A
Rom.z.
Exod.zj.
B
Cant.i.
Z hc.z.
c
I tfttl. 18.
fßslm.i.
loan.i o.
D
Maith.2.6.
J Pfidm. 4j.
! tA^x.
I1
! Apoc.6.
M a tth . 4.
ys>2 •Èemigij Amißiodorenßs Epifi.
' & miqiutatem bominum. Vbi autem rëuelatur, non infer-
i car: fed reuelatur vt terreat, 8c corretftis par cat. Alia
I translatio vbi diótum eft : In medio annorum viuifica illud,
dicit : In medio duorutn animalium cognofceru: quæ duo ani-
J m a lia fil iam D ei & (piri cum fen&um fignifican t : quæ et-
iam animalia putant efle duo Cherubim quæ fe mutuo
refpiciunt, & in medio fiii habent oraculnm vel propitia-
torium. Quidam duo animalia putant elle duos latro-
nes,in quorum medio crucifixus & cognitus eft Domi-
iius. Nonnulli duo animalia efte dicunt duo teftamenta
vetus&nouum, quæ animalia & viua fiint, & in quorum
medio Chriftus agnofcitur. Plures Mofen & Eliam imel-
ligunt inter quos Dominus in monte Thabor transfigu-
ratus eft&apparuit. Deus kb Aujiro veniet. Sunt qui hoc
quod dicitur, Deus ab Aujiro veniet, Bethleem voluntintel-
ligi,quæin Auftrali partefitaeft,&in quanatuseft Chri-
•ftus. Pharan autem nions eft vicinus monti Sina in qua
lex dataeftunde diçit venirefen&ôs quia per legem eft connate
Dei. Hæc iuxtalitecam. Vel, Deusab .tuftrovent:t,
id eft, à meridie, ab dlis fcilicet qui filii finit lticis &diei:
à meridie ergo vcnietDominus.id eftjinilliç quærendus
& expeâandus qui funt in ferûore dileôtionis &fidei.Vn-
de & in.Canticis Canticoium fponfe intetrognv.Indica mi-
bi,quem diligit anima mca,vbipafcas,vbi cubes in meridie, -[ f.t
janclus de monte Pharan. j Pharan interpretatur O-s vidends.
Etre verade ore,id eft,(ermone erucfctti viri& videntis,
id eft, intelligentis, qüique plenus c ft luce feientiæ, venit
notitia Dei.Gperuït ccelosgloria élus. In natiuitate enim Do-
•minigloriarepletum&quafiopeitum eftcoelum angelis
prôtèftantibus: GloriainexcelfisDeo. Et lundis eius plen.t
esl terra, quiaaduentus eius terns pacem refudit cantanti
j -bus angeüs, Et in terra vax bominibus bonk voluntatis.
Notandufti verô quod quum dicitur, Operuitccelosgloria
oftendimr minus eflè quod operitur eo quod operit,
ergo maiî-r eftgloria eius quam coeliqui operiuntur. Pot
fiimus quoque per coelps intelligere ferfe&os qui portant
imaginem fiipercoeleftem : Etenarrant gloriam Dei.
