6
Apec. it.
c
MAit h. y
D
<>yô Remiqjj K^intißoiorenßs Fpifi.
refpondet pro competentia fua, feil, exercetur humiliter
cuin clauduntur,illuminatur autem cum aperiuntur.&id-
eo (àlijabûur.f^Kt autem diligit iniquitatem, f. cum claudun-
tor ei facræfcripturæ, contemnit, cum aperiuntur, inflame
: vt hæreticus poftèt dicere, damnabitur. Sed magis dick,
quia oftendit proprio gladio eum iam iugulatum, |5er
apolbpafindicens: Odttarimamfuam. Quafidicat 6c ab
huiufinodi ecclénæ paruuKs cauendum eit: quia talker
plui tfiiper pecutores laqueos. Bene, pluie: quia prædi catores
dicuntur nubes.fiue boni, (rue mali. vt illud, Mandabo
nubibus meis,vEnon pluantmeretfkiilh.Phiit fuper pec-
catores laqueos , id eft, do&rinam erroris fui mittic, non
fuper corda iuftorum quos fallere non poteffiquibus do-
minus pluit imbrem matutinum & ferotinum. Sed (uper
peccatores, ideft, fuper eos quorum corda aridafuntim-
bre verfei Dei. E t Ideo &erroris magifter,& eius erroribus
iîlaqueati. dam nabuntur & h ic& in futuro. Hic.ig'.’à ,id
eft,feruor concupifcenriarumeosconfumens, &fulfur, id
eft, foetida operatio & p oft i u futùto iudicio Jpiritus procel-
fjr«w,(piritus maligni'eis inferencesprocéllas 6c turbiné
poenarum, cat pars calïcit èoriftn, id eft, poenæquæ per cali-
cem illis dantur,id eft,ad menfiiram: quiaficutprobipræ-
mium ad menfuram accipient, pçbutqùifque meruit Tira
& improbipoenam. Aliterrluftus autem quid fecit? Quafi
d.(èduâoresilli parauerunt illis fagittas fuas> id eft, fece-
runt vt fàgittent reâos corde. & hoc ideo. > quia deftruxe-
cunt verba quæ tu perfecifti. quæ quantum ad tuam vèn-
tatem,fiintindi(ïolubilia. ilia deftrUxerunt,quantumad
fè,perprauumintelle&iim. Iuftusautem , ideft, filius
tuus, cùi omne iudicium dedifti, & quia omniaiufte iudi-
cat quid fecit? Hane interrogationem facit ad confolatio-
nem bonorum iuftorum, & ad terrorem malorum. Teck
vtqui iufti futit, iufiificentur adhuc : &qui in firdtbus ,fordef-
cantadbuc : illi ad maius præmium, ifti ad raaiorem dam-
nationem. Et hoc eft quod dicitin primis de iuftis,Dominus
in templo famSto fuo. Dominus Ul e qui eft, omnium
dominus per naturam, inillis quosà fordibusvitiorum
mundat, vttemplum (anctum fuum, eft dominus propne
per gratiam, quia pofliiet eos : & co’ir, vt augq^tur in eis
gratia. Inillis eft dominus qui iunt rem plum fuum, id eft,
in minoribus', qui aftdiunt mandata Dei, &fcruant eain
(kerario cordis. In cadoeft ft des eius, id eft, inillis quos
per eminentiam vitmtum fecit cælosifedet, vt per illos iu-
dicec, vel in eis dele&etur. oculi eius in pauperem relpi-
ciunt. illi qui (une cadi, id eft, doâores per eum iilumina-
ti, &fa<fti oculi eius, vt illud , si oculus tuas fiandalU,atte
&c. In pauperem refpiciunt, ideft, irifimplicemfide-
lcm, nondum diiiitem infeiefltia. Ad ho:, vt eum inftru-
ant pualiter fibi caueat àlaqueis viuentium. Palpebræ e-
ius jVtfupra. Interrogator filioS hominum, id eft, omnes
homines. Quafi dicarEgo dixi, palpebræ. Imo dominus
interrogatper illas palpebras iuftum&impium, id eft, in*
quirit per pas qui fit iuftus & qui fit impius.Ad hoc inqui-
rit,vchuncremuneret.&illum damner. Quiautémdili-
git,id eft, de omriibus legiciniquitatem,odir anima (uam,
vt fupra. Vtdi&um eft, hocfecitiuftus » dominusin templo
(andto fuo eft, & odili eius in pauperem refpiciunt.
