Johan. 8.
Matth. ij.
lo h a t 6.
Matth. 18.
B
i.C er. ij.
Rcntmj i^AntiJJtodor'mJis Epifc.
Philip. 1
folidum fuir, vtlututttplatearum deleboeos. illos ita commi-1
nucosjdelcbo vtlucum platearum. ficut lutüm quod in
plateis, id eft,laris viis iacet, ab hominibus conculcatur &
1 octet, itaab omnibus iftud cdnculcari faciatn. & potcro,
nam tu eripies me de contradiftïonibus popitli. conftitutsmein
caputgntium, vc fupra.Etmerito quia populutquern non co-
gnouiferuiuit mihi. gentili s populus quem non côgnpui * id
eft, cognofcerefeci corporali præfentia vel’lcgis ciuditib-
ne,obediuk mihi. InTtuditu auris obediuit n iih i, qui nec mi-1
raculavidit, nec meam præfontiam. Ex comparatione o-
ftendithos eligedos, illos reprobandos. Filij jutem lüdæi,
quos filios habui, quibus hxredi tatem promifi. abend, id
eftidiàbôli. de quibus dictum efo. Vos ex pâtre diabolo eftis-
mentit'font, dicentes-hiceft filiusIofeph. vel, Veneruntdi-
fctpuli & furatifu n t Deum.m hi, id eft', ad meam vtilita-
termFtlijalieniinueteratifuHf, id eft,in vetuftate prirtvi ho-
minisVpermanfere,nolentesconformàrinouitatiniræ.i i-
eo inueterati, quia claudicaueruntà femitis fuis, kt éft, à Uns
pr.iuis inuenc onibus claudicauerunt, non hibentes dex-
trum pedem,vélin lege fpiritiialem intëlle&um, vel ifi fide
trinitatis Chriftuuï. lUfclaudicauerunc, & me déféré
côgitauerunt.feddominus’.id eft, ego, viuit. Vnde Apofto-
lus : Mort uns efiex infirmitate carnis,fed viuit ex virtuteDei.
Ideo benediftus Deus meus, id cft.augmentetur per rne.cHa
per me exalte tur, ideft,magnus appareac, Déusfa'.utus mea
Hoc m odo cxàltnm.M.igmficansfilutesregisem ,id eft>cKl
xcrefaGiens falutatiônesdatas per mereg m eius hoemodo
: Et fattens mt'ehcordum Cbriftofùo Dauid,e um reiùfci-
tando. (^yi/w/wifnwjidcftjimitaroribus eius réfulcitando
interius,perducendo abhàc relurreâipnê vfquemfecdum,
ideft,in æternitaeë. Meriro es eu a me benedicendus.quia
tu es Deus qui das vault et.u mthi de Iudaico populo, lu bd n
doeum mihi. vel quidasporeftatem mets ligandi arque
fôlucndi.vt illiid.Ectedovobis poteftatem c ale an d ifuperfefpen-
tis&ftorpiones,& uperomnem virtutem intmtei libera or meus
deinim’Ctsmeisiracundis. med^Iudæis clamantibu5,crwci/ge
crucifigeiecclenam,ab hære‘ticis:vnumquemque de et défia,
In finem pfilttius Daüid, id eft, hæc bona exhortàtid,
quæ inhocpiâlmo intelligituf, eft Daüid prophet*, diri-
genti s infidèles, præcipue Iudæos qiûbus hæc prophetat,
in finem, id eft , in gratia Chrifti, qui eft finis & confum-
matiokgis&prophetarum.Inrèntioprophctæëft inhôc
plàlmo ad exhortationem & iâlubrem admonitionem
commendare omnibus & præcipue Iiidæis , gratiam noui
t ftamentijConUimmatam per Ghriftum: quia lexperMoy-
fen data eft,gratta & veritas per Jefum Chrtjiùmfàfta eft. r tire-
dentes faluentur, introduit autan eograuius damnentur,quo magie
Hits innotuit. Commendat autem hanc gratiamex præ-
dicatoribuscius,& ex diferetione prædicationis5& exam-
plitudtne ipfiusprædicationisî quia omnibus linguis & in
omnemterram. Etper auxcfin, comparando èam veteri
legi adminiftratæ per (èruum.