Hos ergo coelos operit, hoc e ft, illuftrat gloria &
maieftasDei. Et laudis eius plena eft terra : quia iuxta vocem
Pfelmiftæ: AdmirabileeSl nomen eius in vniuerfa terra. Splendor
eius vt lux eût, quia claritas miraculorum manifefta luce
radiabat. Necnos moueat diuerfitas temporis:præter
ito enim tempore dixit:' Operuit calos gloria eius :præfen ti
vero dicit, Et laudis eius plena esl terra: fiituro autem
'Splendor eius vt lux eût. Diuina. quippe figura nulla
temporis lege ftringitur, qaæ fùpergrcditur omne tem-
pus. [Cornua in manibus eius.'] Cornuà brachia dicit crucis,
in quibus brachia Domini extenfe 8c manus clauisaftixæ
funfc Cornuaergo dicit in manibus eia$,hoc eft,vexilla &
trophæacrucis.Et notandum quod quum manus Domi-
niin crucis cornib.affixæfint,non dicit manus eius incor-
nibus,fed cornua in manibus. Ipfem n.cru cem,imo ipfem
mortem in potcftàte habui t,fient ipfe dicit : Poteftatem ha-
beopónendianimam meant, & iterum fumendi earn. [ ibiabf-
condita eSfortitudoeius.] ibi,hoc eft in cornibus,& abicon-
dita eft fortitudo & po tentia diuinitads eius: & quum effet
in forma Dei æqnalis Deo» exinaniüit femetinfiim,
formam ferai accipiens & humilians le patri rlque ad
mortem, mortem autem cruçis. In cruce ergo abfcondi-
ta eftfottkudo eius, quan^odicebat: Trijliseiïanimamea
vfque ad morttOT.PoiTutims etiam per cornua regiam pote-
i ûatem accipere. Mos enim feripturarumeft Cornua pro
fortitudine ponere, ficut Piâlnïlfta : in teinimicos nofiros
ventilabimus cornu: Et mater fànéti Samut\is:Dabit('inquit)
imperium regifuo, &fublimabit cornu Cbnfiifuk Cotnua ergo
io manibus eius erant, quia licet pateretur pró nobis,
poteftaeeni accepit regiam.imo &per crueem iuam dilata'
uir i mpcnum^jAntefaciem eius ibïtmors. Egredietur Diabolus
ante pedes eius.Diabolusautoreft mortis,de quo Ioânes;
Et nomen illi mors. luit ergoante faciem eiiis mors,quia
niox eo baptizato in Iordane occurrit ipfi ten tan s eum
poft ieiuhiuhi quadraginta dierum, antequam aut præ-
dtcq'ceti iaut miraculolè Deum elïe proderet. Vnde fe-
quidïr adhuc : Egredietur Diabolus ante pelles eius, quia ex-
euntt deaquisobuius fuit-, alia translatio dicit: Egredietur 1
Refeph ante pedes eius. T ràdunt HebræiRefephefie nofnen
dæmonis, qui principatum inter reliquo's neat ficut Beelzebub.
Hune dieuntferpentem in paradifointraflè, &
per eum prim um hominem decepiffè: vnde & ex malcdi-
«ftione qua à Domino condemnatus eft nomen accepit.
Relêph enim interpretaturReptans yentre. Di6tuni ènim
fuerat lerpenti,imo Diabolo qui erat in CetpeMciSuperpe-
ttustuum gradieris. [Egrejfus eft Diabdusante pedes Domini,]
quia mox vb i baptizatuseft,& ad delccfùm côlumbæ vox
paras fiiper eum intonuit.commotus his Diabblus adfuit
vt eum tétaret volensprobare vtrum effet D ei filiu s; [Ste-
tit&menjûs e$t terrant] Starediuinitatis eft> fîêuc Trànfire
humanitacis. Stans ergo men fus eft, quia po tentia diuini-
tatis cunâa diiponens, terram,id eft, corda terrenorum
ho minnm meniu s eft: difeernens 8c præuiden s-qui digni
eiiènteligi,& quiiuftoiudidb reprobari. Ajf>exti& difjol-
uït Gent es. Alpeâus Dom ini, eft vis diuinæ mâi^ft^tis qua
cunétapræuidec^îDcis & temporibus fingula difponens.
Afpexic 'ergo & diffoluit Gentes,hoc eft difïïpauit, vt i^m
non ellènt Gentes, ièd renati per bàptifinum Sc fidera, j
efficetentur filijD e i. [-Etcontratjmtmontes/èculi.] D it
folutis Gentibus montes ièculi contriti fiin t,id eft,orhnis
poteftas dæmonum frâéia eft. Quos mdntes feculi vo-
cat, ob tumorem elationis. Siue montes fcculi »princi-
pes.&potentes huius m ùndidicit,qui contriti fiintà duri-
tia fuperbiæ vifa claritate miraculorum C hrifti. Mon-
tesautemfeculi d icit, quia fim talii montes qui nonïunt
feculi, iàntfti videlicet A poftoli& vitiA p oftolici de quibus
aitPiàlmifta : Leuaiti oculos meos in montes, vnde veniet
auxilium mih'u H i non fiin t montés fecu li, fed montes
Dei, montes incraflàti, hoc eft, gratia Ipirituali repleti.