Et hoc modo pluit fuper fiios m i fericord iam (uam. Pluit
autem fiiper peccatores,id eft,inmalitia perftuerantes &
doctrinam eius praue accipie ntes. Sicut n.ex eadem terra
producunturgranaad fimnaginern, &paleaadcombu-
In finem Pfalmus Dauid pro o&aua. XI.
Aluutn me fac domine, quoritam deficitfitnfttu,
quoniam diminuta funt vent at es a filiis home-
mm. Vana locuti funt vnufquifque ad proximum
fuum,labia dolofa in corde&corde locutifunt.Dif-
perdat Dominus vniuerfa labia dolofa, & lin-
guammagniloquam. Quidixerunt,iinguam noßram magnifi-
cabimus,labianoftraanobis funt: quit noßer dominus iß}Propter
mifiriaminopum &gemitum pauper um nunc exurgam,dich dominus.
Po nam infalutari,ßductaliter agam in èo.Eloquiadomini
eloquia caßa, argentum igne examiHatuth,probatum terra,pur-
gdtii feptuplum. Tu domine feruabis rios, & eußodies nos dgene-
rationehaçin at er mm. in circuitu impij ambulant,freundum
altitudïnem tuam multipliçaflifilios b omnium.
In fikem pro oélsuapftlnjüs Dauid,id eft, bona operatio
quæ it^gjügf ^r in hoc pfidmo, eftDauid^f propnetæ,
& cuiufque perfe &i fidelis de priori populo, in finem, id
eft, in Chriftum per (piritum tendentis, & toto defiderio
in eum (ùlpirantis.Pro oâaua, id eft, perfc&a (àluatione,
quæ neceftària eft natisindioc decurfii huius corruptibiiis
vitæ,quæ (èptenario voluitur. Q ui% fidelis de priori po-
pulo.cuiaduentus (àlutaris inno cuit per (piricum,cernens
per leges & carnales obfêruationes perfeétam (àluatione
minime dari pofte,quia lex per Moyfen data efi^ratia & veritas
per le fum Chrßumfaäaeß’.&c tarnen ille prior populus
adhuc rudis, carnalibus inftitutis deducendus état à vifi-
bilibus ad inuifibilia. Inuocat ilium,in quo per (piritum
præuidetper&~<ftatn(àlufem aftututam,Uc dicens:
SAluum me fac domine. T u qui es dominus, veni
me fàcias perfe&a (àluatione, ilia fcilicet qquuæænonmutetur.
quia (etui tui prophets hoc non potuerunt,nec
carnales obieruationes impofit* tantum vfque ad tem*
pus corredtionis. Saluum me fac, tibi conformandoin
nouitate fpiritus. Et opus eft, quoniam defecitfanftuis ab ilia
(andatate &perfe<ftione virtutum,inquacreatushomo
cecidit. Veliiunc veni, quia tempus eft mifttendi, qiiia
nullus inuenitur (andtus. Omnesenirttpeccauerunt & egent
gloria Dei. vel non inuenitur alius ad hocidoneus* Defecit
iandlus, & merito : quoniam dimtnutafitnt veritate; afiliis
hominum, id eft, quia mandata tua vera in(e&(an&a, per
inobedienciam non funt impleca, non (blum ab homini-
bus,ideft, Adam& Eua, (edetiamk filiis hominum,id
eft.eorum pofteris. Aliter: Nonlokimabhis quifedc-
hominaueru n t, adorando opera manuum fiiarum, fed ab
his qui funt filii hominum »(ciliccr patriarcharum & pro-
phetarum. Erant ante aduentum Chrifti* multi iufti &
multae veritates: (ed diminur®, quia caput, id eft, veritas
nondum venerat, omnes enim ad inferos defcendebanc.
Quomodoab vnofpeculoimagines multae, fic veritas in
fe,vna,in^n6tts mults. Hoc modo imminutx. Vana
locutifunt,mandata Deiloquentes ore, fa<5tisautemab-
negantes.Hocdeludffis. Si autem de omnibus, terrena
perdu(erunt voce & vitavnufqtujque, non pauci, fed omnes,
adproximum fuum, qnem ficutfeipfum diligere debe-
rent,habentes (cilicet,labia dolofa, parati ad decipiendum.
