c
Aä . 8. XI.
E/d. go. 8.
rentur: Sc ideo ait, Tradent'enim vos. Quod fragiles & ihr-
hedlles viribus, ne forte corde pau^eicnc i infynagogisfuis
flagellabunt vos. Quod viles & rirfticahi coram Regibus
ftarent, vt ait, Ad Reges & Prafides dmcmïrii. Quod inelo-
I quentels & idiotaê, vt ita fatear, di/putare deberent de
Chrifto &dclcgeac Propheds, in quibus oronia de illo
prænunciabantur.ldcirco continuoatt, Colite cogitate qüp*
modo aut quid loquamini. Vnde Paulus Do&or egregius,
Veniadvos,in<x\3\t>fratres, no»in eminemia fermct)ù,auttti
! perßafibihbus bumana fapientia vet bis, ammc 'tans vobisteßi-
; m onium Dei fed in oft enfume Spiritus ,figmrum, & veritatis.
Itaque infinuat quod Deo tocum tribuere debeamus,nec
• aliunde nos habere credamus nifiab eoin tuiusmanu
nos&fermoneS;noftrifurnus. Hac inquit,propter
me, 'mteftimonium Ulis. Visi magis fides imploranda eft,
1 quamfenfos reqnirendus; quia quodcunqtie femftis præ-»
dicatoribus yerbi etienite poflet., non alitmde polfet
quam ab ipfb&in ipfoà quo miffi eranr. Quod autem
ait, Inreftimontum i/fo,diftinguitIuda;os & Gentes, fient
& lîrp ra quorum inteftimonium venilîèad eos dicitur, vt
efientinexculabiles, Sicut Dominusait,5i non venijfent & SSjK
lequutuseis non fünftem, peccatum non buberent. Alioquin &
tarn Iudæi quam & Gentes quodammodo excuîàbiles
eflènt, nifi Apoftoii & Apoftolici viriad cos veniflent.
Nam locus ifte non folum de Apoftolisintelligendus eft,
veriutietiam & de omnibus vfque in finem feculiDo&o-
ribus, qui paJfunfuntcoratn Principibus gentium, autin
fynagögis ludæoru m. Cum autem tradent vos, hoceft,quod
dixerat foperius, Quia tradentvos^noüte cogitare quomodo,
Id eft, vtram faenndus fitfermo & luculentus>aut fim-
plex & incompofitus : Vel quid loquamini, Id eft, de qua re:
tantum vr de confcientiabona&denon fi<fta, itavtprüden
haurire, euömaiïlus per humilem cónfeffiönem venena
vitiorum, vtdemceps fluenta do£trinarum hautïie polfi-
mus. Quæ nimirumquatuor, quæpofoimus, natunefer-
pentis exem pla bene videntur congruere adïmitationem
prudentiæ. SedduævcChriftutn qui cap ut "eft nôftmm,
ante omnia per fidem in npbiscuftodiamus : duæyeroad
imirationem viræ, quacenus exuti vitiis, in nouiratevitæ
ambulèmus. Acvero quidam }non adnaturatn lerpentis
oportere referre dixeruq fedad aliud quod in Gcneulegi-
mus, antequam Adam inparadifo traduceret,prudentio-
rem eum fui.Te prat cundis animantibus terra*. V ndepri-
mumanimum il-xusmollioris aggreflus eft ; deinde ipe
earn inlexit,dum communione m i mm ortalitatis cum diis
fpopondifr Et perhæc tanta præmia opus confilij foi 8c
voluntatis perfoafit. Pari igitur dicunt oportere pruden-
tia do^torenï agere^t infpictat primum vniufcuiufque
naturam vo!untatem,quid in tend at, quidve poffit,vel
quantum /it capax. Sicq; adhibe ndam verborum pruden-
tiam, deinde Ipes bonorum futurorum referanda, & cee -
leftia fidei præmia promi ttenda, vt quod ille m en tu s eft,
contra Apoftoii prædicarent ex vero fecundum fponfio-
nem Dei, quod Angelis fimiles fiituri fomUs. Quatenus
huiufeemodi prudentia, verbis & promiflionibus, feui-
entium mentes, &ldporum rabiem protraherentad fidéf
Sed quid horum magis congruat præcepto Saluatoris,
prudens ledor videar, dumvirusveneni fugiat,fimplicita-
tem columba: non amittat. Quia quantum eft amandum
in columba quod felnon habet tantum timendum in fer-
pente,ne venena prauæ incelligenti® in nobis diftundat.
