9% 4 Pafchxßj Ratberti
foueant&illuminent jirrigemverocdrltStisitabrc & in-v
ebrïënc,fiforréqui'ftehlcsvidèhriît,qua!ndoq; ad melius
conuerfi-fru&um fêtant.
S i enim diligitiseos qui vos diligunt ,‘quarftmercedem habe-
bitisï] Vbi oftendit ,'quamuis noftfistéporibusVixahquis
perfeéte diligentes fe diligat;quod non milita iaftîtià'fîc.'fî
eos iuxtalegts décréta tantufn diligiftms'qui nos diligunt.
Ideo dick,-g|fMm mer codent habebitisîAcli fefpondéâr,niil-
lam. N oh qùod aliquam exihde hon habea'nc mcrcedemf,
profè&o qttia-dile<ftio quadiligiturabalio quêth dilfgiiV
iam ïhèrcèï dileétionis eft. ■ *Sed quia pro talibus mer-
cesilla.quÆ in coelis copiofà promittitur.hon dart’.ir,idçir-
éo quafi nulladicitur. Quiaérfi tnèrces èfiè poteft, apud
Deum tafnen nulla eftypropterea reéte nec merco? voca-
tuijtneices aùtenvfiliôrum, Iblaadoptio creditur. Vhdé fi,
fi quis eam defiderat adipifei>■ exempta adoptiOriisteneat.1
Auoquin quid p lus publicanis after t veftra dilcâtib? N on-
ne&ipfi diligentesle diligunt? PùBlicafii autem çrânt exa£
fcoresRomanorum,quosIudæificappellabant,quiade
republicacuram gerebant. Sedèabantut autem lut;fa, exi-
gëbant veâigalia; negotiationes quoque, ffaudçsac flirta
, & Icelerata periuria exerCebantjqu otum di'eëtioniad
inuicem legàlisdilcâio comparata, nihil vid'etUr habètë
meriti, quod non ex officio débita: charitatisVenit, fed ex
recompenfàtione lucri.
E t fifalütaueritùftatres vefiros tantum,quid ampliusfjcï-
t is? Nonne & ethnici hoc fact unp.~\ Dicuncurauterh ifta,non
quod autdiligente^iiligeré,aut fàlutare fratres huniiliter
&officiofiflîme non oporteat : fed quia hæc, vçlhniufeë4
modi perfedione prætermiflà parua eflè videantur. Ec
'qnbâ.péîùs'ëftjiamnechocinterdum finit quùruhdam
noftrorum inflata fuperbia, vtfàlutatione fepraeuentanc,
quodàpaganis honeftatis gratia agi probatur. Hæcidto
dixerim,vt fimpliciores fciant do&rinâm priorum in ntil-
loptætermîttidebére.quodtarnfbllicitéetiamdë thucuâ'
benedidionis fàlutatione infer estera fànxerunf. Quia
i fi nec hoc propter infolentiam dignamur alternatimiih-
pendere,minorem paganisfeétamùrhonéftatem. *
Es t o Tl ergovos perfeïïi.ficur pater veftirkoelejlispetfettus
hf.]Ecceadquod eulmé Chriftus lùos prouehit,& quam
perfedtos eo's eflè deberein caritate denunciat. Ytfdefi'
vqlumus eflè filii ï perfeâionera feékeniur caritàtis, quia
præcepta euftodiendoerimus filii, hon natufâ qüidem,
iedgraha, per quam in hoffeb poîkum vldètuf àrbitrio
vt filiimaneamuS. Ad quod fortaflis dicacaliquis’quûrrio-
do mortalis noftrum quifpiam tampérfe&us püfërîtejlè,
ificüdDeus pater perfect us eft, præfertim tum nunquam
iflëbdem ftatu fubfiftat? Interea quifquis hbercquirir,'
fôlat quod non aliud eftfîmilem Deo path fieri, quam per
cafitatem, quæ diffufà eftin cordibus norths, eandem fi-
militudinem, in quacreatus eft primUs hooiô >,ad melius