Dijperdat Dominus vniuerfa labia dolofa• Hoc duobus mo-
dis accipi poteft: in bonum, mutan do in melius: in marendum
: fic ex eadem do&rinaialu lane intelligentes fàl- lum, diiperdat, id eft, difperdet & deftruet dominusille,
uantur,alii praue intelligentes damnantqr. laqueos, id cuiusferuos prius contempferunt, vniuerfa labiadoloû
eft,errores quo trahancurad damnatiönem. & quiala- 1 omniumfibiaggratulantium, &defepræfumentium,/w-
queis errorum ligati trahuntur , id?o pars, id eft, portio guam magntloquam, præfiimentem, & peccata excufàn-
calids, id eft, præmi^uod per calicem illis^abitur.vt fu- tem.Velhocmodp magniloquam. Qui dixerunt, Itnguam
pra. ignis, fudphur, fpiritus procellarum.Supponitcaulas, noßram magmficabimus,id eft,eloquendam magnam nobis
cur iuftis præmià, peccatoribusirroganturuipplicia. Quo- ! comparabimüs. labianofira, id eft, eloquia qua nobis co-
riam iußw domtnus, & ideo iuflitias dilexit ; St quia iuftitias j parauimus, à nobis funt,id eft, noftram partem defendun t>
dilexit, ideo iuftos coronabit. Vult us autem eius, id eft.co-
gnitio non dilexit infuftos, fed vidit aquitatem,
id eft*, iudicium. A d hoc eos videt, vt
non dimitta^ impunitos,
O '
aduerfariorum impugnant, vel a nobis font,id eft, nos ipfi
noftradiligentiaadinuenimus. nonindigemus aliisprac-
ceptis vel aliis defenforibus. & ideo quis nofter Dominus
Cuius alterius pr-xcepta recipiemus qui nobis domi-
netur, vel quis in aliqua caufa nobis prasualet ? Nullus«
Quafi dicat: Hare pr-xfumptuofa verba philofophotum,
Hetr.f.
ffal loi
Hpr*.
. In Pfilmos Enarrationes.
Matth. 7.
loh»n.i\‘
Û
Muth.it
fedbarum & pharifepeum qui diçebant : Moyfès dédit
nobis legem, &, muka huiufmodi,quæferui Chrifti qui
piæmifii fuerunr.deftruercnon valuerunc. Dominus eo-
rum, id cft,Chriftus yeriie.ns in carne, difperdet,id eft, ya.-
rie dcltruetjC perfe & per fuos apoftolos»vel difperdet,id
eft variis aftertioqibus;4ffttuet,duiti ad prædicandum eli-
aet ftiilta& contemptibifia. Ego dixi* diiperdat. & reuera
lie faCiet. nam dominus ille qui(eruos,prius miCn,dicit (cilicet
mihiper(piritum:N«»^ea:«^<*;M.Quafi dicat:qui;nfer*
uis meis quos contempferunt, vilus fum iacere, nunc exurgam
mittendo filium faciamvtper eum meatn poten-
tiam cognoleant. Et hoc izciampropter miferiam inop urn, id
eft gencilium qui nullam opemliabent propriam vel alie-,
nam. Et proptergemitum pauper urn, id eft, Iudæorum, qui
non inopes ,fed pauperes,quia & fi in fe pauperes fint,ope
tarnen habentmandatoram Dei. Ponaminfalutari, ideft,
in Chrifto, quod non pofiii in ferais, fcilicet perfeótam &
manentemfaluationem. & non pofiii in carnalibus inftitutis.
Etqui prius .perfèruos quafirenqfte egi. ineoaoam
fiducialiter, id eft,fine timoré omnes argueïïsTmilliparccs.