Sunt autem in celumbæ naturaquatuor, quibus perma-
xime ft m plicitas commendatur. Primum eft, quod non
roftro nocet, nec vngulis difeerpit, nec aliis vt lædat, fic-
ut reliquat aues, ferit : fed fimplicitatcm amoris -, quia fel
non habet j fine amaritudine incus cuftodic. Aliud vero
eft, quod defoper riuos aquarum relidens, infidiantium
fibi vmbras videt,ficut legitur de Ecdefia in Canticis:
deinde tertium eft, quodfoos diligentiflime nutrit pullos,
eciam & alienos pafeit, quibus nimirum exemplis.nos
omnibus bencficos ede docet, & nulli nocere debere in-
finuat. Verum quod poftremum eft, & prius dixeram, fi-
nefellis amarirudine nos omnia & facere &docere,ne
cum Simone obligati dolo inueniamur, demonftrat} fed :
femper iuxta doftrinarum flue n ta verfantes,infldias vite-
mus malignantium, & contemplantes Deum in cordi-
bus noftris, exterius concupifcenda tranfponamus. V nde
Prophetade fanólis prædicatoribus, Quifunt ifti, inquit,
qui vt nubes volant,& quafi columba aifeneferasfuasi Ad fene-
ftras quippe fuas fandti re&e adfpiciunr, vt fimp! i citatem
innocentiæ intus cuftodianr, dum nihil exteriusafpiden-
do, quodlibeatcemunt.Imo omnibus proftant etiam a-
lienis, quifoosenutrire modis omnibus élaborant. Di-
cuntur autem columbæ etiamfuis inuicem ofeulis, vel
miituis alpeâibus, concipere: ex quo inftruimuf niorali-
tee.; percaritatem fine vllius carni-j concupifeentia,virtu-
ces ferere & parentire filios adoptionis, intus amore fpiri-
t^i regenera tos. Sequitur.
C a v e t e autem ab bominibus.) Ad hoc to turii Valet
quod praemi fit, Ejlote prudentes,&fimplices,vtcua ere pofli-
mus,ne aut malis perfoafionibus exterius decipiamur,aut
fimplicitacem, quae per Spiritum fenólum diftufa eft in
credentibus, foras male proiiciamus. Et hoc eft cauere
ab omnibus non vt non tradamur, quod veritas futurum
pronunciat; fed vtnon decipiamur vllis infidiarum frau-
dibus. Refpicit hie locus quod zk,Ecce ego mitto m.Etideó
cauete per- prudentiatn, ne amictatis fimplicitacem eo-
lumbæ.
T R ad ent enim vos in ConeHijs. J Magifter egregius
Chriftus quæ ventura- erant prædici difeipulis) non vc
detetreat, fed vt inftruat,quatenus paradores fint pro eo,
ad omnia feftinenda. Vnde Paulus Apoftolus cum efict
in vinculis,In hoc, inrquit,p9)îfi fumm,lA eft, v t patiamur 8c
fiiftineamusquæ i nfemnnlrn obi s. Quatuor nam que e-
rant quæ poflènt Apoftolos permoucre-, qua; hic ideo
praenotantur, nèfobito præriperet eos tacita cogitation
quod homines fimplices 8c irido&i in concilium dace*
da vos prtecedat.&fimpli citas columbae non e fFugiat.
Quia inhis duob* verbis Dominus & Magifter miro modo
, magnam breuicads difcipnlis præparauit materiem,
cuftodiendi quæcunque denunciat dura& aiperaperfe-
renda ; quoniam intus erat Spiritus feniftus, quidocebat
fingulos de omnibus. Dabitur e«iw,inquit, ilia bora,
id eft,cum coram Regibus autin iy nagogis, vel Vbi & vbi
in terrogati fueriris. Vultenim vt corDo€toris pendcat in
Deum, &ad gloriäDei exdonis eins operetur aut loqua-
turin cxtn6ds.Pradehiutemfraterfratrem in mortem, &pater
fihum. Quoniam nulluseft fidus aftçâus carnis,vbi diuer-
fe eft fides» Exaggerat itaque in tempore perfecutiohis
preiforarum anguftias, dum in nulio nifi i n lolo Deolpes
relinquitur: dum etiam ipfifilij forgere dicuntur in parentes.
Ethic eft gladins verbidiuini, quetn venir lefiis
mitcere in cerram , vt dirimat religionem fidei ab
omni amore carnis, 8c pieratem proximi à pietate
diuina.