jréparari. Quoflh efrio fi deliumhègat .Narrx ad imaginem
& firnilitudînem totius Trinitahs fadus eftJlddfcpqüid
îfiirum fi renouatur admodum,vt fitperfe&us, fiait Deus
■per fedus ëflë€ièitûr,cui &c olim perfedio im agin is ac fi-
■ militudinis attributa fuit t Sed quia fubtilius hànc fitniÜ-
tudinem perfedionis quidamrequirentes , nefeio quam
caliginem impegerunt, faltemne ad quod fadi finit re-
mëa'r entjlibeât paulo latius intimare,etiam quid Philofo-
phidé hocldqhëndigenerefenferunt. Nam omne qùod
umilë eftjjfef ^Ubd qùifque alteri fimilis efficitur ,d uobus
mpdisconfideraturjaut quadam hâbitudine formarum,
àut natura rcrum.His quidem duabus partibus omnis fi-
militüdb confbrà^làtur. Age nunc quam haruhi elegeris
partem in qua per fimilitudinëmDei paths perfedionem
habere queas. Si autem fecundum habitudinem fôrma-
rdm pèrïèdtus1 eflè felègeris » fiàas qüOd in éo milia ha-
•hitiidb ëft;'riin>qiib'd ipfe ëftripfe ènlm ilia Foriha eft> ex
qifô ôhiftiâforfriàhtur. Si Verolùkrà1 natüram te fimilitu-
dii^ibpéffôdrèhis habérè dixehs» ùbfcûrritiHèôVquoa
non alia natura diUs, fiprædljcândà in eo natüra eft, & alu '
jb'hhâram hàbïtùdo^OTianpfeïdeiiï; Forhià & nàf qra efl.
Â^éïjëf hbcëh&hdm^fefÉ ifltétüàr horfeonofter, Vf quod
jllénabet per^çfléhtiaVn, nÔ^ïièTfdâhfüÿ^^hâbcrè pfer^adb'-
i^rfonis^gfaiHàmr^Wflét^rè là ^ noylllé per âdbbrio^
nëm,qùànosadbptauirfibifili6's,patèrhofterdicitutîifa
&hos per eandem fimilitùdinem, qiià fùmus filii ado*
ptîôftis félatiue ih ilfeperfëdiihaneahttis. Alibquin quo-
môàdîs^èrfediisdidfüiv^inün^ûàmfedùsnùnquam
initiûm aiit confummayohem haberecrëditurPPerfedus
autem Deus, hôtl proptio verbo , fedfiçùt multis in locis
pfo,:ftbflfa infirmifàtc dicitur, vt për’hoc intègre Deus
bpnüs &fummus prædîcetur. Homo vero non eflè rea-
hïè'rîfedpêrgratiam'p'ètfedùs inuenitfîrjqùi fîDco dom-
paràtur,quid in eo pèrfe^umerif J Nèfho bonus, nifi fo-
lüs Dèus. Quodfi nemobohus.quis noftrum in bopita-
tê perfedus eritîynde cohftat quod fixe fimilirudo.non
profotovfedpfopàrfê acëipitur. Si autemhomo in jqto
pafDeojvel fimilis fofet, y tiqué peüs ëflêt. Nunc autem
quiaiùxta quantintcmyel qqalitate.m dëitatis,nihil eîpar
àiiit fîmilë eflè poteft, reftàt vt pro parte capacitatisfuæ
hotfîo aiir Angélus perfedus eflè dicàtur. Non tamen
àliùncîe ^uam ex ipfà imagine, vel fimilirudine Dei, ad
quam fàdrfs lègîcur.Tantb enim perfedibrq‘uilqj,qnàn-
tofîmiliorëric. Similis autem vel perfedus, non ex pro-
prièt-i ce' flii, fe <4.c xgratia diùinæ largitatis, dcvirtutum in-
tcgritàte. Vt qübd DeUs habet per naturam,'homo inci-
piàfhabére per adoptioriem, ex partiçipàtione boniratis
Dei. Ac per hoc rede quifque perfedus,ficut Deùs pater
dicituf.dur^iritegfitaféîn viitutum,&àdoptionis donum
q,u î nriimper gratiam aflèqui poteftparticipat.V t ficut ille
ex fëfè perfedus dicitur in natura deitacis, ita nosexeo
përfedidfcamnr pro pàrfe, in gratia fàndx àdoptionis.