à vitis. Et nonfblum libéras, lëd abinfurg ntibusïnme
sxaltab me, ponendoad dexteram tuam,vbi ipfi nihil pot
fùnt. & tandem a viro i»i7«o,id,eft,diabol o i ripies me, id c ft,
meos,conuertendoàbinfideliratead fidem. Propterea con^t
T*
"f
fitebor tibi, fcilicet pro ilia ereptione , laudabo re"vel confelfionem peccatoEurtftibi faciam in illis qui na-
tiones adhuc,id eft', nati fed non funt renati. Et pfalmum disant,
id eft,bonæoperationi.nhftam. nomimtuo, id eft,ad
laudem tu.am,nonmeara.quia tu das & vello & fie ere pro
bona voluntate.Magnificarrs (àlutesad ilium verfuni con-
t inuatur .Exalt etur Deusfalutis meayt fùpra di£tumeft.
In finem p&Imùs Dauid. XVIII.
Æli enarrant gloriam Dei, & opefa m annum eius
.innunci.it fir marnent um. Dies diet eruftat ver bu,
& nox noéti indu at ft tent iam. Non funt loqutU
neque fermonés, duorum non exaudiantur voces
eorum.ln omnefn ten am extuit fqnuseorum,&in
fineiOrbes terra verba eonm ln folepofuittabernaculum fuuin,&
tpfe tanquam Jponfusprocédais de thalawo/ko.Exultauit vtgigéts
adcurrenàam viatn, àfummo ca'oiegréftto eius. Et occur fus eus vf-
queadfummum eius, tiec eft quift abfcotidar a c doreem.Lexdor^
Ælienanant gloriam Dei. Acfidicat:Exterioresræli
V->enartaucrunt qüando nato domino noua ftella ap-
paruiti &quando cæliaperti lunt (ùper earn, & VoxfuQ$
ta eft ; Hic eftdHaezOeus dtleftus. voids tudæis enariiuerunt
gloriam Dei, id eft, filium Dei , in quo Deus pater glorio-
fusapparuit.'Ernonfolumillicxtcrjores cæli,fed etiam
quidam iniëriore«,quorum anima (tdes Dei eft) qui, mente
à tem-nis ad cæleftia fubleuati erunt. Taies cæl.i enar-
rantjide.euideuter naVrabfmtgloriam Dei hancfciLquod
non ex operibus iuftitiæ quæ fecimus nos, fèd iècundum
iuam miièncordiam faluos nos fecit. & hoc eft magna
gloriaDeil Omîtes enimpeccakerunt,&egentgloriàpei ,iuftï-
ficatigratis. Et hoc eft,enarraritglônam Dei, id eft:, mi(e-
ricordiam exhibitam pèr filium ,V in qua Deusglorifican-
duseft. Et opera manuumetusannuniiatfirm amentum. Quod
fupra gloria hic opéra: quod fùpra cæli, hic firmameritum,
diuerïifimil tudine,id eft ,iideroprædicatoresnoui tefta-
mentià fpiritufméto corde cô- firmati,& firmamentum
faéti contra impetus læuientium,&haftegloriamrtfpu-
entiutn: annunciant opera manuuih eius, id eft, propria
opéra Dei, id eft, ea opera quæ nullus facerepotuitnin fd-
ius Deus. Et hanc an unciationem faciunt cum magna
dderetione. quia dies diet eruftat verbum, i d éft,'perfe£fci per-
feftis cum magna meditati« me diuinitatem'verbiannun-
cianc.ideft.fjpicntiamiNuncâùtem dies,ïd eft illiquiilîu-
.minati funt à Çhnfto vero foie vt illud,!l/uxit nobufoliufti-