Vnde illud, Et er at docens tanquam potéfiatetn habens, nonfic-
utfcriba, Et, Venit enimprincepsmundti)ritus, ér in me non habet
qUicquam. Et mérita fiducialiter. dfcic enim perfectus
ille: Quia eloquia domin't eloquia cafia.C aftoin fe ad fimiUtu-
dinem; quia vt cafta millier (èmper eodem modo habet fe
erga virum, ita dc eloqu ia Çhrifti i m mu tabi lia (un t. quod
(èmelin eis eft iuftum, nunquam erit iniuftum, & ccon-
uerlo. AÜtei’.Ehquia donmi caßaiqixin (yncere & gratis tam
inyeceri quam ip nouo teftainento fideliter funt prædica-
ta,quæ doétrina hi c çommendatur. Aliter : cafta, vt mors
pallida:non quod fi.t,(èd quod faciat, Scilla fimfliter cafta,
: quiacaftos fadentia. Eadéfuntaliafîmititudineargentum
I igneexaminatutn.SiCiitçnim argen cum igiecoâu,melius
in longum& latumext'endituri, ita& hæc eloquia per
gratiam (an Ai fpiritus pute & digne accepta, extendunt
fidelesinlon2um,ideft,in perièuerantiam bonorum ope-
rum,Sdpem v4tæætérnç.Et in latum quia [in tribulatione
dilatan tut.in charitate,vt non folum amicos, fèd & inimir
micos diligant. Probat um terres id eft, ecclefiæ, non ab ea,
fedeamprobans. Velprobarumterræ, vt fit probatum
nomcn.Purgatumfeptuplum,C. quia pédora fidelium fepti-
forini gratiafpirituflànéfcipurgant. Hanc çommendatio-
nem prædicationis Chrifti ideo præmittit propheta, vt
poftea verius credatur. Et quia pater in te- aget confi-
d enter, tu domine,non alius,feruabis nos, quos primus parés
perdidit,conformando tibi. &fèruatos eußodies nosagene-
ratione (wc,(cilicet tam praua» ne ab ea dcuoccmur,in æter-
num, id eft, in æternitatem, transferendo (cilicet in oda-
uam,ideft,perfeéfeam beatitudinem. Impij autem non
peruenientilluc, qui ambulant in circuitu,id eft, in (èptena-
rio, quo voluitur hoc omne tempus. alligati his caducis
quæ voluuntur vt rota. Pilios autem hominum,id eft,fideles
imitantes (idem pacriarchatum 6c prophetarum, multipli-
cafii,id eft, muhipliciter ditafti ficundum altitudïnem tuam,
id eft, gloriam cæleftem,reputand o eos in (pirituali femi-
ne Abraæ, non carnali, cui di&um eft : Multiplicabo fernen
tuumficutfieUas calt,hoc de fpititalirSc ficut arenam maris,
hoede carnali. Vel multiplicafti filios hominum, id eft,
ditafti,non à frudu;frumenti,vni 6c blei liii,(èd fecundum
altitudinemtuam, eieuandoeosde virtu te in vittutem.
Aliter ; In circuitu impij ambulant, id eft, a m bal ab une, quia
non intrabunt in illam odauam, cum (èmper in miferia
voluantur. Illos tarnen multiplicafti, id eft, multo plures
recifti quam tuos, quia multi vocati, pauci veto elccli. Et hoc
fecifti (ccundum altitudincm tuam, id eft, (ècun*
dum infer utabilecpnfilium tuum. vel vt quid
ergo viuunt ? Mkltiplicaßifilios hominum
ficundum altitude-
H H
« B ®
6 f t
In finem Pfàlmus Dauid. X I I . . . . j
Squèquo Domine obliuifeeris mein finem ? v[que-
quo auertis faciem tuam à me ? Quandiu ponant
çonfilia in anima meat, dolorem in corde meoper
diem? VfqueqU» exaltabitur iritmicus meus fuper
meïrejpice&.exaudime Domine Deusnteus:lllu-
mina oculosmeos, nevnquam obdormiam in morte, nequando dicat
inimicus meus, praualuiaduerfuseum. Qui tribulant me, ex-
ultabunt fi motus fuero, ego autem in mifiricordia tua jperaui.
Exultabit cor meum in falutarituo, cantabo Domino qui bona
tribuitmibi,&pfallamnomiriiDominiafiifiimu • '!
In finem Pfalmüs Dauid. HiePûloius pqteft legiin
per(pnaeiu(Hem,cuius&fiîperior,ôc fic coutinuari;Quia
tu domine feruabis,uos,& nonalius.