Ê t iritis (intuit) odio omnibus homimbüs propter nitmen
meum.~\ NomenàutemDei magnum eil, & ineffabile.Sed
eft nomen eius, ex quo feandalizantur plutimi, quo infi-
gniunturomnesquicunquereäe intiocant nomen Domini;
vnde & Chriftiani Vocamur. Quod fette nomen,
quia in vobis erit, perfequentur audien ces. Omnes cum
dicic, non eos dicir,qüi aüdierint,fed ex eo omhes,qui ex
contradoaduerfeuerint.
Qv i per [euerauerit vfô infinem hicfaluuserit.^ Non qui
perfeuerauentodio,autincuiufeunqué reinegotio , in
tradendo feilicet fratrem aut filium, led qui peïrfeueraue-
rit in fide nominis Ghrifti, quod Lucàs martifeftiusdicit.
Quifuftinuerk, id eft, omnia fibiiUataprobra, perfecurio-
nes, quæfenâis Martyribus fatis abundeque infliélafunt,
fi quis fu ftinuerit hæc ylque in finem, faluus erit. ln finem
autem intelligamus,aut vlque in finem vitæ, aut vfque
dum compleat teftimonium,quodeft martyrium paffio-
nisjvel quoulque ad Chriftum perueniat, qüi eft finis
omnis cofommationis, per quem apprehendac vnufquife
qucveram&perpetuam vitam. Quatuor quippe in hoc
capitulo commendancur ialutis elementa. Quia primum.
expélliturànobis temeritaselarionisvcum dicitur, Quiper*
feuetauertt, ne vllus de fois praelumat viribus. Dcinde
cum ait, Saluas erit,Çpcs præftatur,quacunque morte conM
'• ■* fommacuB
fûmfoatiiis mer'iÏÏTèrtmïn 'cuitt'dicitut, vfque in fthemiâaà.
fimiïl of tend i c, q u od'o ■•nttis rtibulatio finémhabeat, fed
præmiùm bottîlab'ôrisnullttm hab'eat fiiieim Etideoinfine
labori^VèlceriâmîttisbenéaddidiCfAffeMrjvi^vtihceù
ii^asm ^rémum,ih quo finis nullùs erit Aîioquinfinien-
da cbmmendai'èturâjrernitas in eo qùod air, Saluas erir,
fi effet Ôc fi'nienda làlus ficut finitut tettipôïaliter certa-
men agonis.
C ŸKt pérfecuûvbsjverint in vfi/t c'tùitafe,fügtteindliam.J
Qttia dixerat, Emis odio omnibus hontinibus propter nomen
liteum , ac fi cogitation! b us corum uripottdére videràr
quid deitteeps fieri oportereu Quod àùtemdixic: In ùtn-
tateifta, nôttdémonfttatiüc Ébritifed-de qualibct ait ciui-
tate in qua perfequUtio fiieric,Vf>uta fi Hièrofolymis,Ro-
i mam fügite, ficut pöpulum fécilfe legimüs etiam & de
Damafeo. Nattt ideo fngaitt pratCepît, vel côncefii t, ne aut
infirrhùs.hort haberèt locû refipîrawdiin confeflîoneChri-
fti, fi minus quilibec adhûcle videi-etidoneum,&teme-
ritas pcriclitaretur, & ne aüt importune rtiartyrio oc-
cù'mberet Chrifti antequàm miliriam prædicationisfoæ
pro làluteeôrüm,qui etedirtiri erànt-.ind^ne expehdc-
ret. Scultum 'ergo eft in b'ello militem priûs fe morri of-
fetre, quam aliquem aduerferiorum luis profternat ar-
misjimo expedit Vtfcllinet, ântequam cadat,pltires proi.
llè'rnere ; deitteeps etiam fi contigèrit ad alia fe ferùari
gaudeat: ita in hac militia ChriftS fie quærenda eft palmâ
marty rij, vr non refugiar quis pro falote alidrum tolerate
dilpendia foi,diuqüe ferre agottès proprij laboris. Gæte-
Tùm ali| hune locum exprelfius intelligentes dixerè,quod
in ifta ciuitate cum ait : Hièrùfelem voluerit oftendere,
quafi Metropolim Iudæorum, ne prius irent ad Samariam
poil refurfeftionfem à mottuils. iSéd violenta videciir fti
interprecatio, quia necJum prædicare ita pecfeâe cce jo J\
fint,"licet rai.Ti fuérint bini. & him'. Melius tameii acb'i*
trot cogitatiombUseoruitt refjoédillc.quibus fell id- Udo
fcrat conuertcndi eos àd fidem^ Infuper vt & de gcnibus
eisdarecur intelligentia,quiatomm hoc ad i’lua tempus
referendum eft, dim ad pr*dtcacionem Apoftoii mitten
bancursne timerenrrabiempeifequenuum imovcagerëc
fingüli per focceflionemivt dodrma Euangelij ad omnes
gèntesperueniret,ficut feriptum eftdeeis: Inonfnem ter* ^.18.4.