[ Incuruatifunt collesmundi ab itïnertbus aternit.itis eius.] Qui
lünt montes, ip fi & colles dicuntur, pote n tes videlicet &
cæteris etninentiores, quorum lùperbiam nemo ante ad«
uentum Ghrifti poterat humiliate. C ontriti vero & incuruatifunt
ab itineribus æternitatiseius,ideft,Dei,quia
æterbitaseius.ideft, diuinitas ad nos venireidignatacft.
Itineraautem eius fiin t dè ccelo in vteram Virginis , de v-
tero ad præfepe, de præfepi ad bàptifinum, de baptifmo
ad crucem, decruce ad fepulchmm, de fepulchro intrauit
\n coelum.'Poflîinteriam per montes fortiores dæmones
in telligi,q ui in hæreticis & apoftatids luht, & eleuant fe
contra feientiamDei, Collés vero,minonspôcentiædæmones,
qui fiin t in hominib.fècularibus, diuitiis,fortitu-
! dine^formofitate,nobilitate, cæterifque bonis corporis
| gloriantibus.Him ontes&collesinaduentûChrifticort-
I triti & incurnaci fiin t, quia talibus conuerfis &.exem-
plum humilitatis Chrifti.fulcipientibus, confufi fiint dæmones
qui in eis’erant: & contraria eorum fortitudo ad
nihilum redada eft. [Prôiriiquitate vid'ttentoria Æthiopia,
turbabuntur pelles terra Madian. ] Æthiopes teterrimi fiin t,
quos draconis vefei carnibus àitDauid : Dedijli ('in qu itj
eum eft am populis Æth'topum. Idéoque figni ficant dæmones
tetrosmalitia,quorum funtpaftùsdulciflîmihominesfer-
pentiniimanimumhabentesj&adnocendumfempcrpa4-
rati Æthiopum tabernaculafiuntipfi homines, qui labo-
randoproacquirendis diuitiis efficiuntur tentoriafiue ta-
bernacula.Quod Prophctavno verbo iniquitatiseipref-
fit. omnesenim diuesaut ipfi iniquus efl, aut boresiniqui. Ait
érgoProphetaj Vidi, fùbaudi, homines fados rentoria
Æthiopiæ, pro iniquitate*ideft,cupiditaüe,qiïianunquam
ceflànt congregare diUitias: quas quum adeptifuerint,tra-
dunt fe luxuriæ & voluptatibus atque Omni iniquitati,
ficque efficiunturhoipitium dæmonum, qui ffebuérant
effe tern plum D ei, [PeUes terra Madian turbabuntur IJOapA
dixit fuperius Tentoria,nuncdicit Pçlles.*&quodÆthior
pes> hoc nunc terramMadiàn. Madian autem regio eft
vicina Æthiopiæ, &interprecatur Madian exïudicio, fîue
in condemnationem. T u r babuntur ergo pelles tërræ Madian,
hoc eft,homines qui fefecerunt, habitatula dæmo^
num, propter iniuftitiam & iniquitatem in diuitiis fecu^
lï,& dignitatibus acquirendisturbabuntur: quiacôfcien-
tiapeccatorum terriri & metu cetemarùm pcenarum exa-
gitati, femper érùnt In formidine & fecuros poft mortém
1 cruciatus q'üotldiano pauore fupeiftités fuftinebunt. .
Matth.
F
P i
G
pfii-n-
H
?M+î Ew/>. mm
Pfal-71- I
Expoßtio in Habàcüc Prophet am. SV i
4.R«g. 6.
I Wék 19-
o-D on u ofc*qurfdabirans lo q a m ic « « g quan. 'ih o rm is.kb iacü lû tt.ü i j f L u n â H » e ft .
d0 .“ “P“ 1? rOTö c° niietti fc tifti, & ^aando ; Ecclefia,ihfidé qu ainp efâp itiéilotè & iBconctaféMr.
m^e dunbfti.vtvlam faccres popuio tüb,nttnquidmfilmi- ! m'anfit. Quoft apertius tÿ t caÜ Jand oftencjif.dioem!