fttü. Aiii dieie^ndtat verbum^ quia erudlatio ab ifttimis
ducitur,&figmfi at doótiinam qüæfit curri magnamedi-
.tatione 8z intima cogitatione. Quod erudlare bene iungi-
turadve bum,idtft,diu!nitatem,fcilicetad fàpicntiam,
quia (apientia eft diumarum rerurri cdgnitiô. Vnde Apo-
Àohir.Sapientiamloquh?urmrerperfeltos.^aommci:uâCia=
tiumvnus fuit qui d x k , inprincipio er at verbum. Etnoxnoftt
indicatfcientiam, id eft, imperfedti imperfeftis oftendunt
fimplicicer humanitacem Chrifti. quæ dicitur feientia,
quialcientiacft dehumanis. vnde Apoftolus: Nihilenim
ludicaui me fare inter vos, nifi Chriftum lefum,&hunc cm-
cifixum. Nox dicunfur impetf <fti, quibus fol ille verus
nondum illuxit,quinondum altitudinem diuinitatis ca-
pere valent,tales nön erudbanr verbum led indicant,id eft,
fimplicibus verbis oftédunt fcienti.im, id eft.incarnatione
verbi,v*l poftunt dicerc, quod illi ijdem qui dies diei eru'-
dtanc verbum condefcendentes paruul's ecchfiæ, fadti
nox,indicant nqdti feientiam. vnde Hhidjac vobis potum de-
di,nonefcam, nondum enim poteratis foltdum cibum capere. Et
[IV/.i.
Rom.).
mint immaculata, conker tens aomiasiteftimonium dominifidcle, ' hancannunciationem faci&t in plenitudine omnium lin-
fapient'w.jt praftans par nulls luftitiadommi recta, Uttficant.es guarum, fcilict t non funt bqueUÂà eft, lingua:, nequeferntocorda
praceptum dominiluùdum illuminant oculos Timor do.
miniftmftus, permanensin feculim feculi : ludicia domini ver à,,
iuftt,.cata in femetipfa. Defiderabtlia fuper aurum & lapident
preciofum multum, & dulciorafùper mel &fauum. Etenim fer-
uus tuus euftoditea, in cuftodiendis illis retributio multa. Delilta
quitinteUigif! db occultis mets mundame,& ab ahenisparce
fétuj tuo. Si met non fuertnt dominait, tune immaculatus ero,
& emundabor à delicto maxtmo. Et erunt vt complaceant elo-
quia oru mei,ér médit atio cor dis mei in conjpeftu tuofem-
per. Domine adiutor meus, & redem-
i ptor meus.
■ms,\ d eft, varietates in ipfis linguis, quorum fermonum voces
non audiantur a praedicatoribus noui teftament: :ita pro-
prie,vteorttw fermones videantur,noaliena: lingua: :Vnulr
quilqueap ftolorum habuitomneslinguas. quodfigura-
bat,quod ille quem prsdicabat,ex omnibus omnium lin-
guarum vqus Chriftus congregandus erat. Et quia omnes
linguasnouerunt,ideoinomnem terramexiuitfonus, ideft,
pratdicatio, eorum, id eft, in omnern ambitum ten*. Bene
exiuit,quia prius in ludxa prjedicauerunt. vnde illud, incipient.
s ab lerufalem qua eft in medio.tena. ibi enim natus, ibi
paflus,ibi prius pra-dicauis.Ef m fins orbit terraaA eft,inad-
iacentes infulas verba eoru. Aliter: Non funt loquelxneq;
fermones,quorum non audiantur voces eopim. Quafid.
