfic&ripfi pro diledione mortem fubirë
lemterrenz,&de aquarum egreflionequzad vtrumque i
nonmeniunt. Quum ergociuitas Deizdificata peruenit
defluuntmare, Iudzi&hzretici iudaizantes qubsChili-
ad regis Chrifti tôrculâria, iam non erit anathema, id eft
aftes vocanc, a numero miile annoru quib. fe putanc cum
maledrétio vel alienatio, fed erit Iëtttftlcra/ fecu ra atque
1 Ghrifto fiio fceliciter regnaturos in fine feculi, fibi repro,-
confidens. Beneitäusenim vir qui confiât: in Domino. [ Ef erit
mittunt. Dicun t n. quod quum Chriftus in Ierufalem au-
plaga quapertutiet Dominus omnes Gentes quapugnauerunt ad-
rea, Sc gemmacaregnauerit,iam non fintfutura idola nec
uerfusIérufale.Txfc cetcarovniufcuiufqueflantisfuperpedeifuos
diuerfa cultura, fed eric Donfinus vnus & ipfe fblfls no-.
&oculietuscontdbefcent m foraminïbusfûts,& lingua eowm co\
minabicur, dfomnis terra reuertetur in antiquum ftatum
tabefcetinoreflio.j Hicperfpicue oftendit vana elfe omnia '
quando ornnjsterrainculta&deferta erit. Ponirq; vocabula
quæludzi de terrena Ierulàlem opinanrur, imo& de au-.
locorum a quo loco*vfq> ad quern locum lerufale zdifica-
rea&gem mata quam fùturam efïè fbmniant. Nam Romani
diGt,fc.vjque ad deferturn, de colle Remmonad Auftrum lerufa-
nouiffime,piignauerunt contra îerufàlem y eamque
lem.Et exaltabitttr & habitabit in loco fuo priftino, a porta Be-
riidmnvfife adportamangulorum, & aturreHananeel vfife ad
torculariaregis. Etanathemanon erit, id eft nullris metus,
nullus hoftiu itnpetus,fedfedebit Ierufalemficura Sc orio/a
in, pace.Anathema Grzcu verbu effitarine alienatio Dei
didpoteft.Tragusauc fermo eft arebus quas homines,
vota facienres teplo affigebant,&a fe alienas faciebanr,vi-
delicetab ura.-nbi rai,id eft a furlum ponendo vel lufpen-
dendo.Hzc illi ad literam fucura fufpicantur, nos fenfum
myfticum perfecrutemur, & quz illi de rerrena Ierufalem
confinguntinterpretemur de ccelefti. Quum enim fiieric
DominusIcfus rex fiiper oninemcerram, & nomen eius
ftmditusdeleueruc,necqaicquâ taie paffi funt Czterü de I perfequucoribrEcclefiæinteliiguntur qui omni inftantia
aduerfûs ea pugnauerunt: in ei s eniméc corporalicerhzc
fzpiflimcimpleta funt.Nàmvt taceamusdecruciaribus
quos in inferno poft mortem fûftinebunt, etiam in hac vira
mulcornm carnes compütrüerùnt, oculi conrabuerunt
iri fuis foraminib. lingua in pzdorem & fàniem difToluta
eft^eef fpiritüaliter qui flat fiiper pedes fùos & dïcitcum
Pfajmifta : Statuit Dominus fiiper petram pedes noftros,
deflùuncin eocarnalia vitia vt oriancurfpirituàles viroices
oculi qui male per conçupifcecias videbât caduc, vc rndiores
ponantur, Sc dicantMd teleuauioculosmtosqui habitas
vnum, vtipfe folus inuocerur&colatur Deus omni fàlià j /Mcar/fr:linguablafphemansDeumdeficiet, vt renafeatur
religionefublata, impletumquefuerirqtfod Pfàlmiftaad J Sc glorificetDominum. Ita probantur flagella Dei non
Dominum dicit»* Domine Dominus nofter quam admirabileeft
nomen tuum invnïuerfa terra. [Tunereuertetur omnis terra ad
defertum, Jideftgcns Iudæoru incredula erit, ficut-quondam
fùerant Gentes quz vocantur defertum Sc notitiam
Dei non habent : Gentes veto credentesin Chriftum
Iefum, ilium locum habebunt apud Deum quem quondam
liabueruntludzi. Hinc per lefàiam dicitur: Conuer-
tetur Libanus in Cher me l, & Chermel in faltum reputabit ur,
[Reuertetur autem de colle Remmon ad Auftrutqdprufalem. ]
Remmon interpretaturExcelfiim vel Malogßmatum,per
qiizfignifiçàturquod Ecclefia quç eft Ierufalem dedefer-
toaUurgitad colles, &de collibus ad excelfa, prqficiendo
devirtuteinvircutem,nec hoc .fine contenta perueniet
adauftralem plagam, vbi feruor dile£fcionis eft & fpien-
orzterni Dei fcilicecvifionis.facictas, de qua Pfalmifta:
Sttiaborquum apparuerit gloria tua : Remmon quoque in-
tCrf Cif tatïir’ Malogranatum, quz eft arbor cuius pomum
P^hcrrinmm plenum granis quz concincnrar diuerfis
cellulis feu membranulis, cortice puniceo,& fertur dd-
resftomachi fànarèVcorruptumque ventrem purgare,ac
°mnibus vifieribus prodefle. Hzc fpeciofitas pomi Ec-
lenz .conuenitr quum in rubore Verecundia pudicitiz
effe crudelitatis, fed miferieprdiz, vrextirparismalis fuc-
crefcantbona. [ In die ilia erit tumultus Domini magnus in eist
& apprehsndet vir manam proximl fui'] Edam hzcquz Iudçi
&hzretici iudaizantes ad literam accipiunc tranfeuntes,
referamus fpiritualiter ad foelicitatem Ecclefiæ i quod
quum ipfi fuerint holies fiibie&i fufeepcà fide Chriftij
fiat tumultus&admirario omnium in tarn fiibita rerum
mutatione, & tunc apprehendft vir maniim proximi fui,
Sc conferetur manus cum manti illiusyVt dexteras mutuz
fbcietatis fibi dentin fide Ghrifti, & quafi rifonçs iurent
permanfuros fe in eius cultu & religione. Quod aiitem
fequitur, ludaspugnabit contra Ierufalem , fignificat quod
multi exhis qui an tea confitebantur nomen Ghrifti, ne*
ceffitate perfeqwutionis coa&i, facient contra Ecclefiam*,
QuamuisinSeptuagintainterpretibus non fit, Pugnab'tt
contra Ierqfalem, fed Praparabitur in Ierufalem, vtfitfenfusj ;
quodconfitentesDominUm przparabuntur in Ecclefia, |
vt contra eius aduerfarios dimicent. Tunc cegregabuntur di- ;
uitia omnium gentium in Ecclefia - aurum, id eft fenfus feri-
pturarum, argentum,id. eft fermô,rr/?w, id eft diuerfiras vir-
tutû quibus deccyatur Ecclefia. Etfic eût ruina equi & mult,
cameli & aft ni, ac omnluiumentoru qua fuerint in caftris illis.
F ff 4 lux ta
'pfift. lit.
i
<n
‘ f* P fa l. xi. 11 jilt
1111 E p h .i.
I I P
I M
$
i l l
P fa l.fia , ■ . I
. j BgSi
1
ltf a .6 h 1 f i
i l l
f i l l
i i i i