W B i « D M W * # N o n e n i m ; EliuMmeßmoimjiioSthd‘ lw t ß iU f ä 4räitte(m~t'’ti tu’ct
jnienhbilia eiemeta offenderantqueliquam w tftamme. ß & u n m turn«) M M M i I » | i |
eeixiKui- mdignaconem. SicW ergotuncfecifti dimicaria Sagitoe & h a ftï dicuntur Apoftbli: qftia fic u tfe iite S :
pret popula tuo, «a nunc afeendes equosfüös, & coni- h ate fulgént «cvulneran t fic ApöftobrefulftbaMt iü k i .
pentralutemdab.s-populotua. Saeudum aütem ;efli
boniflium na& mala:marequoque effebönum& diilce,' peccatöribusirerrtafilpplicia. A lite r.S ô l& Lund (leterunt
6c effe peffimumi & amarum Im bona figmficatiqne poni- inbabhatulofüo: O Deus, Soi & Üüna W otfinis Mend ot
tapfiuiuusjucutdielt Pfelmifta : Etfluminit impetus Utificat fignorum quö prias illuftràbàs poöuliim tüüm, iahi ma-
g j OÄ-Inmalaveto vtapud Exechielem Pharao loraffl pondete &qu0 damtet,eUtiinihottoteCooper.
loquitur. Meafuntflumna, &egofeci tüa. Mare quoque in taeranc: teautem apparente fteterunt in haBitaculO'fiio, hmianiDartemDnniriir:vroMiiminPCil.-r.r.^;^,v.,^. 1__•_n ___ is.......r i 1 „ -
Matth if.
bonam partem poniturivc quum in Pfàlmo dicitut:Do»ji-
ni eft terra &plenitudo eius,orbts terrarum & vniuerfi qui habi-
tantmeo: Quia ipfefupermarefundaub^ÿim. Mala ergo flu-
mina fiinc dogmata hæretiCorum,quç velüti fiumina çut-
ru .t(pumanti eloquentia & fluunt contravericatem. His
irafeirur Dominus,&eftinillis furor eius.Mare verofunt
animæ eorum,quæ cirCumferuntut ömhi vento dôdrinæ
atfempermaliçiafludiiant. In talibus eft indignâtip Domini,
quod faueantperuerfis dodoribus. Nonduni tame
exardefeitin illis furor, fedexpedantur vcrefipifcailtab.
euotibusfuis. [Quia/çendesfuperequostuot;&quadefgitüa
filu.itio.] Equi Oei funt fandorura animæ, fiipèr quas a-
fcendetDominusyt^as poffideat, & ab errorum deuiisid
veritatis trami tem'dirigat. Exjii s equis erat* qui dicebat:Vr
mnentumfiftusfum apud te. His equis & ciirribus vallaba-
tur Elifæus Propheta, quos etiâm metuenti puera fuo o -
ftendin Ait enim fcripturalibri Regum : Quiajpexit,&cc-
ccmonsplenus equis igneis, & quadrige igneaii circuit uElifti.