T TSquequoobliuifeeris me, ideft ,quandiucpnfnndisme
V ab ex pedatione tua ? Præ n i mio de fiderio hoc dipt,
non ex dubitatione aliqua. Infinem,id eft,in sternum .Vel
fcio quandiu in finem,id eft vfque ad præfinitnm tempus
à pâtre. Vfquequo auertisfaciem tuam., id eft, filiiinvcuum in
quo tucognolcews. Vt dl\id,QUividitme, videt & pattern.
Nec obliuioJcadiD in Deum’, ne.c auerfio. (èd diçitur ob-
litus 6c auerfus, cum diffère quod defideratur ad huma-
num m odum, quia (blent prophet? pçr fimili tudinçs lo -
qui. Eodem modo fic (ubditur, In finem?. vel in finem.
id eft, fine interrogatione. Et in ilia èxpedatione pofî-
tus, quandiuponam çonfilia, prophetf pim fcilicet confola-
tiones&rationeseorum, in anima mea, quæ tabefeit tui;
defiderio. M^lkm te videre quam promiflîones audi-
ù:e. Vel çonfilia,id eft, deliberatiohes, quid fit mihifa-
cicndum, quid vitandum, vt poffim tamdiu expeétare
Vel illud ,Putasvidebo ? Putas durabo f Quandiu pohaftn
dolorem in corde meo, quem habco ex abfcntia tua î Quod
tamen con(ilium 6c quem dolôfem non habeo nifi per
diem, id eft per tuam illuminationetmVel pèr 3fem,id eft,
perfîngulbs dies. Vél tamdiu erifhqc, quatnEiupoham
confina in anima mea. Vfquequo exaltabitur' iritniieuimeus
fuper me ? id eft, diabolus cum membfis luis, quàfidiû in-
fultabit mihi quafi vna expeétanti, dicendo perfingulos
dies, vbi eftDeus tuusf Né auertas, (èd rejpicei ^neobli-
uifcaris, fed po tius exaudime Domine Dtùsmeus. Hoc modo
exaudl Illuming ocùlos mcos, bciiîbs mentis, id eft ", reétas
cogitatîones. Qui ocùli excæcàtiiimo obfcuyktirahtin
primo parente. Illumina pferveramlucem, id eft, Chriftu
tuum qui emnobis liber vitæ, hEtté èura.vtpemus'èqh*
fôrmatibnem valèam te cogno(ceré,te amare. Hoc autem
ideo facias^»« vu quam obdormiam in morte, id eft, coïJtra il-
lam lucem dormiam in peccatis,ce(ftndo àvirtutibus.
Adeo dormiam, vc paulatim oculos claudendo in minoribus
peccaris-, àlomno virtutum defcendam in mortem,
ideft,criminale peccatum, quod nosàDeofèparatvita
noftra. V ndeillud, Efi peccatum ad mortem, pro hoc nonrogo
vt quisoret, fcilicet tantum, quia non fbla oratiorie valet
purgari. Scilicet,«c quando dicat inimicus meus,prieualùiad-
uerfuseum, id eft, fuperaui eum, quia reeefllt d Deo fùo,
& confèhfic mihi. Quombdopræualere tibi poteft ille?
Si motus fuero (cilicet à tet qui tribulant, me exultabmt. Vel
fi motus fuero à bono propojjto meo. Ego autem fcilicet
non mouebor, 6c hanc fidutiam non ex me habeo, fèd in*
de quia in mifiricordia tua Jperaui. Et ideo non in morte
dormiam, fed potius exultabit cor meum infalutarituo i id
eft, in fàluatione Chrifti tui qui reuera veniet. Cor meum
non folum in ftia fàluatione, exultabit, fèd & in redem-
ptione corporis mei. Exultatio enim corporis eft, vtad
ulam ex uirationem merear per uenire, interim non ocio-
fus ero. Cantabo enim,id eft, frequenter & fine inter*
miffione cordis eum laudabo. illi domino qui creando bonum
bona tribuit mihi, id eft, mifèricordiam, & non illi qui
mala tribuit, fcilicet per fiiperbiam medeiecic. Etvcper-
fcéla fit laus mea ; pfallam, id eft, caftigab o corpus meum
&in (èruitutem redigam. Et hoc fàciam bon ad meam
laudem, fèd nommïdomïriialtifiimi, vt videntes aliiprobi*
Bibhetb. Vet.Patr.Tom.y.Pars z.
lohan.t4. i
lohan. 5.