ranyexiuitfoniuvoraint&thfinesorbuieirkverb.i coruM.Mor
ralitervero daturintelligentia,fi aliquis nos h«tericorum
invnolcripturaminldcoperfecucusfqeriCjVtfiigramtis ad
alia diuinarum teftimonia literanimvdöncc colÄnmcinus
fidemperfcâam.quæ in Ghriltoeft, & palm am obtihea-
musviâoriæ. Sequitur:
N o n eft difiipuitts faper Mägiftrum j Ad hocitaqué adt
hbrracur quod dixerat,perfequentur vos.- Ac fi diôerët,.lî
ego Magifter veiler patiör,& foiiincö pröpter vps graps,
quanto magis vos'difcipuli & lend pari prö meo amoie
noii dedignäri dcfe'çtis,fèd föflinere&paHentiffime ferré?
qfiodfi pacremfamilias Beelzebub Vocauerunt, quant©
magis difcipulbs eins,qifia non eft dilcipulus fuper Magillrum.
Ideo probrä &irrifionres foftinêteæqaanimiter de*
bètis. Porro Bceîiebub idölum eft Acèaron, quod voca-
turmRêguinvolumineidolum Mufcæ, quodaliquàndo
dtcicUr Baali, eo quod in monribus adörabatur; aliquando
Beelphegorÿà crurrate in qua erat idolum filioru Am non.
Bel autem patérNini Regis Aflyriorumfitit,quem alij Sa-»
turn uni elfe dixerat. Pörro quod addiram eil Zebub,tra*
, . * , . i , diint quod propter fevuum AbimeléchV qui firatres fuos
& ad gentes, quam itt ea perfequUtiö moueretur. Qüod feptuaginta peremicgladio,ica fu appeüatus. Hic aiitem
&priittitiüamE(:clefiainfiibClaudi0 öbfert|alfelegimus. ferüus dicirurpritttUshoc idblum 1 nterra Ilraeladoralfe.
Vt fit o rd o , tum perfequuti vos fùerint itt Hierofdy* 1 ïntérprerarurquoqiZcbub mufca vel vir mulcarum,promis,
tùnc expulfî de ciùitatè, fugite primum àd Sama-1 ptér mulcitudinem fordium &putrediné hoftiarum, quas
riam, quae qnafi alia ciuitaS nominatur, pér quam tóta
GeUtilitas defignatUr. Vndé. qüiadixerat ad tempus, in
Viarti gen tin m nèabiéritis. Si in ciuiratés Satnaritanornm
ne intratteriris.infinttat quoulque feruandum fueric qüod
prarcèperat. Q^ali diceret,cttm periecutió vos expulerit
k Iudxa, fugite ad Samariam , vt Euangefium vbique in
omnibus prardicetur,& compleatur gentibus. Vnde Dorn
inusalibi: Èt erkb, inquit, Mbitefosihtiiertfalem,&iis
omnt iud<ea,&Simkria,&vfqueddvltimUmterra.Nonq> lo'i
ALpdftoli hocimpleturi effent,fed quod dicit illis,Omn b.
dicit, per fiuos vlq; in finem fiécaiihxc'complendaerac.
Alias quid ell qüöd d;cite Non confummabitis ciuitates iftrael,
donee fiUus homifiisventiti Velquid eft quod dicit: Nttncon-
futhmabitis? Foi tallis èrgo quod prfemiferac, fugite in a-
liam, nonconfummabitis eas fugfendo de cïüitale inciui-
tat’em; quod bmnino tton flat, oed nontoiifommabitis
)r*dicando 8c conuertetido eas, quo vfque veniSt filius !
ióm'miSin fifiem feciilijficque eisfolis Apbftolis hocVi-
detür dixifle,fitut ait: Vobifearti pan omnibus diebus vfque
qd confttmmationem feculi. Qüod tarnen vniüerfeli Ecele-
fi* promififfenondubiumcft,in qua,aliis morientibus,
aliisque nefeientibus, vïqtte in confommariofttm fasculi,'’
feruabitut. Sic itaque 8c illud «ft ad fölos Apoftolos,Vbi
18.jj ah : Cum tideritishac omnia, fdtote quia prdpe ed 'tn ianuis.