Et hie no tad um, quod in tantis milhbüs equotum 6c cur-
ruum jiullus afeenfb r eorym cernitur.llle enim aiiriga erat
& redor,cuiPfalmftacanit: Quijèdes fuper Chérubin, appa-
re.S uper huiu fm od i afeendit D eus, & quadrigæ fiuS falua-
tio; ficut alia translatio dicit, E quitatus turnJafiitas. Equitie
s Dei iuftoróm omnium, imp totius gen'è'fjs humani eft
fj.iuatiö,quia in fendis eqilicans tótumilluftfaiiit & felua-
uit 0 tbem.su/citans fufeitabis arcum tuum. ld éft, quod pro-
mififti in veten teftameiito,implcbis in nouo.Nâ per ared
qui duobus cornib* tenditur, duo teftamentaintelligurt-
tiir.Vndefequitur,& oftendit quid fit arctts: lura vent a tri-
bubusqualoquutuses. Suftitabis,inquit,arcum implcndo
iaraméta quæ loquuras es tfibubus Ifrael dé aduentu filii
tui. [Fluu’osfcindes ‘terra: viderut te & dolucrunt t»o«^i.]Flu-*
uii terræ funt corda terrenorum honjinum, quæ prædicâ-
' ^’hus Apoftolisfeiffe fiint & aperrà pér poenitentiam. vt
femen Dei rcciperentmam in paffiorte Domini petr'ç feif-
iæ fimtjVt dura G.ntium corda fignaréntür elle feindenda
perfidem. Vidécunthoc mohtes,i.e.côntrariæfortitudi-
Res,& dolucrunt inuidentts Gentium feliiti.Sfue montes
luntexcelferégna terrarum &fubli‘mesfeculi poteftates,
quæ viderant crefeere &propagari fidem Domini noftri
lEsv^ ,iriÿ i: ^ dbluerùnt, atque graui ffimam contra Do-
mmifenddspérfeqüutionem excitaücrunt. Vnde fequi-
tur: [Gurges aqUarum trattfiitl] Gorges aquarùm , id eft va-
udatempeftas perfequutiônis trahfiit,iifeftconquieüit,
poftquam montes, hoc éft feculi poteftates Chriftum
hoc eft recepèrunt ^ilendorcm & virtùténl fiiam. Ibiiiit
itaqnehauddubie populi fidèles in lucë fegittàrutii tila-
rüni,infplendore fulgiîrantis hâftæ tùæ. Idéft,ambüla-
buntperiter'haius virté in lucé præcdptorürn ttiorum,
qiK velut fegfttæàut haftæ Vulftetant ad fa!iïrèm,&ad hoc
vc téixena emendenn ftnfemitu concnlc.ibis terramîftti të,r-
ribili- prædicationè Apbftolorü conculCabfis terram, id eft
concuties corda terrenonim hdn\in\im:érinfurore,id eft,
comminatione itxàicnobftupiftcies Gcntts,id eft, regriâter*
rena 8c omném mùndi poteftatenî admirari faciès ^ quia
ègrejfus es b 'Deustn fxlursfn populi lui, in falutem cum Chrîfto
tuo, id eft eu m fili 0 ru(5, quem præ omnibus fenétis fîngu-
larichrifmatevùxifti. Vcenim Apoftolusait,jÉraf Deusiri
Chriflo mttndum retonciliansfibi. [Percuftfti caput de dorfio int-
pÿ.]'Caputdicitpnnqipem huius mundi, doiùtimautenl
nnpii,màndum liùeanimam pecéatoris,inqua Veltjtin
fuo feqiuefdt hoipittô. Pe'cutitùrergo capnt de domo
impir.vc illo jlërcufto fiat domtls Dei& habitatioiufti-
tiæ. [ D e nùdjft i f un.U m. ntum eius vfque ad cofytni.] îd eft,
omnesaftütias & fecreta illius impii çonfilia maniféftalli
fidélibus, vfque ad coliiim, id eft, vfque ad ipfum qui éft
câptit 8c princeps nequiciæ fpiritualis, Antichriftuih vi-
delicét:q:iia velut colltim capiti fubiungitilr,ira illé cohç-
ret malitiædiapoli,& quafi offidilâeft deceptionià. Hiné
Apoftülus: Vttioncircumueniamttr, inquit,aSatband. Ns»
enim ignoramus co itatmies tiw. [Maledixifti feeptris eius.f
SCeptrum geftamen eft regtim ,&ideOperfceptrunire-
gia poteftas inùu.tür. Maledixifti Deus feeptris eius, ne m-*
pcimpii, hoceftiegnô&poteftatieiiis. Impiuni autem,
léciind'um fupérroiis prophétie tra6tatum,vel fpecialiter
iuxta lïtceram. NaBuchodûnofbf,VelgenétaliÉër orrinem
populidicif adtietferiilm:feu'ipfîuù Diabolumpoffum'us
accipere, de quo ad hue fequitur : Capiti beUatorüm eius,
feilicct maledixifti'. Non fblum, inquit, feeptris eiu?, fed
étiam ipfi capiti quod percullèras maledixifti. Caput au-
tembellutoruin Diabolus éft,perfequutorum fcilicet Ec-
cléfiæ,quales fueruiit Nero,Dornitianùs cæteriquequi
pub'licam perfèquutidnem indi^erunt. Venientibus, ideft
qui Veiiiebant, vitiirbo, id eftficdt tempeftas curri térrdré
mxmôiaddijpitgen.luin ».i, hoc eft vnitafém Ecclefîæ feft-
l\z.Exultatio eorum, feilicct perfequüto^m ,ftcut eius qui
dettoratpauperetn inabfcdndito. Quemadmôdiim raptotexultât
, qiuun paupe'tém iiü!lo vidente & aüxiliùm férenté
fpolianita perfequutores fitliftonliti gaudebant,tanquàm
Dçonôn vidéiite 8c nefeient«>diin1 eds affligèrent. Potéft
■î^«?leî lnra :‘“e alio lèiifij : Gurgesaquarm-a-, idcfltpra:- j hoc K de 4 iM{«ta«rf&^qqidBiÀ'iiS|Mnene(S^
10 0 ornm, tianfiicj hoc eft nuntiata eft per o- exultât, putatis Deum pofIelaterë, & quæ agit, igriörar^.