i.Cor.p
Nec ibi I
H
Nec ibi tantum enarrauerunt illas linguas, vel gloriam'
Dei illis linguis ybieas didicerunt à Spiritufando do«fti,
qui eis apparuit in fpecie ignis,foenum carnis eorum con-
fumpeurus,aurum eorumprobaturus : fedin omnemter-
ramexiuit fonus eorum. Alirer : Inomnem ten am,\deft, in
omnes vocatos&facramentis Ecclefiafticisinitiatos. Ext-
uitfonus eorum, id eft, prædicatio quæ illis fuit fonus : quia
aure folum corporis receperunt,& no aure cordis,quæ eft
auris audiendi : tales nominantur tantum terras. Ét non
tantum in orbem terras,ideft, perfe&os qui ieiam mente
•contraxeruntàterreriis,fedetiam in fipesorbisterræ,id
tft,exeellentiores excellentiorib. Verba eorum illis fueruc
verba,qui & aure cordisperceperunt,& opere compleue-
runt. Eorum dico,dicentium: Deus in foiepo fuit tabemaculü
fuurit,id eftjCarnem fua, in qua ad tempus Deo patri mili-
tauitjpofuit in foie,id eft,manifeftatione bonorum operü,
quia infirmes curauit, mortuos fufeitauit, peccatores iu-
ftificauit. Vnde percontrarium. Quiamat tenebras,odit luc
e rn e elin fble,id eft,in labo re ad exemp|jtUj|uorum. A liter
: Tabernaculum,id eft,ecclefia in qua militât,pofuitin
fole,vt fupra. Et vt iùæecclefiæ præberct exemplum bonæ
opetationis & labo ris, tpfe tanquam Jponfus process de tha-
lahto fuo ad fimilitudinem fponfi, qui exièns de thalamo,
idcft,nuptiali ledfco, incedit variis ornamentis ornatus:
ira Chriftus de vterobeatæMariæ, in quo fibi lponlàm,
id eft, Ecciefiam fuam,a ftùmendo no ft cam carnem copu-
lauit, omnibus virtutibus ornatus exiùit; & præcipue hù-
militate, qua fùperbiam inimici erat deftruéfurus. Ipie
non poftitintéllfgere vel obfèruarçjq'uia/ri DômtniMçü,
lex gratiæ,quæeft Chriftus & eius mandata. Lèse ht pèr
Moyfen data eft, gratia & veritas pèr lefumfaüa eïl. .Jllàleic
Domini immaculata, i.immaculatos faciens,'qùiàlexfcr-
ui maculata,propter difficul tatem præuaricatorcs faciens.
Iubere enira potuit,non adiuuace vt impléretùr. Hic per
auxefin nouam legem commendat,comparando eam veteri.
Vere immaculata, quia conuertens animas a feruitutè
inlibcrcatem.à timoré in charitatemi Iam non dicam vos
feruos,fed amicos meos. Vel lex ferai conuertebàt manum
vel oculfi timoré,hæc animas conueràtàb illicitis amore.
Tefiimonium Dominiftdele,<\\i\3. non fallir: nihil enim tefta-
tur quod non fit veram. Teftimonium fend infidèle,quia
fàepe Çsfellit: male tsunen intëlleâum vêtus teftamentum,
fcilicet carnaliter, hæc dicitur operari. Nam per fe lex
illa& à Domino eft,& fàmfta,& immaculata, & non fallit.
Tibi daboterram hahc&Jèmirii tuo, carnaliter hoc accepe-
r un t, & ideo dece pci funt; multi enim illam non viderunt,
& alia huiufmodi multa. Legem Vocat idem quod tefti-
monium: lex eft,quia coercet. Teftimdniùm in promiffisf,
hoc modo üde\c‘. fapiehtiam p> 'aftans pdruulisiid eft,fàpien-..
ter feire & operari j omnia qûæ aùdiui à pâtre mèü, nota
feci eis. îtemo nounpatrem ntfifilm,&'cui yolueritfihus reue-
Ure. paruulisjid ekihmniUbus.Cdhfiteot.tibi Domine patef,
quia abfcohdiftïhac àfapientibus,&reuelafti ea parüulis. Tefti-
inoniumferuifuit infidèle,quia hæcabfcondit paruulis.