Sed quia ab initio qüo Dominus I)èùs Sabaoth exerci-
cum.âd milidam contra aëreas poteflates prior pro eis pu-
gnaturus conduxit, imménfosdodrinarum pelagosde-
cucurrimus,pofcit iam bfatio;finém Libri,ne ledoris ani-
îhus longo ftrdoris tfadn fàtigatus torpèati Perfedota-
meri finèifsilitia; tyrociniac.Iaudenres j vtvbifinem Libri
faciïnù's , itu virms confünimata in nobis perfedionem
obtineatffiùmphànfis? Sed vtrùm fàtis abylfiis feientia-
rurrl, aelfedé dccu'rlà fir^ quorum præfîdiis innixus h.vc a-
gVrfe'fèntaùijPatrùm thtapfoDeturaudoritas. Vbififru-
Idus arriferir Iàboris, ôpitulance gratiadiuina, illi perfèdi
•opëfis glorià deputab|iür, ex^quo veniteffedus, & facul-
ras pix capacitatis. Vbiclihtjiieaucmiruisaucfecusquam
dèbui intë'lléh ,-non eorifiii*qùos fe'cutus film, fed mea
ignàuiàfuif.Ac per hoc ilrofiflh fluéntafiipplebunt,qüid-
■qùidirnbeciliitas perfédibhiÿ fubftraxit. .Ledori tamen
1 non ingratum erir,fi quid de fonte veritatis fidelibushaufi
votis j &meis quod pocuiadlegendum pro, donoferui-
tutis expenfis obtuli. ' '
. P R O L O G VS LIB RI
Q v a r t i .
Vo t u n s naüis àportufblùitur, expanfis
alarum vëhs, iam non in poteûâte cqnfiuit
I remigantis ihfer immenfbs aquarum flu-
dus^ quas yiarüm partes légat j feu quoçun-
que vis & aurarum flatus eum appuient, vna
cum fpinf’ii, véncoramgmrus guberhât or etiam inui tus
vadit: fie itaque lingua Dodoris, poftqüam àpprtùfilen-
tii fe dirempferit, non inïua ifâtis obtihét pbteftate, quaS
dodrinâtum vias in oratjone prbmotus teneat, h?qd6
quibus vérbis fententfas quasintèlligic,ftilp op'portunius
comrhitrac. Vndë conftat fi eum Spiritus fandi aura in tus
afllauerit, quod tedas intélligeütianittt femitas irreflexo
itinere deuotus carpat ; fin autem deftituatur , peticulo-
fum eft vlterius progredi \ nè ïofte ad deuios calles &
afperaloca, quibus le nequeat explicare, incautus rüat.
Qua dë' caufa fèrnper oranduseft Sbiritusdiùinus, vt vi-
tambonam huit ncgorio, adpulfis^ & fànam dbdfinaih
! tribuat ; quatënus bona. ÿitàdpcehtem,fepiehtèr repre-
i h en fo'ribu s coitimertde t j flodrinavëro fàlià pf oterat tefi-
ûentes,& fuis auditoribus prudenter oftendat, qüodferi-
pfürarurn veritas » a rpioüis fît,projeta Dodoteuiùnquani
répudiâtî débcatjficut è contra,fi eam fàlfjam effe tphtige^*
rir ,licèfj:ximiüs fit-ihvitàpët qüeih docétur, quod huh'
ImJMatth.EmngxLib. IV.