Cum ad eos folum hoe pertitteat qüi eïunf éleÖi inöar-
öV. Q u i nimiriim vfos loquértdi qiiatn laepe in feriptü-'
risinueniturdiumis. Vnde ficdi£tumvidetur, vt oftéh-
deret quofdam Apoftolórumpr^dicaiionicredituros,de-
indeïeïiquurn Ifrael credere innouiflimisquos necdurri
confummatoSad fidem cfle cofoicimus^fed in finem,curti
P^niradogentiumihtrOictit. fufeeptutos minime dtibi-
tairfos. Non quod hi qui A tttichriftiftfft t,<fcbeant credé-
rêjfed q uotquot prideftmati font ad Vitam. Q tto d e rit
cbnfommatio praediclationis Apoftdlorutrij deinde ad-
üéhtusfilfi hominis. Nifi forte abfordiirtiVidctur, quod
ciuitares lfrael non cOrifumrtiandas elfe dixeric, cum ci-
m m èotüm ipfi font appellati re d e , qüi fiittiri cbmrrio;
ranfift vctoiiciues fiabü Eoteft & itttélfigi fimpliciter|
Nöé confilmmabitd d<Mc venial-, labor no cöinplebitürprlecoram
idolo Mulcæ,quae exterminattefuauitatem olei,in-
fequebancur Sc feedabantv Vnde quia (purciflimum vidé*
batur idoiumi princi pern daemon iorttm hoc appeilabarit
dimonium, a quo & Chriftum obfeftùm calumniaban-
tur,& in èius nomine vircutes operark Et ficut hocido-;;
lum inter omnia idola apud plurimos principâtum <>bci*
nebatrtequitiarumrira&huricdaemouem inter reiiquos
per quem Chriftus,vtfatebantur,operabacurtam miriftca ;
8c inaudica,rl(5mcn idoli haberepurabattt, quanro magis
domefticos eius? domeftici autèm Cferifti cam Apoftolos,
quibiisloqu*baciir,vult intelligi,quam & oiimesqui p ie \
volunt viùerhin Ghnllo,vfcjue in finem feculi, vt omnes .
parati fine yniuerlà quæ inferuncur ab aduetfariisfoftine-
re pro Domino, quæ ipfe prior in fe foftinuilTe monftra-
tilr. Vndefupra>pr«'emilcratJcauetevosabhominibus,ne
ob cimdrem, aut ob vllius obleétamenra fallaciæ vos de-
çipiànt. Nihil enim g!briofius<foisdomefticis Migifier
vericaïis_^roponerepotuit adexemplum,qilam leipforn,
lumèn arternüm,qui ellimmortaütatis Fÿixg'oriæ. G l ^
riofom quidem eft,fl iilum,quo nihil eft locUpletius, am -
plédimur per fidem quæperdiledionem dperacur,&v--
niuerfis pafllonum conditionibus, v t ipfi fecetùnc A do-
ftoli,adiéquemur. Quia licet inpabé videamurviuereive-
rum eftillinbqiiod quipie volunt vfeere omnes perfecur.
tionem patiuntur.
N ih il Opertiurt quod non rette!etur,&occultumquod non
feiatur. ] Idcirco dicit, ne vllus infamiam & calumnias ci-1
merer blalphemancium,eciam fi Beelzebubaliqiiisvoce-
tür, aüt àliud, fi fieri poteft* quod detenus fir,quia tonlm
ittanifeftUm éritiri Vlrimo iudicio. Duo quidem propo-
nitjOpèrtum & décültum; quia ftiihil in carne aut in anima
géritur/ quod in die vltimi exam inis non reùeletur,
aüt nefciatur,quando iudicaturus eft Deus occuitahomb
num. Renelanda font aUtem ilia quæcumque perpetrata
font & commifta: IciefiturVero quæcunque fuerint cogi-
tata. Et idèoèosquiDei font tinjere nondebere bomi-
nümBIaïphèittiàs ^ôpp'robriai^/^/flritw^r^Vtait A-
pollolus hac cSl,teftlmomum cotifcientia noftra. Verüm hæc
reuélatiô, vèl hàèc fc'iétia ique de bonis « malis,q uæcu ndicatidi,
donécVéliiatvdbisfiliushörttinisinaditftôriani quifatftafuerintvélmeditata>&ideônonperrimefeendas
S f f f docet