Vnde Oominus: Vavobis feriba &pharifai, qui habetis claues
fipientir,nec V.s intratis,me altos intrare permit titis.Iuftitïa dotaliterornatus
exultauit,ideft,exultanteriuit, vtgigas, id minirefta:eiüsiuftificationes quasipfèdocct, funt reâæj
eft.vt fortis.^d currendam viam, non vt detineretur in via: I quia quod iubet faceré,ipfe facit; iubec verbo, qùod mo-
’ net exemploj fèrüusauteni fæpe docet,qùôdfa’cefeVel nô
poteft vel non vult. Alligant enim ônera grauia & impor-
tabilia,& impónuht in humeros hómihum, digitô autem
fuonolunt eà mbuere. Latificantescorda. quia per diledfio-
nem bona operari docent; non per timorem. Prdceptum
Domini, ideft, nouum teftamentüm, lucidum fine vela-
mento carnalium obfèruarionum. Vnde illud: Et honfictit
ithan. if%
Ronuy.
Gtn. iy.
lohan.if.
M a tth . ri',
Lue. io ,
Lue. u .
.Matth. i j .
humitate enim per chàritatem fuit infra omnes,maiefta;
te vero fùpra omnes. Eiùscharitàs & hümilitas non eft
paftà eum retardari, vt dedignaretur pari indigna corporis
&abic£la, Potentia vero eius diuinitatis non permi-
Ifît attineri in morte, nec vlla adaerfàformidare. Ideo in
via cucurrit; non eftdc ten t us in via. Quam viam ipfçfub-
iungit. A fummo cce’o egreftio eius, id eft, à pâtre procedit
verbum,qui fummum coelum dici poteft, nou eftentiâ
maieftatis, quæ vna eft in tribus perfonis, fed ordiiie quo
hominibus notificari voluit. Primum coelum eft pater&,
fummum,quiaabeo procedit fitius, ideft,voluntas per
quam omnia operatur: quæ non eft aliiid in eftèntia quàni
ipfè eft pater, quia in Deo nulla eft diuerfitas,nullümac*.
eidens : Secundum coelum eft veibumi pâtre procedens.
Tertium coelum efteharitas ,id eft.dileiftio &concordia
voluntatis Dei partis: quia nunquam eius voluntas muta-
tur,vel ab eo diilènrit. Etoccurjuseiits vfquead fummum eius.
Sicipfiim verbum quodammodo procefllt à patre,qùan
do in carne afîùmptaiè manifeftauit, vt nihil inuéniret q>
fibi occurteret,id eft, æquale effet,praètérfümnium eiüs à
quo fummo egrcllùs eftjiid eft,pâtre. A fîmimo coelo,id e.
a pâtre egreftio eius,& ôccurfus eius vfq;ad fummûeius,
id eft,non inuenic quod fibi occUrreret vfq;ad lu mm uni
eius.ideft.vfquc dam rédiitâd æqüalitatem patris, Wæitj
tamen competenter accepto. Aliter: Cë'.ienarrant gloriam
D«. Quam gloriam? In folepofuit tabernaculum fùum.
Poteft &fic cotinuati: Inomnem terram exiuit fbnus ed-
rum, & in fines ôrbis terræ verbaedriî. Eé idèo pâtet A in j
foie,id eft, inaperto & in amplitudine,nôn in angulo ali-
qüo terræ, non in occulto,vt quidam hæretici dicunt.Ta-
bernaculùm fùü, ideft, ecciefiam fùam : vt hoc fit dictum
contra hæreticos quoidatii, qui dicunt; Eue apud nos eft
Chriftus,tranfite ad nos. Hoc fecündum A uguftinu m Nec éft
quife ab fondât a calore eius.H ucufq; fùetutit verba Apoftb-
lorum: Nunc redit Ptopheta ad vetbafùa. Quafi dicatiEt
ideo quia tam potènseft&tani manifefte prædiÇatüs, nÔ
eftqui fèabfcondat,'idéft,eXcufirepafîït a caldre eius.i.é.