qtlatti fufcipi , nuliqliam vtique 1 icleat venerafi. Sed quia
de vita idoneame npn iadOjfebditdtamepfeniorum hoi-
biliudifeiplinis nutliefidus,&:ad mtiiora vit«ftudiaprp-
uehe’ndusin militia m oiia flicfereligiOniS pferfiftdi ^PO'rro
iuxtaexiguiratem ihgehii , no {bium fanam mea|>pfeh’en-
difle.dodriham gaudeo-, verum meorurn adHutprsfidro
eruditiomsiUuari'motugrauit^feiacundpr.Idfnihi ne-
gOtii efoptansdari, vteisfalteproficiarti, quibus’defudpl
eosvero quibusnoftra n6 placuerint,vt quiefeanederoga-
gare priulqua pemofeantqu<efb>ne('c^abfit)aliorum pro-
fedibiis afperrtati non fcreiites’placere;fibi obfif plurimu
q» fortaifis^pdeflepoterat. Haeqliippfefpeigratiafubue-
dusad eaqu* de cordislrmnditia mandantur a Domino,
retradanda tandem veniam. Quia profedo ficucab adu*
latoribus, & variam gloriam'' caprautibus, qua: iubentur
hohrede agiin t uramm o:fic nifiin femetiplum redeatis,
qui feftinat enodare aut docere alios, Vtfemper perpur-
gato mentis oculofefuofque fermones ad iaudem Crea-
tofis fui referat,nunquamfihepericulo'perfundbriklau-
dis, adealeem vfque peruenit. idcitco thetotum Deo
committo,cuiusfpiramine ad pbrtum faluris,&adfihem
operis quandoque aduedus, obfecro infer valiosicylla-
ium laqueos fine offenfaveriiam. Etimplorbj.qUiShidli-
ber permaxime de mundiria cordis tradac, vtilleqiiiiu-
betferuah , faciat& emuntfeto cordis qfeitlo ad earidem
contemplatibnis infpedionem pertingere , de qua di-
di^meffjBMh mundo corde,qttoniam tpfi Deum videbunt.
E X P O S I T I O N S .
M A T T H Æ V M,
. 'L l B E S Q J ' À R' T V S.
I N
A GT E n v s iiiftitia Eiiangelii fuis partibus
ylque ad pferiam omnium', de difedionem
inimicorum redintegrafar, vf plus effet quam
iuftitia P harifæorum ac Scribaturn; ruihc ve-
ro qua infpedione & cordis munditia ipfà
eademqùëiuftitiacredénfiurnbpèribüsdebeafàdim^le-
ri,djhgehràr veritas infinuat. 1
CAV£T^,incpih,neiufiitiamveftramf4ciatiscoramho-
minibüf,vtpidèamintabeis.li Iuftitiaautem nbftra quid vélic
fignificàré,hoiî abs re qiiæritur.Nunqùid vélur Iudaéi Dei
iulficiam ignorantes,'npftrâm quærimus ftatuèrè ? Sic icaf-
quedehis feriptumiiiPaulolegimus,I^ofrf»r«I)«i«jîi-J
tiam & fuamqmrentes fiatuere, iuftitia Dei non fiünt[ufiïtâu
Simili modo cum dicit, Cauetene iufiitiamveftram faciatis
corqm hominibus.QUXtendiim vtrumnedicat,càuetë neiü-
ftitram,qii£eDei eft, vëftram faciatis ob vaham glbrianl
coram hominibus oftentaiido, vt vidëamini abèis.Qiwm
iuftitiam ftùdèntes, Dei iuftitiæ non porèftis eflè fubicdû
Parer enim qùod variismodis, fecundum Scfipturas fà-
cras, iuftitia yOCatuf. Dicitur ehi m iuftitia Dëi, & iuftitia
fidèiatque Euangelii, quæfitnùl'Dei & vna ëffc Dîcitür.