nesterminosmundi,[DéditAbyjfusvocémfuam,]ideft, [Viamfeciftïirimaûequistuis.lEqui Déi fùùtApoftolicæ-
p orunda Apofloloruniprædicatio peporbem infdnuit féri'queprædicarorés.qùibüs Deus viàmfecitirimariihdc
t u 0 mamtsfilasleüauit,id cft,virtus diiiina opetibus mi- eft in'mündo, vf portent difeurreteperorbem; Neque è-
acu oftim e declarauit. Manüs nartiqueléuaré,eftm!ra nim ipfi fila viitute ad tot 8c ad tariras fæiias nâtiones po- Cbriff* r Iter' P e^ tß>jff'*s vôcehtfma., id eft, infermisà tuifient pra’dicandoveniré,nifiillefeciffetviani,diuerfî-
o uperatüs triumphatore mortis làudauiti Altau- . täte ni Gèntiiinifubvno’ Romand mm imperioconcili- ;
d a f r eUatttti i^fff>>Çelfîtudo angelica quafi quo- j &iidë.[iniutoàqüdrumniultdrumj]ide(iJiiido\QhtndimnU
c’vl ^ A?*11 marTllarn tripitdians Cliridum laudauitt \_Sdt i fatum Gentiürù fc'cifti prædicatoribus fuis vianl, vteam
dicir **^htMloftio.luxtalittetam : VtIfidorus j afpicefent,Ôcqtlafilutumcônculcandiimcdntemrierent.
u S S ÎW . *lôn oc<:^ n t Sol &Lunà', infra ! Audiuh non auté corporis, fed intelleétu mentis; Et quæ
Sol , fed fernher fiiper terras appàrebunt: I audiiii ?' Eâ videlicet quæ diiftà fiint àpatre filid,deeius
nuindi nuinVl cm'n r • Onente,Latia i“" ” veto 1------in w‘'Occidentë v‘uv,aw omni i i ‘•’"Natiuitate'&»Muiwic w.pAfidriequa pjulîdiieqiia mundûredènipfurùserat.[mundûredènipfurùserat.[El*Ef
l ht.ü rienfC*\ c? n ° ^ ■ ec^ ecfeb b terrasdefiendent.neinferis ( conturbatuiêftventérmeus,]^\coriMerbatutèftventër:meut» jlîoceftiiitelledfciis âoce9t\nie\\e0ttis metis, eut
~T T ."-i (",i ‘‘hc> Alcidri Aliiorifenfij,fenfu. Sol Sol 0“à“ Luttafteteruittirt Lunafteterutitiri Videlicet aufùs fut fui repfeherdere iudicia D Dei,ei, qùum etiàiti
etiàm
-----; Mtutb Biblutb frt.Pirt.Pet.Tom. Part,ÿ. tom Pahi.,p. Pars L ~ f \ ; ~ :■ ~ TD D d <d H T j 7 . , , jpfeD ipfeDei
ei
Colof i,