a cognitionevel àmunere. Sicutenimmagmis ignis edict
&lplehdct, ira Chriftuscaletj quia nullus eft (]ui noii
habeataliquod munus fuægrariæ quo cum polîxf agnô-
fcere,nèfcetiam paganus aliquis Nullus fe exculàre po*
teftde côgnitione,quia nullus eft vacuus à miinere. Inui-
fibiliaeriim ipfiuspereaquæ fiufta funt,intelle(fta,con-
fpici polîùnt per ration em hominibus datant. Et
Moyfesvelatdni babetfacièni: illaïninans oculos intèrioris ho-
m inis. Timólr Domini, caftus fcilicet non tihiens accedere
Vt feruns, fed timenS recedereVt d\ius,fanüus, ideft, fan^
dificans. I imor autem ferui, poena afficiens; pemanens
in ft'ciilumfe.ub, rtdri perit vtillepcenalis quem foras mittit
charitas. ludicia Dominivera, tribuendo cuiquefecurtdum
opera fua;quod eiiim femelapüd eum iuftuttieft,nunqua
miltatur:&ecönuerfo,quod femel iniuftuni,nunquam fit
iuftum; Idëö vera,id eft, immutabilia,quia iuftificatain femetipfa.
ludicia hominu ideo fiepefuntiniufta, quiaaliun-
de itiftificancur; fiepë quod vrius ihiufte iddicat, alter q«ji
rtielius fci^ il'ud corrigit; Domini autem itidicia femper
vera.quiaaliunde non iuftificantur. Omsenim cognouhfen-
fum Donïmi?adt quisconftliariuscitisfuitlQws prior dfditil-
h>& recribütturei? Defiderabtlia funtilla iudicia fuper ta ul-
tdm aurum pretiolam rir fu per multum lapidém pretiojum,
vel fuper multiini defideribilia;&dulciorafuper mel &fa-
«aw, id eft, raelidrafunt qüatri omnia pretioiahuius feculi
& iucUnda. A liten Si olim inftfttre volumus^ Dicit B.Paulus,
ft quis adificauit fuperfuhdamentüiti hoc, aurum,lapides pretio-
fos.faluus erit. Illi feint aurum & lapides pretiofi,qul pur-
gati & probatii expetftant vt in thefiuium Dei deferad-
tur. Et hidefiderant iudicia Dei filler aurum &lapidem
pretiofum,id eftqdus diligun^voluntatem Dei quam fua,
quia eiüs voluntarènl fuse voluntati prxponunt. Illi feint
itteli qui fbiuti vmcuUs carnis,non rè.fed mente; vt illud:
Cupiodtjfolut &effe cum.cinifto::xpeOc3ini diem ili^m.inqua
die defetari'ur in epulis Dei. Illi feint fiuusjqui greuridati
catneihon concreti, expectant expreffidneni itianfisriod
op^rimentis, fed exprimentis Dei,vt eliquentür^ teriipd-
rali Vita in ^rernam; ifti feint,quladeo iada-luht purgati in-
tuS<quod licet in mundo ad hUcverfantur,tarnen facile ab
eius amore (eparari poftunt; nec opus eft vt in torculari,
id eft,graui prefturapremantur;vt difcant mundura defe-
rece. Et hi defideraut Domini iudicia fuper niel Sc faiium,
id eft. plus quaiti fc. Veldefideraiit vt fuprafe vè.niaot,quia
intrepidi expeébatlt iüdicem; Défidètabilia funt natura
i.C o r . j.
tum,fi nullus fe poffic excufare de hac gloria qUod earn I feruct tud. Etcilim feruustuus euftoditea, ideft; iuftus qui
Eiblto.h.Vet Pair.Tom.9.Purs z. Kk k i ftoft