autem & iuftitia legis & Iudæorum atquecarnis. Sed&
nu ne iuftitia Dei noftraappellatur; ex quo liquet,quia lu b
Chrifto in fideviuimus Euangelii, redènoftrâiÜftidS vb-*
catur : Dei autem ex eo, quiânnis legis Chhftus âdiùftî-
tiam omnicredenti, nôftraveroquod pefgrafiam piis0-
peribus adim pie tur. Ac per hot de ilia dici t iuftitia, quæ
maior, fîcùt fuprà. monftracdmëft in Euangelio, fuis im-
ple ta partib,us, pnedicatur quam Scribarum 8c Pharifæo-
rum, quæ non Dei ,’fed eorum elle p’rphùndâtur,- Porro
n oft ta iu ftitiaeft,de qua dicitur,2«/?«î exfiiteyiuit : fîdes Ve-
rp Dei eft, qua: per difeëHohem Dcfac proxirhi cphfüm-
matur. Pacer igitur fenfus, quod ipfà eft quæ pfâeceptîs p-
perationu m, & praeçëpfis fignorüm fupë'riùs adirn‘|>îetà
glpriofîor prsfèrcut. Vndë àpëriat bculosmehcis fût pïü-
densèxeciitbr , 8c cirCumfeiciât fèin oihni hëgotio * in b-
hini oïficiolaüdis aut operarionis, in omni beneficioca-
titatis, Velinpinoi fe eXquahéç iuftitia Chriftiâtîofum
Comnîen4atur>^atfibüëatfeàfàUoribusJfàs’cüli'àtq'üeaB
omni pr^fentis Iaiidis intuitu» Tantum, quæcunqueâgit
perfpemnxamfranfpôhâtadÜeüm, hèë fettècurôftëh-.
vtàtiohëm'vulgi fnon iaétahtiattt feligiöhfs j nôft füpërfti^
V booem verbbru'm,àutvaham èldqüëntiæ pompam,hê
! fhÇ'qtrçritdum Phaffl^isiüftîtiam ftatuere laii-*
disjiûftitiæ Déi non fitiubieiâus. Iüftina qiiippe Dëî eftj
omniaquie àbfcoiuîiafilntimpleri |&im’plétafimüi vni4
; üerfa ad laudeni Qreaibris rëferri. Alidqüih hifi ëbihtüi-
tu fraiic, di]abufttuf, & fînefruflû èriam pàucâqùægeh-1
| rpos rfTvèhturh difpëreünf. Sed quirendUfti qupmödó
paulo fupèriui dixëritj. Sic lucéattuxvefiracordm hominibus,
vt vidéant bond opera veftra, & glorifieéftt pattern veftr'üm qui ïtt
coelisejt; ritinc^aüfërh‘è'eb^frario, Cauetene ïujliiitîdmvè-,
Jtram fdciciu'tùrain ftominibüs. Quàrùm ferrrilnosfencenirttelhgéf,
qiiid caùëré prbhibeàt,qiiidüe ccam fieri;
^içti\\m\Sïcluceat lux veftrà,\âqült',corain hominibus,vt glo-
ficenïpatrèmvejlrùtn:ïQÀhc\cŸo,cduète nefaciatisopéra viftra
Vtvideamniabeis. Acfidicat, fecitévt^üividëhntjglôhfî-
Vcehtpatrcmvéftrtim,&nèfeciariscbfamhbmihibus,tan-
tum vf yideàttiihi ab eis. Nihil enim ftultiüsiquam maio^
ra iuftitiæ opéra vèl minora .fahtüm idéo fieri vt videan-:
tur.Si autem qùôdmaiüsëfl:, Marty r Vis fièri>el quod minùs,
Cajicemaquæ fngidæthbùëfevtvidéâfis,^laudérl4,
tu qufâg^s,rë;fihém nii ORèrisftâfûifti,&fofrëquodquë-^.
‘fiftîh a b c s/--- ; - • •
C ^ d e caûfï^nihil' Videriprofùit,quin éxindévahain‘
“gloriam incurrifti:&fi rurfus ideo coramfàciàs’jVtlucëarit,
opera cuàeis qiirviderinC ad laudem & paths glorram, il-
cet non fiât qùod quæfifti|, tu tamen in CPnfeiënha fi-
hemiüfticiæteriùifti. Vndenori dieitur,Luceacluxveftra,
&fi vidérinf eâm ,'acglorificaüerint Deum ; fed tantum,
vt vidèanc & gloriflceht. ‘Açfi dicac,ad hoc agite vf glori-
fiçtnr pâtrem yeftriuti, eritin diuipa re^etftidht’qoid éi
piaceat.Quip|)e quia prædicarorisofficium éft, verbis.&
opèribus perfuaderëâd làùdemEdèijDei tamen eft,fi 06«'
tiheant apud eosmuhens fifmitatem. NbtandàïgitÜrin
omnibus verborum proprie tas ; nam ilhnc4 i<5tum eftfic
luceatjiftiricautem; cai^te nè faciatis' opera veftra coram '
hominibus tantum. Itaqüe née prohibet neluceanc, fed
cahtümi né fiantàb eisy t videanmr.“ Quia profeôlo fi vif-
tühs cfleht,lucerent;nuncquia vihPrum funr 8c tehebrâ-
rum opetà, vidèarit tenebrofi tehebfàs fiiaS rÔeüs qüia
lux eft , earefpicerenifi vt puniac, hëc âpprobafe pPtëft.‘
Diuerfàigitur voluntâs^&mentis inreiïtio, diuerfosfineS
thériforum ob tirier. Aliûs ehim fi nis j vt videantur taiifum
hpera tua ab hominibus; âlius yèro, per ëà vt laudetur
Deus. Die quarfb; quis yhqùarh agricplâ^quàmuis rufti-
cus, ideo côlifagriim &feminàuit,’rahtùm vt vidcaturSb
his qui franfeunc. ?Vel quis vhcjnàm, nifî ftülfus fit,fihëm
iaboris fiii colloc’atin afpéélu horninùm , vr hihilex eé
aliud rèquirac î Qua decaufe fempp^bllicitns fitahimus
quid agat.vèl quantum agatjcüfâut,’^vbi,vel qü^ndôiâut ■
qualiteragat.Q^àn>fiagatorvtf’cripÉumeft,quodpr|d-
pitur.etfinPnaci modüm, qnàntumïüificiatad iuftitiam,
fi non ideo proquo,& vBOd eft.pi o'Ch^Éamore in
défiaqabd'debètur,aut'finoii tempore|B>ortunO)dùm.
feritur, vel fi non èa feftinafioqe timorisâ’ut arhoris Dei,
qùa deceât 8C iubètùr; Alioqüih vt Yerifasfefetufjtóér-1
Cësnullaeftapudparrémqui'incoelis effc; öpbftetrenrin
filio s patrisgloriam feétari îquia“ndtoruhr gloria parfum-
dignitas^Vndefèiftùmëft.vtàqùôfUmus, ëiohiniabbni
bperis i vel fi qdid eft in nbbïsv quod iufeplaceatrefefà-
yhus.Alias adhüc fi hôminibusplàcèhiùs,'Cîlmftinbn fii-t
muSjlicefqüibufqiieplaceahiüS.Vhde&Apoftólus, hqn
fe placé rehb minibus aiebâf, qùamuisâlib.i, nos» ytipfej ?
bmnïbii’s p.laçêrë iubeat; quia in eo fpïb qüo fe Dèb fefùi-*'
reprobyt/teiftè aliis pïaèefe prôptër virtutum'formâm
nohdubitat, indé St ad plàcehdùm hominib uSalios&üi-
tat.Sequuur:,'
■ C vm facts Ûeertiorynam -, noli tuba carter e ante te!} Qfröft
eftdicefe, hôlâ præcôhiüm lâüdiS àncéte attollasi ^r vi-
dëaris àb hoihihibüs, hëq; pràsdiéafe te libeat faâis ttiis, !
fed'Dëühi. Ante fe qUippetübâCanii:, qùi laudem fùàm
qii^rëndo,femper dé fe ànfë àliôs botibra. vt maior âppà-
'teatiirinörefëitSed fi ad iittètàm raah&ôrum hypocnt'é,
qUoti^iis ad^rogatam itent, tuba alite fececinetiiit ,acfi
Gai.i.io.
. Cor. ioi